4 Sınıf Fen Karışımları Ayırma Yöntemleri

4 sınıf fen karışımları ayırma yöntemleri

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR

Fen Bilimleri - Maddenin Özellikleri

13:01 dk

00:00 sn izlediniz

4.Sınıf Karışımların Ayrılması

Tek tür maddeden oluşmuş varlıklara saf madde denir. Peki karışım nedir? Mesela; salata, şekerli su, ayran veya kum – çakıl taşı birer karışım mıdır? Gel hemen “Saf Madde ve Karışım Arasındaki Farklar” eğitimine başlayalım. Karışımların özellikleri, homojen ve heterojen kavramları hakkında detaylı bilgi seni bekliyor. Eğitimi tamamladıktan sonra, saf madde ve karışımlara örnekler bulmayı dene! Bakalım sen kaç örnek bulacaksın. Sırada “Karışımların Ayrılması” için kullandığımız yöntemler var. Katı – katı, katı – sıvı, sıvı – sıvı, gaz – gaz gibi karışımları ayırma yöntemlerini mutlaka not al. Homojen ve heterojen karışımların ayrılması konusuna da dikkat et. Tüm eğitimleri tamamladığına göre artık sen de fen bilimleri 4.sınıf bilgesi olmayı hak kazandın.

4. Sınıf Fen Bilimleri Karışımların Ayrıştırılması konu anlatımı

Haberin Devamı

Karışımları ayırmak için değişik yöntemler ele alınır. Her yöntem birbirine karışmış olan değişik maddeleri yeniden eski haline getirmek için değerlendirilir. Yani kullanılan ayrıştırma yöntemleri karışımları ayırır ve saf madde haline getirir. Şimdi bu konuda farklı ayrıştırma yöntemlerine bakalım.

Karışımların Ayrıştırılması

Maddeler değişik yöntemler üzerinden ele alınarak birbirinden ayrılır. Şimdi karışım olarak nitelendirdiğimiz ve birden fazla maddenin bir araya geldiği durumlarda, hangi ayrıştırma yöntemlerinin kullanıldığını inceleyelim.

Eleme yöntemi: Değişik iriliğe sahip olan katı maddeleri birbirinden ayırabilmek için eleme yöntemi kullanılır.

- Çakıl ve Kum

- Kepek ve un

- Kömür ve kömür tozu

Süzme yöntemi: Kalın tanecikleri ile karışmış olan sıvı maddeleri birbirinden ayırmak için Süzme yöntemi kullanılır. Özellikle evlerimize de çok sık kullandığımız yöntemlerden biridir.

Haberin Devamı

Örnek: Mesela makarnayı süzgeçten geçirmek suretiyle sıvı ile katı maddeyi birbirinden ayırırız. Aynı zamanda yaprak tanecikleri olan çayı ayrıştırmak için de yine bu yöntem kullanılır. Yıkanmış olan pirinci ayıklamak yani ayrıştırma konusunda süzme yöntemi ele alınmaktadır.

Yüzdürme yöntemi: Birbirine karışmış olan tanecikleri ayrıştırmak için yüzdürme yöntemi kullanılır.

- Saman ile karışmış olan buğday

- Sap ile karışmış olan mercimek

- Toprak ile karışmış olan ıspanak

Yukarıdaki bu unsurları birbirinden ayırabilmek için yüzdürme yöntemi ele alınır ve özellikle tarım açısından yoğun olarak değerlendirilen yöntemlerden biridir.

Damıtma yöntemi: Birbirine karışmış olan sıvıları ayrıştırmak için damıtma yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemde daha çok birbirine karışmış olan maddelerin farklı kaynama noktaları değerlendirilir. Bu konuda kaynama noktası daha düşük olan sıvı madde diğer sıvı maddeye göre hızlı şekilde buharlaşır ve başka bir kapta birikir. Bu sayede iki sıvı birbirinden ayrılmış olur.

Örnek: Özellikle rafinerilerde petrol damıtmak amaçlı ele alınır ve petrol, gaz yağı, benzin, motorin ve makine yağı ile beraber asfalt elde edilir.

Haberin Devamı

Mıknatısla ayrıştırma yöntemi: Mıknatısın çektiği demir gibi maddeler ile karışmış başka maddeleri birbirinden ayırmak için bu yöntem kullanılır.

Örnek: Mesela çöpler içerisinden mıknatıs yardımıyla karışmış olan demir ayrıştırılır. Aynı zamanda demir tozu ile karışmış olan şeker bu yöntem aracılığı ile birbirinden ayrılır.

Buharlaşma: Herhangi bir sıvı madde ile karışmış olan maddeyi ayrıştırmak için kullanılır. Aynı zamanda karışımı daha yoğun hale getirmek için de değerlendirilmektedir.

