Arapçada Nefy Edatları
Osman AKTAŞ َﻣ ْﻦedatı muzafun ileyh olursa veya kendisinden önce harf-i cer gelirse, mahallen mecrur olur: ( أ َ ُﺧﻮ َﻣ ْﻦ َھﺬَا؟Bu, kimin kardeşi?) ( ِﻟ َﻤ ْﻦ َھﺬَا ْاﻟﻘَﻠَ ُﻢ؟Bu kalem kimin?) İsm-i Mevsûl َﻣ ْﻦ, müşterek ism-i mevsullerden olup âkiller için kullanılır. Çekimi yoktur. Müfred, tesniye, cemi‘, müzekker ve müennes için ortak kullanılır. (Hâşimî, 98) Cümledeki yerine göre mahallen merfu, mansub veya mecrur olur. (Râcihî, ) Mahallen merfu: ( أَﺗ َﯽ َﻣ ْﻦ ﻧَ َﺠ َﺢBaşarılı olan geldi.) Mahallen mansub: ( َرأَﯾْﺖُ َﻣ ْﻦ ﻧَ َﺠ َﺢBaşarılı olanı gördüm.) َ ُﺳﻠﱠ ْﻤﺖ Mahallen mecrur: ﻋﻠَﯽ َﻣ ْﻦ ﻧَ َﺠ َﺢ َ (Başarılı olana selam verdim.) Şart Edatı (İsmi) Şart ismi olarak âkiller için kullanılan َﻣ ْﻦ, mebnî olup cümledeki yerine göre mahallen merfu, mansub veya mecrur olur: (Râcihî, ) Mahallen merfu: ( َﻣ ْﻦ ﯾَ ْﻘ َﺮأْ ﯾَ ْﻔ َﮭ ْﻢOkuyan anlar.) َ ُ ﺴﺎ ِﻋ ْﺪ أ Mahallen mansub: ُﺳﺎ ِﻋ ْﺪه َ ُ ( َﻣ ْﻦ ﺗKime yardım edersen ona yardım ederim.) Mahallen mecrur: ﻋ َﻠ ْﯿ ِﮫ َ ُ ﺴ ِﻠّ ْﻢ أ َ ﺳ ِﻠّ ْﻢ َ ُ ﻋﻠَﯽ َﻣ ْﻦ ﺗ َ (Kime selam verirsen ona selam veririm.) 5. Hatte ( ) َﺣﺘ ﱠﯽEdatı ﺣﺘﯽedatı, harf-i cer, atıf harfi, ibtidâ harfi ve nasb edatı olmak üzere 4 farklı görev ve anlamda kullanılmaktadır. (Çörtü, ; Hacibekiroğlu, ) Harf-i Cer Harf-i cer olarak kullanılan ﺣﺘﯽ, genellikle zaman ve mekân bakımından –e kadar anlamına gelir. (Çörtü, ) Arapçada Farklı Görev ve Anlamlarda Kullanılan Bazı Edatlar ﺎح ِ َﺼﺒ ( َرا َﺟ ْﻌﺖُ د ُُروﺳِﻲ َﺣﺘﱠﯽ اﻟ ﱠSabaha kadar ders çalıştım.) اﻟﻄﺎﻟِﺐُ َﺣﺘﱠﯽ ْاﻟ َﻤ ْﻜﺘَﺒَ ِﺔ ( َﻣﺸَﯽ ﱠÖğrenci, kütüphaneye kadar yürüdü.) Atıf Harfi ﺣﺘﯽ, atf-ı nesakta atıf harfi olarak kullanılan bir harftir. Atıf harfi olarak kullanıldığında –e kadar anlamının yanında hükümde ortaklık bildirir: (Râcihî, ) ( أَﻛ َْﻠﺖُ اﻟ ﱠKuyruğuna varıncaya kadar/kuyruğu da dahil balığı ﺴ َﻤ َﻜﺔَ َﺣﺘﱠﯽ ذَ ْﯾﻠَ َﮭﺎ yedim.) َ ( ا َ ْﻟ َﻮا ِﻟﺪُ ﯾُﺤِ ﺐﱡ اِ ْﺑﻨَﮫُ َﺣﺘﱠﯽ أ َ ْﺧBaba, yanlışlarıyla birlikte oğlunu seviyor.) ُﻄﺎ َءه Nasb Edatı ﺣﺘﯽ, gizli bir أ َ ْنedatıyla birlikte muzari fiili nasb eder. ِإﻟَﯽve ِﻟ َﻜ ْﻲ/َﻛ ْﻲ anlamlarında kullanılır. إِﻟَﯽanlamında kullanıldığında –e kadar anlamına; ِﻟ َﻜ ْﻲ/ َﻛ ْﻲanlamında kullanıldığında ise için, sebebiyle, dolayısıyla, -sın diye, -mek için anlamına gelir. (Çörtü, ; ) إِﻟَﯽanlamında kullanımına örnek: ﺎم َﺣﺘﱠﯽ ﯾَ ْﺸﺒَ َﻊ ( ﯾَﺄ ْ ُﻛ ُﻞ ﱠDoyuncaya kadar َ َاﻟﻄﻌ yemek yiyor.) ﱡ ِﻟ َﻜ ْﻲ/ َﻛ ْﻲanlamında kullanımına örnek: ُاﻟﻄ ﱠﻼب ْ س ﺑِﺒ ُﻂءٍ َﺣﺘﱠﯽ ﯾَ ْﻔ َﮭ َﻢ ُ ﯾَﺘ َ َﻜﻠﱠ ُﻢ ْاﻟ ُﻤﺪَ ِ ّر (Öğretmen, öğrenciler anlasın diye yavaş konuşuyor.) Başlangıç Harfi (ُاﻻ ْﺑﺘِﺪَاﺋِﯿﱠﺔ ِ ْ ) َﺣﺘ ﱠﯽ İsim cümlesinin ve fiil cümlesinin başına gelir. Kendisinden sonra gelen cümle, isti’nafiye cümlesi olur. Kendisinden sonra gelen cümlenin irabına etki etmez. (Çörtü, ; Murâdî, ) ﺖِ ﺼﯽ َﺣﺘ َﯽ ُو ُﺟﻮدُھَﺎ ِزﯾﻨَﺔٌ ﻓِﻲ ْاﻟﺒَ ْﯿ ِ ُ ( ﻓَ َﻮاﺋِﺪُ ْاﻟ ُﻜﺘKitapların faydası saymakla bitmez, َ ْﺐ َﻻ ﺗُﺤ öyle ki varlığı da eve güzellik katar.) 6. Vâv ( )وEdatı Vâv edatı; atıf harfi, kasem harfi, isti’nâfiyye harfi, vâvu’l-hâliyye, musâhaba harfi, i‘tirâdiyye vâvı ve rubbe vâvı olmak üzere yedi farklı anlam ve görevde kullanılmaktadır. (Çörtü, ; Şimşek, ) Mevzu, sy. 6 (Eylül ) Osman AKTAŞ Aktaş, Osman. (). “Arap Nahiv İlminin Temelleri ve İlk Nahiv Bilginleri”. ss. İslami İlimlerin Doğuşu ve İlk Tartışmalar, editör M. Özdemir ve M. Samar. Ankara: Fecr Yayınları. Cerîr b. Atiyye. (). Dîvânu Cerîr. Beyrut: Dâru Beyrut. Çavdar, Emre. (). “Arap Dili’nde ‘Lâm’, ‘Lâ’, ‘Mâ’ Edatları ve Kur’ân-ı Kerim’deki Kullanımları”. