tamlanan + iyelik eki
Örnek(ler)
TAMLAYAN | TAMLANAN |
---|---|
okul | müdürü |
Türkçe | defteri |
öğrenci | sayısı |
elektrik | kablosu |
sokak | lambası |
tarih | öğretmeni |
İstanbul | Boğazı |
Türkiye | Cumhuriyeti |
aşk | acısı |
UYARIBelirtisiz isim tamlamalarında, tamlayan ile tamlanan yer değiştiremez ve tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcük giremez.
İkiden fazla ismin birbirine bağlandığı isim tamlamalarıdır. Zincirleme isim tamlaması ayrı bir tamlama çeşidi değildir. Bu tamlamada tamlayan ya da tamlanan veya her ikisi de kendi içinde başka bir isim tamlaması oluşturur.
Örnek(ler)
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
---|---|---|
»Ahmet’in | kaleminin | ucu |
belirtili isim tamlaması |
Yukarıdaki örnekte tamlayan (Ahmet’in kalemi) kendi içinde belirtili isim tamlamasıdır. Bu tamlamaya “-nın” ilgi eki eklenmiş ve tamlama “ucu” tamlananına bağlanmıştır. Böylece iki tamlama iç içe girerek ve zincirleme isim tamlaması olmuştur.
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
---|---|---|
»sokak | lambasının | ışığı |
belirtisiz isim tamlaması |
Yukarıdaki zincirleme isim tamlamasında, tamlayan (sokak lambası) kendi içinde belirtisiz isim tamlamasıdır.
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
---|---|---|
»Ayşe’nin | Türkçe | defteri |
belirtisiz isim tamlaması |
Yukarıdaki zincirleme isim tamlamasında, tamlanan (Türkçe defteri) kendi içinde belirtisiz isim tamlamasıdır.
»Tiyatro salonunun kapısı kapalıydı.
»Deniz suyunun sıcaklığı artmış.
Takısız isim tamlaması konusu 6. sınıf müfredatında bulunmamaktadır. Ancak gerek ortaokul gerekse liselere yönelik kaynaklarda ve sorularda karşılaşıldığı için “Takısız İsim Tamlamaları” konusundaki genel görüşe yer veriyoruz.
Tamlayanın ve tamlananın hiçbir tamlama eki almadığı isim tamlamalarıdır.
Takısız isim tamlamaları, ya tamlananın “ne(y)den yapıldığını” (hammaddesini) ya da benzerlik ilgisi kurarak tamlananın “neye benzediğini” belirtir.
Örnek(ler)
TAMLAYAN | TAMLANAN |
---|---|
altın | kafes |
cam | kavanoz |
çelik | tencere |
deri | mont |
keten | pantolon |
»taşkalp
tamlamasında iki sözcük de tamlama eki almamıştır ve bu tamlamadaki “taş” sözcüğü kalbin neye benzediğini belirtmektedir, yani kalp, taşa benzetilmektedir. Bu yüzden bu tamlama takısız isim tamlamasıdır.
TAMLAYAN | TAMLANAN |
---|---|
altın | saç |
demir | yumruk |
çelik | irade |
deniz | göz |
inci | diş |
Örnek(ler)
TAMLAYAN | TAMLANAN |
---|---|
okulun | müdürü |
Ali’nin | defteri |
benim | kalemim |
bilgisayarın | kablosu |
öğrencilerin | birkaçı |
NOTBelirtili isim tamlamalarında, tamlanana sorduğumuz “kimin, neyin?” sorularıyla tamlayanı bulabiliriz.
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
---|---|---|
» kapının | kolu | neyin kolu? → kapının |
» Osman’ın | oğlu | kimin oğlu? → Osman’ın |
» benim | hikâyem | kimin hikâyesi → benim |
>Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
Örnek(ler)
»Gözleri bir şiir gibiydi onun. → onun gözleri
>Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka türden sözcükler girebilir.
Örnek(ler)
»Gazetenin ilk sayfası koparılmış.
»Takımın en yaşlı oyuncusu sakatlandı.
NOTBelirtili isim tamlamalarında, tamlayan da tamlanan da birden çok sözcükten oluşabilir.
Örnek(ler)
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
»annenin | babanın | sevgisi |
isim | isim | isim |
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
»hastanın | adı, | soyadı |
isim | isim | isim |
»Yazarınöyküleri ve şiirleri çok başarılı.
