Adlaşmış Sıfat
Yazdır!
Adlaşmış Sıfat ve Sıfat-Fiil Nedir?
Türkçede sıfatlar veya sıfat-fiiller isimlerin yerini tutarak adlaşmış sıfat olabilir ve bu şekilde fiilimsi olma özelliklerini kaybedebilir. İşte bu yazımızda, sıfatlar ve fiilimsiler içerisinde oldukça karıştırılan ve sınavlarda sıkça sorulan bu iki konu hakkında bilgi ve örnekler sunacağız. Esasında bu durum, dilde kolaylık ilkesi gereği bazen sıfatlardan sonra gelen ismin söylenmesine ihtiyaç duyulmaması neticesinde ortaya çıkmıştır. Bu şekilde oluşan “adlaşmış sıfat” ve “adlaşmış sıfat-fiil” birbirinden farklı iki kavramdır. Şimdi ikisini de açıklamaya başlayalım:
Öncelikle “adlaşmış sıfat” kavramını ele alalım. “Bir sıfatın, nitelediği ismin yerini tutması” şeklinde tanımlanan bu kavram, Türkçede çok sık kullanılır. Örneğin, “İhtiyar adam” tamlamasındaki sıfat (ihtiyar), nitelediği ismin (adam) yerini “İhtiyar, ne geziyorsun burada?” cümlesindeki gibi tutacak olursa, bu cümledeki “ihtiyar” adlaşmış sıfat olarak kabul edilmektedir. Çünkü kendisinden sonra gelen ismi yutmuş ve onun yerini tutmuştur.
Adlaşmış sıfatlarda sıfatlar, isimleri yutarak onların yerini tutar. İsimlerin söylenmesine gerek duyulmaz. “Saldırıda ölü ve yaralılar var.” cümlesinin aslında “Saldırıda ölü ve yaralı insanlar var.” şeklinde kullanılması gerekir. Fakat “insanlar” demek gereksiz geldiği için, burada “ölü” ve “yaralı” kelimeleri adlaşmış sıfat olarak kabul edilmektedir. Şimdi birkaç adlaşmış sıfat örneği gösterelim:
Örnek:– Güzel, ne güzel olmuşsun, görülmeyi görülmeyi… (güzel kız)
– Kırıkları yerden dikkatlice toplar mısın? (kırık parçaları)
– Baktıklarımızdan pembeliyi daha çok sevdim. (pembeli giysiyi)
– Büyük büyüklüğünü, küçük küçüklüğünü bilmeli. (büyük insan, küçük insan)
– Eşyaları kontrol ediyor, bozukları kenara ayırıyordu. (bozuk eşyaları)
– Küçük kız, hepsinden daha uyanıktı. (uyanık kişi)
– Çocuğun kirlilerini makineye attım. (kirli çamaşır)
– Akıllılar kendine pek güvenir. (akıllı insan)
– Sizin küçük yine ne işler çeviriyor? (küçük çocuk)
– Birkaç parçasını alıp, birkaçını kardeşine bıraktı. (birkaç parça)
Yukarıdaki örneklerde kalın olarak gösterilen kelimeler adlaşmış sıfat örneğidir. Bu kelimeler, cümlenin sonunda parantez içerisinde gösterildiği şekilde olsaydı sıfat göreviyle kullanılmış olacaktı. Örneğin “Bir deli kuyuya bir taş atmış, kırk akıllı çıkaramamış.” cümlesinde “deli” ve “akıllı” kelimeleri adlaşmış sıfattır. Bu kelimeler “deli adam” ve “akıllı insan” şeklinde kullanılsaydı, adlaşmış sıfat olamaz, doğrudan sıfat olarak kabul edilirdi.
NOT:Meslek adları yapan “” yapım ekini alan kelimeler, adlaşmış sıfatlarla karıştırılmamalıdır. Örneğin “börekçi, eczacı, simitçi, taksici” gibi kelimelerden sonra “kişi, adam, insan vs.” kelimeler gelmesi gerektiği düşünülmemelidir. Bu kelimelerden sonra zaten isim kullanılmaz.
