Amitriptilin Etken Maddeli Ilaçlar

Sülfonamidler - Metotreksat

Sülfonamidler metotreksatın plazma proteinine olan bağlanmasını çözerek serum metotreksat konsantrasyonunu arttırırlar

Sülfonamidler - Oral antidiyabetikler

Sülfafenazol, tolbutamit ve klorpropamidin hipoglisemik etkisini arttırır

Sülfonamidler - Paraldehit

Sülfonamidler kristalüri oluşturma potansiyeli paraldehit tarafından arttırılabilir.

Sülfonamidler - Sülfinpirazon

Sülfinpirazon sulfonamidlerin plazma proteinlerine bağlanmasını azaltarak serum konsantrasyonunun artmasına neden olabilir

Sülfonamidler - Tiyopental

Sülfizoksazol(gantrisin)tiyopental ile plazma proteinleri düzeyinde kompetitif olarak etkileşir

Tetrasiklin - Furosemit

Tetrasiklinlerle birlikte furosemid kullanılması nefrotoksik etkinin artmasına yol açar

Tetrasiklinler - Metoksifluran

Metoksifluran anestezi sırasında tetrasiklin verilmesi nefrototksik etkilerinde artış yapabilir

Tetrasiklin - oral antikoagülanlar

tetrasiklinler oral antikoagülanların etkilerini potansiyelize ederler.

Tiazid Diüretikler

Klortiazid, bendroflumetiyazid ve hidroflumetiyazid gibi tiazid grubu diüretikler lityum karbonatın nörotoksik ve kardiyotoksik etkilerini artırır.

Tiazidler

tiazid gurubu diüretikler, sülfonilüre türevi oral antidiabetiklerin etkisini arttırırlar

Triksiklik Antidepresanlar - Tiroit hormonu

Troid hormonu ve L-triodotronin, trisiklik antidepresanların etkinliğini arttırır

Trisiklik Antidepresanlar

Fenotiyazinlerle trisiklik antidepresanlar birlikte kullanılırsa her iki gurup ilacın da serum düzeylerinde artma meydana gelir.

Trisiklik Antidepresanlar

Reserpin ve tirisiklik antidepresanların(imipramin) birlikte kullanılması SSS'nin aşırı uyarımına neden olur

Trisiklik Antidepresanlar

Trisillik antidepresan ilaçlarla tedavi gören hastalara sempatomimetik ilaçların verilmesiyle aritmi,hipertansiyon,taşikardi ve bazı nöropatiler meydana gelebilir

Tübokürarin

Morfin parenteral verilişlerinde d-tübokürarinin etkisini şiddetlendirir

Verapamil ve Amiodaron

Digoksinin serum düzeyini artırırlar.

Verapamil ve Amiodaron

Eritromisin IV perfüzyon sıvısı içinde verilirse kloramfenikol, tetrasiklinler, sefalotin,B ve C vitaminleri , heparin aminofilin, barbitüratlar ve fenitoin ile geçimsizlik yapabilir. Linkozaminler ise klindamisin, ampisilin, aminofilin, barbitüratlar, fenitoin,ka

Verapamil ve Amiodaron

Aminoglikozit perfüzyon sıvısı içerisinde karbenisilin,eritromisin ve linkomisinle kimyasal geçimsizlik yapabilirler.

Verapamil ve Amiodaron

Klindamisin,polimiksin ve sefalotin gibi antibiyotikler aminoglikozitlerle birlikte kullanılırsa ototoksik ve nefrotoksik etkilerinde artış görülür

İLAÇ ADI

ETKİLEŞİM

Verapamil ve Amiodaron

IV perfüzyon sıvısı içinde penisilin G, linkomisin, amfoterisin B, vitC, heparin, deksametazon ile penisilin karştırılırsa kimyasal geçimsizlik meydana gelir.

