Ardıç Hangi Bölgede Yetişir
kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir Tür Bilgileri
Tür Bilgileri
AĞAÇ TÜRLERİNE AİT GENEL BİLGİLER
1)ÇINARLAR
Dünyada 6-7 türü olan çınarlar, Kuzey Amerika’dan Güney Doğu Avrupa’ya ve Ön Asya’ya kadar geniş bir yayılış gösterir. Yaprakları 3-5 lobludur. Meyveleri küre biçimli, büyük, birleşik ve uzun saplıdır. Çok geniş tepeli, boylu, kalın dallı ve çok uzun ömürlü ağaçlardır. 20-30 metre boylanabilen 3-4 metre çap yapabilen bir ağaç türüdür. Akarsu boylarında ve dere yataklarında yetişen, hızlı gelişen, sürgün verme yeteneği yüksek olan bir ağaçtır. Ülkemizde doğal yayılış gösteren 2 türü vardır.
1.1.Londra Çınarı (Platanus occidentalis)
Anavatanı Kuzey Amerika’nın güney bölgeleridir. Buradan Avrupa’ya ve oradan ülkemize getirilmiştir. Ülkemizin hemen her yöresinde görülmektedir. 30-40 metre boy, yuvarlak geniş bir tepe, büyük gövde çaplarına ulaşır. Ilıman iklimlerde derin taze nemli topraklarda iyi yetişir. Avrupa’da yol kenarı ağaçlandırmalarında çok fazla kullanılır.
1.2. Doğu Çınarı (Platanus orientalis)
25-30 metre boylanabilen bu türün doğal yayılışı Güneydoğu Avrupa’dan başlar, Anadolu üzerinden Himalaya Dağlarına kadar uzanır. Bu türün batı çınarından tek farkı, gövde kabuklarının zaman zaman soyulması ve dökülen kabuk yerinin açık renkli kalması nedeniyle görünümünün benekli olmasıdır.
2)SERVİ
Ülkemizde doğal olarak yetişen Cupressus sempervirens L. (Adi Servi, Akdeniz Servisi)’in iki varyetesi vardır. Cupressus sempervirens var. sempervirens (Piramidal-Ehrami Servi), Cami avlularında, mezarlıklarda süs bitkisi olarak kullanılır. Diğer varyetesi, Cupressus sempervirens var. horizontalis (Dallı Servi)’in dünya üzerindeki ormanlarının bir bölümü Akdeniz Bölgesi’n de bulunmaktadır. Piramidal formdan geniş konik tepe yapısıyla ayrılır. 30 metreye kadar boy yapabilen sütun ya da piramit görünüşünde veya geniş ve yaygın tepeli ağaç durumunda bulunur.
3.ANDIZ (Arceuthos Drupaceae)
Andız ya da andız ağacı, servigiller familyasından, genelde 10–15 metre boylanabilen bir ağaç türüdür. Ülkemizin güneyi ile Doğu Akdeniz bölgesinde, Yunanistan’ın güneyi, batı Suriye ve Lübnan’da 800-1700 metre yükseklikteki kayalıklarda dağılım gösterir.
4.BOYLU ARDIÇ (Juniperus excelsa)
Doğu Akdeniz'de, kuzeydoğu Yunanistan'dan ve Türkiye'den güney Bulgaristan'dan Suriye ve Lübnan, Ürdün ve Kafkas dağlarına kadar bulunan bir ardıç türüdür.
