6 Sınıf Türkçe Edat Bağlaç Ünlem
Tek başlarına bir anlam taşımayan, kendisinden önceki kelimeyle ilgi kurarak cümle içinde anlam kazanan sözcüklere edat (ilgeç) denir. Dilimizde “gibi, kadar, ile, için, dolayı, ötürü, yalnız, ancak, tek, üzere, sanki, -e doğru, -e karşı…” en çok kullanılan edatlardandır.
Edatların Özellikleri
1. Edatlar, tek başlarına kullanılmazlar, çünkü edatların işlevi cümle içerisinde anlam ilgisi kurmaktır. Cümle içerisinde kullanıldıklarında bir anlam kazanıp o cümlenin parçası olurlar.
Örnek(ler)
Oysa “gibi kelimesini “Kömür gibi gözleri var.” cümlesinde kullandığımızda cümleye benzerlik anlamı katar ve cümlenin bir parçası olur, cümleden çıkarılamaz.
2. Edatlar, diğer sözcük türlerinden farklı olarak genellikle kendinden önceki sözcüğe yönelir, kendinden önceki sözcükle ilişki ve ilgi kurarlar.
3. Edatlar, sözcükler arasında benzerlik, neden, amaç, eşitlik, yön, araç gibi anlam ilgileri kurarlar.
4. Başka kelime veya kelimelerle birleşerek sıfat veya zarf görevinde kullanılabilirler.
Örnek(ler)
» Eve sabaha doğru gelirim. (zarf)
Başlıca Edatlar ve Edatların Cümleye Kattığı Anlamlar
“İle (-le / -la)” Edatı
“İle” edatı cümleye; araç, birliktelik, neden veya durum anlamı kazandırır.
NOT “İle” edatı, “-le / -la” şeklinde kelimeye bitişik olarak da yazılabilir.
Örnek(ler)
» Kapıyı anahtarla açmış. (araç)
» İstanbul’a otobüsle gittim. (araç)
»Arkadaşları ile sinemaya gitmiş. (birliktelik)
»Derenin taşması ile köy sular altında kaldı. (neden / sebep)
» Gösteriyi ilgi ile izledik. (durum)
UYARI “İle” sözcüğü hem edat hem de bağlaç olarak kullanılabilir. Cümlede “ile” yerine “ve” kullanılabiliyorsa bağlaç, kullanılamıyorsa edattır.
Örnek(ler)
» Emine ile Pınar sinemaya gitti. (”İle” yerine ”ve” gelebilir. → Bağlaç)
» Bu çalışma ile sonuç alınmaz. (”İle” yerine ”ve” getirilemez. → Edat)
“Gibi” Edatı
Birlikte kullanıldığı sözcüğe, benzetme, tahmin, olasılık veya hemen yapılma anlamları katar.
Örnek(ler)
»Cennet gibi yurdumuz var. (Benzerlik)
» Bugün hava çok sıcak olacak gibi. (Tahmin / olasılık)
»Çığlığı duyduğum gibi içeri daldım. (Hemen yapılma, tezlik)
“İçin” Edatı
Cümle içinde amaç ve neden (sebep) başta olmak üzere çeşitli anlam ilgileri kurar.
Örnek(ler)
»Sizi görmek için geldim. (amaç)
»Hasta olduğu için gelemedi. (neden / sebep)
»O adam için deli diyorlar. (hakkında)
»On beş gün için yurt dışına çıkacakmış. (süre)
»Benim için bir oda ayırmışlar. (aitlik)
» Her şey vatan için. (uğrunda, yolunda)
»Bu kadar çalışma için bu para az. (karşılığında)
“Üzere” Edatı
Genellikle “için” edatının yerini tutar ve çeşitli anlam ilgileri kurar.
Örnek(ler)
» Okula gitmek üzere evden çıktı. (amaç)
» Yarın ödemek üzere sana yüz lira veririm. (şartıyla)
» Yasalarda belirtildiği üzere bu bir suçtur. (gibi)
» Paramız bitmek üzere. (yaklaşık, neredeyse)
“Diye” Edatı
Cümleye amaç ve neden (sebep) anlamı katar.
