5 Sınıf Görsel Sanatlar Çizgi Çalışması

KİŞİSEL BİLGİLER<br />

Adı-Soyadı :.................................................................................<br />

Adresi :.................................................................................<br />

..................................................................................<br />

Ev Telefonu :.................................................................................<br />

Fotoğraf<br />

E-posta<br />

:.......................................@......................................<br />

Öz geçmiş<br />

KİŞİSEL BİLGİLER<br />

Doğum Yeri :................................................................................................................<br />

Doğum Tarihi :................................................................................................................<br />

EĞİTİMİ<br />

Okuduğu Okullar: ..............................................................................................................<br />

Gittiği Kurslar: ..............................................................................................................<br />

Katıldığı Eğitsel Kulüpler:..............................................................................................................<br />

İLGİ ALANLARI VE EĞİTİM - KARİYER HEDEFİ<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

......................................................................................................................................................<br />

...................................................................................................................................<br />

...................................................................................................................................<br />

...................................................................................................................................<br />

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;<br />

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.<br />

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;<br />

O benimdir, o benim milletimindir ancak.<br />

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!<br />

Kahraman ırkıma bir gül... Ne bu şiddet, bu celal?<br />

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal;<br />

Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklal.<br />

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.<br />

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!<br />

Kükremiş sel gibiyim: Bendimi çiğner, aşarım;<br />

Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım.<br />

Garb’ın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar;<br />

Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.<br />

Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,<br />

‘’Medeniyet!’’ dediğin tek dişi kalmış canavar?<br />

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın;<br />

Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın.<br />

Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın...<br />

Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.<br />

İSTİKLAL MARŞI<br />

Bastığın yerleri ‘’toprak!’’ diyerek geçme, tanı!<br />

Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.<br />

Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:<br />

Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.<br />

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?<br />

Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!<br />

Canı, cananı, bütün varımı alsın da Huda,<br />

Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.<br />

Ruhumun senden İlahi şudur ancak emeli:<br />

Değmesin ma’bedimin göğsüne na-mahrem eli;<br />

Bu ezanlar -- ki şehadetleri dinin temeli --<br />

Ebedî, yurdumun üstünde benim inlemeli.<br />

O zaman vecd ile bin secde eder -- varsa -- taşım;<br />

Her cerihamda, İlahi, boşanıp kanlı yaşım,<br />

Fışkırır ruh-i mücerred gibi yerden na’şım!<br />

O zaman yükselerek Arş’a değer, belki, başım.<br />

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!<br />

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.<br />

Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlal:<br />

Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet;<br />

Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklal.<br />

Resimler: Figen ÇETİN, Hikayeler: Ali SAÇIKARA<br />

Mehmet Akif ERSOY<br />

ISBN: 978-605-5583-94-1<br />

BASKI: Anadolu Ofset - Adres: Matbaacılar Sitesi Muhabir Cad. 6. Blok No:13 Karatay-KONYA<br />

MATBAA SERTİFİKASI: 34796 Konya, Ağustos 2019<br />

GENÇLİK KİTABEVİ: Mimar Muzaffer Cad. Rampalı Çarşı No. 42 Konya - Tel. 0332 351 00 42<br />

YAYINCI SERTİFİKASI: 10418

Görsel İletişim ve Biçimlendirme<br />

Da Vinci dünyanın en büyük dehası ve sanatçısı olarak kabul<br />

edilir. Biz onu Mona Lisa tablosuyla tanırız. Da Vinci yalnızca<br />

ressam değil aynı zamanda filozof, astronom, mimar, mühendis,<br />

matematikçi, heykeltıraş, müzisyen, haritacı ve yazardır.<br />

Farklı alanlara ilgi duyması sanatçının sayısız eser ortaya çıkarmasını<br />

sağlamıştır. Yaşı ilerleyince sağ kolu felç geçirmiştir.<br />

Bu yüzden bilimsel çalışmalara daha çok önem vermiştir.<br />

İnsan vücudunu tanımak istemiş, kemiklerin ve kasların çalışma<br />

şeklini öğrenmiştir. İnsan anatomisini öğrenmesi resimlerini<br />

etkilemiştir. Rönesans döneminde yaşamıştır. Tam<br />

adı Leonardo di ser Piero da Vinci’dir.<br />

15 Nisan 1452 tarihinde doğdu. İtalyan kökenli olan sanatçı<br />

döneminin en ünlü bilginlerinden biriydi. Sadece yaşadığı<br />

dönemde değil günümüzde de dünyanın gelmiş geçmiş en<br />

büyük dehası olarak kabul edilmektedir.<br />

14 yaşına kadar İtalya’nın Vinci kasabasında yaşayan Leonardo,<br />

1466 yılında babasıyla birlikte Floransa’ya gitti. Küçük<br />

yaşlarda başladığı resim konusunda kendini sürekli geliştiriyordu.<br />

Onun bu yeteneğini fark eden babası, zamanın<br />

ressamlarından Andrea del Verrocchio‘nun yanında eğitim<br />

almasını sağladı. Burada çırak olarak çalışmaya başlayan Leonardo,<br />

ünlü ressamlarla da tanışma fırsatı buldu.<br />

Aradan birkaç yıl geçtikten sonra Milano dükü Sforza’nın hizmetinde<br />

çalışmaya başladı. Düke yazdığı fakat yollamadığı<br />

mektup, tüm zamanların en olağanüstü başvuru mektubu<br />

Leonardo Da Vinci<br />

olarak kabul edilmektedir. Mektupta dükün hizmetine alınabilmek<br />

için; köprüler, gemiler, silahlar, heykeller yapacağını<br />

söylüyordu. Leonardo dük için 17 yıl çalıştı. Bu sırada makine<br />

ve silah tasarımları, eşsiz resim ve heykeller yaptı.<br />

Milano dükünün yanından ayrıldıktan sonra İtalya’yı gezdi.<br />

Farklı kişiler için çeşitli çalışmalar yaptı. Bu arada insanlık tarihinin<br />

en başarılı resmi sayılan Mona Lisa’yı resmetmeye başladı.<br />

1503 yılında çizmeye başladığı tabloyu gittiği her yere<br />

götürüyor ve yanından hiç ayırmıyordu.<br />

1513 ve 1516 yılları arasında, Roma’da yaşadığı dönemde<br />

anatomi ve fizyolojiyle ilgilendi. Ancak Papa, Da Vinci’nin kadavralar<br />

üzerinde çalışılmasını yasakladı.<br />

1516 yılında, Kral I. Francis, Leonardo’dan Fransa’nın baş ressamı,<br />

mimarı ve mühendisi olmasını istedi. Saraya yakın bir<br />

konakta yaşamaya başlayan Leonardo, kralla sık sık sohbet<br />

ederdi. 2 Mayıs 1519’da hayata veda etti. Büyük ressam arkasında<br />

sayısız resim ve heykel bıraktı.<br />

Leonardo’nun pek çok alana ilgisi ve yeteneği vardı. Farklı<br />

alanlardaki çalışmaları birçok işi yarıda bırakmasına sebep<br />

oluyordu. 1490 yılından sonra çalışmalarını bir defterde tutmaya<br />

başladı. Leonardo’nun notlarını yazdığı bu sayfalar<br />

sonradan koleksiyon şeklinde toplanmıştır. Hidrolik alanındaki<br />

çalışmalarını not aldığı el yazmaları ise Bill Gates’tedir.

RESİMLE GELEN TEDAVİ<br />

Görsel sanat çalışmasını oluştururken<br />

uygulama basamaklarını kullanır.<br />

Görsel sanat çalışmasında mekân olgusunu<br />

göstermek için ölçü ve oranı kullanır.<br />

Görsel sanat çalışmasında hava perspektifini<br />

kullanır.<br />

Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına<br />

uygun insan figürü çizer.<br />

Görsel İletişim ve Biçimlendirme<br />

Görsel sanat çalışmasında dijital teknolojiyi<br />

kullanır.<br />

Sanat malzemelerini kullanarak rölyef veya<br />

heykel oluşturur.<br />

Görsel sanat çalışmalarını oluştururken<br />

sanat elemanları ve tasarım ilkelerini<br />

kullanır.<br />

Genç kadın yana yakıla komşusuyla dertleşiyordu: “Baksana Ayşe abla, koca çocuk…<br />

Seneye okula başlayacak. Çocuğa nazar değdi sanki. İki senedir konuşmuyor.<br />

Tek kelime etmediği gibi dediklerimizi de anlamıyor. Ne yapacağımı bilmiyorum vallahi.”<br />

Ayşe, çenesini avuçlarına koyup televizyona dalan çocuğa dikkatle baktı. Çocuk, televizyonun<br />

içine düşecekti sanki. Görüntülerin değişmesiyle hop oturup hop kalkıyordu. Ayşe, çocuğun televizyonda<br />

gördüklerine tepki gösterdiğini fark etti. Sonra gülerek çocuğun annesine döndü: “Şerife, baksana<br />

kız! Bu çocuk televizyonla anlaşıyor ya!”<br />

Şerife iç çekip sitem etti: “Hiç sorma Ayşe abla, varsa yoksa bir televizyon... başka hiçbir şeyle ilgilenmiyor.”<br />

Ayşe abla gülmeye başladı: “Şekerim, doğar doğmaz çocuğu televizyona emanet edersen olacağı bu.”<br />

Şerife suçluluk duygusuyla terslendi: “Ne yapalım abla? Bir türlü durduramadık ki. Ağlarken yeri göğü titretirdi.<br />

Televizyonun karşısına geçti mi de susuverirdi.”<br />

Ayşe, Şerife’nin ne diyeceğini biliyordu sanki. Yeniden gülümsedi: “Bana sorarsınız bu çocuğun bir sıkıntısı yok.<br />

Sıkıntı sizde. Çocuğun dilinden anlamıyorsunuz siz. Sanırım biraz da geç kalmışsınız.”<br />

Şerife, üzülmüştü. Üzüntüsü sesinden belli oluyordu: “Aman Ayşe abla. Bizim neyimiz olacak ki? Aç değil açıkta<br />

değil. Gözümüz gibi baktık yavrumuza. Tamam, suçluyuz, yaptık bir hata… Peki, bunun çözümü yok mu?”<br />

Ayşe her zamanki gibi neşeliydi. Gülümseyerek cevap verdi: “Olmaz olur mu şekerim! Psikologlar, psikiyatrlar<br />

var. Hangi çağda yaşıyoruz? Artık çözülemeyen dert mi kaldı? Çocuğu bir psikoloğa götürün. O size yol<br />

gösterecektir.”<br />

Şerife öfkelenmişti: “Psikolog msikolog olmaz Ayşe abla. Deli mi benim oğlum?”<br />

Ayşe yine güldü ama bakışları oldukça sertti bu kez: “Hadi oradan, cahil! Deliler mi gidiyormuş psikoloğa? Bırak tatlım bu<br />

kafayı. Çocuğunun iyiliğini düşün. Bak, yarından tezi yok götüreceksin çocuğu. Karışmam sonra!”<br />

Şerife çaresizdi, boynunu büktü: “Tamam Ayşe abla. Ben Aziz’e anlatayım, bakalım o ne diyecek?”<br />

Akşam, Aziz gelince Şerife durumu anlattı. Aziz’in aklına yatmıştı bu fikir. Değilse çocuk elden gidecekti. “Tamam.” dedi.<br />

Ertesi günün akşamında elinde bir isim ve adresle geldi Aziz.<br />

Sabah, Aydın’ı da alıp psikoloğun yolunu tuttular. Psikolog güler yüzlü, genç bir adamdı. Aydın’a elini uzattı.<br />

Tokalaştılar. Aydın’ı babasının yanında bırakıp annesiyle özel bir görüşme yaptı psikolog. Daha sonra<br />

annesini bırakıp babasıyla kısa bir süre konuştu. Şimdi sıra Aydın’a gelmişti. Psikolog seslendi: “Gel<br />

bakalım, Aydın Bey.“<br />

Aydın hiçbir tepki vermedi. Bu kez psikolog ellerini kullanarak “gel” işareti yaptı. Aydın gülümseyerek<br />

adamın peşine düştü. Psikolog başını salladı: “Sanırım meseleyi anladım.”<br />

Psikoloğun oldukça geniş ve aydınlık bir görüşme odası vardı. Aydın’ı koltuklardan birine<br />

oturttu. Gözlerini, çocuğun gözlerinin içine dikti. Bu sırada gülümsüyordu. Sonra biraz geri<br />

çekilip eliyle kalk işareti yaptı. Aydın ayağa kalktı. Psikolog “Otur.” dedi ama çocuk oralı bile olmadı.<br />

Sonra çocuğun boyunu ve kilosunu ölçtü. Hasta takip defterini açıp şunları yazdı:<br />

Aydın Güven, 8 yaşında, 29 kilo, 134 santimetre… Sözel iletişime kapalı... Nedeni bilinmiyor. Çocuk görsel<br />

iletişime açık… Görüşme Tarihi: 07/14/2021<br />

Psikolog defterini kapatıp Aydın’ı içerdeki küçük resim odasına götürdü. Çocuğun önüne bir tomar kâğıt bıraktı.<br />

