Basit kelime nedir? Basit kelimelere örnekler, basit sözcük örnekleri, 50 tane basit kelime örneği.
Basit Kelimeler
Hiçbir yapım eki almamış, anlamca değişikliğe uğramamış kelimelere basit kelime (basit sözcük) denir.
Basit kelimeler çekim eki alabilirler. Fakat kelimede anlam değişikliğine yol açacak yapım eki alamazlar.
➜Bir kelimenin basit kelime olup olmadığını anlamak için kelimenin kökü bulunur. Kelime zaten kök halindeyse basit kelimedir. Ek almışsa ekin çekim eki mi yapım eki mi olduğuna bakılır. Aldığı ek çekim ekiyse, bu kelime basit kelimedir. Eğer yapım eki aldıysa ya da iki farklı kelimenin birleştirilmesiyle oluşturulmuşsa bu kelime basit kelime değildir.
Aşağıda 50 tane basit kelime örneği verilmiştir.
➥çiçek
➥zaman
➥git- (gitmek fiili)
➥kuşlar
➥sobanın
➥altı (sayı)
➥evden
➥inek
➥duvara
➥sabit
➥radyo
➥Kemale
➥yol
➥bacaya
➥pilav
➥resimler
➥sıcak
➥yıldız
➥ sütten
➥ sincap
➥ binayı
➥ sakız
➥ kereviz
➥ pazar
➥ liste
➥ ödev
➥ cami
➥ cama
➥ sinekler
➥ gidecek
➥ oturdum
➥ kalkar
➥ uçuyor
➥ düştüm
➥yaptılar
➥ sürdüm
➥ sevecek
➥ sunacak mı?
➥ yazabilirim
➥yumsun
➥gelmez
➥dönmüş
➥saysınlar
➥silecekmiş
➥dikkat
➥kırmızı
➥koşarak
➥koktu
➥tablet
➥hile
İlgili İçerikler:
Türemiş Kelimelere Örnekler (50 Tane)Birleşik Kelimelere Örnekler (50 Tane)*** Basit Kelimelere Örnekler içeriği hakkında söylemek istediklerinizi aşağıdaki yorum alanına yazabilirsiniz.
Basit , Türemiş ve Birleşik Kelimeler İle İlgili Örnekler
Basit , türemiş ve birleşik kelimelerle ilgili örneklere geçmeden önce kısaca yapısına göre kelimeler ile ilgili bilgi verelim :
1. Basit Kelimeler : Yapım eki almayan , kök halinde olan ya da yalnızca çekim eki alan kelimelerdir .
2. Türemiş Kelimeler : En az bir tane yapım eki alan kelimelerdir .
3. Birleşik Kelimeler : İki kelimenin birleşmesi ile oluşan kelimelerdir .
Basit Kelimeler İle İlgili Örnekler :
1. Pencereden süt verdi . ( Bu cümlede pencere kelimesi -den ayrılma hal ekini almıştır . Yani çekim eki aldığı için basittir . "süt" kelimesi kök halinde olduğu için basittir . "verdi" kelimesi "-d" görülen geçmiş zaman ekini almıştır yani çekim eki aldığı için basittir . )
2. Çocuk kapıya geldi ve bizi çağırdı . ( "çocuk " kelimesi kök halinde olduğu için basittir . "kapı" kelimesi "-a" yönelme hal eki aldığı için yani çekim eki aldığı için basittir . "biz" kelimesi "-i" hal eki aldığı için yani çekim eki aldığı için basittir . "çağır-" fiili "-di" çekim eki aldığı için basittir . )
Diğer örnekler : ev , kalem , peynir , sobada , cüzdandan , masayı vb.