Örnek: Süt tozu ile beraber sütte bulunan suyun; deniz tuzu ve özel havuzları alınmış olan deniz tuzunu ayrıştırılması konusunda kullanılmaktadır. Buharlaştırma yöntemi ile beraber Maddeler birbirinden ayrılır. Aynı zamanda reçel, salça, pekmez ve benzeri yiyecekler yapılırken de buharlaşma yöntemi kullanılır.

Haberin Devamı

Dinlendirme yöntemi: Bir sıvı içerisinde birbirinden dağılmış olan katı taneciklerin dibe çökmesi için kullanılan bir yöntemdir.

Örnek: Bir su bardak içerisine su koyarak karıştırdığımız zaman bulanık bir görüntü oluşabilir. Daha sonra bir süre bekletildikten sonra suyun içerisindeki toprağın dibe çöktü görülür. İşte bu noktada göllerden ve akarsulardan elde edilen suyun saf hale gelebilmesi için bu yöntem çok fazla değerlendirilir. Taş ve toprak ile karışmış olan su dinlendirme havuzlarına alınır. Böylece su içerisindeki taş ve toprağın dibe çökmesi için dinlendirmeye bırakılır.

4. Sınıf Madde ve Karışım Konu Anlatımı

Bu yazıyı okuduğunuzda Beş duyu organımızı kullanarak maddeyi niteleyen temel özellikleri açıklayacak, Maddenin katı, sıvı ve gaz hâllerini tanıyarak bunlara örnekler verecek, Farklı maddelerin kütle ve hacimlerini ölçecek, Madde ve cisim arasındaki farkları açıklayacak, Saf madde ve karışımları tanıyarak karışımları ayırma yöntemlerini keşfedecek, Karışımları ayırmanın ekonomik değeri hakkında bilgi sahibi olacaksınız.4. Sınıf Madde ve Karışım Konu Anlatımı, Madde ve Karışım Konu Anlatımı,4. Sınıf Fen Bilimleri konu anlatımı

Madde ve Karışım

Maddeler bu hâllerine göre saf madde veya karışım olarak sınıflandırılır.

Yapısında kendinden başka madde içermeyen maddelere saf madde adı verilir. maddedir. Saf maddeler tek çeşit madde içerir ve ayrıştırıldığında kendinden farklı bir madde ortaya çıkmaz. Örneğin bir demir ne kadar parçalanırsa parçalansın en küçük parçası yine demir olur. Çünkü demir saf bir maddedir.

İki veya daha fazla saf madde bir araya geldiğinde ise karışımlar meydana gelir.

Karışımları Ayırma Yöntemleri

Maddeler karışımları oluştururken kendi özelliklerini kaybetmez. Bir limon, limonatanın içinde de limon özelliği gösterir. Bunu, limonatayı içtiğimizde limon tadını alarak anlayabiliriz. Karışımı oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmedikleri için ayrıştırılabilir.

Karışımları oluşturan maddeler birbirinden farklı özellik gösterebilir. Bunları birbirinden ayırmak için de değişik yöntemler kullanmak gerekir.

Süzme

Örneğin makarna kaynayınca sudan ayırmak için süzgeç kullanılır. Makarna süzgecin üzerinde kalırken su deliklerden akar. Bu şekilde süzgeç yardımıyla makarna ve su birbirinden ayrılır. Buna süzme yöntemi adı verilir.

Süzme yöntemi, genelde katı ve sıvı maddelerden oluşan karışımları ayırmak için kullanılan bir yöntemdir. Sıvı madde süzgecin altından akarken katı madde gözeneklerden geçemeyip süzgecin üzerinde kalır.

Katı ve gaz maddelerden oluşan karışımları ayırmak için de süzme yöntemi uygulanır. Ağza takılan maskelerin ince gözenekleri havayı içeri alırken toz, sinek gibi katı maddeleri dışarıda bırakır.

Eleme

Eleme, farklı büyüklükte katı maddelerden oluşan karışımları birbirinden ayırmak için kullanılan bir yöntemdir. Eleme yönteminde ayrılacak katıların büyüklüklerinin birbirinden farklı olması gerekmektedir.

Günlük hayatta; unun içindeki yabancı maddeleri ayıklarken, inşaatlarda harç malzemelerini çakıl ve taşlardan ayırırken, karışık bakliyatları birbirinden ayırırken eleme yöntemi kullanılabilir.

Mıknatısla Ayırma

Bir karışımda demir, nikel, kobalt gibi maddeleri içeren cisimler bulunuyorsa mıknatısla ayırma yöntemi tercih edilir. Karışıma mıknatıs yaklaştırıldığında mıknatıs bu maddeleri çeker ve ortamdan uzaklaştırır. Demir tozu, kum ve talaş karışımını da bu yöntemle ayırabiliriz.