Örnek(ler)
»Kilo vereyim diye diyet yapıyorum. (amaç)
»Yağmur yağıyor diye maç iptal edildi. (neden / sebep)
“Kadar” Edatı
Karşılaştırma yoluyla eşitlik, benzerlik, yaklaşıklık gibi ilgiler kurar.
Örnek(ler)
» O da senin kadar çalışkandır. (eşitlik)
» Ay kadar parlak bir yüzü vardı. (benzerlik)
» Bin kadar kitap bastırdı. (yaklaşıklık)
“Yalnız, Bir, Tek, Sadece” Edatları
“Yalnız, bir, tek” kelimeleri diğer edatlardan farklı olarak tek başına da kullanılabilmektedir. “Yalnız, bir, tek” kelimeleri “sadece” anlamında kullanıldıklarında edat olurlar.
Örnek(ler)
» Hayatı boyunca yalnız ailesi için çabaladı. (sadece)
» Yüreğim tek senin için atıyor. (sadece)
» Zor günümde bir o vardı yanımda. (sadece)
» Toplantıya sadece üç kişi katıldı.
UYARI “Yalnız” kelimesi isim, sıfat, zarf bağlaç ve edat olarak kullanılabilen bir kelimedir. Bu yüzden dikkatle incelenmelidir.
> “Yalnız” kelimesi, yerine “sadece” sözcüğünü getirebildiğimiz durumlarda edattır.
> “Yalnız” kelimesi, yerine “ama, fakat” sözcüğünü getirebiliyorsak bağlaçtır.
> “Yanında başkaları bulunmayan, tek başına olan” anlamı taşıyorsa isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılmıştır.
Örnek(ler)
» İstanbul’a kadar yalnız onu görmeye geldim.
Bu cümlede “yalnız” sözcüğü, yerine “sadece” sözcüğü getirebildiğimiz için edattır.
» Fotoğraflar güzel yalnız renkleri biraz soluk.
Bu cümlede “yalnız” sözcüğü, yerine “ama, fakat” sözcüğü getirebildiğimiz için bağlaçtır.
» Ben, doğduğumdan beri yalnızım.
Bu cümlede “yalnız” sözcüğü, “yanında başkaları bulunmayan, tek başına olan” anlamında kullanıldığı için isimdir.
» İstanbul’a yalnız bir hayat sürmeye geldim.
Bu cümlede “yalnız” sözcüğü, “yanında başkaları bulunmayan, tek başına olan” anlamında kullanıldığı ve “hayat” ismini nitelediği için sıfattır.
» Oğlu askere gidince kadın yalnız kaldı.
Bu cümlede “yalnız” sözcüğü, “yanında başkaları bulunmayan, tek başına olan” anlamında kullanıldığı ve “kalmak” eylemini nitelediği için zarftır.
“Ancak” Edatı
Cümleye “sadece, en fazla, en erken, olsa olsa” gibi anlamlar katar.
Örnek(ler)
» Bu soruyu ancak sen çözebilirsin. (sadece)
» Bu araba ancak on bin TL eder. (en fazla, olsa olsa)
» Seni ancak haftaya arayabilirim. (en erken)
UYARI “Ancak” kelimesi, yerine “ama, fakat” getirilebiliyorsa bağlaç olur.
Örnek(ler)
» Seninle gelirim ancak fazla kalamam. (ancak = ama, fakat ⇒ Bağlaç)
“Doğru (-e doğru)” Edatı
”-e doğru” şeklinde kullanıldığında edat olur, yönelme bildirir.
Örnek(ler)
»Eve doğru giderken ona rastladım. (yönelme)
» Araba üzerimize doğru geliyor. (yönelme)
» Kuşlar güneşe doğru uçuyorlar. (yönelme)
UYARI “Doğru” kelimesi cümle içinde edat dışında isim, sıfat veya zarf görevinde de kullanılabilir.
