Ani Bebek Ölümü Sebepleri

ANİ BEBEK ÖLÜMÜ SENDROMU:

Ani bebek ölümü sendromu (ABÖS), bebeklerin genellikle ilk yıllarında görünüşte sağlıklı olmalarına rağmen açıklanamayan nedenlerle ve çoğunlukla uyku sırasında ani şekilde ölmeleridir. Ani bebek ölümü sendromu bazen "beşik ölümü" olarak da adlandırılır.

Ani bebek ölümünün kesin nedeni bilinmemektedir, ancak bebeğin beyninde nefes alışverişini ve uyanmasını düzenleyen bölgesinde meydana gelen anormalliklerin neden olduğu düşünülmektedir. Tüm bebekler savunmasız olmasına rağmen, bazı uyku ortamlarının ve çevresel etmenlerin riski arttırdığı görülmektedir.

Ani bebek ölümü sendromu riskini azaltmanın en önemli yollarından biri bebeği yatağı sert ve çarşafı iyi gerdirilmiş bir beşikte sırt üstü yatırmaktır. Beşikte battaniye, yastık, tampon ped veya oyuncak gibi başka şeyler olmamalıdır.

ANİ BEBEK ÖLÜMÜ NEDENLERİ:

Bebeği savunmasız bırakan fiziksel ve çevresel uyku faktörlerinin bir arada bulunması ani ölüm riskini arttırmaktadır. Bu faktörler çocuktan çocuğa değişebilir.

Fiziksel faktörler

ABÖS ile ilişkili fiziksel faktörler şunlardır:

- Beyin anormallikleri. Bazı bebeklerin beyin problemleri ile doğmuş olmaları ABÖS ile ölmelerini daha olası hale getirmektedir. Bu bebeklerin çoğunda, beynin uykuda nefes almayı ve uyanmayı kontrol eden bölgesi düzgün çalışmamaktadır.

- Düşük doğum ağırlığı. Erken doğumla dünyaya gelme ya da çoklu gebeliğin bir parçası olma gibi etkenler bebek beyninin tam gelişmemesine neden olabilir. Bu yüzden beynin solunum ve kalp hızı gibi otomatik süreçler üzerindeki kontrolü daha zayıf olacaktır.

- Solunum enfeksiyonu. Ani bebek ölümü sendromundan ölen bebeklerin çoğu, son zamanlarında solunum problemleri ile bağlantılı soğuk algınlığı yaşamışlardır.

Çevresel faktörler

Bebeğin beşiği ya da uyuma pozisyonu ile ilgili sorunları ani bebek ölümüne yola açan çevresel faktörlerle ilişkili olmaktadır. Çevresel faktörlere şu örnekler verilebilir:

- Yüz üstü ya da yan tarafına yatma. Yüz üstü veya yan yatan bebekler sırt üstü yatan bebeklere göre daha zor nefes almaktadırlar.

- Yumuşak bir yüzey üzerinde uyuma. Kabarık bir yorgan ya da bir battaniye üzerinde yüz üstü yatan bir bebeğin solunum yolu engellenebilir. Bebeğin başını battaniye gibi bir şeyle örtmek de risklidir.

- Annesi ile uyuma. Bebeğin anne ve babası ile aynı odada yatması ABÖS riskini azaltır. Ancak ebeveynle aynı yumuşak yatakta yatması rahat nefes alıp vermesini engelleyebilir.

RİSK FAKTÖRLERİ

Ani bebek ölümü sendromu herhangi bir bebekte görülebilmesine rağmen, araştırmacılar riski arttıran çeşitli faktörler belirlemişlerdir:

- Cinsiyet. Erkek bebeklerin ABÖS ile ölme olasılığı daha yüksektir.
- Yaş. Bebekler, ikinci ve üçüncü aylarında daha savunmasızdırlar.
- Irk. Nedeni tam anlaşılmamış olmakla beraber, zenci, Amerikan Hint ya da Eskimoların bebeklerinde ABÖS geliştirme olasılığı daha yüksektir.
- Aile öyküsü. Kardeş veya kuzenlerde ani bebek ölümü sendromu ile ölen bebeklerin olması riski arttırmaktadır.

Maternal risk faktörleri:

Anneden kaynaklanan ve gebelikle ilişkili bazı etkenlerin de ABÖS riskini arttırdığı görülmüştür.
Anne ile alakalı bu faktörler şunlardır:

- Annenin 20 yaşın altında olması
- Sigara içilmesi
- Uyuşturucu ya da alkol kullanımı
- Doğum öncesi yetersiz beslenme

Genel olarak aynı yatağı paylaşan kişi sayısının fazla olması, yatağın yumuşak olması, bebeğin küçük olması, yatağı paylaşan ebeveynlerin sigara, alkol kullanıyor olması veya çok yorgun olmaları bebek için ani ölüm riskini arttırır. Ayrıca soğuk mevsimlerde ABÖS riski sıcak aylara göre daha yüksek olmaktadır. Bunun en önemli nedeni soğuk havalarda bebek hastalanmasın diye ebeveynlerin bebeği aşırı şekilde ısıtmaya çalışmalarıdır.