Karışımların Ekonomik Değeri

Plastik, kâğıt, metal gibi bazı maddeler kullanıldıktan sonra fabrikalarda işlenerek tekrar kullanılabilir hâle getirilebilir. Bu işleme geri dönüşüm adı verilir.

Doğadaki kaynakların sınırsız olmadığı düşünüldüğünde karışımları ayırmanın ve ayrıştırılan maddeleri tekrar kullanmanın önemi daha iyi anlaşılmaktadır.

Geri dönüşümde kullanılacak maddeleri diğerlerinden ayırmak için karışımları ayırma yöntemlerinden yararlanılabilir.

4. Sınıf Madde ve Karışım, 4. Sınıf Madde ve Karışım Konu Anlatımı, Madde ve Karışım Konu Anlatımı

Karışımları Ayırma Yöntemleri Konu Özeti

Karışımları Ayırma Yöntemleri

Karışımlar en az iki maddeden oluşur. Karışımlar, karışımı oluşturan maddelerin niteliklerine göre farklı yöntemlerle ayrılır. Karışımları ayırma basit yöntemleri şunlardır:

1. Süzme ile ayırma

2. Suda yüzdürme ile ayırma

3. Eleme ile ayırma

4. Mıknatıs ile ayırma

5. Buharlaştırma ile ayırma

6. Savurarak ayırma

7. Dinlendirerek ayırma

8. Çözünürlük farkı ile ayırma

9. Ayrımsal damıtma ile ayırma

1. Süzme İle Ayırma

Suda çözünmeyen özellikle suda batan katı maddeleri ayırmak için süzme yöntemini kullanırız. Bu yöntemde katının tanelerinin geçmeyeceği kadar küçük delikleri olan bir süzgeç kullanılır. Süzme işinde süzgeç kağıdı da kullanılır.

Örneğin; mercimeği, pirinci yıkarken sudan ayırmak için süzeriz. Kum - su, buğday - su, nohut – su, makarna – su gibi karışımlar süzme yöntemiyle ayrılır. Çay içerken çayı süzgeç ile süzeriz. Fabrika bacalarına takılan filtreler, aspiratörler filtreleri, gaz maskeleri de zararlı maddeleri süzer. Süzgeçler bazen katı katı karışımları ayırmada da kullanılır. Katı –katı karışımları ayırmada süzme metodu kullanılacaksa süzgeç deliğinin ebatı önem taşır. Süzgeçlerin delikleri karışımı oluşturan bir maddenin aşağıya akışına izin verecek kadar büyük, ötekinin geçişini de engelleyecek kadar küçük delikli olmalıdır.

2. Suda Yüzdürme İle Ayırma

Suda çözünmeyen, su yüzeyinde kalan katı maddeleri ayırmak için yüzdürme yöntemi kullanılır. Maddelerin suda yüzme ve batma ilkesine dayanır.

Örneğin; kum – talaş karışımını su dolu kabın içine attığımızda kum batar, talaş yüzer. Su yüzeyinde yüzen talaş böylece kolaylıkla ayrılır.

Saman – pirinç, çakıl taşı – yaprak, demir – plastik, naftalin – şeker karışımları yüzdürme yöntemi ile ayrılır.

3. Eleme İle Ayırma

Birbiri içine karışmayan, tane büyüklükleri farklı katı-katı karışımları ayırma yöntemi olarak kullanılabilir.

Örneğin; un, hamur yapılmadan önce içindeki kepek ve diğer yabancı maddelerden arındırılmak üzere elenir. İnce taneli un eleğin altına geçer. İri taneli diğer yabancı maddeler eleğin gözeneklerinden geçemediği için elekte kalır.

İnşaatlarda çakıl, kum karışımı ayırmak için eleğe konur. Eleğin altına ince kum taneleri geçer, çakıllar ise eleğin üstünde kalır.

4. Mıknatıs İle Ayırma

Mıknatıs; nikel, demir, çelik ve kobaltı çekme özelliğine sahiptir. içerisinde bu maddelerden biri bulunan karışımlar, mıknatısla ayrılır.

Örneğin; çöplerden demir içeren nesne atıkları toplanırken bu yöntem kullanılır.

Demir tozu – kum karışımını, toplu iğne – talaş karışımını, demir tozu – kükürt tozu karışımını mıknatısla birbirinden ayırabiliriz.

5. Buharlaştırma İle Ayırma

Sıvıların içinde çözünen katı maddeleri ayırmak için buharlaştırma yöntemini kullanırız. Isınan sıvının buharlaşma özelliğinden yararlanılır.

