6 Sınıf Madde Konu Anlatımı

<==  6.Sınıf Konularına geri dön

Ortaokul monash.pw ==> 4. Ünite: Madde ve Isı  ==> Maddenin Tanecikli Yapısı

Kazanımlar

F Maddenin Tanecikli Yapısı
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Tanecikli yapı, boşluklu yapı, hareketli yapı
F Maddelerin; tanecikli, boşluklu ve hareketli yapıda olduğunu ifade eder.
Hareketli yapı ile ilgili titreşim, öteleme ve dönme kavramlarına değinilir.
F Hâl değişimine bağlı olarak maddenin tanecikleri arasındaki boşluk ve taneciklerin hareketliliğinin değiştiğini deney yaparak karşılaştırır.

KONU: 6. Sınıf Maddenin Tanecikli Yapısı

A- Madde nedir

Maddenin taneciklerden oluştuğunu nasıl anlarız

1. Gaz maddelerin sıkıştırılabilmesi
Şırınganın ağzını kapatıp pistona bastırdığımızda havanın sıkıştığını gözleriz.
Hava taneciklerden oluşmuştur. Bu tanecikler arasındaki boşluk çok fazla olduğu için kolaylıkla sıkışabilmektedir. Gazların sıkışabilme özelliği araçların lastiğinde, yangın tüplerinde, toplarda kullanılmaktadır. Gazlarda boşluk bulunması gazların bütünsel olmadığını gösterir.

Havanın Sıkışması

2. İyodun alkolde dağılması
İyot alkol içinde her yere dağılır.
Bunu renk değişiminden gözleriz.

3. Şekerin ve tuzun suda çözünmesi
Şeker ve tuz su içinde dağılır, şeker ve tuzun tadını her yerde alabiliriz.
Tuz ve şekerin taneciklerinin su içerisinde dağılmasından kaynaklanmaktadır.

4. Parfüm kokusunun oda içerisinde dağılması

Koku tanecikleri oda içerisinde dağıldığı için burnumuza kadar gelebilmektedir.

5. Boyanın suda dağılması
Boyayı su içerisine damlattığımızda tanecikleri her yere dağılır.

Boyanın suda dağılması

Bütün bu olaylar maddenin bütünsel değil taneciklerden oluştuğunu ispatlar.




Madde içinde bulunan atomlar üç çeşit hareketleri vardır.
Bunlar titreşim, öteleme ve dönme hareketidir.

Titreşim hareketi
Taneciklerin bulunduğu yerde sağa-sola, aşağı-yukarı ve öne-arkaya hareket etmesine titreşim denir.
Maddenin bütün hallerinde titreşim hareketi vardır.

Öteleme hareketi (Yer değiştirme)
Taneciklerin birbiri üzerinde kayarak yer değiştirmesine öteleme denir.
Sıvı ve gazlar öteleme hareketi yapar.
Oda içerisine parfüm sıkıldığında, suya şeker atıldığında tanecikler öteleme hareketi yaparak dağılır.

Dönme hareketi
Kendi ekseni etrafında hareket etmedir.
Sıvı ve gaz tanecikler dönme hareketi yapar.

Maddenin Halleri

B- Maddenin halleri

Maddeyi oluşturan tanecikler arasındaki boşluklar maddenin fiziksel halini belirler.

Tanecikler arasındaki boşluklar katı halde en az, gaz halinde en fazladır.

Madde katı, sıvı ve gaz olarak üç halde bulunur.

1. Katı hal

• Maddenin en düzenli halidir.
• Taneciklerin arasındaki boşluk çok azdır.
• Sıkıştırılamaz.
• Akışkan değildir.
• Belirli bir şekli ve hacmi vardır.
• Tanecikler titreşim hareketi yapar, öteleme ve dönme hareketi yapmaz.