- Solunum enfeksiyonu. Ani bebek ölümü sendromundan ölen bebeklerin çoğu, son zamanlarında solunum problemleri ile bağlantılı soğuk algınlığı yaşamışlardır.

ANİ BEBEK ÖLÜMÜ ÖNLEMLERİ:

Ani bebek ölümleri riskini tamamen ortadan kaldırmanın garantili bir yolu yoktur ancak izlenecek bazı adımlar bu riski azaltmaya ve önlemeye yardımcı olacaktır:

Emzirme: Yapılan araştırmalar bebeği emzirerek beslemenin ABÖS riskini bir miktar azalttığını göstermektedir. Bu nedenle bebeğin ilk altı aylık süresi boyunca yalnızca anne sütüyle beslenmesi önemlidir.

Sırt üstü yatırın: Karın üstü ya da yan taraflara yatırmak yerine bebeği sırt üstü yatırınız. Eğer bebek bakıcısı bebekle ilgilenecekse bu şekilde yatırılması için özellikle uyarınız.

Yatak seçimini iyi yapınız: Bebeğin yatağının yeterince sert olmasına ve fazla kabarık olmamasına dikkat ediniz. Kabarık ve yumuşak döşek ve yorganlar bebeğin nefes almasına engel olabilir. Aynı nedenden dolayı beşiğe tüylü oyuncaklar ve yastıklar koymaktan da kaçınınız.

Bebeği aşırı ısıtmayın: Bebeğinizi sıcak tutmak için ekstra örtüler gerektirmeyecek yorganları kullanınız. Kullanılacak battaniye hafif olsun. Battaniyenin bebeğin ayak kısmından omuz hizasına kadar uzamasına özen gösterin. Bebeğinizin başını örtmeyiniz.

Bebekler tek başına kendi yataklarında uyumalıdır: Yetişkin yatakları bebekler için güvenli değildir. Yatak ile duvar arasında bulunan boşluklar bebek için tehlikeli olabilir. Annenin uyurken yanlışlıkla bebeğin üzerine dönmesi ya da yorganın bebeğe dolanması ihtimali de vardır.

Emzik kullanılması: Yapılan çalışmalarda emzik kullanan bebeklerin kullanmayanlara göre daha az ani ölüm sendromu riski taşıdıkları görülmüştür. Emzik kullanırken ilk bir ay bebek anne memesine iyice alışsın diye emzik kullanılmaması önerilmektedir. Ayrıca, emzik bal, şeker, reçel gibi besinlere batırılıp bebeğin ağzına verilmemelidir. Pamukçuk gelişmesin diye de emzik sık sık yıkanmalıdır. Yatmadan önce bebeğin ağzına emzik verilmesi ABÖS riskini azaltabilir. Bebeğiniz emzik istemiyorsa daha sonra tekrar deneyiniz.

Yatılan ortamın ısısı: Bebeğin yattığı yerin ısısı kalın olmayan giysilerle rahat bir şekilde durulabilecek şekilde ayarlanmalıdır. 25 derece olan normal oda sıcaklığı uygun olacaktır. Bebeğin cildine dokunulduğunda ateşi varmış gibi sıcak olmamalıdır.

Bebek başının duruş şekillerinin düzgün olması: Yeni doğan bebeklerde baş kısmında bulunan kemikler tam sertleşmemiş ve kaynaşmamıştır. Bu nedenle bebeğin sürekli sırt üstü yatırılması "plagiosefali" adı kafa şekli bozukluğu probleminin oluşma riskini doğurmaktadır. Bunun önüne geçmek için; her gün bebek uyanık iken en az dakika pozisyonunu değiştirin ve yüzükoyun yatırın. Bebeğin bu şekilde günün belli sürelerinde yüz üstü yatırılması boyun ve sırt kaslarının gelişmesine de katkısı olacaktır. Bebek uyurken başının yönünü belli aralarla değiştirin. Eğer bebekte nörolojik rahatsızlıklarla ilgili tanı konmuşsa daha çok dikkat edilmelidir. Plagiosefali problemi bazen kendi kendine geçebilmektedir. Yapılan bazı çalışmalarda bebeklerde 8 aylıkken yüzde 20 lerde olan plagiosefali oranı 2 yaşına geldiklerinde yüzde 3 lere kadar düştüğü görülmüştür.

Bebeğin özellikle ilk altı ayı boyunca ebeveynlerle aynı odada, kendi ayrı sert zeminli yatağında, sırt üstü ve yüzü açık halde uyutulmaları tavsiye edilmektedir.