NOT:Adlaşmış sıfatlardan sonra başka bir isim geliyor ve anlam karışıklığı ortaya çıkıyorsa, mutlaka araya virgül getirilmelidir.
Örnek:İhtiyar, adamın yanına doğru ilerliyordu.
Adlaşmış Sıfat-Fiil
Adlaşmış sıfat-fiil kavramını tanımlayacak olursak, “sıfat-fiil eklerinden birini alan fiil kök veya gövdelerinin, kendisinden sonra gelen isimleri yutarak onların yerini tutması” diyebiliriz. Yani sıfat-fiillerin, kendisinden sonraki ismi içine almasıdır. Adlaşmış sıfat-fiiller, adlaşmış sıfatların bir türüdür. Normalde sıfat-fiillerden sonra mutlaka bir isim gelmelidir. Fakat adlaşmış sıfat-fiillerde bu isim kaybolur.
Örnek:– Gelecekten çok umutluyum. (gelecek günler)
– Çalışan mutlaka bir gün karşılığını alır. (çalışan insan)
– Artık bilinmeze doğru yol alıyorum. (bilinmez zaman)
– Çok okuyan mı bilir, çok gezen mi? (okuyan insan, gezen insan)
– Kaybettiklerine üzülmüyor musun? (kaybettiğin şeyler)
– Görünmez olmak en büyük hayalimdir. (görünmez adam)
– Yapacağını yaptın en sonunda. (yapacağın iş)
– Geçmişin izlerini bir bir silmeliyiz. (geçmiş günler)
– Dışarıda bağıran sen miydin? (bağıran kişi)
– Sevdiğini her şeyin üstünde tutardı. (sevdiği kız)
Yukarıdaki örneklerde kalın olarak gösterilen kelimelerin hepsi sıfat-fiil eklerini almışlar; fakat kendilerinden sonra gelen isimleri yutarak, onların yerini tutmuşlardır. İşte bu şekildeki kullanımlara “adlaşmış sıfat-fiil” denilmektedir.
Orkun KUTLU
Adlaşmış sıfat nedir? Örnekler ile adlaşmış sıfat konu anlatımı
Giriş Tarihi: 8.6.2021 15:11Son Güncelleme: 8.6.2021 15:11
Adlaşmış sıfat, normalde bir adı nitelemesi gereken sıfat türünden sözcüklerin, o adın yerine geçecek şekilde kullanılması yoluyla cümle içinde ismin yerine kullanılması ile ortaya çıkan bir sözcük türüdür. Normalde sıfat türünde olan bazı sözcükler, sıfat olarak kullanıldıklarında bir ismi tamamlayan niteleme sıfatı olarak işlev görürken, kimi durumlarda çekim eki almış halde veya hiçbir ek almamış halde, niteledikleri ismin tamamen yerine geçerek isim olarak kullanılabilirler. Bu durumda bu sıfatlar artık “adlaşmış sıfat” haline gelmiş demektir. Adlaşmış sıfat nedir? Adlaşmış sıfat konu anlatımı...
Sıfatlar, isim türündeki sözcükleri çeşitli yönlerden niteleyen, yani isim türündeki sözcüklerin çeşitli özelliklerini belirten sözcüklerdir. Sıfatlar, isim (ad) türündeki sözcükleri hangi yönden tamamladığına göre, "niteleme sıfatları" ve "belirtme sıfatları" şeklinde genel iki kategoriye ayrılırlar. Belirtme sıfatları kendi içinde işaret sıfatları, sayı sıfatları, belgisiz sıfatlar ve soru sıfatları şeklinde alt türlere ayrılır. Niteleme sıfatları, isimleri renk, hareket, şekil ve durum gibi yönlerden niteleyen sıfatlara verilen addır. Yani niteleme sıfatlarının isimlerin kalıcı olan özellikleri yönünden tamamladığını söylemek yanlış olmayacaktır. Adlaşmış sıfat da işte bu niteleme sıfatlarının kimi durumlarda, nitelediği ismin yerine geçerek ismin yerine kullanılması yoluyla ortaya çıkar.