Verapamil ve Amiodaron

Perfüzyon sıvısı içerisinde sefalosporinler eritromisin, kloramfenikol, tetrasiklinler, kanamisin, vankomisin, heparin, aminofilin, barbitüratlar, fentoin v.b.ile kimyasal geçimsizlik yapabilirler

Asetazolamid - Aspirin

Şiddetli asidoz oluşabilir

Asetazolamid - Barbitüratlar

Barbitüratların uyku süresinde artma görülür

Asetazolamid - Trisiklik antidepresan

Trisiklik antidepresanların SSS üzerine olan etkileri şiddetlenir

Aspirin

Klorpropamidin hipogilisemik etkisini arttırır

Azapropazon - oral antidiabetikler

Azopropazon, oral antidiabetiklerin etkisini arttırabilir

Azapropazon - oral antikoagulanlar

Azopropazon,oral antikoagülanların etkisin arttırabilir

Azopropazon - Alkol

Azopropazonla birlikte alkol alınırsa SSS depresyonunda artma meydana gelir

Azopropazon - Hidantoinler

Azopropazon, fenitoinin etkisini arttırabilir

Barbütüratlar

SSS üzerine olan depresif etkide artış.

Barbütüratlar

Reserpin, barbitüratların SSS 'ini deprese edici etkilerini şiddetlendirir.

Barbütüratlar

Propranolol ,barbitüratların akut toksisitesini artırır.

Beta blokörler

deney hayvanlarında (fare) propranolol barbitüratların SSS üzerindeki depresifetkisini artırır.

Antasidler - Oral Kontraseptifler

Antasid ilaçların oral kontraseptiflerin etkinliğini azalttığı bildirilmiştir.

Antibiyotikler - idrokortizon

Hidrokortizon,aynı infüzyon şişesinde tetrasiklinler, kanamisin ve kloramfenikolle çökme yapar

Antidepresan ilaçların uygun kullanımı hastaların en az % 60-70'inde klinik düzelme sağlar. Etkinin tam başlangıcı birkaç haftalık süreyi gerektirir. Antidepresanlar genellikle benzer etkinliğe sahipken güvenlik ve yan etki profilleri bakımından farklılık gösterirler. Yan etkilerin çoğunluğu değişik nörotransmitter sistemler üzerindeki etkilerine bağlıdır.

Antidepresan ilaç seçiminde

• sedatif etki,
• antikolinerjik etki,
• kardiyak fonksiyon üzerine etkisi,
• aşırı doz durumunda toksisite etkisi göz önünde bulundurulmalıdır.

Antidepresan ilaçların etkin uygulanması doğru tanı ile başlar. İlaç seçiminde hastanın genel tıbbi durumu da göz önünde bulundurularak en az risk ve en iyi yan etki profiline sahip bir seçim yapılmalıdır. Depresyon tanısı ve ilaç seçiminden sonra, ilacın yeterli dozda kullanımı çok önemlidir. Çoğu olguda, en az 150-200 mg/g imipramin eşdeğeri doz gereklidir. Hastanın hangi tip ilaca daha iyi yanıt vereceği önceden tahmin edilemez. Major depresyon olgularında, bütün ilaçlar eşit olarak etkili görülmektedir. İlaç seçiminden sonra hekim, doz, kullanım süresi ve alternatif tedavi yöntemlerini de içeren bir plan hazırlamalıdır.

Başlangıç dozu düşük tutulabilir, amaç ilaca karşı olan toleransa karar vermek ve başlangıçtaki yan etki riskini en aza indirmektir. Akut dönemde yetersiz doz ilaç verilmesi tedavinin başarısızlığında en genel nedendir. Sürdürme tedavisi riskin yüksek olduğu dönem için (semptomatik iyileşmenin başlangıcından itibaren 6-9 ay) hastalığın tekrarlamasını önlemek açısından yararlıdır. En az 6-9 aylık tedavi süresi ve bu dönemde terapötik dozun uygulanması önerilmektedir. Depresyon tedavisi sırasında her zaman bu ilaçların hastalar tarafından özkıyım amacıyla kullanılması riski vardır. Özellikle trisiklik, heterosiklik bileşiklerin yüksek dozlarda ölümcül kardiyak yan etkileri vardır. Özkıyım riskinin yüksek olduğu ve hastanın hastaneye yatırılmasının mümkün olmadığı durumlarda, SSRI’lar, venlafaksin veya nefazadon gibi, yüksek dozda alınması durumlarında, görece güvenlirliği olan ilaçlar tercih edilmelidir. Antidepresan sürdürme tedaviının ani kesilmesi relaps, kesilme belirtileri ve hipomaniyi de içeren sonuçlara yol açabilir. Kesilme sendromu riskinden kaçınmak amacıyla ilacın aşamalı olarak kesilmesi gerekmektedir. Antidepresanların etkinlik ve etkilerinin başlaması açısından farkları yoktur. Bazıları yüksek dozda daha toksik ve yan etkileri daha fazladır.