Çocuğun başını okşayarak seslendi: “Hadi Aydın, resim yapalım.”<br />

Aydın bir çırpıda kâğıtları doldurdu. Çizdiklerini psikoloğa gösterdi. Resimlerin hepsinde aynı figürler vardı: Başı gövdesinden<br />

ayrılmış bir köpek ve yüzü belli olmayan büyük bir insan silueti.<br />

Psikolog, Aydın’a bir tomar kâğıt daha verdi. Bu kez kalemin yanında bir de pastel boya takımı vardı. İşaret ederek evde de resim<br />

yapmasını ancak bu kez resimleri boyamasını istedi çocuktan. Aydın gülümsedi. Sonra olmaz anlamında başını salladı. Psikolog<br />

çocuğun saçlarını okşayarak ‘sen bilirsin’ işareti yaptı. Dışarı çıktılar. Şerife ve Aziz meraklıydı. Psikoloğun çıktığını görünce ayağa<br />

kalktılar. Aziz sordu: “Nesi var hocam? Oğlum iyileşecek mi?”<br />

Psikolog onları sakinleştirdi. “Bu uzun bir süreç gerektirir. Şimdiden kesin bir şey söyleyemem ama başaracağımıza<br />

inanıyorum. Lütfen çocuğu pek sıkıştırmayın. Onun resim yapmasını teşvik edin. Üç gün sonra gene görüşelim.”<br />

Ayrıldılar. Aydın her zamankinden daha düşünceliydi. Bir kaleme bir pastel boyalara bakıyor, kafasını sallıyordu. Evde iki gün<br />

boyunca resim yaptı Aydın. Bütün resimleri aynıydı. Nedense resimleri boyamaya yanaşmıyordu çocuk.<br />

Üç gün sonra psikoloğun yanına gittiler. Psikolog Aydın’ın çizdiklerine baktı. Sonra çocuğun geçen gün bıraktığı resimleri<br />

geri verdi. Resimlere baktıkça çocuğun yüzü gülmeye başlamıştı. Psikolog çocuğun çizdiği insan figüründen daha büyük bir<br />

fotoğraf yapıştırmıştı resim kâğıdına; kendi fotoğrafını. Aydın’dan yeni resimler yapmasını istedi. Aydın’ın resimleri yine aynıydı.<br />

Fakat bu sefer insan figürü daha belirgin ve küçüktü. Son resimde öteki figürlerin yanında bir de küçük bir çocuk resmi vardı.<br />

Üç gün sonra yeniden görüşmek üzere ayrıldılar. Aydın’ın resimleri yine psikologda kalmıştı. Psikolog çıkmadan Aydın’ı<br />

kucağına aldı. Sımsıkı sardı çocuğu. Aydın eve gidince resimlerine devam etti. Figürleri değişmeye başlamıştı. Çocuk, resimlerle<br />

bir olay anlatıyordu. Ama ne? Bütün resimleri kırmızı ve siyahla boyamıştı.<br />

Psikoloğun yanına gittiğinde onu bir sürpriz bekliyordu. İçerde küçük beyaz bir köpek vardı. Aydın köpeği görünce önce<br />

gülümsedi ama sonra yüzünü korkuyla buruşturdu. Psikolog, çocuğun başını okşadı. Ve resimlerini yeniden verdi. Aydın sesini<br />

koyuvermiş ağlıyordu şimdi. Psikolog, Aydın’ın yaptığı resimlerdeki çocuğun yüzüne Aydın’ın fotoğrafını yapıştırmıştı.<br />

Psikolog resimdeki figürleri tek tek göstererek figürlerin adını söylüyordu: “Aydın… Köpek… Yabancı…”<br />

Bunu sabırla tekrar etti. Nihayet Aydın da katıldı psikoloğa: “Aydın… Köpek… Yabancı…”<br />

Psikolog derin bir oh çekti. Nihayet çocuğu konuşturabilmişti. Çocuğun hikâyesini de öğrendiler. Aydın izlediği bir film<br />

sahnesinden çok etkilenmiş. Filmde bir köpeğin öldürüldüğünü görmüş, korkmuştu.<br />

Aziz gözyaşlarını tutamayıp oğluna sarıldı. Bir yandan da söyleniyordu: Keşke bana her şeyi anlatsaydın oğlum. Keşke<br />

anlatsaydın… Bu anne babadan saklanır mı?”<br />

4

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL SANATLAR NEDEN ÖNEMLİDİR?<br />

Merhaba arkadaşlar…. Bendeniz Görsel <strong>Sanatlar</strong> <strong>Defteri</strong>… Sizinle samimi bir arkadaşlık kurmak<br />

istiyorum. Söze kendimi anlatmakla başlayayım.<br />

Biliyorum ki çoğunuz görsel sanatlar dersini resim yapmaktan ibaret sanıyorsunuz. Ama yanılıyorsunuz.<br />

Yanılıyorsunuz. Çünkü görsel sanatlar dersi resimle ilgili olmakla beraber sadece resim yapmak<br />

demek değildir. Görsel sanatlar dersinin temel amacı size sanatı tanıtmak, sanat eserlerine<br />

doğru bakmayı öğretmektir. Tabi bu arada sanat eseri üretmek için çalışmalar da yapacaksınız.<br />

Fakat bu, görsel sanatlar dersi alan her öğrencinin bir ressam olacağı<br />

anlamına gelmez.<br />

Hadi hep birlikte “Görsel <strong>Sanatlar</strong> Dersi neden önemlidir?” sorusuna cevap arayalım.<br />

Görsel sanatlar önemlidir. Çünkü bu derste renklerin anlamlarını ve nerde nasıl kullanılacağını<br />

öğreneceksiniz. Bu, baktığınız bir resmi doğru değerlendirmenize katkıda<br />

bulunacaktır. Ama elbiselerinizden tutun da evinizdeki ya da odanızdaki eşyaların renklerini<br />

doğru seçmeye kadar geniş bir alanda faydalanacaksınız görsel sanatlardan.<br />

Görsel sanatlar; Türk kültürünü, Türk kültürünün çeşitli dönemlerinde ortaya konan eserlerin<br />

özelliklerini öğrenmenizi sağlayacaktır. Bu da geçmişinizle aranızda kuvvetli ve estetik bir bağ<br />

kurmanıza yardımcı olur. Örneğin Mimar Sinan’ın bir eserinde eserin güzelliğinin yanı sıra dönemin kültürel,<br />

siyasi ve ekonomik yapısını da görebilirsiniz. İsterseniz kendinizi bir yoklayın ve daha önce gördüğünüz<br />

tarihi eserleri bir düşünün…<br />

Görsel sanatlar, gördüğünüz her güzel şeyin bir sanat eseri olmadığını öğretir size. Böylelikle<br />

bir üretim faaliyeti olan zanaat ile sanat arasındaki farkı kavramış olursunuz. Yani el<br />

örgüsü güzel bir kazağın zanaat ürünü, aynı motifleri taşıyan bir tablodaki resmin sanat<br />

eseri olduğunu kolaylıkla anlarsınız.<br />

Görsel sanatlar dersinde güzellik kavramının belli bir ölçüsü olduğunu öğrenirsiniz.<br />

“Güzellik kişiden kişiye değişmez mi?” dediğinizi duyar gibi oldum. Haklısınız, değişir<br />

elbette. Ama ortak bir güzellik anlayışı vardır. Değişen şey belki “en” güzel, “daha” güzel<br />

gibi değerlendirmelerdir. Güzelliğin bir ölçütü vardır ve bunu bize görsel sanatlar<br />

öğretir. Görsel sanatlar bize güzelliği öğretirken bilimsel verilerden yararlanır. Yani sanatçılar<br />

az ya da çok bilimsel yanları olan insanlardır. Mesela, ünlü ressam Leonardo<br />

Da Vinci aynı zamanda bir matematikçi ve mimardır. Üstelik büyük bir ressam olmasını<br />

matematiği iyi bilmesine, sayıların dilinden anlamasına borçludur. Sanat insanın ufkunu<br />

genişletir.<br />

Güzellik demişken… İnsanlık, tarih boyunca hep ‘daha güzel olanı’ aramıştır. Sanat bu<br />

arayışın ürünüdür. Sözde, mimaride, müzikte, resimde hiç ara vermeden daha güzele doğru<br />

bir ilerleme vardır. Tarihin akışı içinde güzellik anlayışları değişmiş olabilir ama güzellik<br />

arayışı hiç kesintiye uğramamıştır. Heykellerdeki ve mimari yapılarda çağlara göre değişen<br />

estetik anlayış bunun en güzel örneği değil midir? İsterseniz bir de trafikteki arabalara bakın. En güzel bulduğunuz arabalar en yeni<br />

modellerdir. Çünkü güzellik anlayışı sürekli değişir.<br />

Sorarım size; aldığınız ayakkabının, giyeceğiniz gömleğin güzel olmasını istemez misiniz? “Elbette isteriz.”<br />

dediğinizi duydum sanki. Haklısınız; hepimiz, her şeyimizin güzel olmasını isteriz. Güzellik insanın<br />

yaratılışında var olan bir özelliktir. Renklerin dilini ve uyumunu bilmeyen birinden güzel<br />

giyinmesini bekleyebilir misiniz? “Ben renk uyumunu önemsemem.” demeyeceksiniz herhalde.<br />

Öyleyse benimle sıkı bir dostluk kurmalısınız.<br />

İnsanoğlu doğal varlıkların güzelliğini inceleyerek onlardaki güzelliğin sırrını keşfetmiştir: “Altın<br />

Oran!” Gerçekten de bütün varlıkların doğal yapısı bu orana göre tasarlanmıştır. İnsanoğlu<br />

“altın oran”ı<br />

kendi eserlerine de yansıtmak istemiştir. Bu çaba sonucunda tasarım,<br />

tasarımın ilke ve elamanları gibi teknik bilgilere ulaşılmıştır. Güzel<br />

olanı üretmenin yollarını bulan insan, bu teknikleri hayatın<br />

bütün aşamasında ve ürettikleri bütün ürünlerde uygulamıştır.<br />

1905’te ölen Jules Verne’nin, insanoğlunun Ay yüzeyine ayak<br />

basmasından 104 yıl önce Aya Yolculuk adlı bir roman yazmasını<br />

başka türlü nasıl açıklayabilirsiniz?<br />

Görsel <strong>Sanatlar</strong> Dersi size hayata doğru bakmayı ve gördüklerinizi<br />

doğru anlamayı öğretecektir. Neye, nasıl bakacağımızın cevabı, görsel<br />

sanat kurallarının içinde saklıdır. Sayfalarımı karıştırırsanız demek istediklerimi<br />

en somut şekliyle bulabilirsiniz. Bakmanın, gördüklerimizi değerlendirmenin<br />

ölçütleri görsel sanatların ilgileri arasındadır. Çağdaş psikolojide<br />

dikkat dağınıklığı sorununun resim analizleri yöntemiyle ortadan<br />

kaldırılmaya çalışıldığını biliyor muydunuz?<br />

Derslerinizin konusunu gündelik hayatla ilişkilendirirseniz daha başarılı<br />

olacağınızı biliyorum. İnanın bana görsel sanatlar dersinin içeriği<br />

ve konusu size ve günlük hayatınıza hiç de uzak değil. Derste öğrendiklerinizi<br />

günlük hayatınızla karşılaştırırsanız ne demek istediğimi<br />

daha iyi anlayacaksınız. Yani sanatın güzellikten başka hedefleri de<br />

vardır. Bir iki örnek vereyim mi? Eskiden İbni Sina sinir hastalarını sanatın<br />

başka bir dalı olan müzik aracılığıyla tedavi edermiş. Günümüzde<br />

de psikolog ve psikiyatrlar danışmanlığını yaptıkları çocukları daha<br />

iyi anlayabilmek için çocuklara resim çizdiriyorlar. Neden mi? Çocukların<br />

ruhsal durumları çizgileri kullanma biçimlerine, renk seçimlerine<br />

yansıyor da ondan.<br />

Yeri gelmişken şunu söylemeden geçemeyeceğim: Görsel sanatları<br />

iyi anlarsanız bütün derslerde başarılı olabilirsiniz. “Ne alakası var?” mı dediniz? Durun da açıklayayım. Görsel sanatlar teknikleriyle<br />

matematikte şekilleri ve sayıları daha iyi görüp daha doğru okuyabilirsiniz. Türkçede okuduğunuz bir metni zihninizde daha iyi canlandırabilirsiniz.<br />

Fen bilgisinde bir bütünü oluşturan parçaları daha kolay görüp anlayabilirsiniz. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.<br />