ADLAŞMIŞ SIFAT ÖRNEKLERİ
Adlaşmış sıfat cümleleri bazı örnekler:
- "İhtiyar adam da bizimle birlikte geldi" cümlesindeki "ihtiyar" sözcüğü, isim olan "adam" kelimesini niteleyen bir sıfattır. "İhtiyar da bizimle birlikte geldi" şeklinde kullanıldığında ise "ihtiyar" sözcüğü, ismin yerine geçerek adlaşmış sıfat olmaktadır.
- "Büyük bisikletin sana daha uygun olduğunu düşünüyorum" cümlesindeki "büyük" sözcüğü, bisiklet sözcüğünü niteleyen bir sıfat olarak işlev görmektedir. Bu cümle, "Büyüğün sana daha uygun olduğunu düşünüyorum" şeklinde kurulduğunda, "büyük" sözcüğü artık adlaşmış sıfat olarak adın yerini almaktadır.
- "Akıllı insanlar her zaman başarmanın bir yolunu bulur" cümlesinde, "akıllı" sözcüğü, "insanları" niteleyen bir sıfat durumundadır. Bu cümle, "Akıllılar her zaman başarmanın bir yolunu bulur" şeklinde kurulduğunda, "akıllılar" sözcüğü, "akıllı insanlar" anlamında, yani "insanlar" isminin yerine geçen bir adlaşmış-sıfat haline gelir.
- "Büyük kişiler küçük kişilere saygı göstermelidir" cümlesinde, "büyük" ve "küçük" sözcükleri, "kişileri" niteleyen sıfatlar olarak işlev görürler. Ancak bu cümle, "Büyükler küçüklere saygı göstermelidir" şeklinde yeniden kurulacak olursa, "büyük" ve "küçük" sözcükleri, "kişilerin" yerine geçerek, adlaşmış sıfat olacaktır.
ADLAŞMIŞ SIFAT FİİLİMSİ MİDİR?
Adlaşmış sıfat-fiiller adlaşmış olmalarına rağmen fiilimsi sayılmasına rağmen, adlaşmış sıfatlar fiilimsi değildir.
ADLAŞMIŞ SIFAT NASIL BULUNUR?
Cümle içinde adlaşmış sıfatları bulmak çok zor değildir. Herhangi bir cümlede, sıfat kökünden bir sözcük, çekim eki almış şekilde veya ek almaksızın bir ismin yerine kullanılacak olursa, adlaşmış sıfat olarak kullanılmış demektir.
ADLAŞMIŞ SIFAT FİİL
Adlaşmış sıfat-fiiller de, sıfat fiillerin bir çeşidi olarak görülebilir. Ancak adlaşmış sıfat fiiller, doğrudan sıfatlardan değil de sıfat fiillerden oluştuğu için, normal adlaşmış sıfatlardan farklıdır. Adlaşmış sıfat-fiilleri oluşturan sıfat-fiiller ise, fiil şeklindeki sözcüklerin sonuna bazı ekler getirilerek sıfat haline gelmesiyle oluşur. Örneğin, "görmek" fiili, "gör" köküne ek getirilerek "görülecek" şeklinde sıfat haline getirilebilir. Fiilden türetilen bu sözcük, cümle içinde bir ismi niteleyerek sıfat olarak kullanılır. Örneğin, "Görülecek hastalar bugünlük bitti" cümlesinde "görülecek" sözcüğü, "hastaları" niteleyen bir sıfat olarak kullanılmaktadır. Ancak bu cümle "Görülecekler bugünlük bitti" şeklinde kurulacak olursa, "görülecek" sözcüğü "hasta" sözcüğünün yerine geçerek, adlaşmış sıfat-fiil olarak işlev görür. Adlaşmış sıfat fiillerin cümle içinde kullanımına örnekler:
- "Aldıkları ürünleri bize de gösterdiler" cümlesinde, "aldıkları" sözcüğü "ürünleri" niteleyen bir sıfat-fiil olarak kullanılmıştır. Bu cümle, "Aldıklarını bize de gösterdiler" şeklinde kurulduğunda, "aldıklarını" sözcüğü artık adlaşmış sıfat-fiil haline gelir.
