9 Sınıf Biyoloji Enzimler Konu Özeti
kaynağı değiştir]
Hücrede enzim aktivitesinin kontrolünün 5 ana yolu vardır.
- Enzim üretimi (Enzim genlerinin yazılımı ve çevirimi) hücredeki ortamdaki değişikliklere bağlı olarak hızlandırılabilir veya yavaşlatılabilir. Gen düzenlenmesinin bu şekline enzim indüksiyonu ve inhbisyonu denir. Örneğin, bakteriler penisilin gibi antibiyotiklere karşı direnç geliştirebilir, çünkü penisilin molekülü için çok önemli olan beta-laktam halkasını hidrolzleyen beta laktamaz adlı enzimler indüklenir. Bir diğer örnek, ilaç metabolizmasında önemli yer tutan Sitokrom P oksidaz adlı karaciğer enzimleridir. Bu enzimlerin induksiyonu veya inhibisyonu, ilaç etkileşimlerine yol açabilir.
- Enzimler bölümlendirilebilir (compartmentalization), böylece farklı metabolik yollara farklı hücresel bölmelerde cereyan eder. Örneğin, yağ asitleri, sitozol, endoplazmik retikulum ve Golgi aygıtında bir grup enzim tarafından sentezlenir, sonra, mitokondride, enerji kaynağı olarak başka bir grup enzim tarafından kullanılır (β-oksidasyon yoluyla).[67]
- Enzimler, enzim inhibitörleri ve aktivatörleri tarafından düzenlenirler. Örneğin, bir metabolik yolun son ürünü sıkça bu yolun ilk enziminin (genelde ilk tersinmez ya da kesinleşmiş adımının-İng, committed step) inhibitörüdür, böylece yolun son ürününün miktarı düzenlenir. Bu bir negatif geri besleme mekanizmasıdır, çünk son ürünün miktarı kendi konsantrasyonu tarafından düzenlenir. Negatif geri besleme mekanizmaları ara metabolitlerin sentezlenme hızını hücrenin gereksinimine göre etkili bir şekilde ayarlarlar. Bu sayede malzeme ve enerji verimli bir çekilde kullanılır ve son ürünlerin aşırı miktarda üretilmemesi sağlanır. Diğer homeostatik mekanizmalar gibi, enzim etkinliğinin kontrolü organizmanın içinde kararlı bir ortam sağlar.
- Enzimler çevrim sonrası değişim (İng. post-translational modification) aracılığıyla düzenlenir. Bu tür değişimler arasında fosforilasyon, miristoillenme, ve glikozilasyon sayılabilir. Örneğin, vücuttaki insülin tepkisinde, glikojen sentaz gibi çeşitli enzimlerin fosforilasyonu, glikojenin sentez veya yıkımını kontrole yarar, böylece hücrelerin kan şekerine uygun cevap vermesini sağlar.[68] Cevirim sonrası değişime bir diğer örnek, polipeptit zincirin kesilmesidir. Bir sindirim proteazı olan kimotripsin, önce kimotripsinojen olarak inaktif bir sekilde pankreas tarafından üretilir, bu haliyle mideye taşindıktan sonra orada kesilerek etkinleştirilir. Böylece, sindirim yoluna girmeden enzimin pankreas ve diğer dokulara zarar vermesi engellenir. Bir enzimin bu tip inaktif öncül (prekürsör) haline zimojen denir.
- Bazı enzimler farklı bir ortamda yer alınca etkinleşirler (örneğin sitoplazmanın indirgeyici ortamından periplazmadaki yükseltgen ortamına, veya yüksek pH'den düşük pH'ye). İnfluenza virüsündeki hemaglutinin, asitli ortamda meydana gelen biçimsel bir değişiklik ile etkinleşir, bu değişiklik hücre içine alındığı lizozomlara girdiğinde meydana gelir.[69]
Suyun etkisi:Enzimler ortamdaki su oranı yüzde 15 'in altına düştüğünde çalışmonash.pwın su oranı yüzde 15 ve üzerine çıktığında tekrar etkinlik gösterir. Kuru yiyeceklerin bozulmadan kalması bu besinlerde üreyebilen mikrorganizmaların enzim etkinliğinin durmasından kaynaklanmaktadır.
Hastalıklarda yeri[değiştir Enzimler
Enzimler
Enzimler;
Aktivasyon enerjisini düşürerek tepkimelerin daha hızlı gerçekleşmesini sağlayan katalizörlerdir.