5.KOKULU ARDIÇ (Juniperus foetidissima)
15 metre kadar boy yapabilen, piramit taçlı, herdem yeşil bir kozalaklı türüdür. Gövde gençliğinde düzgün ve gri renktedir, olgunlaştıkça dikine çizgili bir hal alır; dallar yukarı doğru gelişir. Yapraklar bazı alt dallarda 2-3 milimetre uzunlukta, iğne şeklinde, sivri uçlu, batıcı, koyu yeşil renkte; çoğunluk yaprak ise 1,5-2 milimetre uzunlukta ve pul yaprak şeklindedir. Yaprak ovuşturulduğunda kendine has bir koku verir. Erkek çiçekler 2-4milimetre uzunlukta, sonbaharda sürgün uçlarında belirir, Mart ayında olgunlaşır; dişi çiçekler Mart ayında çıkarlar ve 1,5-2 milimetre uzunlukta, pembe-turuncu renklidir.
6)MEŞELER
Meşe cinsine dair yaklaşık 280 kadar tür dünyada kuzey yarım kürede ve ülkemizin her bölgesinde türlere göre yayılış gösterebilir. 25 metre boya ve 2 metre çapa erişebilen ağaç formundan 3-5 metre boya sahip çalılara kadar değişen türleri bulunmaktadır.
6.1. Sapsız Meşe (Quercus petreae)
Kıta Avrupası’nda ve ülkemizde doğal olarak yaşamaktadır. 25-30 metre boy ve darca bir tepe yapar. Gövde kabukları düz, dar aralı, boyuna derin çatlaklı, açık kahve renklidir. Kent iklimine dayanabilen bir türdür.
6.2. Saplı Meşe (Quercus robur)
25-30 metre boy, 2 metre gövde çapı ve geniş bir tepe yapar. Gövde kabuk rengi gri-esmerdir. Oldukça uzun ömürlü olan bu meşe türü ılıman iklimlerde, taban suyu yüksek düzlüklerde, dere içlerinde, derin topraklar üzerinde gruplar halinde ya da tek bireyler halinde yetişebilir. Kent iklimine dayanıklıdır.
6.3. Istranca Meşesi (Quercus hartvissiana)
Coğrafi yayılışı Bulgaristan’dan başlayan bu meşe türü Anadolu üzerinden Güney Kafkasya’ya kadar geniş bir alanda yayılış gösterir. Hızlı büyüyen bir tür olan bu meşenin asıl yayılışı Istranca Dağları ise de Karadeniz Bölgesi’nde dişbudak ve kızılağaç ile karışık olarak çok geniş bir yayılış alanına sahiptir. Özellikle Trakya ve Orta Karadeniz’in subasar (longoz) ormanlarında 250 yaşın üzerinde 2 metreden kalın ve 30 metreden uzun çok sayıda ağacın bulunduğu bildirilmiştir.
6.4. Kermes Meşesi (Quercus coccifera)
Kermes meşesi, kayıngiller familyasından Akdeniz'e özgü bir meşe türüdür. Sık dallı olup 2–3 metre boyunda herdem yeşil bir çalı ya da nadir olarak 10 metreye kadar boylanabilen ağaç formu olarak bilinmektedir.
6.5.Tüylü Meşe (Quercus pubescens)
Bu meşe türü genelde orta boylu bir ağaçtır. Ancak bazen 20 metreye kadar boylanabildiği görülmektedir. Yaprak, tomurcuk ve sürgünleri kadifemsi tüylerle kaplıdır. Yapraklar 5-7 lopludur, 8–10 cm uzunluğundadır. Üzeri kadifemsi tüylerle kaplıdır. Tüyler yaprakta belirgindir.
7) ÇAMLAR
Çam cinsi yüzlerce alttür, varyete ve coğrafi ırk içerir. Kuzey yarım kürede tropikal bölgelerde yüksek dağlarda görünür. 40 metrenin üzerinde boylu ve piramidal habitüslü çamlar yanında bodur ve sürünücü türler de vardır. Genellikle ışık ağacıdır ve gölgeye dayanamazlar ancak karaçam gibi bazı türleri yarı gölge sever.