Antidepresanların Klinik Kullanımları

• Duygudurum bozuklukları (major depresyon, BAB-depresif tip, distimi, siklotimi, organik affektif bozukluklar)
• Anksiyete bozuklukları (panik bozukluk, OKB, YAB, fobik bozukluklar, PTSB)
• Yeme Bozuklukları
• Uyku bozuklukları (insomnia, somnambulism, gece terörü, narkolepsi, katalepsi, uyku apnesi, enürezis)
• Çocuklarda DEHB
• Ağrı sendromları (nöropatik ağrılar, başağrısı, migren)

Antidepresanların Yapısal Sınıflaması

1. Unisiklikler: Bupropion, reboksetin, fluoksetin, nefazodon, fluvoksamin, venlafaksin, milnasipran
2. Bisiklikler: Viloksazin, sitalopram, sertralin, nomifensin, paroksetin, trazodon
3. Trisiklikler: imipramin, amitriptilin, doksepin, trimipramin, klomipramin, desipramin, protriptilin, nortriptilin, opipramol,  amoksapin, amineptin, tianeptin
4. Tetrasiklikler: mianserin, mirtazepin, maprotilin

Antidepresanların Etki Düzeneğine Göre Sınıflandırılması

• Monoaminoksidaz inhibitörleri (MAOI)

1. Seçici olmayan ve geridönüşsüz MAOI

      İproniazid, İzokarboksazid, Tranilsipromin, Fenelzin

1. Seçici ve geri dönüşsüz MAOI

      Klorgilin (MAO-A)

1. Seçici ve geri dönüşlü MAOI

Moklobemid (Aurorix^R), Braforamin, Taloksaton, Befloksaton, Cimoksaton

• Monoamin geri alım inhibitörleri

1. Trisiklik antidepresanlar (TSA)

İmipramin (Tofranil^R), Desipramin, Klomipramin (Anafranil^R), Amitriptilin (Laroxyl^R), Nortriptilin, Dothiepin

1. Trisiklik olmayan antidepresanlar (SNRI)

            Venlafaksin (Efexor^R), Duloksetin, Milnasipran (İxel 50mg)

• Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI)

Fluoksetin (Prozac^R, Depreks^R), Fluvoksamin (Faverin^R), Paroksetin (Seroxat^R), Sitalopram (Cipram^R), Sertralin (Lustral^R), Zimelidin

• Serotonerjik ilaçlar

Nefazodon (Serzone^R), Tianeptin (Stablon^R), Trazodon (Desyrel^R)

• Noradrenalin geri alım inhibitörleri (NARI)

Maprotilin (Ludiomil^R), Reboksetin, Viloksazin, Levoprotilin

• Dopaminerjik ilaçlar

Amineptin (Survector^R), Bupropion, Minaprin

• a₂-adr. res. antagonistleri

Mianserin (Tolvon^R), Mirtazapin ( Mirtaron ^R), İdozoksan

• Kısmi 5-HT_1a agonistleri

İpsapiron, Gepiron, Buspiron (Buspon^R)

Fengabin, Progabin

Alprazolam (Xanax^R), Adinazolam, Zometapin

1. MAO İnhibitörleri (MAOI)

İzoniazidin bir türevi olan iproniazid 1950'li yıllarda antitüberküloz ajan olarak kullanılmakta iken, antidepresan etkisinin ortaya çıkması üzerine ilk MAOI olarak depresyon tedavisinde kullanılmaya başlanmıştır. Kullanımdan 10 yıl sonra tiraminli gıda etkileşimi ile ortaya çıkan hipertansif kriz bildirilmiştir. Bu tarihten sonra piyasadan çekilmiştir.

