4 Sınıf Saf Madde Ve Karışım
İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersi Maddenin Özellikleri Ünitesi Saf Madde ve Karışım Konu Anlatımını bu sayfada bulabilir ve pdf olarak indirebilirsiniz.
SAF MADDE VE KARIŞIM
BU KONUDA NELER ÖĞRENECEĞİZ?
→ Saf madde nedir? Karışım nedir?
→ Karışımları hangi yöntemlerle ayırabiliriz?
→ Karışımların ayrılmasının ülke ekonomisine katkısı nedir?
Doğadaki maddeler bazen tek başlarına bazen de başka maddelerle birlikte bulunur. Maddeler bu durumlarına göre saf madde veya karışım olarak sınıflandırılır.
Saf Madde
Yapısında kendinden başka madde içermeyen maddelere saf madde adı verilir. Tuz, şeker, demir, altın saf maddelere örnektir.
Saf madde, ne kadar küçük parçalara ayrılırsa ayrılsın yine de kendi özelliğini korur. Kaya tuzunu parçalara ayırdığımızda ayrılan her tuz parçası aynı özelliği gösterir.
Karışımlar
İki ya da daha fazla saf maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle karışım oluşur. Örneğin limon, şeker ve su karıştırılarak limonata yapılır. Bu maddeler limonatanın içinde özelliklerini kaybetmemiştir.
Severek içtiğimiz çorba, su ve sebzeden oluşan bir karışımdır. Soluduğumuz havanın da karbondioksit, oksijen, azot gibi gazlardan oluşan bir karışım olduğunu biliyor muydunuz?
| Saf Madde | Karışımlar |
| Tek cins maddeden oluşur. | Birden fazla saf maddeden oluşur. |
| Her yerlerinde aynı özelliği gösterir. | Çeşitli yöntemlerle ayrıştırılabilirler. |
| Küçük parçalara bölünse de parçalar aynı özelliği gösterir. | Karışımı oluşturan maddeler özelliğini kaybetmezler. |
Karışımların Ayrılması
Günlük yaşamımızda karışımları ayırmaya ihtiyaç duyarız. Evde yemek yaparken pirinç veya makarnayı haşladığımız sudan ayırırız. İnşaatlarda kum ile içindeki çakıl taşının ayrılması gerekir.
Karışımları Ayırma Yöntemleri
Karışımları ayırmak için birçok yöntem kullanılmaktadır. Eleme, süzme mıknatısla ayırma yöntemleri bunlardan bazılarıdır.
1. Eleme Yöntemi
Farklı büyüklükteki katı maddelerden oluşan karışımları ayırmak için eleme yöntemi kullanılır. Eleme yönteminde kullanılan araç elektir.
Eleme işinde gözenekler ayrılması istenen maddelerin geçebileceği, diğer maddelerin ise geçemeyeceği büyüklükte olmalıdır.
Unun içindeki yabancı maddeleri ayıklarken, inşaatlarda harç malzemelerini çakıl ve taşlardan ayırırken, karışık bakliyatları birbirinden ayırırken eleme yöntemi kullanılabilir.
2. Süzme Yöntemi
Genellikle katı ve sıvılardan oluşan karışımları ayırmak için süzme yöntemi kullanılır. Süzme yönteminde kullanılan araç süzgeçtir.
Sıvı madde süzgecin altından akarken katı madde gözeneklerden geçemeyip süzgecin üzerinde kalır.
Pilav yaparken su ile pirinç süzme yöntemleri ile birbirinden ayrılır. Bardağımıza çay dökerken süzgeç kullanırız.
3. Mıknatısla Ayırma Yöntemi
İçinde mıknatısın çekebileceği maddelerin bulunduğu karışımları ayırmak için mıknatısla ayırma yöntemi kullanılır. Bu yöntemde kullandığımız araç mıknatıstır.
Demir tozu, talaş karışımını mıknatısla ayırma yöntemini kullanarak ayırabiliriz. Karışıma mıknatıs yaklaştırıldığında mıknatıs bu maddeleri çeker ve ortamdan uzaklaştırır.
İnşaatlarda ve hurdalıklarda kullanılan vinçlerde de dev mıknatıslar bulunur. Bu sayede metal parçalar diğerlerinden ayrılabilmektedir.
Karışımların Ayrılmasının Ekonomik Önemi
Çöp kutularına her gün onlarca madde atıyoruz. Bu maddeler çöp kutularında bir karışım oluşturuyor. Çöplerdeki cam, kâğıt, metal gibi katı atıkların bazı kişi ve kuruluşlarca ayrı ayrı toplandığını görüyoruz.
Katı atık olarak adlandırılan bu maddeler karışımlardan ayrılarak fabrikalarda yeniden kullanılabilmektedir. Bu işleme geri dönüşüm adı verilir.
Geri dönüşüm sayesinde dünya üzerinde sınırlı olan doğal kaynakların korunması sağlanır. Aynı zamanda harcanan enerjiden, zamandan ve paradan da tasarruf edilir.
Örneğin, kullanılmış kâğıtlar fabrikalarda tekrar işlenerek kâğıt elde edilir. Böylece kâğıt elde etmek için ağaçların kesilmesi önlenmiş olur.
Her 54 kg gazete kâğıdı dönüşümünde bir ağaç kurtulmaktadır. Dönüşümlü kâğıdın her tonu 17 ağaç kurtarmaktadır.
Geri dönüşümün yararlarını şöyle sıralayabiliriz:
- Doğal kaynaklarımızı korur,
- Enerji tasarrufu sağlar,
- Çevre kirliliğini önler,
- Ekonomiye katkı sağlar.