»Evin ve arabanınvergisi henüz ödenmedi.
Yukarıdaki cümlelerde kırmızı renkli kalın harflerle yazılmış kelimeler tamlayan, yeşil renkli kalın harflerle yazılmış kelimeler ise tamlanan görevindedir.
Tamlayanın ek almadığı, sadece tamlananın ek aldığı tamlamalardır.
Belirtisiz isim tamlaması ⇒ tamlayan
İSİM TAMLAMALARI TESTİ 1 (6.SINIF TÜRKÇE)
1.Aşağıdaki cümlelerde bulunan altı çizili tamlamalardan hangisi bir ad tamlaması değildir?
A) Geleceğin insanları sizlersiniz.
B) Herkes müzik eğitimi almalıdır.
C) Kültürel gelişimi kitap sağlar.
D) Dünyamız savaşların kıskacında kıvranıyor.
2. Belirtisiz isim tamlamaları meslek adı olarak kullanılabilir.
Aşağıdakilerin hangisinde böyle bir kullanım vardır?
A) Fen öğretmeni
B) Valinin yardımcısı
C) Futbolcu Rıdvan
D) Resmî Gazete
3. Aşağıdaki birleşik kelimelerden hangisi isim tamlaması biçiminde oluşmuştur?
A) Katırtınağı
B) Açıkgöz
C) Sivrisinek
D) Eskişehir
4. “Hareket yeteneğimiz sınırlanırsa çabuk kilo almamız kaçınılmaz olur.” cümlesindeki tamlamanın çeşidi nedir?
A) Sıfat tamlaması
B) Belirtili isim tamlaması
C) Belirtisiz isim tamlaması
D) Zincirleme isim tamlaması
5.Gözlerden süzülen sıcak ve ateşli yaşlar… Onlar hayatı bilen ve ölümü anlayanlar için nisan yağmurlarıdır. Ruh iklimi, ilim sahipleri için onun sularında yeni bir hayat ışığı alır.
Bu parçada kaç tane isim tamlaması vardır?
A) 2 B) 4 C) 5 D) 6
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme isim tamlaması vardır?
A) Ben genç şairlerin, yazarların hemen hemen her kitabını değerlendirdim.
B) Azgın suların köpürttüğü deryanın ortasında yeryüzünün kazığı Ağrı Dağı durmaktadır.
C) Yıllar öncesinin kitap listeleri belleğimde hâlâ tazeliğini koruyor.
D) Şair, dağın görkemli manzarasını nereden seyretti bilmiyorum.
7. Çeşidi yönünden farklı olan tamlama aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ders kitabı
B) Okul takımı
C) Eski yapı
D) Çöp arabası
8. Bazı ad tamlamalarında tamlayan, tamlananın neyden yapıldığını göstermektedir.
Aşağıdakilerden hangisi bu özellikte bir ad tamlamasıdır?
A) Kol böreği
B) Bulgur pilavı
C) Mürekkep balığı
D) Kapı kilidi
9. Ad takımlarının tamlayanı, tamlananın kime ya da neye ait olduğunu belirtir.
Aşağıdaki ad takımlarının hangisinde tamlayan tamlananın kime ait olduğunu belirtir?
A) Babasının çantası otobüste kaybolmuş.
B) Hoşgörünün önemini herkese anlatmalıyız.
C) Vatanımızın bekçisi kahraman ordumuzdur.
D) Sahilin kenarına çay bahçesi yapmışlar.
10. Bazı belirtisiz isim tamlamalarında belirsizlik anlamı silinmiş, belirlilik ortaya çıkmıştır.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala örnek olabilecek bir kullanım vardır?
A) Limon kabuğunun, çoğu hastalığa iyi geldiğini söylüyorlar.
B) Tarih kitapları okumayı çok severdi Nuri amca.
C) İstanbul valisi güzel çalışmalarıyla halkın sevgisini kazandı.
D) Ne güzel olur, bahar mevsiminde toprakla suyun buluşması.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtisiz isim tamlaması yoktur?
A) Hava, keskin bir kömür kokusuyla doldu.
B) Sınıf başkanını müdür bey çağırdı.
C) Kızılay kulübü iyi çalışıyor okulda.