2. Sıvı hal

• Tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazladır.
• Sıkıştırılamaz olarak kabul edilir.
• Akışkandır.
• Belirli bir hacmi vardır. 
• Bulundukları kabın şeklini alır.
• Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar.
• Sıvı tanecikleri birbirleri üzerinden kayma hareketleri yaparak akışkan özelliği kazanırlar.

3. Gaz hal

• Maddenin en düzensiz halidir.
• Tanecikler bağımsız hareket eder.
• Tanecikleri arasında çok fazla boşluk vardır.
• Sıkıştırılabilir.
• Sıkıştırıldıkça (basınç arttıkça) taneciklerin arasındaki boşluk azalır.
• Büyük bir kapta (basınç azaldıkça) taneciklerin arasındaki boşluk artar.
• Akışkandır.
• Belirli bir şekli ve hacmi yoktur. 
• Bulundukları kabın her tarafını doldurur.
• Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar.

Not:Sünger gibi katı maddeler içerisinde boşluk bulunması ve esnek olmasından dolayı sıkışır.
Tuzluktan akan tuz, katıların akışkan olduğunu göstermez, tanecik boyutunda tuz akışkan değildir




Maddenin ısı alarak veya ısı vererek bir halden başka hale geçmesine hal değişimleridenir.

Maddenin halleri

Madde:

• Kütlesi ve hacmi olan her şeye madde denir.
• Maddeyi oluşturan ve maddenin özelliğini gösteren en küçük yapı taşına maddenin taneciği(atom) denir.
• Maddeler dışarıdan bakılınca bütünmüş gibi gözükse de bütün maddeler taneciklerden oluşmuştur.
• Maddenin taneciklerden oluşmasının yanı sıra tanecikleri arasında da maddenin cinsi ve fiziksel haline bağlı olarak boşluklar bulunmaktadır.
• Madde tanecikleri hareket halindedir. Maddenin fiziksel hâline bağlı olarak taneciklerin hareketleri de farklılık gösterir. Madde taneciklerinin bulundukları yerde yaptıkları harekete titreşim hareketi Sıvı veya gaz halinde bulunan maddelerin tanecikleri birbiri üzerinde kayarak öteleme hareketi(yer değiştirme) yaparlar. Ayrıca sıvı ve gaz halde bulunan maddelerin taneciklerinin kendi etrafında yaptığı dönme hareketi vardır.

Maddenin halleri ve tanecikli yapısı:

Maddeler doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere 3 üç farklı halde bulunmaktadır.

Katılar:

• Kalem, silgi, demir, pencere, kapı gibi maddeler katı maddelere örnektir.
• Maddenin en düzenli halidir.
• Belirli bir hacmi vardır.
• Belirli bir şekli vardır.
• Tanecikler arasındaki boşluk çok azdır.
• Tanecikler birbirine çok yakın ve temas halindedir.
• Tanecikler sık ve düzenlidir.
• Katıların tanecikler arasındaki boşluk çok az olduğu için sıkıştırılamaz.
• Tanecikleri sadece titreşim hareketi yapar.
• Taneciklerin sahip olduğu enerji azdır.

Sıvılar:

• Zeytinyağı, su, kolonya, kola gibi maddeler sıvı maddelere örnektir.
• Katılara göre daha az düzenli, gazlara göre daha düzenli bir haldedir.
• Belirli bir hacmi vardır.
• Belirli bir şekli yoktur, bulundukları kabın şeklini alır.
• Tanecikler arası boşluk katılara göre fazla, gazlara göre azdır.
• Tanecikler birbirine temas halindedir.
• Tanecikler düzensizdir.
• Sıvıların tanecikleri arasındaki boşluk katılara bir miktar fazladır. Bundan dolayı sıvılar birazcık sıkıştırılabilir ancak bu miktar çok az olduğu için sıvılar sıkıştırılamaz olarak kabul edilir.
• Tanecikleri titreşim, öteleme, birbiri üzerinden kayarak dönme hareketi yaparlar.
• Taneciklerinin sahip olduğu enerji gazlara göre az, katılara göre fazladır.

