Halit Ziya Uşaklıgil (d. 1866, İstanbul – ö. 27 Mart 1945, İstanbul)
Halit Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünun ve Cumhuriyet Dönemi yazarlarından ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Sultan Reşat devri Mabeyn Başkatibi (1909-1912), bunun yanı sıra Ayan Meclisi üyesi. Ayrıca bazı edebi yazılarını Hazine-i Evrak adlı dergide Mehmet Halit Ziyaeddin adıyla yayımlamıştır.
Servet-i Fünun edebiyatının en büyük nesir (düz yazı) ustası kabul edilir. İlk büyük Türk romanı olarak kabul görmüş Aşk-ı Memnu‘nun yazarıdır.
1866’de İstanbul’da doğdu. 27 Mart 1945’te İstanbul’da yaşamını yitirdi.
“Uşakizadeler” olarak tanınan İstanbullu bir aileden Hacı Halit Efendi’nin oğlu. Fatih Askeri Rüştiyesi’nde öğrenime başladı. Babasının işleri bozulunca ailesi İzmir’e taşındı. İzmir Rüştiyesi’ne girdi. Özel Fransızca dersler aldı. Avusturyalı Katolik rahiplerin yönettiği Mechitariste Okulu’na devam etti. 1884’te son sınıftan ayrılarak babasının ticarethanesinde çalışmaya başladı. İzmir Rüştiyesi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı. Osmanlı Bankası’nda çalıştı. İzmir İdadisi’nde Fransızca ve edebiyat dersleri verdi. 1893’te İstanbul Reji İdaresi’nde Başkatip oldu, İstanbul’a taşındı. 2’nci Meşrutiyet’in ilanından sonra reji komiserliğine getirildi. Darülfünun’da (İstanbul Üniversitesi) Batı edebiyatı ve estetik dersleri verdi. 1909’da İttihat ve Terakki’nin önerisiyle Mabeyn Başkatibi oldu. 1911’de Meclis-i Âyan üyeliğine seçildi. Daha sonra üniversiteye döndü. Siyasi görevlerle Fransa, Almanya ve Romanya’ya gitti. İttihat ve Terakki’nin iktidardan düşmesinden sonra Reji İdaresi Yönetim Kurulu Başkanlığı’na getirildi. Cumhuriyet’ten sonra Yeşilköy’deki yalısına çekildi.
Edebiyat yaşamına çeviriler ve şiirle başladı. İzmir’de 1884-1885 arasında Nevruz dergisini, 1886’da Hizmet gazetesini çıkardı. 1896’da Edebiyat-ı Cedide topluluğuna katıldı. Servet-i Fünun dergisinde kendisine büyük ün sağlayan romanları tefrika halinde yayınlandı. 1901’de yazarlığı bıraktı. İkinci Meşrutiyet’ten sonra tekrar yazmaya başladı ama 1923’e kadar bunları yayınlamadı. İzmir’de yazdığı ilk kısa romanlarda acıklı, duygusal bir anlatımla karşılıksız sevgiyi konu aldı. 1895’te yayınlanan “Mai ve Siyah” romanında aşk serüvenleri ikinci planda kaldı. Şairler, gazeteciler, yazarlar, yayıncılar arasında geçen olaylar çerçevesinde o dönemin basın dünyasını anlattı. 1925’te yayınlanan “Aşk-ı Memnu” ilk büyük Türk romanı kabul edilir. Sağlam bir kurgusu ve tekniği olan bu romanda, genç ve güzel bir kadının, zengin ama yaşlı kocasına sadık kalma kararına karşın, elinde olmaksızın yasak bir aşka sürüklenmesi, olayın psikolojik nedenleri üzerinde de durularak gerçekçi bir yaklaşımla anlatılır. Romanda olay, kişiler arasındaki maddi ve manevi bağlantılarla ustaca örülmüş, hareket, betimleme ve ruh çözümlemeleri ölçülü ve dengeli olarak işlenmiştir.
Halit Ziya Uşaklıgil Hakkında Küçük Notlar:
1. Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk romanları yazan sanatçı olarak kabul edilir.