D) Birikimin önemini herkes kabul eder.
12. Sabah sabah elim bir dost avucunda
Hasta düşsem, yatağımın başucunda
Yukarıdaki beyitte geçen altı çizili tamlamayla aynı türde bir tamlama aşağıdakilerin hangisinde yoktur?
A) İş zamanı başka hiçbir şeyle uğraşmazdı.
B) Yazar en son bir hikaye kitabı yazdı.
C) Kitabın değerini çok iyi bilen bir insandı.
D) Her bir yazı, sanat eseri gibi olmalıdır.
13. Aşağıdakilerin hangisinde birden fazla tamlayanı olan bir isim tamlaması kullanılmıştır?
A) Hiçbir engel sevginin önünde duramaz.
B) Bu hastalık, insanların sağlıklı düşünmelerini engeller.
C) Çağımızda bilimin ve teknolojinin önemi gün geçtikçe artmaktadır.
D) Olayların etkileri, denizin dalgaları gibi birdenbire genişler ve yayılır.
14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı bir tamlama vardır?
A) Yeni, bahçeli ve güzel bu evde bir yılımız geçti.
B) İstanbul’un trafik sorunu ne zaman çözülecek?
C) Devlet hastanelerinin problemlerinden haberin var mı?
D) İlçe tarımının gelirleri bu yıl arttı.
15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir ad tamlaması yoktur?
A) Yağmur ormanları gitgide azalıyor.
B) Bu madde yeni keşfedildi.
C) Su kesintisi olmayacak bu yaz.
D) Hepimiz kitap kültürünü kazanmalıyız.
16.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden çok tamlama vardır?
A) İnsanların istekleri nedense bitmek bilmez.
B) Canlılar için en önemli şey sağlıktır.
C) Toplum hayatı, iş bölümünü gerektirir.
D) İnsanların duygu dünyası farklı farklıdır.
17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı bir tamlama kullanılmıştır?
A) Arabanın lastiği tamir edildi mi?
B) Çocuk parkları çok gereklidir.
C) Eğitimin önemini kavramalıyız.
D) Güzel günlerin hatırasını yaşatmak istiyordu.
18. Aşağıdaki cümlelerde bulunan altı çizili bölümlerden hangisi zincirleme isim tamlamasıdır?
A) Bu yolun bir sonu yok mu?
B) Senin de canın sıkılmıyor mu?
C) Biliminin günümüzdeki önemi inkar edilemez.
D) İnsanın düşünce yapısı sürekli değişebilir.
19. Aşağıdaki birleşik sözcüklerden hangisi isim tamlaması şeklinde oluşmamıştır?
A) başucu
B) ayakkabı
C) ağaçkakan
D) hanımeli
20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim tamlaması vardır? (1993-DPY)
A) Şimdiye kadar bu aletleri hiç kullanmamıştım.
B) Ağaç işlerini artık pek sevmiyorum.
C) Böyle işler bilmeyene kolay görünür.
D) Düz bir tahtayı kesmeye başladım.
CEVAPLAR: 1.C, 2.A, 3.A, 4.C, 5.C, 6.C, 7.C, 8.B, 9.A, 10.C, 11.D, 12.C, 13.C, 14.A, 15.B, 16.C, 17.D, 18.D, 19.C, 20.B
isim tamlamalari testi 1 (6.sinif turkce) indir.
Yazdır
Bir ismin benzerlerinden ayırt edilebilmesi için başka bir isim, zamir veya sıfatla anlam ilişkisi kurarak oluşturduğu söz öbeğine tamlama denir.
Tamlamalar bir söz öbeğidir ve en az iki kelimeden oluşur, tek sözcüklü tamlama olmaz.
>Tamlamalarda iki öge vardır: tamlayan ve tamlanan. Tamlamada belirtilen, açıklanan isme tamlanan denir. Tamlananı belirten, açıklayan sözcüklere de tamlayan denir.
Örnek(ler)
»televizyonunkumandası
tamlayan tamlanan
Tamlamalar, sıfat tamlaması ve isim tamlaması olmak üzere iki ana başlıkta incelenir:
Bir ismin rengi, şekli, durumu, sayısı gibi özelliklerini belirten sözcüklere sıfat denir. Sıfatların, isimlerin önüne gelerek onlarla oluşturdukları söz öbeklerine sıfat tamlaması denir.