- "Çalışan öğrenciler ile çalışmayan öğrenciler arasında elbette fark olacaktır" cümlesinde, "çalışan" ve "çalışmayan" sözcükleri, "öğrencileri" niteleyen sıfat-fiiller olarak işlev görürler. Her ikisi de, "çalışmak" fiil kökünün ek alması sonucunda öğrencileri niteleyen sıfat görevindedir. Bu cümleden, nitelenen "öğrenci" kelimesi çıkarıldığında, bu sıfat-fiiller artık adlaşmış sıfat fiil olacaktır: "Çalışanlar ile çalışmayanlar arasında elbette fark olacaktır" cümlesinde, "çalışanlar" ve "çalışmayanlar" sözcükleri, "öğrencilerin" yerine geçen kelimeler haline gelir. Bu durumda her iki sözcük de adlaşmış sıfat-fiil olmuş demektir.
ARKADAŞINA GÖNDER
Adlaşmış sıfat nedir? Örnekler ile adlaşmış sıfat konu anlatımı
Adlaşmış Sıfat
 Adlaşmış Sıfat, Sıfat isimleri niteleyen ya da belirten sözcüklerdir. Tek başlarına kullanılamaz. O nedenle mutlaka ya bir isme yad bir başka sıfata ihtiyaç duyarlar. Cümle yapısı incelendiğinde sıfatlar isimlerden önce kullanılarak isimleri adet, yer, şekil, renk ve duygu gibi yönlerden tarif etmeye yardımcı olur. Sıfatlar isimlerin özelliklerini bildirdiği zaman bir anlama sahip olur. Örneğin "göz" kelimesi tek başına bir şey anlam etmezken "mavi göz" ise göz kelimesinin özelliğini belirtir. Mavi göz kelimesinde mavi sıfat iken göz isimdir. Adlaşmış sıfatlar ise cümlede belirtilen kişinin bazen tam olarak bilinmediği ya da niteliğin vurgulanmak istendiği durumlarda kullanılır. Adlaşmış sıfat isim belirtilmeden ismin yerine geçerek aynı anlamı verir. Adlaşmış sıfatlar niteleme sıfatlarıyla gerçekleşir. O nedenle adlaşmış sıfatları anlayabilmek için sıfat çeşitlerini iyi incelemek gerekir. Sıfat çeşitleri Sıfatlar niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları olarak iki ana başlık altında toplanır. Varlıkların yapısal özelliklerini belirten sıfatlardır. Bu sıfatlar özellikle varlığın nasıl olduğunu bildirirler. Cümlede kullanılan isme sorulan nasıl sorusuna cevap bulunur. Örneğin "kurumuş yapraklar etrafa saçıldı" cümlesinde isim olan "yapraklar" kelimesine "nasıl" sorusunu yönelttiğimizde "kurumuş" cevabını alırız. Burada "kurumuş" kelimesi niteleme sıfatıdır. Varlıkların özelliklerini belirten sıfatlardır. Kendi arasında dört gruba ayrılır. Bunlar; işaret sıfatı, sayı sıfatı, belgisiz sıfat ve soru sıfatıdır. Adlaşmış Sıfat Açıklamalı Örnekleri Akıllı insanlar kendine güvenir cümlesinde niteleme sıfatı olan akıllı sözcüğüdür. Akıllılar kendine güvenir cümlesinde ise insanlar isminin düşmesiyle adlaşmış sıfat oluşur. Korkak insanların kendine güveni yoktur cümlesinde niteleme sıfatı olan korkak sözcüğüdür. Korkakların kendine güveni yoktur cümlesinde insanlar isminin düşmesiyle adlaşmış sıfat oluşur. Adlaşmış Sıfat Örnekleri Küçük çocuk, annesinin gediğini görünce çok sevindi. (niteleme sıfatı) Küçük, annesinin gediğini görünce çok sevindi. (adlaşmış sıfat) Zeki insanların öz güveni her zaman diğerler insanlardan daha yüksek olur. (niteleme sıfatı) Zekilerin öz güveni, her zaman diğerler insanlardan daha yüksek olur. (adlaşmış sıfat) Adlaşmış Sıfatlarda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Simitçi genç hemen bize ikişer simit verdi. (simitçi sözcüğü, genç adını nitelediği için sıfat görevindedir) Simitçi, hemen bize ikişer simit verdi. (simitçi sözcüğü ise isim olarak kullanılmıştır; ama adlaşmış sıfat değildir)