7.1.Kızılçam (Pinus brutia)
Akdeniz kuşağının orta ve doğu bölgelerinde özellikle Güney, Batı, Marmara ve kısmen de Batı Karadeniz Bölgelerimizde yetişir. Kıyıdan başlayarak 1200-1400 metre yüksekliğe kadar çıkar. Ülkemizde 15-20 metreye kadar boy, 1 metrenin üstünde gövde çapı yapabilir. Gövde kabuğu kırmızımsı-kahve renkli ve plakalıdır.
7.2. Fıstık Çamı (Pinus pinea)
Sıcak ve kurak Akdeniz ikliminin ağacı olan fıstık çamı, İber Yarımadası’ndan Anadolu’ya kadar uzanan kuşakta yayılış gösterir. En geniş yayılışını ülkemizde Batı Anadolu ve Marmara Bölgelerinde lokal olarak da Artvin’de Çoruh Vadisi’nde yapar. Olgun bireyleri 25 metre boy ile 1 metre kadar gövde çapı genişliğine ulaşabilir. Halk arasında çam fıstığı diye adlandırılan tohumları özellikle Batı Anadolu Bölgesi halkının önemli bir geçim kaynağıdır. Işık sevmesine karşın gölgeye de dayanıklıdır.
7.3. Kara Çam (Pinus nigra)
Karaçam, çamgiller familyasından bir çam türü. Karaçam ağaçları 35–40 metre boy yapar. Yaşlı ağaçlarda gövde derin çatlaklıdır, kalın ve esmer kabukları vardır. Bu Ağaçlar bol reçineli tomurcuklar büyük, silindirik ve uçları sivri, tomurcuk pullarının kenarları kirpiklidir. Oldukça uzun ömürlü ağaç türlerimizdendir.
8.GÖKNAR (Abies nordmanniana ssp.)
Göknar ya da köknar, çamgiller familyasının Abies cinsinden iğne yapraklı ağaç türlerine verilen isimdir. 40 metreye kadar boylanabilen göknarlar, kendine özgü formu, gövde kabuğu iğne yaprakları ve hatta kokusu ile Çamgiller familyasının diğer türlerinden ayırt edilebilir.
9) SEDİRLER
Sedirler sıcak Akdeniz ikliminin ağacıdır. Güneşli yamaçları severler ve ışık ağacıdır. Dört sedir türünden birisi olan Toros sedirinin dünya üzerindeki en geniş doğal ormanları ülkemizdedir.
9.1. Toros Sediri (Cedrus libani)
Batı, Orta ve Doğu Toroslarda doğal olarak bulunur. Kuzeyde Erbaa ve Niksar yörelerinde küçük ve izole bir yayılış gösterir. Dünyada en geniş doğal Toros sediri ormanları ülkemizde Akdeniz bölgesinde bulunur. Burdur’dan yayılışına başlar Hatay Amanos Dağların’dan Lübnan’a uzanır. 40 metre boy 2 metre gövde çapı önce piramit sonra yayvan bir tepe yapar ve 1000 yıl kadar yaşayabilir.
9.2. Himalaya Sediri (Cedrus deodora)
Himalaya Dağlarının batısında yayılış gösteren bir sedir türüdür. 50 metreye kadar boy, 3 metreden fazla çap yapabilir. İğne yapraklarının uzun, yeşil ve fazla çap yapabilir.
10. SAKIZ AĞACI (Pistacea atlantica)
Sakız ağacı 20 metreye kadar boylanabilen geniş ve yuvarlak tepeli bir ağaç türüdür. Asıl yayılışını Kuzey Afrika’da gösterir. Ege ve Akdeniz ormanlarında doğal olarak yetişir. Koyu kırmızı çiçeği salkım şeklindedir.