Örnek(ler)
» Öğretmenimiz tahtaya bir doğru çizdi. (İsim)
»Doğru söze ne denir? (İsmi niteliyor ⇒ Sıfat)
»Büyüklerinle doğru konuş! (Fiili niteliyor ⇒ Zarf)
“Karşı (-e karşı)” Edatı
”-e karşı” şeklinde kullanıldığında edat olur, çeşitli anlamlar katar.
Örnek(ler)
»Denize karşı oturup çayımızı yudumladık. (yönünde)
» Beşiktaş, Galatasaray’a karşı oynayacak. (rakip olma)
»Bana karşı davranışları değişti. (yönelik)
»Bu söze karşı hiçbir şey diyemedik. (cevap olarak)
»Sabaha karşı eve döndük. (zaman)
UYARI “Karşı” sözcüğü cümle içinde edat dışında isim veya sıfat görevinde de kullanılabilir.
Örnek(ler)
»Karşıya geçerken dikkatli olmalıyız. (İsim)
»Karşı kaldırım daha geniş. (İsmi niteliyor ⇒ Sıfat)
“Başka (-den başka)” Edatı
”-den başka” şeklinde kullanıldığında edat olur, “dışında, hariç” anlamı katar.
Örnek(ler)
»Senden başka arkadaşım yok. (dışında, haricinde)
» Artık kaçmaktan başka çaremiz kalmadı. (dışında, haricinde)
UYARI “Başka” kelimesi cümle içinde edat dışında isim, zamir veya sıfat görevinde de kullanılabilir.
Örnek(ler)
»Başkasının bu olaydan haberi olmasın. (İsmin yerine kullanılmış ⇒ Zamir)
»Başka bir eve taşındık. (İsmi niteliyor ⇒ Sıfat)
“Dolayı / Ötürü (-den dolayı / -den ötürü)” Edatı
Neden bildiren edatlardır. Kendilerinden önce gelen sözcükle “-den dolayı”, “-den ötürü” şeklinde öbekleşerek kullanılırlar.
Örnek(ler)
»Çalışmadığından ötürü kaybetti. (neden / sebep)
»Sizi görmediğinden dolayı üzülüyordu. (neden / sebep)
“Beri (-den beri)” Edatı
“-den beri” şeklinde kullanıldığında edat olur, zaman anlamı katar.
Örnek(ler)
»İki günden beri bekliyoruz. (zaman)
»Sabahtan beri çalışıyorum. (zaman)
“Göre” Edatı
“-e göre” şeklinde kullanıldığında edat olur, karşılaştırma ve görelik anlamı katar.
Örnek(ler)
»Bana göre bu iş olmayacak. (görelik)
»Ona göre bu daha çalışkan (karşılaştırma)
SÖZCÜK TÜRLERİ KONUSUNUN TÜM BAŞLIKLARI
⇒İsim Konu Anlatımı
⇒Zamir Konu Anlatımı
⇒Sıfat Konu Anlatımı
⇒ Zarf Konu Anlatımı
⇒ Edat Konu Anlatımı
⇒ Bağlaç Konu Anlatımı
⇒ Ünlem Konu Anlatımı
⇒ Fiil Konu Anlatımı
⇒ Fiilimsi Konu Anlatımı
6. Sınıf Edat-Bağlaç-Ünlem Konu Anlatımı
Edat, bağlaç ve ünlemleri cümle içerisinde kolayca tespit edilmek için bu sözcüklerin bildiğiniz diğer sözcükler gibi anlam ifade etmediğini bilmeniz gerekir. İşte bunun için sizlere yazımızda örneklerle anlattık.
Edat-Bağlaç-Ünlem
Edat
Tek başına anlamı olmayıp cümle içinde başka sözcüklerle öbekleşerek anlam ilgisi kuran sözcüklerdir.