Beşik Ölümü Konusuna Giriş

1 yaş altındaki (en çok da 6 aydan küçüklerde) sağlıklı bebeklerde, genellikle de uykuda olan, ani ölüm tablosudur. Bu olay cereyan ettiğinde bebekler genellikle beşiklerinde oldukları için dilimizde “beşik ölümü” olarak da bilinmektedir.

Çalışmalar, ani bebek ölümü sendromuyla ölen bebeklerin merkezi sinir sisteminde anormallikler olabileceğini ortaya koymaktadır. Ayrıca her ne kadar kimi bilim adamlarının ani bebek ölümü nedeniyle ölmüş bebeklerle “normal” bebekler arasında uykuda soluk alıp vermenin durması (apne) açısından herhangi bir fark olmadığını ortaya koymuş ise de, diğer bazı bilim adamları SIDS yüzünden ölen bebeklerin uyku esnasında soluk almanın uzun süreli durması nedeniyle öldüklerine inanmaktadırlar.

Ani bebek ölümü sendromunun nedenleri

Her ne kadar bu tablonun nedeni kesin bilinmemekteyse de bebeğe ait bazı fiziksel faktörler ve bebeğin yaşadığı ortama ait çevresel faktörler söz konusudur.

Bebeğe ait fiziksel aktörler:

• Beyinle ilgili: Bazı bebeklerin ani bebek ölümü ile sonuçlanacak olan bazı beyin sorunları ile doğduğu düşünülmektedir. Bu bebeklerin beyinlerinde solunum kontrol merkezinin bozuk olduğuna inanılıyor.
• Prematüre ve düşük doğum tartılı doğum: Küçük bebeklerin de aynı yukarıda bahsedildiği gibi beyinlerindeki solunum merkezinin olgunlaşmadığı düşünülüyor.
• Solunum yolu enfeksiyonları: Ani bebek ölümü ile kaybedilen bebeklerin bir çoğunda yakın zamanda geçirilmiş ateşli üst solunum yolu enfeksiyonu hikâyesi vardır.

Bebeğin yaşadığı ortama ait faktörler:

• Yüz üstü yatış
• Yatağın/zeminin çok yumuşak olması
• Anneyle aynı yatağı paylaşma
• Odanın çok sıcak olması
• Sigara dumanına maruziyet

Ani bebek ölümü için risk faktörleri:

• Cinsiyet: Erkeklerde daha sık
• Yaş: ay arası daha sık
• Sigara dumanına maruziyet
• Irk: Beyaz ırk dışındakilerde açıklanamayan bir şekilde daha sık
• Aile hikayesi: Kardeşinde veya birinci derecede yakınlarında ani bebek ölümü olanlarda risk daha fazla
• Anne yaşı: 20 yaş altı annelerin bebeklerinde daha sık
• Alkol ve sigara tüketen annelerin bebeklerinde daha sık

Ani bebek ölümünden korunma:

• Yüz üstü yatırmayın
• Yatağı yumuşak olmasın
• Odası çok sıcak olmasın
• Sigara içmeyin
• Beşikte yatırın ama beşik hemen yanınızda olsun
• Anne sütü verin: Koruyuculuğu gösterilmiştir.
• Bebek monitör ve telsizlerinin koruyuculuğu gösterilmemiştir
• Aşılamanın ani bebek ölümü üzerine risk arttırdığı gösterilmemiştir

Özet

Her ne kadar sorunun nedeni henüz açıklığa kavuşturulamamış ise de, bilim adamları bugün şunu kesinlikle bilmektedir ki, bazı bebekler (yüksek riskli gruba dahil olmayan bebeklerin de bu sebepten ötürü ölebilmeleri gerçeğine karşın), diğer bebeklere nazaran daha yüksek riskli bir grup oluşturmaktadırlar.

Prematürite ya da düşük kilolu olarak dünyaya gelmiş bebekler, sigara tiryakileri ya da uyuşturucu kullananların bebekleri, Ani bebek ölümü nedeniyle ölmüş bebeğin kardeşi olarak dünyaya gelmiş bebekler, doğduğu esnada soluk alıp vermesi durmuş ve sonradan canlandırma işlemi uygulanmış bebekler yüksek riskli gruba dahil olmaktadır.

Ani bebek ölümü nedeniyle ölümleri önlemeye yönelik bir çaba olarak, özellikle yüksek riskli gruba dahil olan bebeklerin sıkı bir gözetim altında tutulması tavsiye edilir.

Bununla beraber, hangi bebekler üzerinde gözetim yapılması gerektiği ve gözetimin ne derece yararlı olacağı konularında çok az şey bilinmektedir. Bebeklerini gözetim altına alması gerektiğine karar verilen anne ve babaların kalp ve akciğerlerin canlandırılması ve gözetim cihazlarının nasıl kullanılacağı konularında eğitilmeleri gerekmektedir