11)IHLAMUR
Kuzey yarım kürenin ılıman ve subtropik bölgelerinde yayılış gösteren 30 kadar türü vardır. Bu türlerden ülkemizde 3 tanesi doğal olarak yayılış gösterebilir. Genel olarak, Marmara, Batı Karadeniz, orta Toroslar ve Kuzey Anadolu’da yayılış gösteren 20-30 metre boyunda sık dallı, geniş tepeli bir ağaçtır. Türlerine göre Gümüşi Ihlamur; Batı Karadeniz ve Marmara sahilleri ormanlarının alçak ve rutubetli yerlerinde, Büyük Yapraklı Ihlamur; Çanakkale çevresi ve Orta Toroslarda, Kafkas Ihlamuru; Anadolu’nun Kuzey ve Kuzey doğu bölgelerinde, Kaz Dağları ve Antalya çevrelerinde görülür. Çoğunluğu ağaç, bazıları da boylu çalı halinde kışın yaprağını döken bitkilerdir.
11.1. Gümüşi Ihlamur (Tilia argentea)
Güneydoğu Avrupa ve Asya’da Türkiye’de (Karadeniz ve Marmara bölgeleri yapraklı orman kuşağında) yetişir. Yapraklarının altı gümüş renginde tüyler ile kaplı olduğu için bu adı almıştır. Sık dallanma, geniş piramit formlu bir tepe yapar.
11.2. Büyük Yapraklı Ihlamur (Tilia platyhyllos)
30-40 metre kadar boylanabilir. Yaprak büyüklüğüne bağlı olarak türe ismi verilmiştir. Yaprak kenarları keskin dişlidir. Üst yüzü mat yeşil, tüylü veya çıplak, alt yüzü mavimsi yeşil ve tüylüdür.
12.ZEYTİN (Olea europeae)
Bu zeytin ağacı türü zeytingiller familyasının 10 metreye kadar boylanabilen yayvan tepeli, her dem yeşil Akdeniz iklimine özgü bir ağaç türüdür. Gövdesi genellikle yaşlı bireylerde oluklu ve kıvrımlıdır. Oldukça uzun ömre sahip bir ağaç türüdür. 2000 yaşında olan bireyler tespit edilmiştir.
13.MAMUT AĞACI (Metasequoia gigantea)
Mamut ağacı 80-100 metre boy, 3-4,5 metre çap yapabilen, çap hacim ve yaş bakımından dünyanın en büyük ağacıdır. Doğal yayılış alanı Amerika’nın Kaliforniya Eyaleti’nin bazı bölgeleri olarak bilinmektedir.
14.PORSUK (Taxus baccata)
Bu tür porsukgiller familyasına mensup bir ağaçtır. Bazen boylu çalı olarak, bazen ise 20 metreden fazla boylanabilen sık dallı yuvarlak tepeli bir ağaç olarak karşımıza çıkabilmektedir.
15.ANADOLU KESTANESİ(Castanea sativa)
30 metre kadar boy 3 metre kadar gövde çapı yapabilen bir ağaç türüdür. 1000 yaşına kadar yaşayabildiği bilinmektedir.
16.AHLAT (Pyrus elaeagnifolia)
Ahlat, Anadolu'da yaygın olarak yetişen yabani bir armut türüdür. Genelde ahlat yaygın adıyla bilinir. Bazı yörelerde çakal armudu, çördük gibi yöresel isimleri de vardır. Ahlat, Anadolu'nun hemen her yerinde bulunan, bir ağaç türüdür. Kuraklığa ve hava kirliliğine dayanıklı bir türdür.
17.DOĞU KAYINI (Fagus orientalis)
Doğu Kayını, Balkanlar’dan Trakya’ya ve kuzeyden ve güneyden Yıldız (Istranca) Dağları ile İstanbul’a ulaşır, sonra Kocaeli Yarımadası’na biraz Ege’ye iner. Buradan Doğu Karadeniz boyunca Kafkaslar’a ve Kırım’a uzanır. Bu ana yayılıştan ayrı olarak İskenderun Körfezi’nin kuzey doğusunda Hatay ve Maraş’ta ormanların yüksek bölgelerinde 1500 metre üzerinde izole yayılış gösterir. 30-40 metreye kadar boy 2 metrenin üzerinde çap yapabilen bir ağaç türüdür. Açık gri veya koyu gri renkli kabukları çatlamadan düz ve pürüzsüz olarak kalır.