“ile, sadece, için, kadar, gibi, dek, değin, değil, ancak, yalnız, göre, …e doğru, …e karşı, rağmen, karşın, …den başka, den önce, …den sonra” gibi sözcükler en sık kullanılan edatlarımızdır.
Örnekler:
-Bilgi insana, kemikteki ilik gibidir. (edat öbeği: kemikteki ilik gibidir.)
-Babamı ikna etmek için epey uğraştık. (amaç-sonuç ilişkisi)
-Senin ile gitmemiz gerekiyor. (birliktelik)
“İle” yerine “ve” getirilebilirse bağlaçtır.
-Bu yazılı diğerine göre daha kolaydı. (karşılaştırma anlamı)
-Bu evi alacak kadar paramız yok. (ölçü, miktar ilgisi)
Bağlaç
Kendi başına herhangi bir anlamı olmayan, sözcükleri ve cümleleri birbirine bağlamaya yarayan sözcüklerdir.
“ile, ve, de/da, ama, fakat, ki, çünkü, ancak, yalnız, ya da, veya, hatta, oysa, hâlbuki, ne…ne, hem…hem, lâkin” gibi sözcükler en sık kullanılan bağlaçlarımızdır.
Örnekler:
-Sabah erkenden uyandık ve yola çıktık. (Cümleleri birbirine bağlamıştır.)
-Ahmet ile Ayşe ders çalıştı. → Ahmet ve Ayşe → bağlaç
-Gitmem de gitmem. (direnme, inat anlamı)
-Acaba beni affeder mi ki… (kuşku)
Ünlem
Tek başına anlamı olmayan, cümlelere “sevinç, öfke, üzüntü, kaygı, özlem, pişmanlık” gibi duyguları katmak için kullanılan sözcüklerdir.
Örnekler:
Yuh, bu kadar da atılmaz ki!..
Oh be, biraz olsun rahatladım!
Ey Türk Gençliği!
Hey! Ne duruyorsun be at kendini denize!
Örnek Soru-1:
Cümleleri, ögeleri, eş görevli sözleri bağlayan, tek başına anlamı olmayan sözcüklere ne denir ?
A) Zamir
B) Ünlem
C)Bağlaç
D) Edat
Örnek Soru-2:
- Kahvaltıda peynir ile zeytin yedim.
- Gül ile Papatya en sevdiğim çiçeklerdir.
- Masamda kalem ile silgi vardı.
- Babası ile maça gitmişler.
” İle ” sözcüğü yukarıdakilerden hangi cümlede bağlaç olarak kullanılmamıştır ?
A) 1
B) 2
C) 3
D)4
Örnek Soru-3:
” Başkalarına verebileceğim her şeyi ancak bir tek yolla verebilme gücüm var: Yazarak. ”
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat, bu cümledeki altı çizili edatla yakın anlamlıdır ?
A) Yalnızca pişmanlık duyduğumu söyleyebilirim.
B) Çevremdeki kadınlar bir kuş sürüsü gibi havalanmıştı.
C) Bu sorunun yanıtı da aslında o kadar basit ve ilginçti.
D) Yüzüme gelen yumruğa karşı kolumu kaldırmıştım.
Örnek Soru-4:
Aşağıdaki dizelerin hangisinin sonuna ünlem (!) işareti gereksiz konulmuştur ?
A) Yaşım ilerledikçe daha çok anlıyorum Ne büyük nimet olduğunu ah ey güzel gün !
B) Çocuklar hıçkırır, anneler ağlar Yaşlı gözlerinle kal anneciğim !
C) Ey yarım adalarım, açılan hür denize Yelken bulamadımsa bayrak getirdim size !
D) Erzurum dağları duman dildedir Başım yastıktadır, gözüm yoldadır !
6. Sınıf Edat-Bağlaç-Ünlem, 6. Sınıf Edat-Bağlaç-Ünlem Konu Anlatımı, Edat-Bağlaç-Ünlem Konu Anlatımı