MAO enzimleri mitokondrial membranlarda bulunur ve biyojenik aminlerin metabolizmasından sorumludur. Presinaptik sinir uçlarında bulunan MAO'lar katekolamin,  karaciğer ve barsakta bulunanlar ise gıda ila alınan biyoaktif aminlerin metabolizmasından sorumludur.

MAO-A: SSS, sempatik sinir uçları, karaciğer, barsak ve ciltte bulunur. Serotonin, noradrenalin, dopamin, tiramin, triptamin, oktapamin metabolizmasından sorumludur. Klorgilin (hızlı döngülü BAB-I'de etkili) ve moklobemid ile inhibe edilir.

MAO-B: SSS, karaciğer ve trombositlerde bulunur ve dopamin, tiramin, triptamin, feniletilamin ve benzilamini metabolize eder. Pargilin ve selegilin (Moverdin^R) ile geri dönüşsüz olarak inhibe edilir.

Barsak ve karaciğerdeki MAO'ları inhibe eden MAOI'leri ile birlikte tiramin içeren gıdalar (krem peynir dışındaki tüm peynirler, karaciğer, salam gibi fermante sosisler, fermente soyta fasülyesi ürünleri, mata ekstreleri, bazı balıklar, çukulata, kahve, bazı bire ve şaraplar gibi) alındığı zaman, bu aminler katabolize edilmeden kana karışır ve sempatik sinir uçlarında endojen katekolaminlerin salınımına yol açarak hipertansif krizlerin gelişimesine neden olabilir. Bu etki, daha çok tiramin kısmen de feniletilamin gibi diğer biyojenik aminlerin aşırı tüketimi ile ortaya çıkar. Benzer şekilde gıda dışında sempatomimetik ilaçlar da (antiastım ilaçları, anestetikler, L-Dopa, amfetamin, kokain, SSRI, klomipramin gibi) aynı etkiyi yapar.

MAOI'lerinin bu etkileri kullanım kısıtlılığına yol açarken, geri dönüşlü MAOI için bu risk yoktur. MAOI'lerinin kullanımı son yıllarda panik bozukluk, atipik depresyon, mikst anksiyete-depresyon tedavisinde ön plana çıkmaktadır. Atipik depresyonda MAOI'ne yanıt oranı %'71 tir.

Bu ilaçların kullanımı sırasında ortaya çıkan hipertansif reaksiyonlar spontan olabilirse de daha çok MAOI'nin besinlerdeki tiramin veya sempatomimetik ilaçlarla etkileşiminin sonucudur. MAOI anestezi ve analjezi gerektiren hastalarda problemlere neden olabilir. Narkotiklerle etkileşerek, ajitasyon, ateş, baş ağrısı, nöbetlerle ve komayla seyreden öldürücü bir sendroma neden olabilir. Kokain ve epinefrin içeren lokal anesteziklerden kaçınılmalıdır. Elektif cerrahi girişimlerden üç hafta önce MAOI kesilmelidir. MAOI'nin yan etkilerinden ortastatik hipotansiyon, hipertansif reaksiyonlara göre nadirdir. Diğer yan etkiler parasteziler, anoreksi ve pedal ödem ve cinsel sorunlardır.

Geri dönüşsüz MAOI olan fenelzin ve amfetamine benzer etkisi olan ve hidrazin türünden olmayan tranilsipromin yurt dışında sık kullanılan MAO inhibitörleridir. Her iki ilaç ülkemizde yoktur. Son yıllarda MAO-A’ya seçici olarak bağlanan yeni bir MAO inhibitörü olan moklobemid (RIMA) antidepresan olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Moklobemid (RIMA): (Aurorix^R 150, 300mg. tbl) 150, 300 mg tablet formları vardır. MAO’ya geri dönüşümlü olarak bağlanmaktadır. İlaçlarla ve tiramin içeren besinlerle etkileşimi çok düşük/yoktur, ancak bu tip besinleri fazla tüketmemeleri önerilmektedir. Uyku bozuklukları, başdönmesi, huzursuzluk, ajitasyon nadiren KC enzimlerinde yükselme gibi yan etkileri varıdr. Etkin doz aralığı 300-600mg/gündür.

