31 Haftalık Erken Doğum Yapanlar

Bu konuya dikkat çekmek üzere Perinatoloji ve Riskli Gebelikler Uzmanı Prof. Dr. Özgür Deren monash.pw'da prematüre doğum ile ilgili en çok sorulan sorulara cevap verdi.

Prematüre bebeklerde rop ve işitme testi neden ve ne zaman yapılır?

gr altında doğum ağırlığı olan veya haftadan önce doğmuş tüm bebeklere doğumdan itibaren ilk hafta içinde mutlaka prematürelik retinopatisi (ROP) muayenesi yapılmalıdır. İşitme açısından tüm yeni doğanların ilk bir ay içinde taranması, işitme kaybının üç ay içinde doğrulanması ve altı ay içinde de gerekli müdahale yapılması önerilmektedir.

Prematüre bebeklerde göz muayenesi nasıl yapılır?

Prematür bebeklerde göz muayenesinden kasıt ROP muayenesidir. Göz doktorları tarafından yapılır. Gözbebeklerini büyütmek için damla damlatıldıktan ve göz bebekleri büyüdükten sonra  bebek düz bir masaya yatırılır. Göz kapakları bir alet yardımıyla açılarak göz doktorunun başına taktığı ışıklı bir alet ve mercek yardımı ile gözün arka sinir ve damar tabakası olan retina incelenir.

Erken doğumun nedenleri nelerdir? Erken doğum önlenebilir mi?

Önceki gebeliklerinde erken doğum yapmış olmak erken doğum riskini 2 kat kadar arttırmaktadır.

Genitoüriner enfeksiyonlar (Bakteriyel vajinosis erken doğum riskini 2 kat arttırmaktadır, Ureoplasma, mycoplasma, idrar yolu enfeksiyonları ve pyelonefrit gibi enfeksiyonlar de preterm doğum ile ilişkili bulunmuştur).

Maternal etnik köken (siyahi kadınlarda erken doğum riski 2 kat fazladır).

Gebelikte vajinal kanama, plasenta previa (eşin önde gelmesi), erken doğum riskini arttırmaktadır.

Rahim ağzı yetmezlikleri ve rahim ağzı uzunluğunun azalması erken doğum riskini arttırmaktadır.

Rahim anomalilerinde (perde) erken doğum riski malformasyonun özelliğine göre % civarında artmaktadır.

Çoğul gebeliklerde erken doğum riski fetus sayısı ile artış gösterir.

Gebelikte hipertansiyon,  gelişme geriliği, plasentanın erken ayrılması gibi durumlarda erken doğum olabilmektedir.

Yardımla üreme teknolojileri ile gebe kalan hastalarda erken doğum hızı artmıştır.

Annenin sigara içmesi erken doğum riskini arttırmaktadır.

Annenin diyabet, hipertansiyon, böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıklarının olması erken doğum riskini arttırmaktadır.

Erken doğumun kesin önlenmesi mümkün değildir ancak sebebe göre tedavilerle riskin azaltılması mümkündür. Mesela, tüp bebek tedavilerinde tek embriyo transferi yapılması, perdesi olanlarda operasyonla bunun düzeltilmesi, Rahim ağzı yetmezliği olanlarda dikiş konulması oldukça başarılıdır.

Ancak nedeni belli olmayan durumlarda, proflaktik progesteron desteğinin riski yarı yarıya azalttığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Bunların yanı sıra erken doğumun önlenmesinde hasta eğitimi ile erken doğum eyleminin erken tanısı, rahim kasılmalarının erken baskılanması, vajinal enfeksiyon tedavisi, sigara içiminin bıraktırılması, annenin daha iyi beslenmesi, önemlidir.

Bir kez erken doğum yaptıktan sonra ikinci kez hamilelikte erken doğum riski olur mu?

Bir önceki gebeliğinde erken doğum yapmış bir gebede bir sonraki gebelikte erken doğum riski % kadardır. İki kez erken doğum yapanda bu risk %25 e kadar çıkar.

Prematüre doğan bebekler ne kadar sürede bir kapsamlı muayeneye girmelidir?

Erken doğan bebekte taburcu olduktan 1 hafta sonra genel büyüme ve gelişme takibi yapılır. Gelişim normalse, ayda bir takip edilir. Ancak, 32 haftadan küçük doğmuş, gramdan düşük doğum ağırlığı olan, bebeklerde prematürelik retinopatisi açısından ilk 4 hafta içinde göz muayenesi ve ayrıca işitme testi yapılmalı, işitme muayeneleri 3 ayda bir 1 yaşına kadar tekrarlanmalıdır.

