8 Mm Böbrek Taşı
Böbrek taşı belirtileri nelerdir? Böbrek taşı neden olur?
BÖBREK TAŞI NEDEN OLUR?
İdrarda pek çok farklı atık bulunur. Bu atıkların az miktarda sıvı içinde yoğunlaşması hâlinde, atıklar giderek kristalize hâle gelir ve bu durum da böbrek taşlarının oluşmasına neden olabilir. Çoğunlukla bu atıklar idrarla birlikte atılır ve taş oluşumu gerçekleşmez. Ancak, risk faktörlerinin varlığında ve sıvı alımının gerekenden az olduğu durumlarda, böbrek taşlarının oluşumu hızlanır ve taşlar bir noktadan sonra idrar yolundan geçemeyecek büyüklüklere ulaşabilir ve hatta idrar yolunu tıkayabilir. Bu taşları oluşturan kimyasallar kalsiyum, oksalat, üre, sistin, ksantin ve fosfattır.
Böbrek taşı oluşumuna neden olan faktörler arasında
-Aile sağlık geçmişi
-Yüksek protein diyetlerinin uzun süre uygulanması
-Yetersiz sıvı alımı
-Obezite
-Diğer böbrek hastalıkları ya da böbrek anomalileri
-Bağırsak ameliyatları
-Zayıflama amaçlı mide ameliyatları
-Yüksek tuz ve şeker tüketimi
-Laksatiflerin yoğun kullanımı
-Bazı migren ve depresyon ilaçları
-Metabolik sendromlar
-Bazı takviyeler (D vitamini, kalsiyum vb.)
-Gut hastalığı
-Yetersiz fiziksel aktivite
-İdrar yolu enfeksiyonları gibi faktörler de yer alır.
BÖBREK TAŞI ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Böbrek taşı, taşı oluşturan minerallere göre aşağıdaki çeşitlere ayrılır:
Kalsiyum taşları: Kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat gibi kalsiyumun çeşitli bileşiklerinin oluşturduğu taşlardır. Tüm böbrek taşı vakalarının yaklaşık %75'i kalsiyum taşlarından oluşmaktadır.
Ürik asit taşları: Genellikle yüksek proteinli diyetle beslenen bireylerde görülen böbrek taşı türüdür.
Sistin taşları: Nadir görülen bir böbrek taşı türü olmakla birlikte genellikle metabolik bozukluklardan kaynaklıdır.
Sitruvit (enfeksiyon) taşları: Genellikle idrar yolu enfeksiyonlarından kaynaklanan bu taş türü, çok hızlı büyümesi nedeniyle kısa sürede ciddi böbrek hasarına yol açabilmektedir.
BÖBREK TAŞI NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Böbrek taşının teşhis edilmesinde çeşitli laboratuvar testlerinin yanı sıra tıbbi görüntüleme tekniklerinden yararlanılır. Bu tanı testlerinden bazıları şunlardır:
-Ultrasonografi
-Üreteroskopi
-Röntgen
-Bilgisayarlı tomografi (BT)
-İdrar analizi
BÖBREK TAŞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
4 mm’den küçük taşların %90’ı herhangi bir müdahale gerektirmeden kendiliğinden düşer. mm arası taşların yarısı ve 8 mm’den büyük taşların ise nadiren kendiliğinden düştüğü söylenebilir.
Böbrek taşı idrar yolunda harekete başlamışsa ve müdahaleye gerek kalmayacak kadar küçükse, hastalara bol su tüketmesi ve hareket etmesi tavsiye edilir. Ağrı kesicilerle taşın düşmesi sırasında yaşanabilecek sorunların azaltılması hedeflenir. Ancak, 5 mm’den büyük taşlarda müdahale edilmesi ve doktora başvurulması gerekebilir.
Ürolog, taşın yeri ve büyüklüğüne, hastanın sağlık durumuna ve yaşına göre gerekli müdahaleye karar verir. Çocuklarda ve yetişkinlerde benzer tedavi yöntemlerine başvurulduğu söylenebilir.
İlaç tedavisi
Böbrek taşı varlığında hastalara ağrıyı azaltmak ve rahatsızlığı ortadan kaldırmak için bazı ağrı kesiciler verilebilir. Özellikle ibuprofen tarzı ağrı kesiciler tercih edilir. Bazı durumlarda ise doktorlar taşın düşürülmesine yardımcı bazı ilaçlar da verebilir. Bu ilaçların başında alfa blokerlar gelmektedir. Üreterdeki kasların gevşemesi için verilen bu ilaçlar, taşın vücuttan atılması sürecini kolaylaştırmaktadır.
Vücutta ürik asit fazlalığı olduğu durumlarda ise idrarın asiditesini düşürmek için de ilaç tedavisi uygulanabilir.
Operasyon gerektirmeyen müdahaleler
Böbrek taşı tedavisinde kullanılan ve operasyon gerektirmeyen yöntemlerin başında ESWL (Extracorporeal Shockwave Lithotripsyde) yöntemi gelir. Taşı vücut dışından verilen şok dalgalarıyla kırma işlemi olarak tanımlanabilecek ESWL yönteminde işlem sonrası tekrar bilgisayarlı tomografi çekilir ve işlemin başarılı olup olmadığı bu sayede kontrol edilmiş olur.
Diğer tüm müdahale ve işlemlerin yetersiz kaldığı durumda ya da hastaların durumuna eşlik eden başka hastalıkların ya da anomalilerin varlığında veya taşların çok büyük olması hâlinde böbrek taşı tedavisinde cerrahi müdahaleye başvurulur.