Aktivasyon enerjisi; Bir reaksiyonun başlayabilmesi için gerekli olan minimum enerji miktarıdır.
Evrimsel gelişmişlik düzeyi fazla olan canlılarda enzim çeşidi sayısı da fazladır.
Hücre içinde sentezlenir ancak hem hücre içinde hem de hücre dışında çalışabilir.
Hücre içinde depolanamaz, işleri bittikten sonra hidroliz edilirler.
UNUTMA! Enzimler tepkimeleri başlatmazlar. Başlamış tepkimeyi hızlandırırlar.
Enzimlerin etki ettiği maddelere substrat denir.
Tepkime sonunda ortaya çıkan maddeye ürün denir.
Enzim substrata bağlanarak enzim – substrat kompleksini oluşturur. Substrat enzim etkisi ile ürüne dönüşür.
Enzimler tepkimeden girdiği gibi çıkarlar. Harcanmazlar.
x + y → y + z
Enzimler;
Enzimlerin çoğu (sindirim enzimleri hariç) çift yönlü çalışırlar.
Tekrar tekrar kullanılabilirler.
Gen kontrolünde sentezlenirler.
Takım halinde çalışırlar
Bir enzimin ürünü başka bir enzimin substratıdır.
Nişasta + H2O → Maltoz + Dekstrin (→Amilaz)
Maltoz + H2O → Glikoz + Glikoz (→Maltaz)
UNUTMA!
Enzimler sıbstratın dış yüzeyinden etkilerini göstermeye başlar. Bu nedenle yüzey alanı arttıkça reaksiyon hızı artar. Örn: Kıyma, parça etten daha kolay sindirilir.
→ Aktif olan enzimlerin sonunda genellikle –az eki vardır. Örneğin; maltaz, laktaz, sükraz…
→ Pasif olan enzimlerin sonunda –ojen eki vardır. Örneğin; pepsinojen
Maltoz + H2O → Glikoz + Glikoz (→Maltaz)
Laktoz + H2O → Glikoz + Galaktoz (→Laktaz)
Pepsinojen (inaktif) + HCl → Pepsin (aktif)
Enzimler
Basit Enzim
Sadece proteinden oluşur.
Apoenzim (Sadece protein kısmı)
Bileşik ( = Holoenzim)
Protein kısmından başka yardımcı kısımlar da bulunur.
Yardımcı kısım;
Mineral ise → kofaktör
Vitamin ise → koenzim
adını alır.
! Apoenzim tek yardımcı grupla çalışabilirken, yardımcı grup birden fazla apoenzimle çalışabilir.
Enzimlerin Çalışma Hızına Etki Eden Faktörler
Sıcaklık
Enzimler düşük ve yüksek sıcaklıktan etkilenirler. Düşük sıcaklıklarda enzimlerin yapısı bozulmaz ama inaktif ahlde olur.
! Etin buzdolabında saklanması ve bozulmaması enzimlerin çalışmasını durdurarak sağlanır.
pH
Her enzimin çalışabildiği bir pH aralığı vardır. Optimum pH’ın altında veya üzerindeki değerlerde TH düşer.
Enzim ve Substrat Miktarı
Enzim ve Substrat Miktarı sürekli artarsa; tepkime hızı sürekli artar.
! Enzim miktarı sabit tutulup, substrat miktarı artırılırsa; tepkime hızı belli bir seviyeye kadar artar, sonrasında enzimlerin hepsi substratları ile birleştiği için tepkime hızı sabitlenir.
! Enzim miktarı artırılıp, substrat miktarı sabit tutulduğunda; TH belli bir seviyeye kadar artar, sonra sabit kalır.
Su
%15’in altındaki su varlığında enzimler çalışamaz. Reçel, kuru sebze ve meyvelerde su yoğunluğu az olduğu için mikroorganizmaların enzimleri iş göremez ve böylece besinler bozulmadan saklanabilir.
Substrat Yüzeyi
Enzimler dış yüzeyden başlayarak etki gösterirler. Bu sebeple substrat yüzeyi arttıkça TH artar.
Aktivatör ve İnhibitörler: Tepkime hızını artıran maddelere aktivatör, tepkime hızını azaltan maddelere inhibitör denir.
Enzimler den sonraki konu Vitaminler ve Hormonlar dır.
Youtube deki Enzimlervideoma buradan gidebilirsiniz.
nest...