18.GÜRGEN (Carpinus betulus)
Kışın yaprağını döken ağaç ve ya boylu çalı halin de ki bitkilerdir. Trakya, Ege, Marmara Bölgesi, Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesin de yayılış gösterir. Genellikle kuzey ve güney kıyı bölgelerimizin karışık ormanlarında bulunur. Dallar narin, kabuk gri renkli, düzgün veya levhalar halin de çatlaklıdır. Toprak durumuna göre derine giden veya yayvan bir kök sistemi kurar. Rutubetli ağırca toprakları sever, su baskınlarına dayanıklıdır. Humus içeriği fazla olan sıcakça kalker toprakların da iyi bir büyüme yapar. Bazı türlerinin boyu 20 metreye kadar ulaşabilir.
Kaynaklar:
-İstanbul Büyükşehir Belediyesi “İstanbul’un Doğal Mirası Anıt Ağaçlar”
-Tarım ve Orman Bakanlığı
-Orman Genel Müdürlüğü “Orman Atlası”
Ağaçlar
Ardıç
Ardıç, servigiller (Cupressaceae) familyasından Juniperus cinsine ait iğne yapraklı ağaç ve çalı formundaki taksonların ortak adıdır. Ardıç ağacı; ancak ardıç kuşunun - ardıç tohumunu yemesi ve tohumun kuşun midesindeki enzimlerle birleşmesi sonucunda, dışkısının düştüğü yerde çıkabilen bir mucize ağaçtır.
Ardıç ağacının kutsallığı Anadolu’da Sivas, Elazığ, Siirt, Tunceli, Adıyaman, Erzurum gibi illerde çok daha değerlidir. Bozkırın ortasında bir yeşil alan görürseniz bilin ki ardıç ormanıdır. Ardıca verilen değer Anadolu’ya verilen değerle eşdeğerdir.
Anadolu uygarlıklarında ardıç ağaçları, çürümeye, kurtlanmaya, suya dayanıklılığı, yüksek enerjiye ve ses iletimine sahip olmaları nedeniyle, konut, kuyu, sarnıç, ambar inşasında, bahçe çitlerinde, müzik aleti yapımında, demir atölyelerinde, ısınmada ve keçilerin beslenmesinde kullanılmıştır. Ayrıca, ardıç tohumları pek çok hastalığın tedavisinde bitkisel ilaç olarak ve yemeklere koku ve tat vermek amacıyla kullanılır. Kullanım alanının genişliği, ardıç ormanlarının hızla azalmasına neden olmuştur. Bu nedenle ardıçların tohumdan yığınsal üretiminin gerçekleştirilmesi için son yıllardaki araştırmalar artmıştır.
Huş
Huş, huşgiller (Betulaceae) familyasının Betula cinsinden ağaç veya ağaççıklara verilen addır. Anadolu’nun bizlere sunduğu doğal zenginliklerden biri de huş ağacıdır. Huş ağacı kuzey ve ılıman kuzey bölgelerinde yetişir. Örümcek ağı gibi ince dalları ve beyaz kabuğuyla huş ağacı özellikle kışın güzel bir görüntü verir. Tüm Avrupa, Kafkasya, Doğu Anadolu, Kuzey Irak, Kuzeybatı İran ve Sibirya, salkım huşun doğal yayılış alanıdır. Türkiye'de Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu'da, Nemrut Dağı krateri içerisinde, Tunceli, Ovacık, Munzur Vadisi, Artvin, Ardanuç, Erzincan, Erzurum, Muş, Gümüşhane ve Kars dolaylarında 1.800-3.000 metre yükseltilerde yetişir. Anadolulu şairimiz Cahit Koytak’ın “Huş Ağacı Hakkında Bilgi Topluyorum” isimli bir şiiri bulunur.