Gelelim sizin ilgi alanınıza… Bilgisayar oyunlarının sadece bir yazılım mühendisliği olduğunu mu sanıyorsunuz? Oyunların tasarımlarındaki<br />

karikatür, animasyon gibi görsel sanat etkilerini fark etmediniz mi?<br />

Sanatsal anlatımlar duyguları harekete geçirmenin en etkili yoludur. Bayrakla ilgili sayfalar dolusu metin mi daha etkileyicidir yoksa<br />

al bayrağın dalgalanan görüntüsü mü? Yeri gelmişken İstiklâl Marşı’mıza da değinelim. Kurtuluş Savaşı’nda Türk’ün ihtiyaç duyduğu<br />

cesaret, ümit, özgüven, birlik beraberlik gibi duyguları sanata başvurmadan kırk bir cümlede anlatmak imkânsızdır. Oysa asıl mesleği<br />

veterinerlik olan Mehmet Akif, bütün bu duyguları kırk bir mısralık şiiriyle Türk milletinin gönlüne ve zihnine nakşetmiştir. Sanatın<br />

gücü ve duygular üzerindeki etkisi tartışılamaz. Herkes sanatçı olmak zorunda değildir. Fakat toplumda saygın bir yer edinebilmek<br />

için sanattan anlamak şarttır.<br />

Unutmayın sakın! Görsel <strong>Sanatlar</strong>ı anladığınızda hayatınız daha güzel olacak.<br />

5x2=10<br />

1+1=2<br />

5

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.1. Görsel sanatlar çalışmalarını uygularken uygulama basamaklarını kullanır.<br />

Bir sanatçının (mimar, ressam, grafiker, heykeltıraş, müzisyen, şair) düşüncelerini aktarma biçimi önemlidir. Sanat eserinin oluşum<br />

süreci beyin fırtınasıyla başlar. Fikirleri sentezleme, tasarlama, eskiz yapma, detaylandırma ve görsel sanat çalışması oluşturma şeklinde<br />

devam eder. Bu süreç görsel sanatlar uygulama basamakları olarak adlandırılır. Bir sanat eseri oluşturmak için bu basamakları<br />

öğrenmeniz ve uygulamanız gerekir.<br />

Uygulama basamakları görsel sanatlar alanında yapılan çalışmalarda kullanıldığı gibi farklı alanlarda ürün oluşturmak için de kullanılır.<br />

Uygulama basamaklarını iyi anlamanız ve uygulamanız ortaya çıkacak ürünün ya da eserin etkisini arttıracaktır. Bu yüzden<br />

uygulama basamaklarını tüm alanları içine alacak şekilde birlikte öğrenelim.<br />

Beyin Fırtınası<br />

Düşüncelere engel koymaksızın, önceden belirlenmiş kurallarla yapılan fikir üretme yöntemidir.<br />

Bir ya da birkaç kişinin bir konudaki farklı fikirleri (anlamlı veya anlamsız) değerlendirip tartışarak<br />

farklı çözüm yolları arama, ortaya koyma çabasıdır. Beyin fırtınası, yaratıcı düşünceyi geliştirmenin<br />

etkili bir yöntemidir. Bu sırada ortaya atılan fikirler size ilk başta saçma gelebiilir. Ancak beyin fırtınasının<br />

sonucunda mutlaka etkin bir çözüm bulunacaktır.<br />

Beyin<br />

Fırtınası<br />

1<br />

Fikirleri Sentezleme<br />

Beyin fırtınasıyla ortaya çıkan çözüm önerilerini ya da fikirleri birlikte düşünerek yeni bir çözüm<br />

önerisi, yeni bir fikir üretmek ya da varolan çözüm önerisini güçlendirmektir. İki farklı fikri bir arada<br />

düşünerek yeni bir fikir ortaya atmak ya da varolan bir fikrin olumlu yönlerini daha da güçlendirmektir.<br />

Görsel Sanat<br />

Çalışması<br />

Fikirleri<br />

Sentezleme<br />

2<br />

Tasarlama<br />

Bu basamakta birbirinden farklı düşüncelerin güçlü ve zayıf yönleri incelenir. Düşünülen ürün ya<br />

da esere en uygun fikrin uygulanmasına karar verilir. Yapım aşamasının analiz edildiği basamaktır.<br />

Projenin fikir olarak ortaya çıktığı aşamadır.<br />

6<br />

GÖRSEL<br />

SANATLAR<br />

UYGULAMA<br />

BASAMAKLARI<br />

Eskiz Yapma<br />

Projenin soyut hâlden (yani düşünceden) somut hâle dönüştürüldüğü basamaktır. Düşüncelerimizin<br />

kâğıt üzerine ana hatlarıyla aktarıldığı basamaktır. Bu aşama asıl projenin ön hazırlığıdır.<br />

Eskiz, asıl çalışmanın ilk taslağıdır. Eskiz çalışması, projede hata yapma oranını düşürür. Eskiz, geliştirilebilir<br />

bir imajı veya fikri grafik olarak kolayca göstermektir.<br />

Detaylandırma<br />

5<br />

Tasarlama<br />

3<br />

Detaylandırma<br />

Detaylandırma, taslak çizim (eskiz) üzerinde ışık ve gölge gibi ayarlamaların yapıldığı aşamadır.<br />

Ana hatlarıyla hazırlanan taslak çizimlere gerçeklik kazandırma basamağıdır. Bu aşamada hazırlamayı<br />

düşündüğümüz proje ya da resim, taslak olmaktan çıkıp gerçekçi bir görünüm kazanır.<br />

Eskiz<br />

Yapma<br />

4<br />

Görsel Sanat Çalışması<br />

Beyin fırtınasıyla başlayan sürecin en son basamağıdır. Anlatılmak istenen düşüncenin en etkili<br />

biçimde verildiği aşamadır. Projenin görsel ya da biçimsel formunun oluşturulduğu en son basamaktır.<br />

Bu aşamada düşünce ya da fikir olarak başlayan çalışmalar görsel sanat çalışması olarak<br />

biter.<br />

6

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.1. Görsel sanatlar çalışmalarını uygularken uygulama basamaklarını kullanır.<br />

Aşağıda farklı meslek dalları ile bu meslek dallarını görsel sanatlarla ilişkilendiren görseller birlikte verilmiştir. Bu<br />

görselleri inceleyerek hangi mesleğin görsel sanatlarla nasıl bir ilişkisi olduğunu açıklayın. Uygulama basamaklarının<br />

uygulama şeklini öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla tartışıp sonucu defterinize yazın.<br />

Yandaki görsellerden istediğiniz ikisini seçin. Seçtiğiniz görsellerde uygulanan görsel sanatlar uygulama basamaklarının benzerliklerini<br />

ve farklılıklarını açıklayın. Uygulama basamakları hangi alanda nasıl uygulanmıştır? Çalışmalar nasıl geliştirilebilir?<br />

Öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla tartışıp sonucu defterinize yazın.<br />

Beyin Fırtınası<br />

001011001010100011000101000110010101010011100010100<br />

00100101001001001001010010010010010100100<br />

01010010100<br />

10100100110011100101010100110001010010101011100101010100110001<br />

01100<br />

01010100010100101001001010 101001<br />

00101100101010001100010100011001100<br />

011001010101001<br />

001001010010010010010010010010 01001010010100<br />

1010010011001110010101010011000101001010101001100111001010100<br />

1100010<br />

0101010001010010100101100101010010101001010010110110<br />

00101100101010001100010100011001010101001100011000101<br />

00100101001001001001010010010010100101000100<br />

101001001100111001010101001100010100101010111001<br />

010101000101001010010110010101001<br />

100<br />

Fikirleri Sentezleme<br />

Bilgisayar programcısı<br />

Grafik tasarım<br />

Makine mühendisi<br />

Teknik çizim<br />

Tasarlama<br />

Eskiz Yapma<br />

İnşaat mühendisi<br />

Mimari çizim<br />

Mimar<br />

Mimari çizim<br />

Detaylandırma<br />

Elektronik mühendisi<br />

Endüstriyel çizim<br />

Çevre mühendisi<br />

Çevre tasarımı<br />

Görsel Sanat Çalışması<br />

7

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Öğrendiğiniz çizgi türlerini kullanarak aşağıda verilen örnekleri, belirtilen çizgi türüne göre tamamlayınız.<br />

Görsel sanatlar uygulama basamaklarını öğrendik. İncelediğimiz örneklerden de anlaşılacağı gibi bunlar sadece görsel sanatlar dersi<br />

ile ilgili değildi. Bu basamakları oluşturmak, üretmek ve geliştirmek istediğimiz her alanda kullanmamız gerekir.<br />

Şimdi düşüncelerimizi kâğıt üzerinde göstermemize yardımcı olan tasarım eleman ve ilkelerini ve bunları kullanmayı öğreneceğiz.<br />

Tasarım elemanları: Çizgi, Renk, Doku, Değer (Valör), Şekil, Biçim (Form) ve Mekândır.<br />

1. Çizgi: Genişliği ve derinliği olmayan geometrik şekildir. Nesnelerin etrafının çevrelenmesinde ve kenarlarının oluşturulmasında<br />

kullanılır. Bir çizgi başka çizgilerle ya da yüzeylerle kombine edilerek çeşitli organizasyonlar oluşturulabilir. Çizgiler; zikzak, nokta,<br />

dalgalı, spiral, dikey, yatay, diyagonal çizgiler olarak adlandırılır.<br />

8

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Çizgi türlerini kullanarak istediğiniz tarzda çalışma yapabilirsiniz.<br />

Öğrendiğiniz çizgi türlerini kullanarak aşağıda verilen örnekleri, belirtilen çizgi türünü kullanarak tamamlayınız.<br />

9

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Birincil<br />

Dersimizin en başından beri görsel sanatların sadece resim dersiyle ilgili olmadığını söylemiştik. Bunun en büyük kanıtı renk çarkının<br />

1666 yılında fizikçi bir bilim adamı olan Newton tarafından bulunmasıdır. Daha da ilginci 1810 yılında Alman şair Goethe, “renkler teorisi”<br />

tezinde renklerin insan ve insan psikolojisi üzerindeki etkisinden bahsetmiştir. Bugün kullandığımız renk çarkı bu temel üzerine<br />

oluşturulmuştur. Yapacağımız görsel sanat çalışmalarında en büyük ve önemli detay renklerdir. Duygu ve düşüncelerimizi insanlara<br />

anlatmanın en etkili yolu renklerin dilini kullanmaktır. Şimdi rengin ne olduğunu, nasıl oluştuğunu, renk türlerini, renk paletindeki<br />

yerlerini öğrenelim. Hangi renklerin, hangi duyguları anlattığını inceleyelim. Etkili görsel çalışmalar yapmak için sık kullanılan renk<br />

seçimlerinin nasıl yapıldığını görelim.<br />

Renk: Işığın cisimlere çarpıp yansıyarak görme duyumuzda bıraktığı etkiye renk denir. Renkler ışık sayesinde oluşur ve insanda çeşitli<br />

duygular uyandırır. Renkler ana, ara (ikincil), üçüncül veya sıcak, soğuk, açık ve koyu renkler olarak sınıflandırılır.<br />

Birincil<br />

İkincil<br />

Üçüncül<br />

Üçüncül<br />

Üçüncül<br />

İkincil<br />

Üçüncül<br />

Üçüncül<br />

İkincil<br />

Üçüncül<br />

Birincil<br />

Renk, ışığın yansımasıyla oluşur. Newton, cam prizmadan yansıyan ışığı inceleyerek<br />

renklerin nasıl oluştuğunu keşfetmiş ve renk paletini bulmuştur. Eğer<br />

bir ortamda ışık yoksa renk de yoktur. Siyah da bir renktir. Peki ya beyaz? Beyaz,<br />

renk paletindeki tüm renklerin karışmasıyla oluşur. Yandaki dairenin orta noktası<br />

beyazdır. Hemen altta ise siyah ve siyahın tonları görülmektedir.<br />

Siyah, beyaz ve bu iki rengin karışımından elde edilen gri, nötr renklerdir. Ayrıca<br />

bu iki rengin diğer renkler üzerinde farklı etkileri vardır. Koyulaştırmak istediğimiz<br />

bir renge siyah, açmak istediğimize de beyaz ilave etmemiz gerekir.<br />

ANA RENKLER<br />

BİRİNCİL RENKLER<br />

Mavi<br />

Sarı<br />

Kırmızı<br />

Ana (birincil) renkler doğada saf olarak bulunur. Yandaki<br />

şemada görüldüğü gibi ana renkler SARI, KIRMI-<br />

ZI ve MAVİdir. Doğada ve çevremizde gördüğümüz<br />

tüm renkler bu üç rengin karışımından oluşmuştur.<br />

Ancak ana renkler herhangi bir karışımla elde edilemez.<br />

Peki sıcak ve soğuk renkler nelerdir?<br />

SARI, KIRMIZI, TURUNCU ve bunların karışımından elde edilen renkler (toplam 6<br />

renk) sıcak renklerdir.<br />

Soğuk renkler ise MAVİ, YEŞİL, MOR ve bunların karışımdan elde edilen (toplam<br />