Gazlar:

• Su buharı, oksijen, karbondioksit gibi maddeler gaz maddelere örnektir.
• Maddenin en düzensiz halidir.
• Belirli bir hacmi yoktur.
• Belirli bir şekli yoktur.
• Tanecikler arasında boşluk fazladır. Tanecikler birbirinden bağımsız haldedir.
• Tanecikler çok düzensizdir.
• Gazların tanecikler arasındaki boşluk çok fazla olduğu için sıkıştırılabilir.
• Tanecikleri titreşim, öteleme, dönme hareketi yaparlar.
• Taneciklerinin sahip olduğu enerji fazladır.

Maddenin katı, sıvı ve gaz hallerinin karşılaştırılması

Hal değişimi:

Maddelerin ısı alarak ya da ısı vererek bir hâlden başka bir hâle geçmelerine denir. Erime, donma, buharlaşma, yoğuşma, kırağılaşma ve süblimleşme hal değiştirme olaylarıdır.

Erime: Katı haldeki maddenin çevresinden ısı alarak sıvı hale geçmesine denir.

Donma:Sıvı haldeki maddenin çevresine ısı vererek katı hale geçmesine denir.

Buharlaşma: Sıvı haldeki maddenin çevresinden ısı alarak gaz haline dönüşmesine denir.

Yoğuşma:Gaz haldeki maddenin çevresine ısı vererek sıvı hale geçmesine denir.

Süblimleşme:Katı haldeki maddenin çevresinden ısı alarak sıvı hale geçmeden direk gaz hale geçmesine denir.

Kırağılaşma: Gaz haldeki bir maddenin çevresine ısı vererek sıvı hale geçmeden direk katı hale geçmesine denir.

Madde katı halden sıvı hale, sıvı halden gaz hale geçerken enerji kazandığı için maddenin taneciklerinin hareketliliği artar. Ayrıca maddenin tanecikleri arasındaki boşluk ve düzensizlik de artar.

Madde gaz halden sıvı hale, sıvı halden katı hale geçerken enerji kaybettiği için maddenin taneciklerinin hareketliliği azalır. Ayrıca maddenin tanecikleri arasındaki boşluk ve düzensizlik de azalır.

&#;MADDENİN TANECİKLİ YAPISI&#; KONU ANLATIMINI PDF OLARAK İNDİR.

Etiketler sınıf, buharlaşma, Donma, Erime, gaz maddelerin özellikleri, hal değişimi, indir, kar yağarken hava neden ısınır, katı maddelerin özellikleri, kaynama, kırağılaşma, kısaca, konu anlatımı, konu özeti, madde nedir, Maddenin halleri ve tanecikli yapısı, Maddenin katı, Maddenin tanecikli yapıda olduğunun ispatları, pdf, sıvı maddelerin özellikleri, sıvı ve gaz hallerinin karşılaştırılması, sıvılar sıkıştırılabilirmi, süblimleşme, yoğuşma

Maddeler taneciklerin bir araya gelmesiyle oluşur. Şimdi bu tanecikler hakkında bilgiler alacağız. İşte 6. sınıf fen bilgisi maddenin tanecikli yapısı konu anlatımı.

Maddenin Tanecikli Yapısı

Katı Maddelerin Tanecikleri

Katı maddelerin tanecikleri birbirine yakın ve düzenlidir. Tanecikler arası boşluk yok denecek kadar azdır, Katı maddeler de kendi aralarında boşluklu yapılarına göre düzenli olarak ayrışabilirler.

Birbirleri arasında çok az mesafe vardır ve temas halindedirler.

&#; Tanecikler arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır.
&#; Katı madde içerisinde tanecikler bulundukları yerde titreşim hareketleri gerçekleştirirler.
&#; Katı maddelerin belli bir şekli ve hacimleri bulunmaktadır.
&#; Dışarıdan herhangi bir etki gerçekleşmez ise katıların şekli değişmez.