Erken Doğum Riski

Zamanında gerçekleşen bir doğum, sağlıklı bir bebek doğurmak, annenin doğum sırasında ve sonrasında sağlığını korumak tüm ebeveynlerin doğuma dair temel istekleridir. Ancak yaşamın her alanında olduğu gibi gebelikte de işler her zaman planlandığı ya da düşünüldüğü gibi gitmeyebilir. Beraberinde çeşitli riskler getiren erken doğum da bu ani gelişen durumlardan biri. Ortalama her 10 gebelikten birinde bebek erken dünyaya geliyor.

Erken Doğum Kaçıncı Haftada Olur?

Gebeliğin 20’nci haftadan sonra, 37’nci haftadan önce doğumla sonuçlanmasına erken doğum adı verilir. Doğum şekli ister sezaryen ister vajinal yolla olsun fark etmez, hafta aralığı önemli. Erken doğumla sonuçlanan gebeliklerin üçte biri 34’üncü haftadan önce gerçekleşir. Bu grupta, prematüre kaynaklı sorunlar önem kazanır. Doğum sonrasında erken doğan bebeğin karşılaştığı sorunlar, gebelik haftası kadar doğum ağırlığı ile de ilişkili.

Erken Doğum Neden Olur?

Erken doğumların bazıları kendiliğinden olur. Bazıları ise anne veya anne karnındaki bebeğin sağlığı nedeni ile beklenen zamandan önce hekimlerin müdahalesi ile gerçekleşir. Daha önceki gebeliğin erken doğumla sonuçlanması, rahim ağzı yetersizliği, rahim ağzına yapılan cerrahi girişimler, gebelikte gerçekleştirilen cerrahi girişimler, kanamalar, tedavi edilmeyen alt genital kanal veya idrar yolu enfeksiyonları, sigara içme, rahime ait yapısal anomaliler, çoğul gebelikler, anemi, gebelik arasının kısa olması, yoğun fiziksel aktivite başlıca risk faktörleri arasında yer alır. Annenin hipertansiyonu, diyabet hastalığı, erken su gelmesi, anne karnındaki bebeğin büyümesinin ve iyilik halinin bozulması ise tıbben doğumun erken gerçekleştirilmesinin nedenleri arasında yer alır.

Hamilelikte Erken Doğum Belirtileri

Düzenli ve şiddeti giderek artan periyodik ağrılar, özellikle rahmin tepe noktasında olan sertleşme ve gevşemeler başlıca erken doğum belirtileri arasında yer alır. Dinlenmekle veya bazen hareketle düzelmeyen periyodik ağrıların, giderek aralıkları kısalan ağrıların, erken doğum ağrıları ve rahim kasılmaları olarak değerlendirilmesi ve kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurulması gerekir.

Erken Doğum Riski Önceden Tespit Edilebilir

Risk faktörü taşıyan gebelerde, gebeliğin 16 ile 24’üncü haftaları arasında ultrasonografi ile serviks (rahim ağzı uzunluğu) uzunluğu ölçülmesi ile erken doğum riski önceden tespit edilebilir. Bunun dışında önceki gebeliğinde erken doğum yapmış kişiler en baştan yüksek risk grubu kabul edilir. Çoğul gebeliklerde rahim ağzı uzunluğu ölçümü standart bir prosedür olmasa da yapılabilir.

Erken Doğum Önlenebilir

Yüksek risk grubu içine giren ve rahim ağzında kısalma izlenen veya kısa olarak ölçülen gebelerde bazı ilaç tedavileri uygulanabilir. Bu konuda öykü, muayene, ultrasonografide rahim ağzı uzunluğu kriter olarak alınır. İlaç tedavisi uygulanan gebelerde erken doğum riski azaltılabilir veya gebelik süreci içinde ciddi süre kazanımları olabilir. Rahim ağzı yetersizliği düşünülen tek gebeliklerde (önceki gebeliklerdeki kayıp haftaları göz önüne alınarak) seçilmiş hasta grubunda rahim ağzına dikiş konması 14’üncü haftadan itibaren düşünülür. Ancak bu grup gebe küçük bir yüzdeyi teşkil ettiğinden dikkatli hasta seçimi yapılması gerekir.

Erken Doğum Yapanlar Bu Hafta Kritik

24’üncü hafta altı olan çok düşük ağırlıklı bebekler veya ekstrem prematüre denen grupta hayatta kalma ve prematüriteye bağlı sorunların oranı çok yüksek olur. Hayatta kalabilme sınırı dünya üzerinde ülke ve merkezler arasında farklılık gösterebilir. Hayatta kalma adına bakıldığında bebeğin doğum ağırlığının gr ve üzeri olduğu grupta sonuçlar daha iyi olur. Özellikle 30’uncu gebelik haftasına kadar olan dönemde bebeğin anne karnında geçirdiği her gün başına hayatta kalma şansı yüzde 2 artar. Erken doğan bir bebekte neden erken doğumun olduğu, doğuma kadar geçen sürede uygulanan tedaviler, hayatta kalma ve ciddi sağlık sorunları ile karşılaşma oranlarını etkiler. Erken doğan bebeklerde özellikle 30’uncu haftanın altında; yeni doğanın solunum sıkıntısı, bağırsak sorunları, beyin içine kanama, prematürenin görme sorunları, kronik akciğer sorunları ile daha çok karşılaşılır.