6 adet) renklerdir.<br />

Renk çemberimizi ikiye ayırdığımızda solda kalan renkler SOĞUK, sağda kalanlar<br />

SICAK renklerdir.<br />

Yandaki renk çemberini incelediğimizde sıcak ve soğuk renkleri daha iyi anlamış<br />

ve kavramış olacağız.<br />

Bir şarkı yazmak için notalara, matematiksel işlem yapmak için formüllere ve rakamlara<br />

ihtiyaç duyduğumuz gibi resim yapmak için de renklere ihtiyaç duyarız.<br />

Renkler belli bir düzen ve denge içinde kullanılmalıdır.<br />

SOĞUK RENKLER<br />

SICAK RENKLER<br />

1<br />

ARA RENKLER<br />

İKİNCİL RENKLER<br />

Yeşil<br />

1<br />

Mavi<br />

3<br />

Sarı<br />

2 2<br />

Turuncu<br />

2<br />

1<br />

Kırmızı<br />

Mor<br />

3<br />

Şemada da görüldüğü gibi iki ana rengin karışımıyla<br />

ara (ikincil) renkler oluşur. SARI ve KIRMIZI’nın karışımından<br />

TURUNCU; SARI ve MAVİ nin karışımından<br />

YEŞİL; MAVİ ve KIRMIZInın karışımından ise MOR elde<br />

edilir.<br />

Birincil<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

7<br />

5<br />

6<br />

Birincil<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

7<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

7<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

7<br />

7<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

7<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

Birincil<br />

Yandaki renk çemberinde renk tonlarının koyudan (doygundan) açığa doğru sıralanışı<br />

verilmiştir. Her rengin 1’den 7’ye kadar numaralandırılmış aralığı vardır. Bu numaralar<br />

renklerin koyudan açığa doğru sıralanışını göstermektedir. Resimde duygu ve düşünceyi<br />

renk tonlarını kullanarak aktarırız. Gökyüzüne baktığınızda mavinin tek bir ton olduğunu<br />

gördünüz mü hiç? Peki ya parktaki çimenlerin yeşili? Ağaç yapraklarının ya da<br />

dallarının tek tonda olduğunu... Göremezsiniz. Yaptığımız çalışmalarda da farklı renk<br />

tonlarını kullanarak insanların zihninde uyanacak gerçeklik hissini arttırmış olacağız.<br />

Renklerin şiddeti konusunda bilmemiz gereken bir diğer konu ise kontrasttır. Kontrast<br />

bir rengin tonunun açılıp koyulaştırılmasıyla ilgilidir. Kontrastı ilerleyen bölümlerde<br />

inceleyeceğimiz resimlerle daha iyi anlayacağız.<br />

ARA RENKLER<br />

ÜÇÜNCÜL RENKLER<br />

3<br />

Yeşil<br />

1<br />

Mavi<br />

3<br />

1<br />

Sarı<br />

2 2<br />

Turuncu<br />

2<br />

1<br />

Kırmızı<br />

3<br />

Mor<br />

3<br />

Renk çemberimizin oluşumunu tamamlayan üçüncül<br />

renkler bir ana renk ile bir ara rengin karışımından<br />

oluşur. Örneğin; MAVİ ile YEŞİL’in karışımından firuze<br />

(camgöbeği) elde edilir. Renk çarkımızı oluşturan 12<br />

(on iki) rengin 6 (altı)’sı üçüncül renklerdir.<br />

Birlikte analiz ederek renk paletinin nasıl oluştuğunu anlamaya çalışalım: Renk paletinde 12 renk bulunmaktadır.<br />

Ana renkler; doğada saf olarak bulunan ve karışımla elde edilemeyen üç renktir. Bunlar kırmızı, sarı ve mavidir. Doğada gördüğümüz<br />

bütün renkler, bu üç ana renkten oluşmuştur.<br />

Ara renkler üç tanedir. Ana renklerin karışımından elde edilir: Mor, (kırmızı+mavi), yeşil (mavi+ sarı) ve turuncu (kırmızı+sarı).<br />

Üçüncül renkler 6 tanedir; bir ana rengin bir ara renkle karışımıyla elde edilir.<br />

Renk paletinde verilen numaralar renklerin tonlarını gösteriyor. Çizeceğiniz resimde uygun tonları kullanarak etkileyici bir<br />

renklendirme yapmış olursunuz. Çünkü resimde duygu ve düşünceyi aktarmanın en iyi yolu renkleri konuşturmaktır. Renkleri<br />

konuşturmak! Her renk, insanda belli duygular uyandırır, yani her renk bizim için bir duygu ifade eder. Bu nedenle renkleri sıcak<br />

ve soğuk renkler olarak ikiye ayırırız.<br />

10

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

RENK HARMONİLERİ<br />

TEK RENK HARMONİSİ<br />

Görsel sanat çalışmalarında etkileyici ve başarılı bir çalışma yapabilmek için<br />

doğru renklerin seçimi çok önemlidir. Renk seçimlerinde farklı renk harmonilerinden<br />

yararlanılır. Bunların en başında tek renk harmonisi gelir. Tek renk<br />

harmonisi yandaki renk paletinde de görüldüğü gibi bir resimde tek bir rengin<br />

tonlarının kullanılmasıyla oluşturulur.<br />

Tek Renk Harmonisi<br />

- Sadece 1 renkten oluşur<br />

- Güçlü bir atmosfer oluşturur<br />

- Tek özneden oluşan görsellerde etkilidir.<br />

Açık-Koyu Kontrastı<br />

Sıcak-Soğuk Kontrastı<br />

Aşağıda üç farklı görsel bulunmaktadır. Bu görsellerin ortak yanı üçünde de tek renk harmonisi kullanılmasıdır. Birinci görselde<br />

ki çöl manzarası tamamiyle turuncu ve turuncunun tonlarından oluşmaktadır. İkinci görselde yeşille, koyudan açığa gidilerek<br />

tek renk harmonisi oluşturulduğu görülmektedir. Üçüncü görselde deniz manzarasının mavi ve tonlarından oluşturulduğu<br />

görülmektedir. Bu üç görseli de tek renk harmonisine başarılı birer örnek olarak verebiliriz. Artık siz de gördüğünüz resimleri<br />

rahatlıkla yorumlayabilirsiniz.<br />

Açık-Koyu Kontrastı<br />

RENKLERİN ANLAMLARI<br />

Renkler sadece göze mi hitap eder? Renklerin anlamı var mıdır? Elbette renkler sadece göze hitap etmez, duygularımızı ve psikolojimizi<br />

de etkiler. Her rengin taşıdığı bir anlam vardır. Bu anlamlar neredeyse tüm dünyada birbirine yakın olmakla birlikte bazı ülkelerde<br />

bir renge farklı anlamlar yüklenmektedir.<br />

Renklerin anlamları<br />

1- Beyaz: Saflığı, temizliği ve istikrarı ifade eder.<br />

2- Siyah: Çoğu ülkede matemi temsil etmekle birlikte gücü ve tutkuyu da ifade eder.<br />

3- Mavi: Sonsuzluğu ve özgürlüğü, iletişim ve rahatlığı ifade eder.<br />

4- Yeşil: Doğallığın ve huzurun simgesidir.<br />

5- Kırmızı: Canlılık ve dinamizmin rengidir. Ataklık, azim ve kararlılığı ifade eder.<br />

6- Sarı: En parlak ve dikkat çekici renktir. Neşe, zekâ, incelik ve pratikliği ifade eder.<br />

7- Mor: Asalet, lüks ve itibarın simgesidir.<br />

8- Pembe: Neşe, güven ve rahatlığı ifade eder.<br />

9- Turuncu: Sonsuzluk, otorite ve verimliliği ifade eder.<br />

10- Kahverengi: Toprağın ve doğallığın simgesidir.<br />

11- Gri: Alçak gönüllülüğü ve dengeyi ifade eder.<br />

Sıcak-Soğuk Kontrastı<br />

BENZER RENK HARMONİSİ<br />

Benzer renk harmonisi renk çarkında yan yana bulunan renklerin birlikte kullanılmasıyla<br />

oluşturulur. Benzer renk harmonisi:<br />

- Genellikle doğada görülür.<br />

- Gözleri yormaz<br />

- Renkler birbirine yakın olduğundan baskın renk belirlenip diğer renkler destekleyici<br />

olarak kullanılır. Her renk aynı oranda kullanılmaz. Yani hâkim renk<br />

belirlenir, diğer iki renk ona yardımcı renkler olarak kullanılır. Bir manzara resmi<br />

yaparken hâkim renk olarak maviyi seçtiğinizi varsayalım. Maviyi ve tonlarını<br />

diğer iki renge göre daha fazla kullanırken diğer renkleri de net tonlarıyla<br />

kullanmalısınız.<br />

Aşağıdaki görsellerde manzara resimleri görüyorsunuz. Bu resimlerin ortak özelliği benzer renk harmonisi kullanılarak oluşturulmalarıdır.<br />

Resimlerin hepsini benzer renk harmonisine başarılı birer örnek olarak gösterebiliriz.<br />

Acaba bundan sonra güneşin doğuşunu ya da batışını izlerken ortaya çıkan benzer renk harmonisini farkedebilecek misiniz?<br />

Görsel sanatlar çalışmalarında renkleri anlamlarına göre kullanmanız, çalışmalarınızın daha etkileyici ve anlaşılır olmasına büyük<br />

katkı sağlayacaktır.<br />

11

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Buraya kadar öğrendiklerimizi gözden geçirelim: Renk... Renklerin değerleri, tonları... Renk harmonileri ve nasıl kullanıldıkları...<br />

Renklerin anlamları ve psikoloji üzerindeki etkisi...<br />

Aşağıdaki resimleri renklerin dilini kullanarak tek renk harmonisine uygun olarak boyayın.<br />

Aşağıdaki resimleri renklerin dilini kullanarak benzer renk harmonisine uygun olarak boyayın.<br />

12

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır. 5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Biçim (Form): Tasarım öğelerinin birbirine göre yerleşimidir. Materyal üzerindeki şekillerin birbirleriyle ilişkisi form oluşturur ve anlamlı<br />

kompozisyonlar meydana getirir. Şekiller arasında büyük boşluk bırakılması gözü yoracağından görsel etki azalır. Görseller,<br />

gözün rahatlıkla kavrayabileceği formda hazırlanmalıdır.<br />

Doğada var olan her cismin ve varlığın geometrik bir formu vardır. Geometride yüzeyler ve cisimler iki zıt uç arasında dizilmiştir. Bu<br />

iki zıt uç, üçgen ve dairedir. Tüm şekiller bu iki zıt uç arasında uyumlu bir sıralama takip eder. Formlar; iç bükey form, dış bükey form,<br />

negatif form ve pozitif form olarak adlandırılır. Aşağıda form çeşitleri ve tanımları verilmiştir. Bu tanımları öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla<br />

tartışıp örnekleri defterinize yazın.<br />

İç Bükey: Yüzeyinde düzgün ve pürüzsüz bir çukur bulunan bir geometrik cismin şekline<br />

iç bükey denir.<br />

ÖRNEKLER:<br />

Doku nedir?<br />

Doğadaki tüm varlıkların görme, dokunma gibi duyularla algılanabilen; iç yapılarını dışa vuran yüzeysel özelliklerine doku denir. Her<br />

varlığın kendine özgü bir yapı oluşumu vardır. Bu yapı oluşumu varlığı diğerlerinden ayırt eden özelliğidir. Dokuları doğal ve görsel<br />

dokular olarak iki grupta inceleyebiliriz.<br />

Canlı, cansız tüm doğal varlıkların gerçek dış yapılarına doğal doku denir. Doğal doku<br />

doğrudan dokunma duyumuza etki eder. Doğadaki her varlığın kendine özgü bir doğal<br />

dokusu vardır. Ağaçların, çiçeklerin, kozalakların, taşların ve hayvanların dış görünüşlerindeki<br />

yüzey oluşumları doğal dokudur. Doğal dokular; birbirine benzeyen,<br />

birbirlerini tamamlayan birim elemanlarının belli bir düzende art arda tekrarlarıyla<br />

oluşur.<br />

Doku<br />

İç bükey form<br />

Dış Bükey: Yüzeyi tümsek, çıkık ve şişkin durumda olan bir geometrik cismin şekline dış<br />

bükey denir.<br />

ÖRNEKLER:<br />

Görsel dokular, gözle görülür ve algı yoluyla kavranır. İki boyutlu yüzey üzerinde<br />

(nokta-çizgi, açık-koyu ve renkle) oluşturulan dokulara “Görsel Doku” denir. Gerçek<br />

dokular gibi etkileri vardır. Görsel dokuların hacim etkisi, yüzeydeki girinti çıkıntıları<br />

sadece gözle algılanır. Düz yüzey üzerinde görüntü olarak doku etkisi verir. Herhangi<br />