1. Trisiklik  (TSA) ve Tetrasiklik Antidepresanlar

Trisiklik antidepresan imipramin antipsikotik ilaçların klinik araştırmaları sırasında bulunmuştur. Grup olarak benzer farmakokinetik ve farmakodinamik özellikler taşırlar. Daha sonra bulunan tetrasiklikler önceleri ayrı bir ilaç grubu olarak tanıtılmışsa da zamanla trisikliklere benzer özellikleri nedeniyle aynı grup ilaçlar olarak kabul edilmektedirler. Trisiklik ve tetrasiklik antidepresanlar NE ve 5-HTnin nöronal geri alımını inhibe ederler, bu ise sinapsdaki nörotransmiter miktarını artırır. Bu ajanlar, kolinerjik, histaminerjik ve a₁-a₂ adrenerjik reseptörleri de içeren birçok reseptörü kuvvetle bloke ederler.

Grup olarak tersiyer bileşikler (imipramin, amitriptilin, klomipramin, trimipramin, doksepin,) sekonder bileşiklere göre (desipramin, nortriptilin, protriptilin,) daha fazla sedasyon, ağız kuruluğu, konstipasyon, ortostatik hipotansiyon oluştururlar. Doksepin, trimipramin, amiptiriptirin, kuvvetli H₁ ve H₂ reseptör blokerleridir. Bu özellikleri ile kaşıntı giderici ve gastrik ülser tedavisinde kullanılırlar. Klinik olarak nortriptilin ve desipramin daha az sedasyon ve daha az antikolinerjik aktivitelerinden dolayı antidepresan olarak tecih edilirler. Desipramin en az antikolinerjik etkisi olan ilaçtır. Bu grup ilaçların subjektif olarak rahatsız edici yan etkileri ağız kuruluğu, konstipasyon, görme bulanıklığı, terleme ve ortostatik hipotansiyon gibi otonomik semptomlar ile, sedasyon, letarji, ajitasyon, tremor gibi MSS semptomlarıdır. Diğer subjektif yakınmalara neden olan yan etkiler taşikardi, kilo alımı ve azalmış seksüel performansdır.

Yan etkiler:

• Antikolinerjik yan etkiler: Sık görülür ancak 1-2 hafta içinde tolerans gelişir. Ağız kuruluğu, kabızlık, görme bulanıklığı, idrar retansiyonu, dar açılı glokomda krizi başlatabilir. Ağır olgularda merkezi antikolinerjik sendromuna (konfüzyon, deliryum)yol açar.
• Sedasyon: Serotonin, noradrenalin ve histaminerjik etkiye bağlıdır. Amitriptilin ve doksepinde yüksek, imipramin, maprotilinde orta, desipramin ve protriptilinde az sedasyon olur.
• Otonomik etkiler: a₁ reseptör blokajına bağlı ortostatik hipotansiyon, terleme, çarpıntı ve KB artışı olur.
• Kardiyak etkiler: Taşikardiye ek olarak, EKG’de nonspesifik, ST-T değişikleri, T dalgasında düzleşme, PR-QT aralığında büyüme ve QRS kompleksinde uzama yaparlar. Gerçekte bu ilaçlar kinidin benzeri etki yaparlar (tip 1a antiaritmik ilaçlar olarak kabul edilirler) ancak akut yüksek doz alımda iletim bozukluklarına yol açalar. En ciddi yan etkileri kalp bloğu ve aritmilerdir.
• Nörolojik yan etkiler: Sedasyon ve merkezi antikolinerjik sendrom dışında desipramin ve protriptilin uyarıcı ilaçlardır. (Myoklonik atmalar, dil ve üst ekstremitelerde tremor, konuşma blokajı, parestezi ve ataksi yapabilirler). SSS stimülasyonuna bağlı uykusuzluk, ajitasyon, irritablite, öfori, hiperaktivite, manik alevlenme olabilir.
• Allerjik ve hematolojik etkiler: Nadiren agranulositoz, lökositoz, lökopeni ve eosinofili yapabilir. Tedavinin 4-8. haftalarında ortaya çıkar.
• Endokrin yan etkiler: Daha çok amoksapinde az olarak da diğer tri ve tetrasikliklerde hiperprolaktinemi, galaktore, amenore nadiren olabilir. Erektil disfonksiyon, anorgazmi olabilir. DM hastalarda kan şekerini düşürürler. Kilo alımı H1 blokajına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
• Diğerleri: Gastrik irritasyon ile bulantı, kusma ya da kimi zaman karaciğer enzimlerinde yükselme, hepatit ve sarılık olabilir.