Örneğin; şekerli suyu ısıttığımızda su buharlaşır, kabın dibinde şeker kalır. Aynı şekilde tuzlu suyu kaynattığımızda su buharlaşır, geride tuz kalır.

Tuz Gölü’nde yazın su buharlaşır, kıyıda kalan tuz toplanarak kullanılır.

Su her sıcaklıkta buharlaşır. Dışarıya astığımız çamaşırlar suyun buharlaşmasıyla kışın da kurur. Yağlı boyadaki tiner buharlaşır, sürülen yüzeyde sadece boya kalır.

Salça, tarhana, pekmez, pestil gibi yiyecekler buharlaştırma yöntemi kullanılarak yapılır.

Örneğin; tarhana pişirildikten sonra bezler üzerine yayılarak içindeki suyun buharlaşması sağlanır. Tarhana kurur ve daha uzun süre saklanabilir. Süt tozu da fabrikalarda bu yöntem uygulanarak elde edilir.

6. Savurarak Ayırma

Ağırlıkları farklı olan maddelerin oluşturduğu karışımları rüzgârda savurarak ayrıştırabiliriz. Örneğin; buğday saman karışımında, karışımı rüzgârda savurarak buğday taneleri ile samanı birbirinden ayırabiliriz. Buğday savrulmadan düşer. Saman rüzgârda savrulup daha uzağa düşer.

7. Dinlendirerek Ayırma

Bulanık karışımları dinlendirerek ayırabiliriz.

Örneğin; kum ve su karışımında karışım bulanık olur. Bulanık karışımı dinlendirirsek, karışım dinlendikten sonra kum dibe çöker, su ise yukarıda kalır.

Sütlü kahve bir süre bekletilirse fincanın dibinde bir tortu birikintisi oluşur.

8. Çözünürlük Farkı İle Ayırma

Karışan maddelerden birisi suda çözünebilen, öteki çözünemeyen madde ise, bu karışımı çözünürlük farkıyla ayırırız. Maddelerden birisi suda çözünürken diğeri çözünmeden kalır.

Örneğin; hayvancılıkla uğraşılan yörelerde uzun süre saklayabilmek için peynir ve tereyağı tuzlanır. Peynir kullanılmadan önce suda bekletilir. Tuz suda çözünerek peynirden ayrılır. Böylece peynirin tuzu giderilmiş olur ki bu yöntem, çözünürlük farkı ile maddelerin ayılmasına örnek oluşturur.

9. Ayrımsal Damıtma İle Ayırma

Birbiri içinde eşit karışan sıvı-sıvı karışımlarını ayırma yöntemidir.

Örneğin; alkol su karışımı bu yöntemle ayrılabilir. Bu yöntemin başarılı olabilmesi için sıvıların kaynama sıcaklıklarının farkının çok olması gerekir. Alkol su karışımı ısıtılırsa, kaynama sıcaklığı 78 derece olan alkol buharlaşır. Kaynama sıcaklığı 100 derece olan su ise daha sonra buharlaşır.

Birden Çok Yöntemle Ayrılan Karışımlar

Bazı karışımlar birden çok yöntem uygulanarak ayrılır.

Örneğin; ataş – tuz – kum karışımını ayırmak için üç yöntem kullanılır.

1. Karışımdaki ataşlar mıknatısla çekilir.

2. Kalan tuz – kum karışımı bir miktar suya dökülür. Tuz suda çözünür, kum çözünmayarak dipte kalır. Kum süzülerek tuzlu sudan ayrılır.

3. Tuzlu su karışımındaki su buharlaştırıldığında kapta tuz kalır.

Örneğin; demir tozu, talaş, tuz ve bakır karışımını sırasıyla şöyle ayırabiliriz:

1. Karışımdaki demir tozu mıknatısla ayrılır.

2. Kalan karışım suya katılır. Talaş suyun üstünde yüzer, bakır suda batar, tuz ise çözünür. Talaş yüzdürülerek ayrılır.

3. Bakır süzülerek tuzlu sudan ayrılır.

4. Tuzlu suyun suyu buharlaştırılarak tuz elde edilir.

Doğada taş ve toprakla karışık halde bulunan kaya tuzu da benzer yöntemlerle elde edilir. Kaya tuzu suda çözünerek kalan taş ve toprak süzülür. Suyun buharlaştırılması ile tuz elde edilir.

Suda çözünen maddeyi tekrar elde etmek için suyu buharlaştırırız.

Çözeltilerdeki suyu buharlaştırmak için ısıtırız. Çünkü su buharlaşırken ısı alır. Elimize damlattığımızda su, sıraya damlattığımızda sudan daha çabuk buharlaşır. Elimiz, sıradan daha sıcaktır.