2. Servet-i Fünun döneminde roman ve hikâye türünün en önemli ismidir.
3. Eserlerinde realizm akımının etkisi görülür. En ünlü öykülerinden biri olan Kar Yağarken öyküsünde anlattığı ‘realizm’ bunun bir örneğidir.
4. Dili süslü, sanatlı ve ağırdır. Ancak yine de dili başarıyla kullanır. Alışılmıştan farklı bir cümle düzeni vardır. Romanlarında aydın kişileri anlatır. Romanları, cumhuriyet döneminde sadeleştirilebilmiştir.
5. “Mai ve Siyah” romanındaki Ahmet Cemil karakteri Servet-i Fünun sanatçısını temsil eder. Ruh tahlillerine önem verir. Kahramanları yaşadıkları çevreye uygun olarak anlatır. Romanlarında yalnız İstanbul’u anlatan sanatçı, hikâyelerinde Anadolu ve köy hayatına, kasabalardaki yaşayışa yer vererek İstanbul dışına çıkmıştır.
6. Uşak’ta bir okula ismi verilmiştir.
7. Atatürk‘ün eşi Latife Uşşaki’nin amcasıdır.
8. Mezarı İstanbul Bakırköy’de bulunmaktadır.
Halit Ziya Uşaklıgil’in Eserleri ve Özellikleri
1. ROMANLARI
(İlk dört eser sanatçının İzmir dönemine aittir.)
1. a. Sefile (1886)
1. b. Nemide (1889)
1. c. Bir Ölünün Defteri (1890)
1. d. Ferdi ve Şürekası (1894)
1. e. Maî ve Siyah (1895)
1. f. Aşk-ı Memnu (1925)
1. g. Kırık Hayatlar (1924)
1. h. Nesl-i Ahir
2. BÜYÜK HİKÂYELERİ
2. a. Bir Muhtıranın Son Yaprakları (1889)
İçine kapanık ve aşırı duyarlı Necip’in kendisini derin bir melankoliye, bezginliğe kaptırarak insanlardan kaçıp tenha bir köye sığınışı ve burada melankolisinin sonucu olarak yakalandığı beyin hummasından dolayı ölümü anlatılmıştır. Hikâye, Necip’in tutmuş olduğu notlardan oluşmaktadır.
2. b. Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası (1889)
2. c. Deli
2. d. Bu muydu?
2. e. Heyhat
3. MENSUR ŞİİRLERİ
Vezinsiz ve kafiyesiz, nesir şeklinde şiir olarak tanımlayabileceğimiz mensur şiirler bizde Tanzimat’tan sonra Fransız edebiyatından Şinasi‘nin yaptığı şiir tercümelerinin tesiriyle başlar.
Mensur şiirlerin eski edebiyatımızın sanatlı nesrinden farkı duygusal tarafı çok yoğun, kısa yazılar olmasıdır.
3. a. Mezardan Sesler (1883)
3. b. Mensur Şiirler (1886)
4. TİYATROLARI
4. a. Füruzan
4. b. Fare
4. c. Kabus
5. HATIRA YAZILARI
Halit Ziya Uşaklıgil, dokuz ciltlik hatıratı ile Türk edebiyatında hatıra türünde en çok eser veren sanatçı olma özelliğine sahiptir.
5. a. Kırk Yıl (1936)
5. b. Saray ve Ötesi (1942)
5. c. Bir Acı Hikâye (1942)
Selim İleri’nin “Kırık Deniz Kabukları” adlı romanı Halit Ziya’nın Bir Acı Hikaye adlı eserinden yola çıkılarak kaleme alınmıştır.