Türemiş Kelimeler İle İlgili Örnekler :
1. Ev-li ( yapım ek almıştır .)
2. Araba-cı ( yapım eki almıştır . )
3. Su-lak ( yapım eki almıştır . )
4. sor-gu ( yapım eki almıştır . )
5. Bil- gin ( yapım eki almıştır . )
Birleşik Kelimeler İle İlgili Örnekler :
1. Çanakkale ( çanak + kale kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )
2. Şanlıurfa ( şanlı + Urfa kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )
3. Hanımeli ( hanım + eli kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )
4. Ateşböceği ( ateş + böcek kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )
5. Gecekondu ( gece + kondu kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )
Türkçede sözcüklerin yapısı incelendiğinde bazılarının;
oluştuğunu görüyoruz. Buna göre, Türkçede sözcükler, yapı bakımından üçe ayrılır:
1. Basit Sözcük
2. Türemiş Sözcük
3. Birleşik Sözcük
1. Basit Sözcük
Hiçbir yapım eki almamış sözcüktür. Basit sözcükler çekim eki alabilir.
Bu cümlede bütün sözcükler yapıca basittir. Çünkü sözcüklerin hiçbiri yapım eki almamıştır. Cümlede ek alan sözcükler ise çekim eki almıştır. Çocuk sözcüğü çoğul eki (-lar), kedi sözcüğü belirtme durumu eki (-i), yol sözcüğü bulunma durumu eki (-da), bul- eylemi mişli geçmiş zaman kipi eki (-muş) ve üçüncü çoğul kişi eki (-lar) almıştır.
2. Türemiş Sözcük
En az bir yapım eki almış sözcüktür. Türemiş sözcükler çekim eki de alabilir.
Bu cümlede bütün sözcükler türemiştir; çünkü her sözcük en az bir yapım eki almıştır.
Örnek-1
yaz-ı-lı
yaz-: fiil kökü
-ı: fiilden isim yapım eki
-lı: isimden isim yapım eki
Örnek-2
anla-t-ım-ınız-ı
anla-: fiil kökü
-t: fiilden fiil yapım eki
-ım: fiilden isim eki
-(ı)nız: iyelik eki
-ı: belirtme durum eki
Örnek-3
gel-iş-tir-meli-siniz
gel-: fiil kökü
-iş: fiilden fiil yapım eki
-tir: fiilden fiil yapım eki
-meli: gereklilik kipi eki
-siniz: kişi eki
Uyarı! Bazı sözcüklerdeki yapım ekleri zor fark edilir, bu sözcüklere dikkat etmek gerekir.
3. Birleşik Sözcük
İki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu yeni sözcüklerdir.
a) Birleşik İsim
Aynı ya da farklı türdeki iki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu sözcüklerdir.
Birleşik isimler şu şekillerde oluşur:
» İsim soylu sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşur.
» Sıfatların isim soylu sözcüklerle bir araya gelmesiyle oluşur.
» İsim soylu sözcüklerle fiillerin bir araya gelmesiyle oluşur.
» Fiil soylu sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşur.
» isim soylu sözcüklerle fiilimsilerin bir araya gelmesiyle oluşur.
» Yansıma sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşur.
b) Birleşik Sıfat
İki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan, sıfat görevinde kullanılan sözcüklerdir.
İki sözcüğün bir araya gelerek tek bir kavramı karşılamasıyla oluşan sıfatlara, anlamca kaynaşmış birleşik sıfat denir.
Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak oluşan sıfatlara kurallı birleşik sıfat denir. Bunlar aşağıdaki şekillerde oluşturulur:
» Sıfat ve takısız ad tamlamalarına -lı, -li, -lık, -İlk, -sız, -siz eki getirilerek birleşik sıfat (sıfat grubu) yapılır.
» Sıfat tamlamalarında sıfatla isim yer değiştirilip iyelik eki (-ı, -i, -sı, -si) getirilerek birleşik sıfat (sıfat grubu) yapılır.
c) Birleşik Fiil
Birden fazla sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu fiillerdir. Birleşik fiiller oluşturulma biçimlerine göre üçe ayrılır:
1) Yardımcı Fiille Yapılan Birleşik Fiil
İsim soylu bir sözcüğün yardımcı bir fiille (olmak, etmek, eylemek, kılmak, buyurmak) bir araya gelerek oluşturduğu birleşik fiildir.
Günümüzde daha çok, etmek ve olmak yardımcı fiilleri kullanılmaktadır.
Uyarı! Bazı yabancı asıllı sözcüklerle bu tür birleşik fiil yapıldığında ses düşmesi veya ses türemesi görülür. Bu birleşik fiiller bitişik yazılır.