Huş ağacının kabuğundan, yapraklarından, tomurcuklarından ve püsküllerinden infüzyon ve dekoksiyon yolu ile faydalanılır. En önemli özelliği, bedendeki sıvı birikimlerini (ödemleri) böbrekleri yormadan veya tahriş etmeden çözebilmesidir. Geleneksel olarak vücut sıvı dengesini korumak, ağrı ve acıları gidermek amacıyla kullanılır. Yapraklarından yapılan çay da, gut hastalığına iyi gelir.
Meşe
Meşe kayıngiller (Fagaceae) familyasının Quercus cinsinden 400 kadar türü arasında yaz kış yapraklarını dökmeyenleri de bulunan, kerestesi dayanıklı orman ağaçlarının ortak adıdır. Meşelerin gövdeleri düzgün, kabukları önceleri düzgün, sonra kalın ve yırtılmış durumda olup, esmer renktedir. Kökleri yanlara ve derinlere yayılır. Yaprakları da formları gibi loplu, dişli ya da düz kenarlı olarak değişkenlik gösterebilir. Palamut adı verilen silindirik meyveleri bir kadeh içinde yer alır. Bazı türlerinin palamudu büyük ve tırnaklı olur. Ortalama ömürleri 500 yıl olan meşe ağaçları 50 yaşına gelmeden palamut vermezler.
Türkiye’de meşenin 18 türü doğal olarak kendiliğinden yetişiyor ve bazı türleri büyük ormanlar oluşturuyor. Topraklarımızda yetişen meşe ağacının çeşitleri, türleri, alt türleri ve varyeteleriyle birlikte 35’e kadar çıkıyor. Bu nedenle ülkemiz dünyanın meşe merkezlerinden biri sayılıyor.
Meşe ağacı, boya, mobilya, ev ve süs eşyaları, şarap fıçısı yapımda, dayanıklı olduğu için doğramalarda, gemi, köprü ve iskele yapımda sıklıkla kullanılır. Yakacak odun olarak da değerlendirilir. Kabuklarından yapılan çayın bağırsak ve mide rahatsızlıklarına iyi geldiği söylenir. Meşenin meyvesi palamut da boya sanayisinde kullanılır. Meyvenin içinde pelit adı verilen, dokusu kestaneye benzeyen tohumu vardır. Sert ve acı olan pelitler ise genellikle hayvan besini olarak değerlendirilir.
nest...
Tür Bilgileri
Tür Bilgileri
AĞAÇ TÜRLERİNE AİT GENEL BİLGİLER
1)ÇINARLAR
Dünyada 6-7 türü olan çınarlar, Kuzey Amerika’dan Güney Doğu Avrupa’ya ve Ön Asya’ya kadar geniş bir yayılış gösterir. Yaprakları 3-5 lobludur. Meyveleri küre biçimli, büyük, birleşik ve uzun saplıdır. Çok geniş tepeli, boylu, kalın dallı ve çok uzun ömürlü ağaçlardır. 20-30 metre boylanabilen 3-4 metre çap yapabilen bir ağaç türüdür. Akarsu boylarında ve dere yataklarında yetişen, hızlı gelişen, sürgün verme yeteneği yüksek olan bir ağaçtır. Ülkemizde doğal yayılış gösteren 2 türü vardır.
1.1.Londra Çınarı (Platanus occidentalis)
Anavatanı Kuzey Amerika’nın güney bölgeleridir. Buradan Avrupa’ya ve oradan ülkemize getirilmiştir. Ülkemizin hemen her yöresinde görülmektedir. 30-40 metre boy, yuvarlak geniş bir tepe, büyük gövde çaplarına ulaşır. Ilıman iklimlerde derin taze nemli topraklarda iyi yetişir. Avrupa’da yol kenarı ağaçlandırmalarında çok fazla kullanılır.
