Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çekimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik kelime olurlar:
Birleşik kelimeler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya ayrı olarak yazılır:
A) Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler
Birleşik kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar:
1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
2. Et- ve ol- yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
UYARI: Sadece söyleyişte tonlulaşma biçiminde ses değişmesine uğrayanlar ayrı yazılır:
3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.
a. Bitki adları:
b. Hayvan adları:
c. Hastalık adları:
ç. Alet ve eşya adları:
d. Biçim adları:
e. Yiyecek adları:
f. Oyun adları:
g. Gök cisimlerinin adları:
ğ. Renk adları:
4. -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek ve yazmak fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır:
5. Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır:
6. -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfat-fiil eklerinin kalıplaşmasıyla oluşan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
7. İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
8. Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
– Aynı yapıda olan çakaralmaz kelimesi de bitişik yazılır.
9. Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst ve üzeri” sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
10. İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır:
11. İki veya daha çok kelimeden oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır:
– Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır:
12. Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında unvan kelimesi sonda ise, gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır:
13. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır:
14. Bunlardan başka dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de vardır:
a. Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları:
b. Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları:
c. Oğlu, kızı sözleri:
ç. Ağa, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler:
d.Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangi belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
15. Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
16. “Hane, name, zade” kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
UYARI: Eczahane, hastahane, pastahane, postahane sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla eczane, hastane, pastane, postane biçiminde yazılmaktadır.
17. Farsça kurala göre oluşturulan isim ve sıfat tamlamaları ile kalıplaşmış biçimler bitişik yazılır:
18. Arapça kurala göre oluşturulan tamlamalar ve kalıplaşmış biçimler bitişik yazılır:
19. Müzik makam adları bitişik yazılır:
– Bir sıfatla oluşturulan usul adlarında sıfat ayrı yazılır: ağır aksak, yürük aksak, yürük semai.
20. Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır:
B) Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler
1. Etmek, edilmek, eylemek, kılmak, kılınmak, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller herhangi bir ses düşmesine veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır:
2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
UYARI : Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçiçeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.
c. Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:
ç. Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler:
d. Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
e. Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
f. Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
g. Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:
ğ. Gök cisimleri:
h. Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
ı. Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler:
i. Zamanla ilgili birleşik kelimeler:
3. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır:
4. Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır:
5. Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır:
6. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, orta, yukarı, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır:
7. Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında sondaki unvanlar hariç, şahıs adları ayrı yazılır:
8. Dış, iç, öte, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
9. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
10. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
Yazım yanlışlarının önüne geçmek ve kelimeleri doğru bir şekilde kullanmak için o kelimenin yazımı için Türk Dil Kurumu kaynak alınmalı ve bu kaynak üzerinden araştırılmalıdır. Geniş ve zengin bir kelime yapısı bulunan dilimizde bu kelimelerin doğru yazımını bilmek ve yazarken dikkat etmek gerekir. Kelimeleri yazım kurallarına göre yazmak, dil bilgisi kurallarında yanlış yapılmasına engel olur. Kelimelerin doğru yazımı için o kelimenin anlamını da bilmek gerekir.
Akşamüzeri yazımı en çok yanlış yazılan kelimelerden biri olarak karşımıza çıkar. Güneşin batmaya yakın olduğu saatleri ve günün henüz bitmediği anları ifade etmek için kullanılan akşamüzeri kelimesi Türk Dil Kurumuna göre birleşik yazılması gereken bir kelimedir. Cümle içinde günün akşam saatlerine yakın zamanlarını anlatmak için kullanılan bu kelimenin ayrı şekilde yazımı hatalı bir yazımdır. Bu kapsamda "Akşamüzeri ayrı mı yazılır?" sorusu ile karşılaşıldığı zaman birleşik yazılır cevabı verilmelidir. Özellikle yazılı olarak kurulan iletişimlerde yapılan yazım yanlışları konuşma kalitesine oldukça etkileyen bir unsurdur. Hem hatalı konuşmalara engel olabilmek hem de dilimizde bulunan kelimelerin doğru yazımlarını öğrenebilmek için kelimeleri doğru bir şekilde kullanmak gerekir.