4.Sınıf 4.Ünite 5.Bölüm Saf Madde ve Karışım Konu Anlatımı
Çevremizde çeşitli amaçlarla kullanılan sayısız madde vardır. Çevremizdeki bu maddelerin bir kısmı saf, bir kısmı da karşım halindedir.
Çevremizdeki bazı maddeler saf durumundadır. İçlerinde kendinden başka madde bulunmayan maddelere saf maddeler denir. Su, oksijen, demir, bakır, altın, alüminyum, gümüş, tuz, toz şeker birer saf maddedir.
Saf Maddelerin Özellikleri:
– Tek çeşit maddeden oluşurlar.
– Saf maddeler her yerlerinde aynı özelliği gösterir.
– Küçük parçalara bölünse de parçalar aynı özelliği gösterir.
Saf maddelerin özellikleri maddenin her yerinde aynıdır. Saf madde, ne kadar küçük parçalara ayrılırsa ayrılsın yine de kendi özelliğini korur. Örneğin, kaya tuzunu parçalara ayırdığımızda ayrılan her tuz parçası aynı özelliği gösterir.
Çevremizdeki birçok madde ise karışımlar halindedir. Birden çok saf maddelerin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle oluşan maddelere karışım denir. Toprak, şekerli su, limonata, ayran, ekmek, süt, reçel, bal, hava, deniz suyu ve harç karışımlara örnek olarak verilebilir.
Ayran, tarhana çorbası, kek ve yediğimiz tüm yemekler de birer karışımdır.
Karışımı oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmez. Şekerli su bir karışımdır. Şekeri gözlerimizle göremeyiz. Ancak suyun tadına baktığımızda şekerli olduğunu anlayabiliriz. Şekerli suyu ısıtıp suyu buharlaştırdığımızda şekeri ve suyu ayrı ayrı saf olarak tekrar elde edebiliriz. Karışımları ayırdığımızda başlangıçtaki saf maddeleri özelliklerini kaybetmeden tekrar elde edebiliriz.
Karışımların Maddelerin Özellikleri:
– Saf değildir.
– Çeşitli yöntemlerle ayrıştırılabilirler.
– İki veya daha fazla maddeden oluşur.
– Karışımı oluşturan maddeler özelliğini kaybetmezler.
4. Sınıf Fen Bilimleri Saf Madde Ve Karışım konu anlatımı
Saf madde aynı zamanda doğada bulunan en doğal hali olarak da bilinir. Buna diğer bir ismi ile saf hali denir. Saf madde ayrıştırılamaz. Çünkü zaten tek bir maddeden oluştuğu için ayrışma durumu söz konusu değildir. Şimdi saf maddelere bazı örnekler verelim.
- Altın
- Gümüş
- Bakır
- Su
- Oksijen
Bu maddeler doğada saf halde bulunur ve bu şekilde yine kullanılır. Bunlar içerisinde altın ve gümüş ile bakır aksesuar veya takı ve mücevher gibi eşyalar da kullanılır. Aynı zamanda bazı cisimlerin yapımında da kullanılır. Oksijen ve su ile ise doğada saf halde bulunan ve yaşamımız için en önemli iki temel unsurdur. Su ve oksijen olmadan hayatta kalabilmek mümkün değildir.
Karışım: Birden fazla maddenin bir araya gelmesi ile beraber oluşmuş olan yeni maddeye karışım denir. Bir maddenin karışım olabilmesi için en az iki maddenin bir bütün haline gelmesi gerekmektedir. Yani karışması gerekir. Karışımların bazı belli başlı özellikleri bulunur.
- İki ya da daha fazla madden oluşurlar.
- Karışımı oluşturmuş olan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.
- Saf halde değildirler.
- Belli başlı bazı ve çeşitli yöntemler sayesinde birbirlerinden ayrıştırılabilirler.
Karışımlar aynı zamanda 2 farklı çeşit üzerinden ele alınır. Bunlardan biri homojen karışım diğeri ise heterojen karışımdır.
Homojen karışım: Birbiri içerisinde tam olarak karışmış maddeler homojen karışım olarak bilinir. Bunlar içerisinde tuzlu su ile beraber şekerli su en önemli örnekler içerisinde yer almaktadır. Aynı zamanda hava içerisindeki farklı maddelerin bir araya gelerek tam olarak karışması üzerinden homojen karışım şeklinde ifade edilir.
Heterojen karışımlar: Birbirine dokunsalar dahi tam olarak bir bütün haline gelmeyen karışımlar heterojen karışım olarak bilinmektedir.
- Zeytinyağı ve Su
- Kum ve Su
- Şeker ve tuz
- Çerezler
- Salata çeşitleri
- Hamburger
Bu şekilde daha birçok farklı örnek vermek mümkün. Hem homojen karışımlar hem de heterojen karışımlar birden fazla maddenin bir araya gelmesiyle oluşur. Bu konuda çevremizde görebileceğimiz birçok farklı karışım bulunmaktadır. Aynı zamanda tek bir maddeden oluşmuş saf maddelere de rastlayabiliriz.
Bütün bu maddeler insan yaşamında farklı amaçlar için kullanılır. Saf maddeler genelde insan elinin değmediği ve doğada bulunan maddeler olarak bilinir. Bu yüzden bu saf maddeler doğadan elde edilir ve daha sonra başka maddelerle bir araya getirilerek karışım oluşturur. Bu karışım neticesinde hayatımızı kolaylaştıran ürünler üretilir ya da farklı aksesuar ile takı çeşitleri üretimi gerçekleşir.