1.2. Doğu Çınarı (Platanus orientalis)
25-30 metre boylanabilen bu türün doğal yayılışı Güneydoğu Avrupa’dan başlar, Anadolu üzerinden Himalaya Dağlarına kadar uzanır. Bu türün batı çınarından tek farkı, gövde kabuklarının zaman zaman soyulması ve dökülen kabuk yerinin açık renkli kalması nedeniyle görünümünün benekli olmasıdır.
2)SERVİ
Ülkemizde doğal olarak yetişen Cupressus sempervirens L. (Adi Servi, Akdeniz Servisi)’in iki varyetesi vardır. Cupressus sempervirens var. sempervirens (Piramidal-Ehrami Servi), Cami avlularında, mezarlıklarda süs bitkisi olarak kullanılır. Diğer varyetesi, Cupressus sempervirens var. horizontalis (Dallı Servi)’in dünya üzerindeki ormanlarının bir bölümü Akdeniz Bölgesi’n de bulunmaktadır. Piramidal formdan geniş konik tepe yapısıyla ayrılır. 30 metreye kadar boy yapabilen sütun ya da piramit görünüşünde veya geniş ve yaygın tepeli ağaç durumunda bulunur.
3.ANDIZ (Arceuthos Drupaceae)
Andız ya da andız ağacı, servigiller familyasından, genelde 10–15 metre boylanabilen bir ağaç türüdür. Ülkemizin güneyi ile Doğu Akdeniz bölgesinde, Yunanistan’ın güneyi, batı Suriye ve Lübnan’da 800-1700 metre yükseklikteki kayalıklarda dağılım gösterir.
4.BOYLU ARDIÇ (Juniperus excelsa)
Doğu Akdeniz'de, kuzeydoğu Yunanistan'dan ve Türkiye'den güney Bulgaristan'dan Suriye ve Lübnan, Ürdün ve Kafkas dağlarına kadar bulunan bir ardıç türüdür.
5.KOKULU ARDIÇ (Juniperus foetidissima)
15 metre kadar boy yapabilen, piramit taçlı, herdem yeşil bir kozalaklı türüdür. Gövde gençliğinde düzgün ve gri renktedir, olgunlaştıkça dikine çizgili bir hal alır; dallar yukarı doğru gelişir. Yapraklar bazı alt dallarda 2-3 milimetre uzunlukta, iğne şeklinde, sivri uçlu, batıcı, koyu yeşil renkte; çoğunluk yaprak ise 1,5-2 milimetre uzunlukta ve pul yaprak şeklindedir. Yaprak ovuşturulduğunda kendine has bir koku verir. Erkek çiçekler 2-4milimetre uzunlukta, sonbaharda sürgün uçlarında belirir, Mart ayında olgunlaşır; dişi çiçekler Mart ayında çıkarlar ve 1,5-2 milimetre uzunlukta, pembe-turuncu renklidir.
6)MEŞELER
Meşe cinsine dair yaklaşık 280 kadar tür dünyada kuzey yarım kürede ve ülkemizin her bölgesinde türlere göre yayılış gösterebilir. 25 metre boya ve 2 metre çapa erişebilen ağaç formundan 3-5 metre boya sahip çalılara kadar değişen türleri bulunmaktadır.
6.1. Sapsız Meşe (Quercus petreae)
Kıta Avrupası’nda ve ülkemizde doğal olarak yaşamaktadır. 25-30 metre boy ve darca bir tepe yapar. Gövde kabukları düz, dar aralı, boyuna derin çatlaklı, açık kahve renklidir. Kent iklimine dayanabilen bir türdür.
