Anlatımda Duruluk

Anlatım özellikleri Türkçe konuları içinde önemli bir yer kaplamaktadır. Kpss Türkçe sorularında sıkça karşımıza çıkan cümlede anlatım özellikleri, hemen hemen her yıl kamu personeli seçme sınavında da  karşımıza çıkmaktadır. Genelde memur adayları tarafından karıştırılan cümlede anlatım özellikleri konusu iyice anlaşılmalı ve konu üzerinde bolca soru çözülmelidir.

Cümlede Anlatım Özellikleri

Cümlede anlatım özellikleri Açıklık, duruluk, yalınlık, sadelik, özgünlük, yoğunluk (derinlik), doğallık, evrensellik, kalıcılık ve tutarlılık gibi kavramları beraberinde getirmektedir. Kpss de anlatım özellikleri konusundaki soruları bu kavramlar üzerinden sormaktadır.

1) Açıklık: Kpss Türkçe sorularında sıkça karşımıza çıkan açıklık kavramı, tek anlama gelmek ve net anlamlı olmaktır. Bir cümlenin kişi, noktalama ve anlam yönünden anlaşılır olmasıdır.

Ben, kardeşimi ablamdan daha çok severim.

Buradan ”Ben, kardeşimi annemi sevdiğimden çok seviyorum” anlamı ve ”Ben kardeşimi, annemin kardeşimi sevdiğinden daha çok seviyorum” anlamı çıkıyor. Dolayısıyla iki anlam çıktığı için açıklık yoktur.

Açıklık yoksa o cümlede anlatım bozukluğu vardır.

2) Duruluk:Kpss Türkçe cümlede anlatım özellikleri içinde yer alan duruluk, bir cümlede gereksiz söz kullanmamayı ve gerektiği kadar sözcük kullanmayı belirtmektedir.

Onunla ilk tanıştığımda ondan hiç hoşlanmamıştım.

Burada ”ilk” sözcüğü fazlalıktır. Çünkü bir kişiyle tanıştığında zaten önceden tanışmamışsındır.

Duruluk yoksa, o cümlede anlatım bozukluğu vardır.

3) Yalınlık: Süssüz, sanatsız, şatafatsız, gösterişsiz, dolambaçlı yollara başvurmadan direkt anlatımı ifade eden cümlelerdir.

Yalınlık yoksa anlatım bozukluğu vardır diyemeyiz. Çünkü yalınlık o yazıyı yazan kişiye bağlı bir niteliktir.

4) Sadelik: Bir cümlede yabancı sözcük kullanmamak ve anlamı bilinen sözcüklerden oluşturmaktır.

Gözlerinden dökülen inciler yüreğimi dağladı.

Bu cümle duru ve sadedir. Ancak yalın değildir. Çünkü söz sanatı mevcuttur.

5)Özgünlük: Yazarın dil ve anlatım bakımından farklı olması, yeni, kendine özgü, orijinal ve yenilikçi olması gibi anlamları ifade eder.

6) Yoğunluk (Derinlik): Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait cümlede anlatım özellikleri konusunda yer alan yoğunluk, derin yoruma açık, satır aralarında okunan anlatım, sıradan olmayan, sığ olmayan, yüzeysel olmayan anlatım, az sözle çok şey anlatmak ve her okunuşta yeni anlamlar bulunabilen anlatım şeklidir. Kısaca duygu ve düşünce zenginliğidir.

7) Doğallık: Bir düşüncenin içten, samimi ve olduğu gibi aktarılmasıdır.

8) Evrensellik: Düşünceleriyle tüm insanlığa seslenmeyi başarabilmektir.

9) Kalıcılık: Bir yazarın yalnızca yaşadığı devirde değil gelecekte de anılması ya da adından söz ettirmesidir.

10) Tutarlılık: Bir yazarın düşünce ve davranışlarının, yazdıklarıyla uyuşmasıdır.

Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait Cümlede anlatım özellikleri konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss Türkçe konusu Paragraf bölümündeki Anlatım Biçimleri olacaktır.

ANLATIM İLKELERİ

AKICILIK

Aktarılacak düşüncenin, durumun, duygunun özelliğine göre uzun ve kısa cümleleri birbirlerinin arasına yerleş­tirmek akıcılığı sağlar. Ayrıca yeri geldiğinde, yazıyı tekdüzelikten kurtarmak için devrik cümleler de kullanılabilir.

Birbirlerini olumsuz etkileyerek söyleyişi (telaffuz) güçleştiren sesler bir arada kullanılmaz. Arka arkaya kolay­ca söylenebilen cümlelerle metinde akıcılık sağlanır.

(Akıcı olmayan cümle örneği:

Şu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi, ortada su şişesi.

“ş” harfinin sıralanışı söyleyişi güçleştirmektedir.)

DURULUK

Bir anlatımda gereksiz sözcük kullanılmaması duruluktur. Bir sözcüğün cümleden çıkarılması anlamı bozmu­yor, daraltmıyorsa o sözcük gereksizdir.

Örnek:

Akıllı ve civanmert olan kişi, kendi hesabına bir korku beslese de  o , gerekeni yapar dostları için.

(“O” sözcüğü, “kişi” sözcüğünün yerine kullanıldığı için duruluğu bozmuş, bağdaşıklığa aykırı bir kullanım mey­dana gelmiştir.)

AÇIKLIK

Bir anlatımda her okuyan aynı anlamda birleşiyor, farklı anlamlar çıkarmıyorsa o anlatım açıktır. Sözcüklerin yerinde kullanılmaması, uygun yerde virgül kullanılmaması, çelişen sözcüklerin kullanılması, açıklığı yok eder ve anlatım bozukluğu meydana gelir.

Örnek:

•     Uysal insanı suskunluğuyla dize getirir.      (Virgül eksikliği)

•     Sevincini herkes paylaştı, güzel bir tören oldu. (Zamir eksikliği – Senin sevincin mi, onun sevinci mi?)

• Konferansın amacı, nutukta olduğu gibi dinleyiciyi heyecanlandırmak değil, bilgilendirmektir. (Anlam belir­sizliği – Konferansta da nutukta olduğu gibi mi yoksa konferansta nutukta olduğu gibi değil mi?)

YALINLIK

Sade, içten bir anlatıma yönelerek süsten, işlevsiz edebî sanattan kaçınıp doğal bir anlatıma önem vermektir.

Örnek:

Zamanla nasıl da değişiyor insan!

YOĞUNLUK

Az sözle derin düşünceleri çağrıştırmaktır. Anlam katmanlarında çağrışımların önemli bir yer tutmasıdır.

Örnek:

İnsan, insanın kurdudur.

DOĞALLIK

Duygu ve düşüncelerin içten bir biçimde konuşma diliyle yansıtılmasıdır. Yapmacıklıktan kaçınılır.

ÖZLÜLÜK

Düşüncenin özünün gereksiz uzatmalardan kaçınılarak ayrıntıdan uzak verilmesidir.

ÖZGÜNLÜK

Bir sanatçının, taklit olmayan ve taklit edilemeyen eserleri özgündür. Duygu ve düşüncelerin “üslup” oluştura­cak biçimde sunulmasıdır.

TUTARLILIK

Sözcükler ya da cümleler arasında anlam, kullanım ve söz dizimi açısından çelişmezlik ilkesine uyulmasıdır.

İNANDIRICILIK

Duygu ve düşüncelerin mantık çerçevesi içinde samimi bir biçimde aktarılmasıdır.

İLETİŞİM DİLİNDE YETKİNLİK

Dil bilgisi ve anlama dayalı yanlışların yapılmamasıdır.