(üç boyutlu) bir cismin, iki boyutlu görüntüsü kâğıda aktarılırken yüzeydeki pürüzler<br />

bir takım taramalar ve noktalar yardımıyla belirtilir. Resimde belirtilen bu doku, sadece<br />

görsel olarak algılanan yapay bir dokudur. Resme el ile dokunulduğunda o cismin<br />

yüzeyinde doku etkisi hissedilmez. Gözle bakıldığında o cismin yüzeyindeki pürüzler<br />

oldukça iyi anlaşılır.<br />

Doku<br />

Aşağıdaki görselleri inceleyin. Dokularının doğal doku mu yoksa görsel doku mu olduklarını belirtin. Bu dokuların sizde uyandırdığı<br />

hisleri defterinize yazın.<br />

Dış bükey form<br />

Negatif Form: Konunuzu gösteren veya çevreleyen tuval veya arka plandır. Negatif alanın<br />

beyaz veya tamamen boş olması gerekmez.<br />

ÖRNEKLER:<br />

Negatif form<br />

Pozitif Form: Sanattaki veya konudaki eylemdir. Bu aslında boşluğa çizdiğiniz, boyadığınız<br />

nesne veya boşluğun yarattığı şekildir.<br />

ÖRNEKLER:<br />

Pozitif form<br />

17

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır. 5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Tasarım ilkelerinden çizgi, renk, form ve dokuyu öğrendik. Şimdi de diğer tasarım elemanlarını inceleyelim:<br />

Aşağıdaki resimleri inceleyiniz. Verilen resimlerde tasarım elemanlarından hangilerinin kullanıldığını belirleyin. Kullanılan tasarım<br />

elemanının resmi nasıl etkilediğini defterinize yazın.<br />

V<br />

Va<br />

(Valör)<br />

(Va<br />

Değer<br />

Değer (Valör): Değer, Fransızca valeour kelimesinin Tükçe karşılığıdır. Değer, imgenin<br />

(nesnenin) renklerinin açıklığı ya da koyuluğudur. Aynı zamanda imgenin<br />

(nesnenin) kendi bölümleri arasındaki renk açıklığı ve koyuluğu olarak da kullanılır.<br />

ekâ<br />

k<br />

(Espas)<br />

(Esp<br />

Mekân<br />

Mekân: Bir nesnenin ya da formun kapladığı alanı ifade eder. Mekânı anlamlandıran<br />

şey mekân içinde yapılan tasarımlardır. Mekân boşluk (negatif alan) ve<br />

doluluk (pozitif alan) olarak iki grupta incelenir. Bir resim çalışmasında boşluğun<br />

çok olması detayların görünürlüğünü azaltır. Boşluğun az olması nesnelerin ve<br />

detaylarının görünürlüğünü arttıracaktır. Dolu (pozitif) alan, tasarımdaki nesneler<br />

veya elemanların kapladığı alandır. Boş (negatif) alan, tasarıma denge sağlayan<br />

önemli bir görsel unsurdur. Aşağıdaki resimleri inceleyerek mekânda boşluk<br />

ve doluluk kavramlarını daha iyi kavramış olacağız.<br />

Şekil<br />

Şekil: Çizgilerle çevrilerek ya da kenarları tanımlayan renk ve değer değişiklikleriyle<br />

oluşturulur. Şekil, organik veya geometrik olarak ikiye ayrılır. Organik<br />

şekiller doğal varlıkların şekilleridir. Bunların anahatları düzensiz, asimetriktir.<br />

Geometrik şekiller, kareler, dikdörtgenler, daireler, küpler, küreler, koniler vb. dir.<br />

18

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Siz de aşağıda kendi renk çemberinizi oluşturun.<br />

Yukarıda Sultan Ahmet Camii’nin fotoğrafı bulunmaktadır. Fotoğrafın bütününe dikkatle bakarak eserin tasarım ilkelerini belirleyin.<br />

Sizce yukarıdaki görselin tasarımını olumsuz etkileyen ögeler nelerdir? Eserin sizde uyandırdığı duyguları açıklayın.<br />

19

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır. 5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Bütünlük<br />

Tasarım elemanlarını ve neler olduğunu öğrendik. Bunları etkili bir biçimde kullanmak için tasarım ilkelerine ihtiyacımız var. Tasarım<br />

ilkeleri sadece görsel tasarım alanında kullanılmaz. Uygulama basamaklarında olduğu gibi tüm yazılı, görsel ya da yapısal çalışmalarda<br />

kullanılır. Resim, heykel, mimari, endüstri gibi... Şimdi de tasarım ilkelerini öğreneceğiz. Tasarım ilkeleri; bütünlük, oran, denge,<br />

zıtlık, örüntü ve vurgudur. Kısa tanımlarını yaparak bu ilkeleri örnekler üzerinde inceleyelim.<br />

Tasarım ilkelerinden bütünlük; çalışmada çizgi, renk, doku gibi elemanların birbirleriyle<br />

uyum içinde kullanılmasıdır. Bütünlük ilkesi çalışmalarımızın bir bütün olarak anlam kazanmasını<br />

sağlar. Bütünlüğü olmayan bir çalışma gözü yorar ve insanlar üzerinde rahatsız<br />

edici bir etki uyandırır. Bütünlük ilkesini benzer ögeleri bir bütün içerisinde vererek görseldeki<br />

farklı objeleri öne çıkarmak için de kullanırız.<br />

Tasarımda Denge Nedir?<br />

Tasarımın temel ilkelerinden biridir. Denge; nesnelerin, renklerin, dokuların ve boşlukların görsel ağırlıklarını uyumlu hâle getirmek<br />

ve kompozisyona ahenkli bir görünüm kazandırmaktır. Tasarımda her şey, farklı ögeleri kullanarak görsel ve psikolojik dengeye ulaşmakla<br />

ilgilidir.<br />

Görsel Ağırlık<br />

Fiziksel ağırlık, yer çekiminin bir nesneye uyguladığı kuvvetin bir ölçüsüdür. Ancak tasarım öğeleri gibi iki boyutlu nesneler kütleye<br />

sahip değildir. Bu nedenle herhangi bir fiziksel ağırlığı yoktur. Görsel ağırlık, bir tasarım elementinin dikkat çekmek için uyguladığı<br />

kuvvetin bir ölçüsüdür. Bir tasarım elementi ne kadar dikkat çekiyorsa görsel ağırlığı o derece büyük olur. Görsel ağırlık vurgu ile<br />

sağlanır.<br />

Görsel Yönlendirme<br />

Görsel yönlendirme; izleyicinin gözünü istediğiniz bir noktaya yönlendirmekle ilgilenir. Görsel yönlendirme, görselin gücünün hissedilen<br />

yönüdür. Görsel ağırlık gibi kompozisyonun belirli kısımlarını göstermeye çalışır.<br />

Denge çeşitleri<br />

Denge çeşitleri simetrik, asimetrik ve dairesel (merkezi) denge olmak üzere üç ana başlık altında incelenir. Çalışmalarınızda dengeyi<br />

renkler, çizgiler, şekiller formlar ve biçimler aracılığıyla sağlayabilirsiniz. Dengeyi oluşturmak için aynı renk kontrastlarını, benzer ya<br />

da farklı şekilleri kullanabilirsiniz. Denge, ögelerin yerleşimiyle sağlandığı gibi tasarım ilkeleri kullanılarak da sağlanabilir.<br />

Hareket<br />

İzleyicinin gözü, tasarım yüzeyinde belli bir yönde hareket eder. Bir tasarımda yer alan ögeler<br />

(çizgi, ton, leke, doku gibi) kopukluk yaratmadan geçişler yapabilir. Bu, görsel devamlılığın<br />

sağlanması demektir. Görsel devamlılık, beraberinde görsel ritmi de sağlayacaktır.<br />

Hareket duygusu yaratan görsel ritimler optik devamlılık oluşturur. Tasarımda hareketlilik;<br />

süreklilik, akıcılık, etkileyicilik ya da bilinçli tekrarlar aracılığıyla oluşturulur.<br />

Simetrik<br />

Aynı görsel ögelerin eşit yerleşimine simetrik denge denir. Karşılıklı denge yani eşitliktir.<br />

Genellikle dikey, yatay ve eğik eksende sağlanan simetri; renk, biçim, doku ve değer gibi<br />

ögelerin benzer biçim ve konumda yerleştirilmesi ve tekrarlanmasıyla oluşturulur. Simetrik<br />

bir görsel çalışma denge merkezinden ikiye bölündüğünde her bir yarısı diğerinin kopyası<br />

(aynadaki yansıması) gibi görünür.<br />

Zıtlık<br />

Herhangi bir ortak yanı ya da benzer niteliği olmayan cisimler arasında ilgi kurmak güçtür.<br />

Bu durumda cisimler birbirine yabancı ve ilgisiz kalır. Cisimler arasında ilgi kurulamayınca<br />

ortaya çıkan uyuşmazlık ve kargaşa göze çarpar. Bu durumlarda ilgi, zıtlık ilkesiyle kurulmaya<br />

çalışılır. Zıtlık; görselde büyüklük küçüklük, kalınlık incelik, açıklık koyuluk gibi zıt<br />

kavramların bir arada kullanılmasıdır. Zıtlık; biçim, renk, doku, değer, ölçü, yön, aralık gibi<br />

tasarım elemanlarıyla verilir.<br />

Asimetrik<br />

Asimetrik dengede simetri ve ayna görüntüleri yoktur. Biçim, renk ve doku gibi ögelerin<br />

serbest yerleşiminden oluşur. Simetrik dengeye göre daha özgür ve yaratıcıdır. Asimetrik<br />

denge eşitsizlik üzerine kurulan bir dengedir. Simetrik ve asimetrik denge için kullanılan<br />

unsurlar; boyut, değer, renk, doku, miktar ve yönlendirmedir.<br />

Örüntü<br />

Bir düzen ve yineleme (tekrar) içindeki iki ya da üç boyutlu nesneler topluluğudur. Örüntü,<br />

tasarım elemanlarının planlı ya da rastgele tekrarlar biçiminde yerleştirilmesiyle oluşturulur.<br />

Yüzeylerin ya da resimlerin kalitesini arttırmak için kullanılır.<br />

Vurgu<br />

Vurgu; renk, doku, ton, çizgi gibi unsurlardan birinin ön plana çıkarılmasıdır. Tasarımda<br />

izleyicinin dikkatini ve ilgisini çekebilmek için vurgudan yararlanmamız gerekir. Eğer tasarımda<br />

vurgu ögesinden yararlanılmak isteniyorsa, tasarımcı bunu iyi bir şekilde planlamalıdır.<br />

Unutmayın! Her şeyin vurgulandığı bir tasarım hiç bir şeyin vurgulanmadığı bir<br />

tasarımdır.<br />

Dairesel (Merkezi)<br />

Dairesel (merkezi) denge, görsel ögelerin ortak bir merkezden yayılmasıdır. Güçlü bir odak<br />

noktası oluşturmak için oldukça kolay ve etkili bir yöntemdir. Şekillerin ve biçimlerin belli<br />

bir tekrar prensibine göre yerleştirilmesi simetrik dengeyle benzer. Ancak buradaki yerleşim<br />

dairesel olarak gerçekleşir.<br />

20

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Yanda TAC MAHAL’i görmekteyiz. Bu mimari tasarımda gözümüzü<br />

tırmalayan hiçbir öge bulunmamaktadır. Bunun sebebi tasarım ilkelerinden<br />

denge, ritim, birlik ve çeşitliliğin bu mimaride eksiksiz olarak<br />

kullanılmış olmasıdır. Denge ilkesine göre baktığımızda havuzun bir<br />

denge çizgisi gibi Taç Mahal’i tam ortadan simetrik olarak ikiye böldüğü<br />

görülmektedir. Kümbetlere baktığımızda ritim ilkesinin kullanıldığı;<br />

kumbetlerin sağdan sola, soldan sağa bir ritim içerisinde olduğu görülmektedir.<br />

Birlik ilkesini Taç Mahal’in yapısının oval olmasından anlayabiliriz.<br />

Taç Mahal örneğinden de anlaşıldığı gibi tasarım elemanları<br />

ve ilkeleri sadece resim sanatında değil diğer alanlarda da kullanılabilir.<br />

5.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.<br />

Yandaki görselleri inceleyin. Hangi görselin, hangi denge çeşidi (simetrik, asimetrik, dairesel (merkezi)) kullanılarak yapıldığını ve<br />

görseldeki denge hissinin nasıl sağlandığını defterinize yazın. Bu çalışmalarda kullanılan renkleri, renk türlerini ve renk harmonilerini<br />

açıklayınız.<br />

Simetrik<br />

Asimetrik<br />

Dairesel (Merkezi)<br />

21

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.2. Görsel sanat çalışmalarında mekân olgusunu göstermek için ölçü ve oran kullanılır.<br />