Türkiye'de kullanılan Trisiklikler:

İmipramin: (Tofranil^R 10,25mg draje) NE ve 5-HT geri alımını inhibe eder. Sedatif etkisi diğer trisikliklere göre daha düşük, antikolinerjik ve hipotansif etkisi fazladır. 150-300mg/gün doz aralığında etkindir.

Amitriptilin: (Laroxyl^R 10, 25mg draje; Triptilin^R 10, 25mg tbl) NE ve 5-HT geri alımını inhibe eder. Sedatif, bunaltı giderici ve antikolinerjik etkileri fazladır. 150-300mg/gün doz aralığında etkindir.

Klomipramin: (Anafranil^R 10, 25mg tbl, 75mg yavaş salınımlı tbl, 25mg amp) 5-HT ve NE geri alımını inhibe eder. Güçlü bir serotonin geri alım inhibitörüdür. Depresyonlar, OKB'da ve panik bozukluğunda en etkili ilaçlardandır. 150-250mg/gün doz aralığında etkindir.

Opipramol: (İnsidon^R, İnsomin^R, Deprenil^R 50mg drj) Potent sigma reseptör ligandı olup antidepresan etkisi azdır. Antiiskemik etkisi olduğu düşünülmektedir. 50-300mg/gün doz aralığında etkindir.

Tetrasiklikler:

Maprotilin (NARI): (Ludiomil^R 25, 75mg tbl) Norepinefrin geri alımının en selektif inhibitörüdür. Yapısal ve farmakolojik olarak desipramine benzer. En belirgin avantajı, sedatif ve antikolinerjik yan etkilerinin hafif düzeyde oluşudur. En önemli yan etkisi artmış nöbet riskidir. 150-225mg/gün doz aralığında etkindir.

1. Serotonin-Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri (SNRI)

Trisiklik ve terasiklik antidepresanlar, serotonin ve norepinefrinin geri alımını engelleyerek sinaptik aralıkta bu nörotransmitterlerin artmasına yol açarak etki ederler. Ancak bu eski ilaçlar aynı zamanda diğer reseptörleri de etkiledikleri için uyku hali, kabızlık, kilo alımı ve kardiyotokosisite gibi yan etkilere de yol açarlar. SNRI'lar ise yine 5-HT ve norepinefrin geri alımını inhibe eder ancak trisikliklerin tersine, adrenerjik, muskarinik, histaminerjik reseptörlerle etkileşime girmezler.

Venlafaksin: (Efexor^R XR, 75 ve 150mg yavaş salınımlı kap) Serotonin üzerindeki etkisi noradrenaline göre 4-5 kat daha fazladır. En sık görülen yan etkisi bulantıdır. Nadir görülen yan etkilerden biri doza bağımlı olan sistemik hipertansiyondur ancak dirençli olmaya eğilimlidir. Venlafaksin alan bütün hastaların kan basıncı tedaviın başlangıcında itibaren takip edilmelidir. Terapötik doz aralığı 75-225 mg’dır. (75-375)

Milnacipran: (İxel) 50 mg –etkili doz aralığı 100-200 mg/gün

1. Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI)