İmla kurallarına dikkat edenler ve kelimelerin nasıl yazıldığını merak edenler arasında akşamüzeri sözcüğünün de nasıl yazıldığını araştıranlar bulunur. Akşamüzeri doğru yazılışı TDK'ye göre birleşik bir şekilde yazılmasıdır. Pek çok kelimenin hem anlamı hem de nasıl yazıldığı çevrim içi ortamlardan kolay bir şekilde öğrenilebilir. Türk Dil Kurumu sözlüğü en doğru kaynak olduğundan dolayı kelimelerin yazım şekillerine TDK'den ulaşmak mümkündür. Akşamüzeri TDK kurallarına bakıldığı zaman bitişik bir şekilde yazılması gerektiği görülür. Kelimenin doğru yazılışı ile ilgili örnek cümleler şu şekilde sıralanabilir:
ANASAYFAYA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ
Geniş ve zengin bir dile sahip olmamız hayatımız boyunca dilimiz ile ilgili bir şeyleri öğrenmemizi gerektirmektedir. Özellikle günlük hayatımızı ya da yaşantımızı anlatan kelimelerin yazım kurallarını bilmek ve yazarken dikkat etmek birçok yanlışın önüne geçecektir. Dil bilgisi kurallarında yanlışın önüne geçmenin en kolay yollarından biri de kelimelerin hem anlamlarını öğrenmek hem de örnek kullanımlarına bakmaktır. Akşamüzeri TDK yazımı ile ilgili merak ettiğiniz her şeyi detaylandırdık. İşte sizin için hazırladığımız detaylar.
Türk Dil Kurumuna göre bu kelimenin doğru yazımı "AKŞAMÜZERİ" şeklinde birleşik olarak yazılanıdır. Güneşin batmaya yakın olduğu saatler, günün henüz tam olarak bitmediği anlar için kullanılan bir ifadedir akşamüzeri. Cümle içinde kullanılıp günün bu saatlerini anlatmak amacı ile kullanılacaksa birleşik yazılmalıdır. Akşamüzeri kelimesinin ayrı yazılmış hali yazım yanlışıdır.
Dilimizde ''üstü'' ile biten birçok birleşik isim vardır. O kelimelerden bazıları ve doğru yazılışları şu şekildedir: 1- Öğleüstü 2- Ayaküstü 3- Olağanüstü
4- Kalburüstü 5- Masaüstü 6- Dizüstü
Akşam Üstü Nasıl Yazılır?
Güneşin batmaya yakın olduğu saatler halk arasında akşamüstü ya da akşamüzeri olarak nitelendirilir. Akşamüstü kelimesinin ayrı mı yoksa bitişik mi yazıldığı birçok okur tarafından merak ediliyor. Kelimenin doğru yazılışı şu şekildedir:
AKŞAMÜSTÜ
Not: Türkçede ''üstü'' ve ''üzeri'' kelimeleri aynı anlama gelir. Bu nedenle akşamüzeri kelimesi de akşamüstü sözcüğü gibi bitişik yazılır.
Akşamüstü Kelimesi TDK'ya Göre Nasıl Yazılır?
Türkçe dil bilgisi kurallarına göre birleşik isimler bitişik yazılır. Bu nedenle akşamüstü kelimesi de ayrı değil birleşik yazılmalıdır.
AKŞAMÜSTÜ - Doğru
AKŞAM ÜSTÜ - Yanlış
Akşamüstü Kelimesinin Cümle İçinde Kullanımı
1- Onu en son akşamüstü, nişanlısı ile birlikte alışveriş yaparken gördüm.
(Doğru Kullanım)
2- Sibel ve Ekrem ile bu akşam üstü sinemaya gideceğiz.
(Yanlış Kullanım)