Görsel sanat çalışmalarında oluşturulan kompozisyon bulunduğu ortama, zamana, ölçülere ve oranlara uygun olmalıdır. Bu, çalışmanın<br />

algılanabilirliğini ve etkisini arttırır. Yan yana bir insan ve bir ağaç resmi çizdiğinizi düşünün. Çiziminizde insan ve ağacın aynı<br />

boyda olması resmin inandırıcılığını ve gerçeklik algısını azaltır.<br />

Çalışmalarımızda gerçeklik olgusunu yakın uzak, büyük küçük ilişkilerini kullanarak oluşturabiliriz. Aşağıdaki tanımları ve resimleri<br />

öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla tartışıp konuyu daha iyi anlayabilirsiniz.<br />

5.1.2. Görsel sanat çalışmalarında mekân olgusunu göstermek için ölçü ve oran kullanılır.<br />

Ölçü<br />

Ölçü; bir nesne, cisim ya da varlığın algılanıp sınıflandırılabilmesi için kullanılan birimdir.<br />

Örneğin bir cismin ağırlığını ölçmek için kilogram, uzunluğunu ölçmek için metre, santimetre,<br />

hacmini ölçmek için litre gibi ölçü birimleri kullanılır. Tasarımda objelerin gerçek<br />

ölçüleri orantılı kullanılmalıdır. Tasarımlarımızın boyutlandırılmasında insan ölçüsü ön<br />

şarttır. Bu sebeple boyutlandırmada insan model olarak kullanılır. Tasarımlarda ölçü büyüdükçe<br />

algılama düzeyi ve etkileyicilik artar. Cismin büyük ölçülerde çizilmesi yakınlığı,<br />

küçük ölçülerde çizilmesi ise uzaklığı ifade eder.<br />

Oran<br />

Yapılan çalışmalarda anlatılan olayın ya da varlığın insanların zihninde canlanması ve<br />

kavranması için oran kullanılır. Oran büyük, küçük, yakın, uzak hislerini uyandırmak için<br />

kullanılır. Oranlama için ya iki farklı varlığa ya da aynı varlığın farklı iki parçasına ihtiyaç<br />

duyulur.<br />

Yukarıdaki iki görseli oran ve ölçü kavramları açısından inceleyin. Size hissettirdiklerini defterinize yazın.<br />

Yanda Avustralyalı heykeltıraş Ron Mueck’in balmumundan<br />

yapmış olduğu heykel yer almaktadır. İki resimde de aynı heykel<br />

vardır. Önce soldaki resmi inceleyin! Heykelin büyüklüğü<br />

hakkında bir fikriniz oldu mu? Eğer bu heykelin ölçüleri hakkında<br />

bilgi sahibi olmak istiyorsanız bir de sağ taraftaki resmi<br />

inceleyin.<br />

Orta<br />

Küçük<br />

Yandaki üç ağaç resmini incelediğimizde büyük, orta, küçük<br />

boylardaki ağaçlar görüyoruz. Büyük ağaç baktığımız açıdan<br />

en yakın ağaç; ortadaki ağaç orta mesefade, küçük ağaç ise<br />

baktığımız noktaya göre en uzak ağaç olarak algılanmaktadır.<br />

Büyük<br />

Yandaki resimde hem ölçü hem de oran birlikte verilmiştir. İnsanın<br />

ağaca göre, köpeğin ise insana göre daha küçük olduğu<br />

görülmektedir. Ay’ın ise neredeyse ağaçla aynı boyutta olduğu<br />

algılanmaktadır. Ay aradaki mesafeden dolayı ağaçtan birazcık<br />

daha büyükmüş gibi görünmektedir.<br />

22

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.3. Görsel sanatlar çalışmalarında perspektif kullanır.<br />

Zaman, mekân, büyüklük, küçüklük, yakınlık, uzaklık gibi olguların kullanımını ve bu olguların görsel sanat çalışmalarımıza kattığı<br />

gerçeklik hissini öğrendik. Gerçeklik hissi perspektifle de verilebilir. Şimdi de perspektif konusunu öğrenecek ve örnekler üzerinden<br />

tartışacağız. Üç boyutu kâğıt üzerinde iki boyuta indirme tekniğine perspektif denir. Perspektif, üç boyutlu dünyadaki derinlik ve<br />

uzaklık hissini iki boyuta indirmemizi sağlar. Perspektif mimarlar, mühendisler ve ressamlar tarafından kullanılan bir tekniktir.<br />

Perspektif Kuralları:<br />

- Cisimler uzaklaştıkça gerçekte olduğundan daha küçük görünür.<br />

- Yakındaki cisimler uzaktaki cisimlere göre daha büyük ve daha detaylı görülür.<br />

- Yakındaki cisimlerin renkleri, uzaktaki cisimlerin renklerinden daha berlirgin ve nettir.<br />

5.1.3. Görsel sanatlar çalışmalarında perspektif kullanır.<br />

KIRMIZI<br />

SARI<br />

MAVİ<br />

TURUNCU<br />

Perspektif unsurları; ufuk çizgisi, bakış açısı ve kaçış çizgileridir. Yandaki<br />

görseli inceleyelim. Baktığımızda bize yakın ağaçların diğer<br />

ağaçlara göre daha büyük görünmesi ve ağaçların bizden uzaklaştıkça<br />

küçük görünmesi dikkat çeker. İlk ağacın yaprakları ve dallarındaki<br />

detaylar daha net görülür. Diğer ağaçlardaki detayların görünürlüğü<br />

ağaçlar uzaklaştıkça azalmaktadır.<br />

Resimdeki nesneler ufuk çizgisine yaklaştıkça küçülür ve sonunda<br />

kaybolur. Çizgi ve hava (renk) perspektifi olmak üzere iki çeşit<br />

perspektif vardır. Çizgi perspektifi genellikle mimari ve mühendislik<br />

çizimlerinde kullanılır. Hava perspektifi ise genellikle ressamlar tarafından<br />

kullanılır.<br />

YEŞİL<br />

MOR<br />

Yukarıdaki renk tablosunu inceleyelim. Tabloda renklerin hava perspektifinden etkileniş durumlarına göre aldıkları görünümler<br />

gösterilmektedir. Hava perspektifinden etkilenme durumuna göre kırmızının soluklaştığı ve giderek açık mavi bir renk<br />

aldığı görülmektedir. Bu tabloda dikkat etmemiz gereken şey bütün renklerin hava perspektifinden etkilenmesidir. Bu renkler<br />

giderek soluk mavi olarak algılanır.<br />

Bu bölümde hava perspektifini öğrenecek ve örnekler üzerinde<br />

yorumlayacağız. Hava perspektifi genellikle manzara resimlerinde<br />

kullanılır. Hava perspektifinde yakındaki şekiller daha belirgin ve<br />

ayrıntılı görünür. Uzaktaki şekiller ise ayrıntılı görünmez ve cismin<br />

görüntüsü giderek küçülür. En uzaktaki şekiller sadece silüet şeklinde<br />

görünür. Cisimler uzaklaştıkça renkleri solar ve mavimsi bir<br />

görünüm kazanır. Bu, uzaktaki şekillerle gözümüz arasında çok fazla<br />

hava olmasındandır. Yakındaki şekiller için hava perspektifinde<br />

daha koyu, ortadakiler için daha yumuşak renkler kullanılır. Uzaktaki<br />

cisimler, açık renkler ve mavinin tonlarıyla gösterilir.<br />

1<br />

2<br />

3<br />

Yandaki görseli inceleyin. Görsel renk harmonilerinden tek renk<br />

harmonisini hatırlattı mı size? Hava perspektifine güzel bir örnek...<br />

Yakındaki dağların detayları görünürken uzaktaki dağlar sadece silüet<br />

şeklinde görünüyor. Uzaktaki dağlar da yakındaki orman manzarasında<br />

olan yeşil renkler neredeyse yok denecek kadar az.<br />

Bu görselde hava perspektifi başarılı bir şekilde uygulanmıştır.<br />

Hoca Ali Rıza’nın “Çubuklu Sırtlarından Boğaza Bakış” isimli çalışmasını inceleyelim. Bu çalışma hava perspektifine örnek olarak<br />

gösterilebilir. 1 numaralı kesitte uzaklaştıkça araya giren havanın yoğunluğundan dolayı gökyüzünün maviliğinin daha açık<br />

bir renk aldığı görülüyor. 2 numaralı kesitte aradaki mesafeden dolayı yelkenlinin boyutu çalıdan daha küçük görülüyor. Ayrıca<br />

aslı beyaz olan yelkenlinin rengi açık mavi tonlara dönüşmüştür. En yakındaki ağacın detayları net olarak algılandığı hâlde<br />

yelkenlinin sadece ana hatları görülmektedir. 3 numaralı kesitte görülen ağaç dalının rengi ve diğer detayları oldukça belirgin.<br />

Ayrıca ağaç dalı o kadar büyük ki arkasındaki her şeyi gizliyor.<br />

Yamaçların sadece ana hatları görülürken detayları farkedilmiyor. Aslında yeşil olan yamaçların rengi aradaki mesafeden dolayı<br />

mavileşmiştir. Hava perspektifi ile sağlanan bu göz yanılsamaları resimde gerçeklik hissini doğurmuştur.<br />

23

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.3. Görsel sanatlar çalışmalarında perspektif kullanır.<br />

5.1.3. Görsel sanatlar çalışmalarında perspektif kullanır.<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

Öğrendiğimiz bilgiler doğrultusunda İbrahim Çallı’nın yukarıdaki “Zeybekler” isimli tablosunu inceleyin. Hava perspektifinin<br />

resimdeki etkisini ve bu etkiyi oluşturmak için sanatçının hangi yöntemlere başvurduğunu açıklayın. Renklerin kullanılış biçimlerini<br />

arkadaşlarınızla tartışın ve ulaştığınız sonuçları yazın.<br />

24

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.3. Görsel sanatlar çalışmalarında perspektif kullanır. 5.1.3. Görsel sanatlar çalışmalarında perspektif kullanır.<br />

MISIR TARLASI<br />

Sabahtan öğleye kadar aralıksız çalışmışlardı. Ağustos sıcağı dayanılır gibi değildi. Sıcaktan korunmak için kadın, erkek<br />

bütün işçiler sımsıkı giyinmiş, hepsi yüzlerini yağlıkla sarmıştı. Böylelikle terleri kolayca buharlaşmıyor, vücutları uzun süre<br />

serin kalıyordu. Salih, doğrulup bir karısına bir ağacın gölgesinde oynayan oğlu Sinan’a baktı. Şefkatle karısına seslendi:<br />

- Kezban, sen git çocukla ilgilen biraz. Hem azıcık dinlenirsin.<br />

Kezban ağrıyan beline yaslanarak doğruldu. Sinan topladığı çiçeklerle oynuyordu. Kezban elindeki tepeleme dolu mısır sepetini<br />

kocasının önüne bırakıp üstünü başını silkeledi. Yüzünü açtı. “Oh be, dünya varmış!” diye geçirdi içinden. “Neredeyse<br />

havasızlıktan boğulacakmışım.”<br />

Ağacın gölgesindeki su testisini Salih’e götürdü. Sinan’ın karnını doyurdu. Sonra yanına oturduğu oğluyla sohbete başladı.<br />

Usluydu, olgundu ama yine de çocuktu Sinan. Kezban, oğlanı konuşturmak için üst üste sorular soruyordu:<br />

- Ne yaptın bakalım Sinan, sıkıldın mı tek başına?<br />

- Tek başına değildim ki ana!<br />

- De bakayım, kim vardı yanında?<br />

- Karıncalar vardı, bir de kelebekler… Ha sonra bir de eşek arısı geldi.<br />

- Korktun mu arıdan?<br />

- Korkar mıyım hiç? Baksana koca adam oldum ben ana. Tarlada sizin yanınızda çalışmaya da gelecektim…<br />

Kezban gülerek baktı oğluna:<br />

- Gelecektin de niye gelmedin?<br />

- Babam “Sen testiyi bekle, suyumuzu kuşlar içmesin” dedi. Ben de bekledim.<br />

Kezban oğlunu kucağına alıp öptü. Derin bir sevgiyle mırıldandı:<br />

- Aferin benim aslan oğluma! Büyümüş de su testisini bekler olmuş.<br />

- Büyüdüm ya!<br />

Sinan’ı kucağından indirirken Kezban’ın gözleri kocasına takıldı. Adam bitkindi, Kezban hayıflandı: “Salih, yedi köyün yiğidi<br />

Salih… Sen bu hâllere düşecek adam mıydın?” Sonra mısır tarlasında gezdirdi gözlerini. Ağustos sıcağında bir lokma<br />

ekmek için çektikleri eziyeti düşündü. Ayşe’nin oğlu Emin mısırların arasında kaybolmuştu neredeyse. Fadime abla yaşına<br />

başına aldırmadan güneşin altında ter döküyordu. Henüz on beşindeki Sevda’nın avuçları soyulmuş, yara bere içinde kalmıştı,<br />

mısır koçanı avuçlamaktan. Oğluna baktı yeniden. Kendi çektiği sıkıntıları oğlunun çekmesini istemiyordu. Okuyacaktı<br />