Sıfatlar her zaman isimlerden önce gelir. Dolayısıyla sıfat tamlamalarında tamlanan isim, tamlayan ise sıfattır.
Örnek(ler)
»kırmızı | elbise |
sıfat | isim |
(tamlayan) | (tamlanan) |
»çalışkan | öğrenci |
sıfat | isim |
(tamlayan) | (tamlanan) |
Yukarıdaki örneklerde “kırmızı” sözcüğü, “elbise” adını; “çalışkan” sözcüğü de “öğrenci” adını nitelik yönüyle anlamca bütünleyerek bir söz grubu kurmuş ve sıfat tamlaması oluşturmuştur.
» Caddeler rengarenk ışıklarla süslenmişti.
» Sınavdan sadece birkaç öğrenci geçebildi.
»Bu evde güzel günler geçirdim.
Yukarıdaki cümlelerde koyu renkli kalın harflerle yazılmış söz öbekleri sıfat tamlamasıdır.
NOTSıfat tamlamalarında, tamlanana (isme) sorduğumuz “nasıl, hangi, kaç, kaçıncı?” sorularıyla tamlayanı (sıfatı) bulabiliriz.
TAMLAYAN (SIFAT) | TAMLANAN (İSİM) | |
---|---|---|
» iyi | insan | nasıl insan? → iyi |
» acılı | yürek | nasıl yürek? → acılı |
» o | araba | hangi araba? → o |
» on beş | elma | kaç elma? → on beş |
» onuncu | yüzyıl | kaçıncı yüzyıl? → onuncu |
NOTSıfat tamlamalarında, tamlayan da tamlanan da birden çok sözcükten oluşabilir.
Örnek(ler)
TAMLAYAN | TAMLANAN | ||
»kalın | bir | kitap | |
sıfat | sıfat | isim |
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
»eski | evler, | dükkânlar |
sıfat | isim | isim |
» Kitapta güzelöyküler ve şiirler var.
»Bu beyazgömlek sana çok yakışıyor.
Yukarıdaki cümlelerde kırmızı renkli kalın harflerle yazılmış kelimeler tamlayan (sıfat), yeşil renkli kalın harflerle yazılmış kelimeler ise tamlanan (isim) görevindedir.
Bir ismin aitlik ilgisi yönünden daha belirgin hâle gelmesi için başka bir isim tarafından tamamlanmasıyla oluşan isim grubuna isim tamlaması denir. İsim tamlamaları da tıpkı sıfat tamlamaları gibi tamlayan ve tamlanandan oluşur.
Örnek(ler)
»düğme | ⇒ | gömleğin | düğmesi |
isim | isim | isim | |
(tamlayan) | (tamlanan) |
Yukarıdaki örnekte “düğme” isminin önüne gelen “gömlek” ismi o düğmenin kime veya neye ait olduğunu göstererek daha belirgin hale gelmesini sağlamış ve isim tamlaması oluşturmuştur. Bu tamlamada “gömleğin”sözcüğü tamlayan, “düğmesi” sözcüğü ise tamlanan görevindedir.
>İsim tamlamalarında tamlayan, ilgi eklerini; tamlanan ise iyelik (aitlik) eklerini alır.
Tamlayan ekleri (ilgi ekleri):-ın /-in /-un /-ün, -(n)ın /-(n)in /-(n)un /-(n)ün, -im
Tamlanan ekleri (iyelik ekleri):-ı /-i /-u /-ü, -(s)ı /-(s)i /-(s)u /-(s)ü, -im, -in
Örnek(ler)
» telefonun ekranı
Bu örnekte “telefon” ve “ekran” sözcükleri birer isimdir. “Telefon” ismi, “-un” tamlayan ekini; “ekran” ismi ise “-ı” tamlanan ekini alarak isim tamlaması oluşturmuşlardır.
>İsim tamlamaları belirtili, belirtisiz ve zincirleme isim tamlamaları olmak üzere üçe ayrılır:
Tamlayanın ilgi eki, tamlananın da iyelik eki aldığı tamlamalardır. Bu tamlamalarda belirgin bir aitlik anlamı vardır, tamlananın tamlayana ait olduğu belirtilir.
Belirtili isim tamlaması ⇒ tamlayan + ilgi eki
nest...