Cerrahi müdahaleler
Perkütan nefrolitotomi (PNL) böbrek taşı ameliyatına verilen isimdir. Bu ameliyat, kapalı böbrek taşı ameliyatı olarak da adlandırılır. Sırtta açılan küçük bir kesi yoluyla ve teleskop benzeri araçların yardımıyla böbrek taşlarının alınmasını sağlayan bir müdahaledir. Genel anestezi altında yapılır. Hastanın birkaç gün hastanede kalması gerekebilir.
Üreteroskopi böbrek taşlarını cerrahi müdahaleyle vücuttan almak için kullanılan bir başka yöntemdir. Işıklı, ucunda kamera bulunan üreteroskop adı verilen bir tüp aracılığıyla üretra ya da böbreğe ulaşılır. Bu operasyon da kapalı böbrek ameliyatında olduğu gibi genel anestezi altında uygulanır. Bu yöntem sayesinde, taş bulunduğu yerden alınabilir ya da taşın kırılması sağlanarak vücuttan idrar yoluyla atılması beklenir. Operasyon sonrası iyileşmeyi hızlandırma ve ödemi azaltma amacıyla üretere stent takılabilir.
Paratiroid bezi operasyonu da böbrek taşı tedavisinde başvurulan cerrahi müdahale yöntemlerinden bir tanesidir. Paratiroid bezleri vücuttaki kalsiyumu dengelemekle görevlidir. Bazı kalsiyum fosfat taşları paratiroid bezlerinin aşırı çalışması sonucu ortaya çıkar. Hiperparatiroidi durumunda bu bezlere müdahale edilerek bezlerin fazla hormon üretmesinin önüne geçilir ve böylece böbrek taşı oluşumu azaltılabilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir.
NTV’yi sosyal medyadan takip edin
Bazı hastalıklar ve alışkanlıklar kişide böbrek taşı oluşum riskini tetikler. Özgeçmişinde taş hastalığı olan hastalarda ikinci kez taş oluşma olasılığı bir yıl içerisinde %15, 10 yıl içerisinde %80'dir.
Gut hastalarında ve idrarında yüksek ürik asit bulunanlarda böbrek taşı riski fazladır. Ayrıca kristallerin oluşumuna yol açan bazı ilaçlar taş hastalık riskini artırır. Sık veya sürekli ishal durumunda ya da sıvı kaybı sonucu yoğun, idrar çıkaran kişilerde böbrek taşı gelişebilir. Asidik idrar çıkaranlarda ürat, bazik idrar çıkaranlarda fosfat ve okzalat taşları daha kolay oluşur.
Böbrek taşı oluşma riskini artıran faktörler şunlardır:
- İdrar yolu enfeksiyonu (struvit taşı)
- Böbrekteki yapısal bozukluklar, akımı kısıtlayan yapı
- Böbrek hastalığı olanlar (renal tübüler asidoz, kistik böbrek hastalığı)
- Beslenme alışkanlıkları
- Yetersiz sıvı alımı (çevresel, psikolojik, sosyal ve dini nedenler)
- Sıcak iklim kuşağında yaşamak
- Hiperkalsiüri, sistinüri, hiperokzalüri, hiperürikozüri
- Bazı ilaçlar (asetazolamide, anti viral ilaçlar)
- Bazı bağırsak hastalıkları (inflamatuar bağırsak hastalığı)
- Genetik faktörler
- Geçirilmiş bağırsak ameliyatları (jejono ileal by-pass)
- Metabolik hastalıklar (örn. hiperparatiroidizm, gut hastalığı)
Dehidrasyon düşük sıvı alımından kaynaklanan taş oluşumunda önemli bir faktördür.[9][10] Sıcak iklimlerde yaşayan bireyler, artan sıvı kaybı nedeniyle daha yüksek risk altındadır.[11] Obezite, hareketsizlik ve hareketsiz yaşam tarzı diğer önde gelen risk faktörleridir.[11]
Hayvansal protein,[9]sodyum, bal dahil şekerler, rafine edilmiş şekerler, fruktoz ve yüksek fruktozlu mısır şurubu,[12] ve aşırı diyet alımı, meyve suları tüketimi, artan ürik asit atılımı ve yüksek üriner oksalat düzeyleri nedeniyle böbrek taşı oluşum riskini artırabilir (oysa çay, kahve, şarap ve bira riski azaltabilir).[10][11]
Böbrek taşları, distal renal tübüler asidoz,[13]Dent hastalığı,[14]hiperparatiroidizm,[15] birincil hiperoksalüri,[16] veya medüller sünger böbrek gibi altta yatan bir metabolik durumdan kaynaklanabilir. Böbrek taşı oluşturan kişilerin %'sinde medüller sünger böbrek vardır.[17][18]
Crohn hastalığı olan kişilerde böbrek taşları daha yaygındır;[19]Crohn hastalığı hiperoksalüri ve magnezyum emilim bozukluğu ile ilişkilidir.[20]
Tekrarlayan böbrek taşı olan bir kişi bu tür bozukluklar için taranabilir. Bu genellikle 24 saatlik idrar toplama ile yapılır. İdrar, taş oluşumunu destekleyen özellikler açısından analiz edilir.[21]
Kalsiyum oksalat[değiştir kaynağı değiştir]
C vitamini takviyelerini artan böbrek taşı oranıyla ilişkilendiren kanıtlar yetersizdir.[30][31] Diyetle aşırı C vitamini alımı, kalsiyum-oksalat taşı oluşumu riskini artırabilir.[32] D vitamini alımı ile böbrek taşları arasındaki bağlantı da belirsizdir.
Aşırı D vitamini takviyesi, kalsiyumun bağırsak emilimini artırarak taş oluşumu riskini artırabilir; bir eksikliğin düzeltilmesi değildir.[24]