Sinan; okuyup büyük adam olacaktı. Gözleri doldu.<br />

Kezban gölgesinde oturduğu çınar ağacına dikti gözlerini. Düşünürken oğlunun çınar gibi kök salmasını arzu etti. Nasılsa<br />

kendileri mısır tarlasında çalışa çalışa mısıra benzemişlerdi. Mısırın ömrü de kendi nafakaları gibi bir mevsimlikti. Ne kadar<br />

çalışırlarsa çalışsınlar ancak çalıştıkları mevsimde doyuruyorlardı karınlarını. Oysa Sinan hiç aç kalmamalıydı.<br />

Sinan’a döndü yeniden:<br />

- Benim oğlum okuyup büyük adam olacak. Değil mi yavrum?<br />

- Öyle ana…<br />

- Büyük adam olunca ne yapacaksın oğlum?<br />

- Mısır ekeceğim ana…<br />

Yandaki örnekleri inceledik. Şimdi siz de yukarıdaki resmin anlatımını defterinize not alınız.<br />

25

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.3. Görsel sanatlar çalışmalarında perspektif kullanır. 5.1.3. Görsel sanatlar çalışmalarında perspektif kullanır.<br />

Aşağıdaki hikâyeyi yukarıya çizin.<br />

KANAT<br />

Sene 1621…<br />

Buraya sık sık gelir, bacaklarını aşağı sarkıtarak saatlerce otururdu. Oysa akranları, akşama kadar birbirleriyle oynarlardı. Değişik<br />

bir çocuktu. Daha on iki yaşında olmasına rağmen arkadaşlarıyla vakit geçirmek yerine hayal kurmayı, kurduğu hayallerle yaşamayı<br />

seçmişti.<br />

Her zamanki yerine geldi. Elinde kocaman bir somun vardı. Oturmadan önce taşın üstündeki tozu toprağı üfledi.<br />

Ekmek arası helvasını yerken tepeden aşağılara bakıyordu. Boğaz masmavi görünüyordu. Martılar, uçuşan beyaz birer nokta<br />

gibiydi. Galata Kulesi de olmasa denizle gökyüzünün birleştiği sanılacaktı. Başını kaldırdı. Tepesinde bir sığırcık sürüsü kanat çırpıyordu.<br />

Kuşlara imrenerek baktı. Derin derin iç çeki. Gözlerini yumdu. Oturduğu yerde kollarını açtı. Süzülen bir sığırcık gibi ağır<br />

ağır sallamaya başladı, kollarını. Bu arada başını da sağa sola döndürüyordu. Neden sonra gözlerini açtı. Baktı ki hava kararmak<br />

üzere. “Eyvah, gene geç kaldım!” diyerek ayağa kalktı. Canı sıkılmıştı. Sabahın köründe “Erken dönerim.” diye çıkmıştı evden.<br />

Tepeden aşağı baktı. Düşündü: “Kollarımı açsam, kendimi bir kuş gibi boşluğa bıraksam.” Kollarını kaldırdı, rüzgârı yüzünde hissetti.<br />

Ayaklarının ucunda yaylandı ama kendini boşluğa bırakmadı. Ölmeye niyeti yoktu. Bir kuş gibi uçmayı çok istiyordu ama<br />

uçamayacağını da iyi biliyordu. Az ötedeki çınar ağacından büyükçe bir yaprak kopardı. Yaprağı sevip okşadı. Yamacın başına<br />

gelip yaprağı öptü ve gökyüzüne doğru fırlattı. Hafif bir rüzgâr vardı. Yaprak, yamaçtan aşağı dümdüz kayarken daireler çizmeye<br />

başladı. Gâh alçalıp gâh yükselerek gözden kayboldu. Yaprak görünmez olunca sağ elini uzatıp işaret parmağını Galata Kulesi’ne<br />

çevirdi ve bağırdı: “Göreceksin bak! Uçacağım günün birinde. Kuş gibi uçacağım, sen de buna şahitlik edeceksin.”<br />

Evleri pek uzak değildi. Sokaklar da boştu. Kollarını yana açarak koşmaya başladı. Kendini kuş gibi hafif hissediyordu. Derken<br />

biraz sonra annesinden işiteceği azarlar geldi aklına. Canı sıkıldı. Yüzünü buruşturdu. Sonra gülümsemeye başladı. Annesini de<br />

uçurduğunu hayal etmişti bir an. Annesi korkuyor, can havliyle bağırıyordu ilkin. Ama giderek alıştı uçmaya. İşin aslına bakılırsa<br />

uçmak annesinin de hoşuna gitmişti.<br />

Kimseye görünmeden bahçeden girdi. Annesi ocakta yemek pişiriyordu. Ocaktaki tencerenin büyüklüğüne bakılırsa ya yaprak<br />

sarması ya biber dolmasıydı pişirdiği. Eve geçip tavan arasına çıktı. Küçük sandığını açtı. Sandık kuş tüyleriyle doluydu. Baykuştan<br />

kartala, keklikten tavus kuşuna kadar yüzlerce kuşun kanat tüyü… Tüyleri özenle çıkarıp okşuyor, yerine geri koyuyordu.<br />

Babasının sesini duyunca aşağı indi. Yemekten sonra yatıp uyudu. Sabah erkenden tavan arasına çıktı. Pencerenin önüne getirdiği<br />

sandığı açtı. Tüylerini boy boy sıraladı. Sonra birazcık uzaklaşıp keyifle baktı tüylere. Bu tüylerle uçacaktı günün birinde. Aklına<br />

ansızın bir soru geldi: Tüyle mi uçuyordu kuşlar yoksa kanatla mı?<br />

Hemen dışarı çıktı. Pazara gitti. Tavukçuların yanında beklemeye başladı. Toplayabildiği kadar tavuk kanadı topladı. Kanat tüylerinin<br />

dizilişlerini incelemeye başladı. Buradaki sırrı çözebilirse günün birinde uçacaktı.<br />

Ve uçtu. 1632 yılında Galata Kulesi’nden kuş kanatları takmış bir adam havalandı. Herkesin şaşkın bakışları arasında 3358 metre<br />

uçarak Üsküdar’a indi.<br />

Bu çocuk, Hezafren Ahmet Çelebi’ydi.<br />

<strong>Defteri</strong>nizin bu kısmına öğretmeninizin ya da bir arkadaşınızın sınıfta anlatacağı bir hikâyeyi not alın. Bu<br />

hikâyenin resmini yukarıya çizin.<br />

26

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.4. Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına uygun insan resmi çizer.<br />

İnsan figürü çizimlerine başlayacağız. Ama önce altın oranın ne olduğunu açıklayalım:<br />

İnsan vücudunda ve doğada örneklerine rastlayabileceğimiz altın oranın çizimlerimizde bize nasıl yardımcı<br />

olacağını birlikte inceleyelim.<br />

Doğadaki canlı ve cansız varlıkları incelediğimizde her birinin uyumlu ve kusursuz bir tasarımda olduğunu görürüz.<br />

İnsanlar bu tasarımı incelemiş ve varlıkların belli oranlarda tasarlandığını görmüşlerdir. Tasarımlardaki bu özelliğe<br />

altın oran adını vermişlerdir. Altın oranda bütünün büyük parçaya oranı, büyük parçanın küçük parçaya oranına<br />

eşit olmalıdır. Bu oran 1,618’dir. Görsel sanatlar dersinin sadece resim dersinden ibaret olmadığını defalarca söylemiştik. Bir<br />

matematik verisi olan altın oranı eserlerinde kullanan sanatçıların kusursuz resimler yapması bu söylediklerimizi kanıtlar.<br />

Aşağıdaki dikdörtgende altın oran vardır.<br />

Aşağıda görsel sanat çalışmalarındaki altın oran örnekleri verilmiştir.<br />

Yandaki dikdörtgenin bütününün, kırmızı kısma (bütünün büyük<br />

parçaya oranı) oranı ile kırmızı kısmın (büyük parçanın küçük parçaya<br />

oranı) mavi kısma oranı altın orandır. Altın oran, altın spiral tekniği<br />

olarak da adlandırılır<br />

ve kullanılır. Altın spiral;<br />

yandaki dikdörtgenin sağ<br />

üst köşesinden çeyrek daireler<br />

çizerek oluşturulan<br />

ve sonsuza kadar giden<br />

bir döngüdür. Bu döngü<br />

içinde çeyrek dairelerin<br />

birleşmesiyle altın spiral<br />

oluşur.<br />

Aşağıdaki görselde doğadan altın oran örnekleri verilmiştir.<br />

Aşağıdaki görsellerde farklı altın oran örnekleri verilmiştir.<br />

29

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.4. Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına uygun insan resmi çizer. 5.1.4. Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına uygun insan resmi çizer.<br />

Figür, canlı ya da cansız varlıkların görünümlerinin çizimlerle kâğıt üzerine aktarılmasıdır. Örneğin insan, dağ, hayvan... figürleri<br />

Figürlerin temsil ettiği nesnelere tam olarak benzeyebilmesi için orantılarının uygun olması gerekir. Örneğin, tehlikeli bir film sahnesinde<br />

başrol oyuncusunun yerine figüran kullanılır. Seçilen figüranla başrol oyuncusunun boy, kilo, vucüt yapısı gibi özelliklerinin çok<br />

yakın ya da aynı olmasına dikkat edilir.<br />

Aşağıdaki şekillerde insan vücüdunun uzuvları arasındaki oranlar gösterilmiştir. Bu oranların altın orana uygunluğu şekillerle<br />

gösterilmiştir.<br />

İNSAN VÜCUDUNDA<br />

ALTIN ORAN<br />

İnsan gözü altın orana yatkındır;<br />

estetik açıdan sürekli olarak altın<br />

orana uygun şekil ve yapıları tercih<br />

eder. Bunun nedeni insanın<br />

doğada hemen her an altın oranla<br />

karşı karşıya gelmesi ve insan<br />

vücudunun hemen her noktasında<br />

altın oran bulunmasıdır.<br />

Aşağıdaki açıklamalarda vücudumuzun<br />

altın oran uyumunu<br />

göreceksiniz.<br />

Tam Boy / Bacak boyu<br />

Beden Boyu / Kol altı beden boyu<br />

Parmak ucu – Omuz boyu / Parmak ucu – Dirsek boyu<br />

Göbek – Omuz boyu / Göbek – Bel boyu<br />

Kollar: Kollar dirsekle büyük (üst) bölüm ve küçük (alt) bölüm olarak iki bölüme ayrılır.<br />

Kolumuzun üst bölümünün alt bölüme oranı altın oranı verir. Kolun tamamının üst bölüme oranı da yine altın oranı verir.<br />

Parmaklar: “Parmaklarla altın oranın ne alakası var?“ diyebilirsiniz. İşte size alaka… Parmaklarınızın üst boğumunun alt boğuma<br />

oranı altın oranı verdiği gibi parmağınızın tamamının üst boğuma oranı da altın oranı verir.<br />

Oran-orantı konusu görsel sanatların tüm alanlarında olduğu gibi figür çizimlerinde de çok büyük önem taşır. Çalışmalarımıza gerçeklik<br />

ve çekicilik kazandırmak istiyorsak yaptığımız resmin temsil ettiği nesnenin ölçülerine uygun olması gerekir. Çizimlerimizde<br />

ölçülendirmeyi insan ölçülerini dikkate alarak yapıyorduk. Şimdi ise insan vucudunun ölçülerini ve vücüdumuzun parçaları ile oranlarını<br />

öğreneceğiz. Kadınlarda, erkeklerde ve çocuklarda bu oranlar değişiklik gösterir. İnsan figürü çizimlerinde bu oranlar dikkate<br />

alınmalıdır.<br />

Aşağıdaki tabloda insan vücudu ve vücudu oluşturan parçalar görülmektedir.<br />

Aşağıdaki şekillerde yüz ve yüzdeki oranlar verilmiştir.<br />

Baş<br />

Ayaklar<br />

Eller<br />

Kollar Bacaklar Gövde<br />

İNSAN YÜZÜNDE ALTIN ORAN<br />

İdeal ölçülere sahip bir insan yüzünde sayısız altın oran örnekleri görmek mümkündür:<br />

Yüz yüksekliği / Yüz genişliği<br />

Alın genişliği / Burun boyu<br />

Yüz genişliği / Gözbebekleri arası<br />

Gözbebekleri arası / Ağız genişliği<br />

Ağız genişliği / Burun genişliği<br />

30

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.4. Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına uygun insan resmi çizer.<br />

Aşağıda açıklamaları verilen insan figürünü resmediniz. Çalışma esnasında sınırları zorlamaktan kaçınmayınız. Hayal gücünüzü<br />

dilediğiniz şekilde kullanabilirsiniz.<br />

YUNUS EMRE<br />

Kimi insanlar vardır; ölüm onları öldüremez. Gün gelir soluk alıp vermeleri son bulur, bedenleri toprak olur ama onlar ölmez.<br />