İhtiyar, görevliye elindeki kâğıdı gösterdi. (ihtiyar sözcüğü bir kişiyi karşılayarak adlaşmış sıfat olmuştur) İhtiyar görevliye elindeki kâğıdı gösterdi. (ihtiyar sözcüğü görevli adının sıfatı olmaktadır.) Son Güncelleme : 19.06.2023 10:24:15 Adlaşmış Sıfat ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. |
0 Yorum Yapılmış "Adlaşmış Sıfat" Kayıtlı yorum bulunamadı ilk yorumu siz ekleyin |
 |
| Sıfat Fiil Ekleri |
| Sıfat Fiil Ekleri, Bir fiilin herhangi bir cümlede sıfat görevinde kullanılması ile ortaya çıkan hal veya durum özetidir. Türkçede ise üç fiilimsi grubundan birini oluşturur. Fiillerin sonuna sıfat-fiil getirilmesi sonucu oluşur.-ası -esi -an -en-maz... |
 |
| Sıfat Fiil |
| Sıfat fiil, fiilin cümle içinde sıfat görevinde kullanılmış halidir. Sıfat fiil Türkçede bulunan üç fiilimsi grup içerisinde yer alır. Fiilerin sonuna -esi, -en (-an), -ar (-er, -r), -mez, -di (ği), -di (k), -miş, -ecek sıfat fiil ekleri getirilerek ... |
 |
| Sıfat Nedir |
| Sıfat nedir, isimlerin önüne gelerek onları niteleyen ve belirten sözcüklerin tümüne denilir. Bir sözcüğün sıfat sayılabilmesi için bir ismi nitelemesi ya da belirtmesi gerekir. Kısa bir örnek verilecek olursa, beyaz kalem ile yazı yazdı. Orada ka... |
 |
| Sıfat Tamlaması |
| Sıfat tamlaması, bir isimle ilgili bilgi veren ve ismin önüne eklenerek oluşan kelime grubudur. Bu şekilde oluşturulan sıfat tamlaması ismin sayısını, ismini, rengini, şeklini, konumunu, durumunu ya da isimle ilgili olan başka bir şeyi anlatır. Sıfat... |
 |
| İsim Sıfat Tamlaması |
| İsim sıfat tamlaması: Türkçenin dil bilgisi konuları arasında yer alan isim ve sıfat tamlamaları son derece önemli olan bir konudur. Çünkü genel olarak öğrencilerin çoğu isim ya da sıfat tamlaması sorularında çocuklar çok yanlış yapmaktadır. Aslında ... |
 |
| Peygamberlerin Sıfatları |
| Peygamberlerin sıfatları, Peygamberlerin diğer insanlardan bazı farklı özellikleri vardır. Buna Peygamberlerin sıfatları denir. Peygamberlerin en önemli özelliği Allah' tan vahiy almaktır. Bir diğeri ise peygamberlerin mucizeler gösteriyor olmasıdır.... |
 |
| İngilizce Sıfatlar |
| İngilizce Sıfatlar, İsimleri niteleyen kelimelere sıfat denir. Sıfat kelimesinin İngilizce karşılığı adjective olarak kullanılır. Bir ismin önüne gelerek, o ismi sahip olduğu özellikler nedeniyle belirten sözcüklerdir. Sıfatlar belirtecekleri ismi ta... |
 |
| İsim Ve Sıfat Tamlamaları |
| İsim ve sıfat tamlamaları, Çeşitli şekillerde yapılan isim ve sıfat tamlamaları dil bilgisinin vazgeçilmez konuları arsında yerini almaktadır. İsim ve sıfat tamlamaları birbirinden farklı konulardır. Her iki konunum mantığı aynı olsa da isim tamlamal... |