III. grup antidepresanlar olarak adlandırılan SSRI’lar, 5-HT geri alımının blokajı yoluyla, seçici olarak serotonin iletimini artırır ve post sinaptik reseptörlerin sayı ve duyarlığında azalmaya yol açarlar. 1989 yılından sonra depresyonda ve diğer birçok psikiyatrik hastalıklarda yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Antidepresan etkinlik açısından trisiklerden önemli bir fark göstermemelerine karşın tolerabilite ve yüksek dozlarda bile toksisite açısından TSA'lara üstünlük sağlarlar. Adrenerjik, histaminerjik, muskarinik, reseptörlerle etkileşime girmemeleri nedeniyle trisiklik ve tetrasiklik ilaçların antikolinerjik etkileri, kardiyak yan etkileri, kilo alımı, sedasyon gibi yan etkilerine kıyasla oldukça az yan etkiye neden olurlar. Grup olarak SSRI’ların antidepresan etkinlikleri açısından fark olmamakla birlikte yan etki profilleri ve farmakokinetik özellikleri farklıdır. Genelde görülen yan etkileri; anksiyete, uykusuzluk, bulantı ve ishal gibi GİS semptomları, baş ağrısı, iştah azalması, gecikmiş orgazm ve libido azalması gibi seksüel fonksiyon bozukluklarıdır. Az görülen yan etkileri letarji, yorgunluk, terleme, tremor ve ekstrapiramidal semptomlardır. Laboratuar testlerinde hiponatremi, kolesterol yüksekliği ve kanama zamanında uzama görülebilir. SSRI’ların -özellikle yarılanma ömürleri kısa olan sertralin, paroksetin ve fluvoksamin- ani bırakılmasında tremor, vertigp, ataksi, bulantı, kusma, uykusuzluk, ajitasyon, anksiyete, parestezi, depersonalizasyon, derealizasyon gibi kesilme belirtileri görülebilir. Bu nedenle bu ilaçlar haftada 10mg olmak üzere azaltılarak kesilmelidir. Bu sendrom 2-3 haftada kendiliğinden düzelse de ağır olgularda yarılanma ömrü uzun olan fluoksetin kullanılabilir. Grup olarak SSRI'lar MAOI ile birlikte kullanıldığında hipertermi, rijidite, myoklonus, otonomik belirtiler ve ajitasyonla seyreden fatal bir tabloya yol açabilir.

Fluoksetin: (Depreks^R, Prozac^R, Zedprex^R 20mg kap) Yarılanma ömrü metaboliti olan norfluoksetin nedeniyle 7 güne kadar uzayabilir ve ilacın vücuttan atılması 1-2 aya kadar uzayabilir. Bu etki serotonin kesilme belirtilerinde terapötiktir. Başağrısı, uykusuzluk, sinirlilik, anksiyete, tremor, bulantı, kusma, ishal, istahsızlık, cinsel işlev bozuklukları ve bazı allerjik reaksiyonlara yol açabilir. Etkin doz aralığı 20-80 mg/gün’dür.

Sertralin: (Lustral^R, Seralin^R, Serdep^R 50mg kap) Bulantı, ishal ve mide ağrısı gibi GIS yan etkileri sık görülür. 50-200 mg/gün dozlarında etkindir.

Fluvoksamin: (Faverin^R 50, 100mg tbl) Bulantı, kusma, kabızlık, iştahsızlık gibi GIS yan etkileri ve cinsel işlev bozuklukları görülür. Etkin doz aralığı 100-300 mg/gün’dür.

Paroksetin: (Seroxat^R 20 mg tbl) Hafif antikolinerjik ve sedatif etkileri vardır. Buna bağlı olarak minimal antikolinerjik ve kardiyak yan etkileri olabilir. Daha çok GIS yan etkileri ile uyku hali ve cinsel işlev bozuklukları yapar. Terapötik dozu 20-60 mg/gün’dür.

Sitalopram: (Cipram^R 20 mg tbl). Anksiyete, ajitasyon bulantı, kusma gibi yan etkiler yapabilir. Terapötik doz aralığı 20-60 mg/gün’dür.