Yenidoğanlar Üzerindeki Erken Doğum Tehdidi

Yenidoğan can kayıplarında erken doğum ve düşük doğum ağırlığının katkısı çok büyük. Bu nedenle bu sorunları önlemenin yolu erken doğum için risk grubu olanları belirleyip zamanında önlem almaktan geçer. Erken doğumu önlemek, prematüre doğan bir yeni doğanın sorunlarını tedavi etmekten çok daha kolay olur.

Erken Doğum ile ilgili Hurafeler

Toplumda yaygın bilinen erken doğum hurafelerinden bazıları şöyle:

• 7 aylık doğan bebek ölür, 6 aylık bebek yaşar.
• Risk faktörü bulunmayan hastaların günlük yaşamlarına devam etmeleri doğumun zamanından önce olmasına sebep olur.
• Kız bebek erken doğar, erkek bebek geç. Bu yüzden kız bebeğe hamile isen erken doğurursun.
• Cinsel birliktelik bebeğin erken doğmasına sebep olur.

Erken Doğum İçin Dikkat!

Erken doğum riskiniz varsa doğumunuzu tam donanımlı bir yenidoğan yoğun bakım ünitesi olan ve 7 gün 24 saat prensibi ile çalışan bir hastanede planlamanız büyük önem taşır.

Okurumuzun Sorusu:

Doğum izni ile ilgili size danışmak istediğim bir konu var. İlk gebeliğimde haftaya kadar çalışıp hafta itibarıyla izne çıktım ve eylül ayında ilk doğumumu yaptım. 16 haftalık analık iznim Aralık ayında bitti ve sonrasında yaklaşık 3 buçuk ay kadar ücretsiz izin kullandım. 1 Nisan itibariyle işbaşı yaptım ve o tarihten bu yana aralıksız çalışıyorum. Şu an ikinci bebeğimi bekliyorum. 19 haftalık gebeyim. Çalışma şartlarım nedeniyle haftaya kadar çalışamayacağımı düşünüyorum. Doktoruma başvurmam ve onun da uygun bulması halinde haftadan önce analık iznim başlayabilir mi? 32 hafta öncesi istirahatimin uygun görülmesi için devlet hastanesinden mi rapor alınmalı yoksa özel hastanedeki doktorum da bu raporu verebilir mi?

Öncelikle okurumuza rahat, sağlıklı ve mutlu bir hamilelik süreci dileyelim ve okurumuzu şimdiden tebrik edelim.

İş Yasası’nın maddesine göre -genel kural olarak- analık istirahati (izni) doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8, toplamda 16 haftadır. Ancak yine aynı maddeye göre bu süreler “İşçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir”.

Yani okurumuzun doktoru, okurumuzun sağlık durumu ve yaptığı işi göz önünde bulundurarak gerekli gördüğü takdirde okurumuzun haftadan önce de analık istirahatine ayrılabilmesi için rapor verebilir.

Bir başka deyişle doktor annenin ya da bebeğin sağlığı bakımından tıbbi gereklilik görmesi halinde analık istirahatini hem doğumdan önce hem doğumdan sonra uzatabilir.

Öte yandan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin maddesine göre, özel hastanelerden alınan raporlar geçerlidir. yılında yönetmelikte yapılan değişiklikle özel hastanenin SGK ile anlaşmalı olması şartı da kaldırılmıştır. Yani SGK ile anlaşması olsun ya da olmasın, özel hastane raporları geçerlidir. Aranan koşul, raporu veren hekimin Sağlık Bakanlığınca yetkilendirilmiş olmasıdır. Detaylar için: Analık istirahati hekim raporu ile uzatılabilir 

Dolayısıyla okurumuzun gebelik takibi özel hastanede yürütülüyorsa, okurumuzun özel hastanedeki doktoru da okurumuzun daha erken analık istirahatine ayrılmasına karar verebilir ve rapor düzenleyebilir.

Altını çizerek belirtelim ki yasada analık istirahatinin ne kadar uzatılabileceğine ilişkin bir sınırlama yoktur. Esas olan doktorun takdiridir. Analık istirahati için verilen raporlarda 20 günü aşan raporlar için aranan heyet raporu koşulu yoktur. Yani tek hekim raporu ile analık istirahati uzatılabilir.