 |
| Zati Ve Subuti Sıfatlar |
| Zati Ve Subuti Sıfatlar; Allahu Teala Zatının bir nebzede olsa tanıması için esmalarından ve sıfatlarından bazılarını biz kullarına bildirmiştir. Bu esmalar ve sıfatlar ışığında Rabbinin yüceliğini ve sonsuz kudretini bir kez daha tefekkür eder, Rabb... |
 |
| Sıfatlar Konu Anlatımı |
| Sıfatlar konu anlatımı, sıfatlar bir ismi nitelendirmek ve bir şeyi daha iyi ifade edebilmek adına kullanılan sözcüklere verilen bir addır. Bu kelimeler kullanılan ismin rengini, şeklini, sayısını, niteliğini anlatırlar. İsimlerin önüne gelerek isiml... |
 |
| Zati Sıfatlar |
| Zati Sıfatlar; Allahu Teala kuluna olan sonsuz merhameti ile bazı esmalarını ve sıfatlarını kullarına bildirmiştir. Yaratıcısını tamamen bilmeyen kişi, yaratıcısı hakkında şüphelere düşebilir. Buna sebebiyet vermemek için, kişinin sınırlı aklı ve idr... |
 |
| Sıfatlar Ve Zarflar |
| Sıfatlar Ve Zarflar; Sıfatlar isimlerden önce gelmeleriyle birlikte onları, durum, renk, sayı, yer, hareket, biçim, soru ve işaret yöntemleri ile tamamlar. Onları belirtir veya niteler. Tek başlarına kullanılırlar ise isim değerinde sayılırlar. Çünkü... |
| Tekvin Sıfatı |
| Allahın Sıfatları |
| Sıfatlar Ve Çeşitleri |
| Türkçe Sıfatlar |
| İşaret Sıfatı |
| Dil Anlatım Sıfatlar |
| Sıfat Ve Zamir |
| Sıfatlar Ve Türleri |
| Sıfat Çeşitleri |
| Durum Bildiren Sıfatlar |
| Sıfatın Tanımı |
| Selbi Sıfatlar |
| Kesir Sayı Sıfatı |
| 10 Sınıf Sıfatlar |
| Asıl Sayı Sıfatı |
| Allahın Zati Ve Subuti Sıfatları |
| Niteleme Sıfatı |
| Adlaşmış Sıfat |
| Sıfat Fiil Ekleri |
| Sıfat Fiil |
| Sıfat Nedir |
| Sıfat Tamlaması |
| İsim Sıfat Tamlaması |
| Peygamberlerin Sıfatları |
| İngilizce Sıfatlar |
| İsim Ve Sıfat Tamlamaları |
| Zati Ve Subuti Sıfatlar |
| Sıfatlar Konu Anlatımı |
| Zati Sıfatlar |
| Sıfatlar Ve Zarflar |
Popüler İçerik |
 Selbi Sıfatlar Selbi Sıfatlar, Allah tealanın sadece zatına yönelik ve birine verilmesi mümkün olmayan sıfatlardır. Bu sıfatlar eksik ve son gibi kavramlardan Allah'... |
 Kesir Sayı Sıfatı Kesir Sayı Sıfatı; Sıfat; isimlerin önüne gelerek onları miktar, sıra, konum, zaman, biçim, renk gibi türlü yönlerden tanımlayan sözcüklere sıfat veya... |
 10 Sınıf Sıfatlar 10 Sınıf Sıfatlar, Cümle içinde isimlerin özellik veya niteliğini belirten sözcükler sıfat olarak adlandırılır. Günlük konuşma ihtiyacımızı giderirken... |
 Asıl Sayı Sıfatı Asıl sayı sıfatı, bir ismi tam sayı olarak belirten sıfatlardır. İsme sorulan kaç ve ne kadar sorusu ve ile tespit edilmektedir. Türkçe dilimiz hem ö... |
 Allahın Zati Ve Subuti Sıfatları Allahın zati ve subuti sıfatları, insan bu dünyada iradesi dışında kavrayamadığı bazı şeyler vardır ve hakkı tam olarak kavrayamaz. Allahın zati ve... |
 Niteleme Sıfatı Niteleme sıfatı, varlıkların nasıl olduğunu belirten yani niteleyen sıfatlara verilen addır. Niteleme sıfatları varlığın durumunu, rengini, şeklini be... |