Escitalopram: Cipralex 10 mg tb-etkili doz: 10-20 mg

1. Serotonin modülatörleri

Trazodon: (Desyrel^R 50, 100 mg tbl) Yapı olarak trisiklik, tetrasiklik, SSRI ya da MAOI'ne benzemeyen, alprazolam gibi triazolo halkası olan bir antidepresandır. Etkisi 5-HT geri alım inhibitör ve 5-HT₂ antagonist etkilerine bağlıdır. Ayrıca histamin reseptör blokajı da yaptığı için güçlü sedatif etkisi vardır. SSS depresanları ya da alkolle birlikte alındığında sinerjistik etki gösterebilir. Yüksek dozda nöbet oluşturmaz. Yaklaşık 800 erkek hastada 1 anormal penil ereksiyonlara neden olur, çoğu olgu spontan düzelir. Priapism gelişmesi durumunda intrakorporal epinefrin uygulanması gerekir. Genel yan etkileri sedasyon ve ortostatik hipotansiyondur. Bazı klinisyenler trazodonu benzodiazepinlere yanıt vermeyen veya ilaç kötüye kullanım riski yüksek olan hastalarda hipnotik olarak kullanırlar. Terapötik doz aralığı 200-300 (50-600)mg/gün’dür.

1. a₂-Adrenerjik otoreseptör Antagonistleri

Mianserin: (Tolvon^R 15, 30mg tbl) Maprotilin gibi tetrasiklik yapısı vardır. a₂ adrenerjik otoreseptör blokajı yapar ve NA döngüsünü artırır. NA, 5-HT ve Dopamin geri alımını etkilemez. Antikolinerjik etkisi düşük, sedatif etkisi yüksektir. Toksik etki olarak agranulositoz, aplastik anemi ve artralji yapabilir. Konvülzyon eşiğini düşürebilir. 30-150mg/gün doz aralığında etkindir.

Mirtazapin (NaSSA): (Remeron^R 30mg tbl) Yapı olarak mianserine benzer. Presinaptik a₂ adrenerjik otoreseptör antagonizması ile NA ve presinaptik serotonerjik terminallerde bulunan a₂ adrenerjik heteroreseptör antagonizması ile 5-HT iletimi artırır (NA ve 5-HT üzerinden etki eden diğer antidepresanlar geri alım blokajı ile yaparken mirtazepin bunu farklı etki ile yapar). (a₂ adrenerjik oto ve heteroreseptörlerde duyarsızlaşmaya a₁ adrenerjik reseptörlerde uyarıya neden olur.) Aynı zamanda, postsinaptik 5-HT₂ (anksiyete, uykusuzluk, seksüel disfonksiyon) ve 5-HT₃ (GIS sorunları, bulantı) antagonistidir ve 5-HT₁'de (anksiyolitik, antidepresan) aktivasyona neden olur. Bu nedenle noradrenerjik ve spesifik serotonerjik antidepresan olarak adlandırılmaktadır. Aynı zamanda antihistaminik etkisiyle sedasyon, kilo alımı ve uyku artışı yapar. En sık görülen yan etkileri uykuda artma, ağız kuruluğu, iştah artışı, kabızlık ve kilo artışıdır. 30-45mg/gün doz aralığında etkindir.

Atipik antidepresanlar

Tianeptin: (Stablon^R 12,5 mg tbl) Diğerlerinden farklı olarak serotoninin geri alımını artırır. Ağız kuruluğu, kabızlık, kilo alma, bulantı ve ajitasyon gibi yan etkiler yapabilir. Terapötik doz aralığı 37.5-50 mg/gün’dür.

RİSKLİ DURUMLARDA ANTİDEPRESAN İLAÇ SEÇİMİ

            Depresyonlu hastalardaki ilaç seçiminde ilacın etki gücü yanında hastanın durumu ya da taşıdığı diğer organik riskler önem taşımaktadır. Aşağıdaki tablolarda çeşitli risk durumlarında antidepresan ilaç seçimi ile ilgili sınıflandırmalar yer almaktadır.

EPİLEPSİ

DİABET

                        KALP-DAMAR HASTALIKLARI

İLACIN ANNE SÜTÜNE GEÇMESİ

KARACİĞER HASTALIKLARI

İLERİ YAŞ

BÖBREK YETMEZLİĞİ                 

HAMİLELİK VE EMZİRME DÖNEMİNDE İLAÇ SEÇİMİ

(FDA ölçütlerine göre)