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya. Çörtü, Mustafa Meral. (). Sarf-Nahiv Edatlar. 8. bs. İstanbul: Marmara Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Çörtü, Mustafa Meral. (). Arapça Cümle Kuruluşu ve Tercüme Tekniği. 8. bs. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Çörtü, Mustafa Meral. (). Arapça Dilbilgisi Sarf. bs. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Da’kûr, Nedîm Hüseyin. (). el-Kavâ’idu’t-tatbîkiyye fi’l-luğati’l-’Arabiyye. 2. bs. Beyrut: Muessesetu Bahsûn. Ebû’l-’Atâhiye, İsmail b. el-Kasım. (). Dîvânu Ebî’l-’Atâhiye. Beyrut: Dâru Beyrut. Ğalâyînî, Mustafa b. Muhammed Selîm. (). Câmi’u’d-durûsi’l-’arabiyye. bs. Beyrut: el-Mektebetu’l-’Asriyye. Hacibekiroğlu, Abdullah. (). “Arap Dilinde Edatların Metinde Kurduğu Anlamsal İlişkiler”. Doktora Tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara. Hacibekiroğlu, Abdullah. (). “Arap Dilinde Edatların Yapı ve Fonksiyo- nu”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14(28) doi: /hititilahiyat Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin, çev. (). Kurân-ı Kerîm Meâli. bs. An- kara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. (). el-Kavâ‘idu’l-esâsiyye li’l-luğati’l-‘arabiyye. 3. bs. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife. Arapçada Farklı Görev ve Anlamlarda Kullanılan Bazı Edatlar İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân. t.y. el-Luma‘ fi’l-‘Arabiyye. Kuveyt: Dâru’l- Kutubi’s-Sekafiyye. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah. (). Şerhu katri’n-nedâ ve belli’s-sadâ. Beyrut: Dâru İbn Kesîr. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh. (). Muğnî’l-lebîb ’an kutubi’l-e’ârîb. 6. bs. Dımeşk: Dâru’l- Fikr. İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ah- med el-Ensârî er-Rüveyfiî. (). Lisânü'l-'Arab. 3. bs. Beyrut: Dâru Sâdir. Meylânî, Muhammed b. Abdurrahim. (). Şerhu’l-muğnî. İstanbul: Şifa Ya- yınevi. Murâdî, Hasan b. Kasım. (). el-Cenâ ed-dânî fî hurûfi’l-me’ânî. 1. bs. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye. Râcihî, Abduh. (). et-Tatbîku’n-nahvî. 2. bs. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l- ’Arabiyye. Rummânî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsa. (). Menâzili’l-hurûf. 1. bs. Beyrut: el- Mektebetu’l-’Asriyye. Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih. (). Me’ânî’n-nahv. 1. bs. Ürdün: Dâru’l-Fikr. Sevinç, Resul. (). Arapçada Cümle Yapısı. 2. bs. İstanbul: Ensar Neşriyat. Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasan b. Abdullah. (). Ahbâru’n-nahviyyîn el-Basriyyîn. 1. bs. Kahire: Mektebetu Lisâni’l-’Arab. Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celâluddîn. (). el-İtkân fî ’ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: el-Hey’etu’l-Mısriyye’l-’Âmme li’l-Kitâb. Şen, Ahmet. (). “Ebu’l-‘Abbâs el-Müberred’in el-Muktedab Adlı Eserinde Nahiv İlmine Ait Görüşleri”. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun. Şimşek, Mehmet Ali. (). “Arap Dilinde Çok Anlamlılık ve Karine İlişkisi”. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. Mevzu, sy. 6 (Eylül )
nest...