Sıvı Maddelerin Tanecikleri

Sıvı maddelerin tanecikleri katı maddelerde olduğu gibi çok düzenli değildir. Fakat tanecikler birbirine yakın ve temas halindedir.

&#; Tanecikler arasındaki boşluklar katı maddelere göre daha fazladır.
&#; Sıvı tanecikler birbiriyle temas halinde bulunurlar.
&#; Sıvı tanecikler dönme hareketi ile beraber titreşim ve öteleme hareketi gerçekleştirmektedirler. Bunları genelde birbirleri üzerine kayarak gerçekleştirirler.
&#; Sıvı maddelerin taneciklerin akışkan olması ile belli bir şekilleri bulunmaz. Ancak belli bir hacimleri vardır.
&#; Sıvı hacimler bulundukları kabı doldururlar.

Gaz Maddelerin Tanecikleri

Gaz maddelerin tanecikleri bir birilerinde bağımsız hareket ederler. Sıvı ve katı maddelerde olduğu gibi tanecikler arasında temas yoktur.

&#; Tanecikleri arasındaki boşluklar çok fazla olduğundan ve hızlı hareket ettiğinden her yöne doğru hareket gerçekleştirirler.
&#; Gaz halindeki taneciklerden dönme ve titreşim ile beraber öteleme hareketini gerçekleştirirler.
&#; Belirli bir şekilleri olmaması ile beraber bulundukları her alınıp tamamen kaplarlar.
&#; Gaz tanecikleri çok hızlı hareket ettiği için kısa süre içerisinde bulundukları yeri tamamen sararlar.

Maddenin Taneciklerinin Hareketi

Madde taneciklerinin üç çeşit hareketi vardır. Bunlar titreşim, öteleme ve dönme hareketleridir.

Titreşim hareketi: Taneciklerin bulunduğu yerde sağa sola, aşağı yukarı ve öne arkaya doğru hareketine titreşim hareketi adı verilir. Maddenin katı, sıvı ve gaz hâllerinin tümü titreşim hareketi yapar.

Dönme hareketi: Madde taneciklerinin kendi ekseni etrafında hareket etmesi durumudur. Bu nedenle tanecikleri dönme hareketi yapabilen maddeler akışkan özelliğe sahiptir. Katı tanecikleri dönme hareketi yapmazken, sıvı ve gaz tanecikleri dönme hareketi yapar.

Öteleme hareketi (Yer değiştirme): Taneciklerin birbiri üzerinde kayarak yer değiştirmesine öteleme hareketi denir. Sıvılar ve gazlar öteleme hareketi yaparken katı tanecikleri öteleme hareketi yapmaz.

Maddenin ısı alarak veya ısı vererek bir hâlden başka hâle geçmesine hâl değişimi denir.

Katı bir madde ısıtılmaya başladığında önce taneciklerinin hareketliliği artmaya ve ardından tanecikleri arasında boşluk oluşmaya başlar. Belirli bir süreden sonra madde sıvılaşır. Madde ısıtılmaya devam ettiğinde tanecik hareketliliği daha fazla artar. Hareketlilik arttıkça tanecikler arasındaki boşluk da artar. Belirli bir süre sonra tanecikler birbirinden bağımsız hareket eder. Bu durum maddenin gaz hâle geçtiğini gösterir.

Başlangıçta sadece titreşim hareketi yapan madde tanecikleri, sıvı ve ardından gaz hâle geçinde hem dönme hem de öteleme hareketi yapmaya başlar.

Buna göre, ısı alan madde taneciklerinin hareketlendiğini, maddede hâl değişimi gerçekleştikçe titreşim, dönme ve öteleme hareketleri yapma durumunun değiştiğini söyleyebiliriz.