Uyarı! Bazı bileşik fiiller oluşturulurken hiçbir ses olayı meydana gelmez. Bu yüzden bu tür fiiler ayrı yazılır.
Uyarı! Bazı durumlarda olmak ve etmek yardımcı fiil değil, asıl fiil olarak kullanılır.
2) Kurallı Birleşik Fiil
İki fiilin belli kurallarla bir araya gelmesiyle oluşur. Bu fiillerden birisi kalıplaşmış şekilde kullanılır. Kurallı bileşik fiiller oluşturulma biçimlerine göre dörde ayrılır:
a) Yeterlik Fiili (fiil + ebilmek)
b) Tezlik Fiili (fiil + ivermek)
c) Sürerlik Fiili (fiil + ekalmak, edurmak, egelmek)
d) Yaklaşma Fiili (fiil + eyazmak)
a) Yeterlik Fiili (fiil + ebilmek):
Cümleye bir işi yapabilme, bir işi yapmaya gücü yetme anlamı katar.
Uyarı! Yeterlik fiilinin olumsuzunda ebilmek kalıbının -bil- bölümü düşer.
görebilmek ⇒ görememek (görebilmemek değil)
Bu cümlelerin birincisinde çözebildi eylemi yeterlik fiilinin olumlu kullanımıdır. İkinci cümledeki çözemedi fiili, yeterlik fiilinin olumsuz kullanımıdır. Üçüncü cümledeki çözmedi fiili ise çözmek fiilinin olumsuz kullanımıdır ve bileşik fiil değildir.
Uyarı! Yeterlik fiilinin bazı kullanımları, yeterlilik değil olasılık anlamı taşır. Olasılık anlamının olumsuz kullanımında da bilmek fiilinin düşmediği görülür.
b) Tezlik Fiili (fiil + ivermek):
Cümlede bildirilen fiilin acele, çabuk bir biçimde gerçekleştiğini ifade eder.
Uyarı! Tezlik fiilinin olumsuzu iki şekilde de yazılabilir.
c) Sürerlik Fiili (fiil + ekalmak, edurmak, egelmek):
Cümlede bildirilen fiilin devamlı bir şekilde yapılmakta olduğunu ifade eder.
d) Yaklaşma Fiili (fiil + eyazmak):
Cümlede bildirilen fiilin gerçekleşmeye yaklaştığını ama gerçekleşmediğini ifade eder. Yani cümleye az kalsın, neredeyse anlamı katar.
Uyarı!Yaklaşma fiili günümüz Türkçesinde sık kullanılmamaktadır.
3) Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiil (Deyimleşmiş Birleşik Fiiller)
Bir veya birden fazla ismin bir fiille bir araya gelmesiyle oluşan bileşik fiildir. Bu bileşik fiillerde bulunan fiiller gerçek anlamından uzaklaşır, diğer sözcüklerle kaynaşarak yeni bir fiili karşılar.
Bu cümlede vermek fiili tek başına bir eylemi karşılamamat tadır. Yanındaki kulak sözcüğüyle birlikte anlamca kaynaşij iyi anlamak için dinlemek anlamında bir fiili karşılamaktadı Bu yüzden bu cümledeki fiil kulak vermek fiilidir.
Aşağıdaki cümlelerde koyu renkle belirtilmiş eylemler anlamca kaynaşmış bileşik fiildir.
Uyarı! Bazı eylemler, anlamca kaynaşmış bileşik eylemlerle karıştırılabilir. Bunları birbirinden ayırmak için kullanıldıktan cümle dikkatlice okunmalıdır.
Birinci cümlede parmağını ısırmak sözcükleri anlamca kaynaşarak şaşakalmak, hayretler içinde kalmak anlamı kazanmıştır. Yani bileşik bir eylemdir. İkinci cümlede ise parmak sözcüğü gerçek anlamıyla kullanılmıştır. Eylem ısırıyor sözcüğüdür. Yani bu cümlede bileşik eylem yoktur.
Uyarı! Bazı anlamca kaynaşmış bileşik eylemler, bütün sözcükleri gerçek anlamdan uzaklaştığı için bitişik yazılır.