6. EDEBİYAT TEORİSİNE İLİŞKİN ESERLERİ
Hikâye
Roman:
Öykü:
Anı:
Deneme:
Oyun (Tiyatro):
İnceleme (Edebiyat teorisi):
Kitap Türü:Deneme
İskender Pala
Deneme
167
19-10-2012 00:01
31-10-2012 17:10
03-11-2012 08:16
22-11-2012 15:49
09-12-2012 15:32
31-12-2012 14:09
Mine • 31-12-2012 14:14
14-01-2013 18:39
16-01-2013 16:28
24-01-2013 01:28
03-02-2013 14:28
10-02-2013 14:35
10-02-2013 14:36
11-02-2013 17:55
11-02-2013 22:58
15-02-2013 11:32
15-02-2013 11:33
21-02-2013 23:25
22-02-2013 17:04
03-03-2013 18:06
08-03-2013 20:55
12-03-2013 14:57
25-03-2013 16:40
26-03-2013 18:11
27-03-2013 00:02
31-03-2013 20:48
31-03-2013 20:50
01-04-2013 23:57
07-04-2013 16:38
10-04-2013 15:32
11-04-2013 16:53
17-04-2013 09:06
19-04-2013 00:57
04-05-2013 18:04
09-07-2013 11:51
08-12-2013 18:40
14-12-2013 22:03
19-02-2014 21:47
13-03-2014 02:39
27-03-2014 11:31
20-05-2014 22:28
25-05-2014 14:18
15-06-2014 05:54
21-07-2014 11:19
18-01-2015 01:08
06-07-2015 02:23
23-10-2017 02:02
18-12-2019 19:55
25-09-2022 17:37
A-71KervanLeyla ile MecnunKalpİtirafAbumRabumKarun ve AnarşistKitab-ı AşkODMeselaİki Dirhem Bir ÇekirdekBabil'de Ölüm İstanbul'da AşkKatre-i MatemBülbülün Kırk Şarkısıİstanbulcunun SandığıŞah ve SultanMihmandarEfsane (Bir Barbaros Romanı)Aşka Dairen iyi kitaplaryeni çıkan kitaplaren çok satan kitaplarokunması gereken kitaplaren çok okunan kitaplar100 temel eserbedava kitapeditör olkitap bağışıGün Olur Asra BedelTutunamayanlarAcımakCamdaki Kız1984Hayvan ÇiftliğiSokrates'in SavunmasıUzun HikayeAlice Harikalar DiyarındaHaritada KaybolmakKraliçeyi Kurtarmakİçimdeki MüzikÇalıkuşuÇocuk KalbiKüçük Kara BalıkİntibahBülbülü ÖldürmekBeyaz Zambaklar ÜlkesindeDon KişotSineklerin TanrısıToprak Anaİnce MemedSatrançİki Şehrin HikayesiVadideki Zambakİçimizdeki ŞeytanSergüzeştBeyaz GemiAraba SevdasıYabanİnsan Ne İle YaşarKüçük PrensDönüşümBeyaz DişSaatleri Ayarlama EnstitüsüFareler ve İnsanlarSol AyağımSuç ve CezaSefillerSimyacıŞeker PortakalıKürk Mantolu MadonnaMadalyonun İçiEsir Şehrin İnsanlarıÜç Anadolu Efsanesi Köroğlu, Karacaoğlan, AlageyikYeraltından NotlarSait Faik Seçme HikayelerRüzgarı Dizginleyen ÇocukSabahattin Ali Bütün ÖyküleriSadako ve Kağıttan Bin Turna KuşuAhmet ÜmitAhmet BatmanAyşe Kulinİskender PalaCanan TanDostoyevskiElif ŞafakJojo MoyesKahraman TazeoğluMemduh Şevket EsendalOrhan KemalPeyami SafaSabahattin AliSarah JioTarık BuğraVictor HugoZülfü LivaneliÇocuk KitaplarıYabancı RomanlarTarihi KitaplarErotik KitaplarÖykü Hikaye KitaplarıYerli RomanlarRomantik Aşk KitaplarıKomik KitaplarMacera KitaplarıKişisel Gelişim KitaplarıPolisiye KitaplarKorku KitaplarıGizem KitaplarıPsikoloji KitaplarıFantastik KitaplarBilim Kurgu KitaplarıKadın Erkek İlişkisiDin / Tasavvuf KitaplarıŞiir KitaplarıFelsefe KitaplarıTiyatro & Oyun KitaplarıBiyografi KitaplarıGerilim KitaplarıPolitik KitaplarBeslenme Diyet KitaplarıDeneme KitaplarıGünlük Anı Kitapları