Yaptıkları, söyledikleri her zaman tazedir onların. Onlardan biri olan Yunus şöyle der:<br />

5.1.4. Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına uygun insan resmi çizer.<br />

Aşağıda açıklamaları verilen insan figürünü resmediniz. Çalışma esnasında sınırları zorlamaktan kaçınmayınız. Hayal gücünüzü<br />

dilediğiniz şekilde kullanabilirsiniz.<br />

Ölürse tenler ölür<br />

Canlar ölesi değil<br />

İnsanoğlunun maddi varlığı gelip geçicidir. Önemli olan kişinin manevi varlığıdır. Yaptıklarımızı da bu manevi yanımızla<br />

yaparız. İnsanlık kendisine zerre kadar yararı dokunan herkesi hafızasına kazır. Ve sonsuza kadar yaşatır. Kaşgarlı Mahmut,<br />

Ali Kuşçu gibi bilim insanlarını tarih unutabilir mi? Yunus, Mevlana, Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş gibi gönül adamları bedenleri<br />

yüzyıllar evvel toprak olup gitmesine rağmen bütün duygu ve düşünceleriyle aramızda yaşamıyorlar mı?<br />

Yunus Emre’den söz etmek istiyorum; sevgi pınarı, hoşgörü deryası Yunus Emre’den… Yunus, sevginin sözcüsüdür. İnsana<br />

Yunus kadar değer veren başka bir şair yoktur. Yaratılmışların en şereflisi ve Allah’ın yeryüzündeki halifesi olduğu için insana<br />

büyük değer verir Yunus. Hatta o kadar ileri gider ki; kalp kıranların boş yere ibadet ettiklerini söyler:<br />

Bir kez gönül yıktın ise<br />

Bu kıldığın namaz değil<br />

Yetmiş iki millet dahi<br />

Elin yüzün yumaz değil<br />

Sevgi ve hoşgörünün temelinde iletişim yani dil vardır. İnsanın dili ne kadar tatlı olursa toplumun gönlündeki yeri de o<br />

kadar sağlam olur. Karıncayı incitmekten çekinen Yunus, insanların kullandıkları dile dikkat etmelerini ister. Sözün gücünü<br />

şöyle ifade eder:<br />

Söz ola kese savaşı<br />

Söz ola bitire başı<br />

Söz ola ağılı aşı<br />

Bal ile yağ eder bir söz<br />

Peki, eti kemiğiyle nasıl biridir bu Yunus? Yunus’un gerçek hayatıyla ilgili bilgilerimiz yok denecek kadar azdır. Hâl böyle<br />

olunca gerçek Yunus’un bir resmi de yoktur. O, bizim gönlümüzde manevi varlığıyla yaşamaya devam ediyor. Yunus’un cismini,<br />

ancak manevi varlığını düşünerek hayal edebiliriz. İşte benim hayalimdeki Yunus:<br />

Orta boylu, dengeli bir vücudu var Yunus’un. Dervişliğinin işareti olan asayı omzu hizasında tutuyor. Kahverengi bir takkeye<br />

sardığı krem sarığın bir ucu aşağı sarkmış. Dizlerine kadar inen yeşil bir gömlek üstüne soluk kırmızı bir hırka giymiş. Şalvarı<br />

koyu kahverengi. Pabuçları da krem... Bir de heybesi var. El dokuması, kilim desenli, baştan sona Türk nakışlarıyla işlenmiş,<br />

rengârenk bir heybe.<br />

Otuzlu yaşlarında hayal ediyorum Yunus’u. İncecik bıyıkları, simsiyah. İnce kemikli ve biçimli yüzü tertemiz… Kalın iri kaşların<br />

altında kapkara parlıyor gözleri. Bu gözlerde baktığının arkasını görmeye çalışan bir anlam var sanki. Dudakları bir sırrı<br />

saklamak istercesine sımsıkı kapalı... Ayakları incitmekten kaçınır gibi yumuşacık basıyor toprağa.<br />

Ben Yunus’u hayal ederken o uzaklardan ‘boş yere yorma kendini’ dercesine fısıldıyor:<br />

Beni bende demen, bende değilim<br />

Bir ben vardır bende, benden içeri<br />

31

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.4. Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına uygun insan resmi çizer. 5.1.4. Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına uygun insan resmi çizer.<br />

FATİH SULTAN MEHMET<br />

Türk tarihi önemli olaylar ve büyük devlet adamlarıyla doludur. Ancak bizde resim, özellikle de portre pek kabul gören bir sanat<br />

olmadığı için tarihimizin önemli kişiliklerini ancak sembolik çizimlerle tanıyabiliyoruz. Fatih Sultan Mehmet bir yönüyle<br />

diğerlerinden ayrılan önemli bir padişahtır. Çünkü o resminin çizilmesine izin vermiştir.<br />

Fatih, İtalyan Ressam Belli’niye portresini çizdirtmiştir. Bu portreden yola çıkarak hayal gücümüzü istediğimiz kadar kullanabiliriz.<br />

Üstelik gerçek görünüşünü değerlendirip inceleyerek çağ açıp çağ kapayan o büyük sultanın kişiliği hakkında bir<br />

yorum bile yapabiliriz.<br />

İnce yüzlü, kartal burunlu, keskin bakışlı kumral bir adamdı Fatih. Saçı ve sakalı kızıla çalacak kadar kumraldı. Alnı oldukça<br />

genişti. İncecik kaşları hilal gibi kıvrımlıydı. Hafifçe çekik, yuvarlak gözleri vardı. İnce dudaklı, çukur çeneliydi. Kulakları da<br />

küçüktü.<br />

Yüzünde bir din adamının veya içli bir şairin ifadesi vardı. Nitekim Fatih’in (Avni mahlasıyla) çok güzel şiirler yazdığını, hatta<br />

bu şiirleri bir divanda topladığını biliyoruz. İçli yapısına kanmayanlar, bakışlarının keskinliğini ve gözlerindeki kararlılığı yakalayanlar<br />

onun kudretli bir padişah, kahraman bir fatih olduğunu anlayabilirlerdi.<br />

Giyimine kuşamına önem verir, uyumlu giyinirdi. Portresinde gördüğümüz beyaz sarık altındaki kırmızı takke, koyu kahverengi<br />

kürkün içinden giydiği kırmızı yelek onun zevkli olduğu kadar modern anlayışlı biri olduğunu da gösteriyordu.<br />

Yüzündeki inceliğe karşın yapılı bir vücudu vardı. Hafifçe kiloluydu. Bir pehlivanı andıran geniş omuzları; kuvvetli bir bünyesinin<br />

olduğuna işaret ediyordu.<br />

Sakalının şekli, cildinin pürüzsüzlüğü Fatih’in kişisel bakımına özen gösterdiğinin belirgin bir işaretidir. Tarihteki bütün büyük<br />

adamlar kendilerini sevmiştir. Bunu bencillik olarak algılamayın sakın. Çünkü kendini sevmeyen biri kendine değer de<br />

vermez. Ve kendini geliştirip büyük bir kahraman olamaz. Üstelik kendini sevmeyen biri başkalarını da sevemez. Başkalarına<br />

saygı göstermesi için insanın önce kendine saygı göstermesi gerekir. Koca Yunus boşa dememiş:<br />

Önceki sayfada verilen bilgiler ışığında istenen insan figürünü vücut ölçülerine uygun olarak çizmeye çalışın. Unutmayın! İlk<br />

denemede istediğiniz başarıyı yakalayamamış ya da insanların beğenisini alamamış olabilirsiniz. Bu başarısız ya da yeteneksiz<br />

olduğunuz anlamına gelmez. Kendinizi geliştirmek için bıkmadan tekrar yapmaktan çekinmeyin.<br />

Şimdi verilen bilgiler doğrultusunda isterseniz uzuvları ayrı ayrı; isterseniz tüm vücudu bir bütün olarak çizin.<br />

İlim ilim bilmektir<br />

İlim kendin bilmektir<br />

Sen kendini bilmezsin<br />

Ya nice okumaktır<br />

Kısacası Sultan Mehmet’in fiziksel özellikleri de kişiliği gibidir. Portreye bakanlar bir yandan kahraman bir fatih görürken öte<br />

yandan içli bir şairle karşılaşırlar.<br />

32

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.5. Görsel sanat çalışmalarında dijital teknolojiyi kullanır.<br />

Dijitalleşmenin her alana olduğu gibi görsel sanatlar alanına da katkıları olmuştur ve olmaya devam etmektedir. Aşağıda<br />

dijital teknolojinin görsel sanatlar alanına yaptığı katkılar ve bu katkılar sayesinde ortaya çıkan eserlerin örnekleri verilmiştir.<br />

Bunları inceleyip öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla tartışın.<br />

5.1.5. Görsel sanat çalışmalarında dijital teknolojiyi kullanır.<br />

Dijitalleşmenin görsel sanatlar alanına etkileri nelerdir? Bu etkiler görsel sanatlar alanında ne gibi gelişmelere yol açmıştır? Daha ne<br />

gibi gelişmeler olabilir? Bu soruların cevalarını tartışıp sonuçları defterinize yazın.<br />

Heykel<br />

CNC makinalarıyla yapılan heykel<br />

Mimari çizim<br />

Teknoloji kullanılarak yapılan mimari çizim<br />

Eski fotoğraf makinesi<br />

Dijital fotoğraf makinesi<br />

Resim<br />

Dijital resim<br />

37

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

GÖRSEL İLETİŞİM VE BİÇİMLENDİRME<br />

5.1.6. Sanat malzemelerini kullanarak rölyef veya heykel oluşturur.<br />

Görsel sanat dallarından rölyef ve heykelin tanımını, çeşitlerini, kullanım alanlarını, kullanım amaçlarını ve kullanılan malzemeleri<br />

öğreneceğiz.<br />

Rölyef Nedir?<br />

Fransızca kökenli bir kelimedir. Yüzey üzerine yapılan yükseltme ya da çökertmelere rölyef (kabartma) denir.<br />

Genellikle tarihi yapıların veya insan figürlerinin, modele uygun malzemelerle boyut verilerek bir tabloya yerleştirilmesi anlamına<br />

gelir. Kabartma, ışık alan ve almayan yönlerin belirtilme derecesine göre; alçak, orta, yüksek olarak şekillenir.<br />

Rölyef Türleri<br />

Kabartma; alçak kabartma, yüksek kabartma ve rond-bos kabartma olarak üçe ayrılmaktadır.<br />

- Alçak kabartma, para ve madalyon gibi nesnelerdeki yüzey düzleminden çok az ayrılan kabartmadır.<br />

- Yüksek kabartma, eski Türk evleri, iç mekânlar ve insan figürleri gibi yüzey düzleminden oldukça fazla yükselen kabartmadır.<br />

- Rond-bos kabartma ise kabartmadan daha çok bir heykeli andıran yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır.<br />

Örnekler:<br />

Eski Türk evleri, camiler, yöresel taş evler, çeşmeler, saraylar, iç mekanlar, eski tarihi sokaklar, insan figürleri, çivi yazılar, kaya<br />

kabartmaları...<br />

Kullanıldığı Alanlar Nelerdir ?<br />

Hayatın birçok boyutunun rölyefe yansımasıyla rölyef çeşitlilik kazanmıştır. Sanat dalları başta olmak üzere endüstri, tarım<br />

gibi günlük hayatın her alanında kullanılır. Rölyef olarak nitelendirdiğimiz sanatsal süslemelerin mimari eserlerde taşlara ve<br />

mermerlere işlendikleri görülmektedir. Kabartma; şamdan ve kapı tokmağı gibi madenden yapılmış eşyalarda ve kapı, pencere<br />

kanadı ve rahle gibi ahşap işlerinde de kullanılmıştır.<br />

Kabartma sanatı ile takı tasarımcılığı, resim, heykel gibi alanlarda da karşılaşmak mümkündür. Teknik resim ve gıda sektörlerinde<br />

de kullanımı yaygındır.<br />

5.1.6. Sanat malzemelerini kullanarak rölyef veya heykel oluşturur.<br />

Heykel: Bir insan, hayvan veya eşyanın çeşitli maddelerden (taş, tunç, bakır, kil, alçı, ağaç, fildişi gibi) üç boyutlu formunun oluşturulmasına<br />

heykel denir. Heykeller taş, mermer, kireç taşı, ahşap gibi malzemelerden yontularak yapılabilir. Ayrıca kil, balmumu gibi<br />

ara malzemelerden elde edilen kalıplara bronz ve tunç gibi metallerin dökülmesiyle üretilebilir. Büst, rölyef ve tors gibi heykel türleri<br />

vardır.<br />

Tarih öncesi çağlarda ve uygarlıklarda heykellerin büyük bir kısmı kült inançlar doğrultusunda Tanrı, Tanrıça veya mitsel unsurlarla<br />