Enzimler
Enzimler
Enzimler;
Aktivasyon enerjisini düşürerek tepkimelerin daha hızlı gerçekleşmesini sağlayan katalizörlerdir.
Aktivasyon enerjisi; Bir reaksiyonun başlayabilmesi için gerekli olan minimum enerji miktarıdır.
Evrimsel gelişmişlik düzeyi fazla olan canlılarda enzim çeşidi sayısı da fazladır.
Hücre içinde sentezlenir ancak hem hücre içinde hem de hücre dışında çalışabilir.
Hücre içinde depolanamaz, işleri bittikten sonra hidroliz edilirler.
UNUTMA! Enzimler tepkimeleri başlatmazlar. Başlamış tepkimeyi hızlandırırlar.
Enzimlerin etki ettiği maddelere substrat denir.
Tepkime sonunda ortaya çıkan maddeye ürün denir.
Enzim substrata bağlanarak enzim – substrat kompleksini oluşturur. Substrat enzim etkisi ile ürüne dönüşür.
Enzimler tepkimeden girdiği gibi çıkarlar. Harcanmazlar.
x + y → y + z
Enzimler;
Enzimlerin çoğu (sindirim enzimleri hariç) çift yönlü çalışırlar.
Tekrar tekrar kullanılabilirler.
Gen kontrolünde sentezlenirler.
Takım halinde çalışırlar
Bir enzimin ürünü başka bir enzimin substratıdır.
Nişasta + H2O → Maltoz + Dekstrin (→Amilaz)
Maltoz + H2O → Glikoz + Glikoz (→Maltaz)
UNUTMA!
Enzimler sıbstratın dış yüzeyinden etkilerini göstermeye başlar. Bu nedenle yüzey alanı arttıkça reaksiyon hızı artar. Örn: Kıyma, parça etten daha kolay sindirilir.
→ Aktif olan enzimlerin sonunda genellikle –az eki vardır. Örneğin; maltaz, laktaz, sükraz…
→ Pasif olan enzimlerin sonunda –ojen eki vardır. Örneğin; pepsinojen
Maltoz + H2O → Glikoz + Glikoz (→Maltaz)
Laktoz + H2O → Glikoz + Galaktoz (→Laktaz)
Pepsinojen (inaktif) + HCl → Pepsin (aktif)
Enzimler
Basit Enzim
Sadece proteinden oluşur.
Apoenzim (Sadece protein kısmı)
Bileşik ( = Holoenzim)
Protein kısmından başka yardımcı kısımlar da bulunur.
Yardımcı kısım;
Mineral ise → kofaktör
Vitamin ise → koenzim
adını alır.
! Apoenzim tek yardımcı grupla çalışabilirken, yardımcı grup birden fazla apoenzimle çalışabilir.
Enzimlerin Çalışma Hızına Etki Eden Faktörler
Sıcaklık
Enzimler düşük ve yüksek sıcaklıktan etkilenirler. Düşük sıcaklıklarda enzimlerin yapısı bozulmaz ama inaktif ahlde olur.
! Etin buzdolabında saklanması ve bozulmaması enzimlerin çalışmasını durdurarak sağlanır.
pH
Her enzimin çalışabildiği bir pH aralığı vardır. Optimum pH’ın altında veya üzerindeki değerlerde TH düşer.
Enzim ve Substrat Miktarı
Enzim ve Substrat Miktarı sürekli artarsa; tepkime hızı sürekli artar.
! Enzim miktarı sabit tutulup, substrat miktarı artırılırsa; tepkime hızı belli bir seviyeye kadar artar, sonrasında enzimlerin hepsi substratları ile birleştiği için tepkime hızı sabitlenir.
! Enzim miktarı artırılıp, substrat miktarı sabit tutulduğunda; TH belli bir seviyeye kadar artar, sonra sabit kalır.
Su
%15’in altındaki su varlığında enzimler çalışamaz. Reçel, kuru sebze ve meyvelerde su yoğunluğu az olduğu için mikroorganizmaların enzimleri iş göremez ve böylece besinler bozulmadan saklanabilir.
Substrat Yüzeyi
Enzimler dış yüzeyden başlayarak etki gösterirler. Bu sebeple substrat yüzeyi arttıkça TH artar.
Aktivatör ve İnhibitörler: Tepkime hızını artıran maddelere aktivatör, tepkime hızını azaltan maddelere inhibitör denir.
Enzimler den sonraki konu Vitaminler ve Hormonlar dır.
Youtube deki Enzimlervideoma buradan gidebilirsiniz.