6.2. Saplı Meşe (Quercus robur)
25-30 metre boy, 2 metre gövde çapı ve geniş bir tepe yapar. Gövde kabuk rengi gri-esmerdir. Oldukça uzun ömürlü olan bu meşe türü ılıman iklimlerde, taban suyu yüksek düzlüklerde, dere içlerinde, derin topraklar üzerinde gruplar halinde ya da tek bireyler halinde yetişebilir. Kent iklimine dayanıklıdır.
6.3. Istranca Meşesi (Quercus hartvissiana)
Coğrafi yayılışı Bulgaristan’dan başlayan bu meşe türü Anadolu üzerinden Güney Kafkasya’ya kadar geniş bir alanda yayılış gösterir. Hızlı büyüyen bir tür olan bu meşenin asıl yayılışı Istranca Dağları ise de Karadeniz Bölgesi’nde dişbudak ve kızılağaç ile karışık olarak çok geniş bir yayılış alanına sahiptir. Özellikle Trakya ve Orta Karadeniz’in subasar (longoz) ormanlarında 250 yaşın üzerinde 2 metreden kalın ve 30 metreden uzun çok sayıda ağacın bulunduğu bildirilmiştir.
6.4. Kermes Meşesi (Quercus coccifera)
Kermes meşesi, kayıngiller familyasından Akdeniz'e özgü bir meşe türüdür. Sık dallı olup 2–3 metre boyunda herdem yeşil bir çalı ya da nadir olarak 10 metreye kadar boylanabilen ağaç formu olarak bilinmektedir.
6.5.Tüylü Meşe (Quercus pubescens)
Bu meşe türü genelde orta boylu bir ağaçtır. Ancak bazen 20 metreye kadar boylanabildiği görülmektedir. Yaprak, tomurcuk ve sürgünleri kadifemsi tüylerle kaplıdır. Yapraklar 5-7 lopludur, 8–10 cm uzunluğundadır. Üzeri kadifemsi tüylerle kaplıdır. Tüyler yaprakta belirgindir.
7) ÇAMLAR
Çam cinsi yüzlerce alttür, varyete ve coğrafi ırk içerir. Kuzey yarım kürede tropikal bölgelerde yüksek dağlarda görünür. 40 metrenin üzerinde boylu ve piramidal habitüslü çamlar yanında bodur ve sürünücü türler de vardır. Genellikle ışık ağacıdır ve gölgeye dayanamazlar ancak karaçam gibi bazı türleri yarı gölge sever.
7.1.Kızılçam (Pinus brutia)
Akdeniz kuşağının orta ve doğu bölgelerinde özellikle Güney, Batı, Marmara ve kısmen de Batı Karadeniz Bölgelerimizde yetişir. Kıyıdan başlayarak 1200-1400 metre yüksekliğe kadar çıkar. Ülkemizde 15-20 metreye kadar boy, 1 metrenin üstünde gövde çapı yapabilir. Gövde kabuğu kırmızımsı-kahve renkli ve plakalıdır.
7.2. Fıstık Çamı (Pinus pinea)
Sıcak ve kurak Akdeniz ikliminin ağacı olan fıstık çamı, İber Yarımadası’ndan Anadolu’ya kadar uzanan kuşakta yayılış gösterir. En geniş yayılışını ülkemizde Batı Anadolu ve Marmara Bölgelerinde lokal olarak da Artvin’de Çoruh Vadisi’nde yapar. Olgun bireyleri 25 metre boy ile 1 metre kadar gövde çapı genişliğine ulaşabilir. Halk arasında çam fıstığı diye adlandırılan tohumları özellikle Batı Anadolu Bölgesi halkının önemli bir geçim kaynağıdır. Işık sevmesine karşın gölgeye de dayanıklıdır.
7.3. Kara Çam (Pinus nigra)
Karaçam, çamgiller familyasından bir çam türü. Karaçam ağaçları 35–40 metre boy yapar. Yaşlı ağaçlarda gövde derin çatlaklıdır, kalın ve esmer kabukları vardır. Bu Ağaçlar bol reçineli tomurcuklar büyük, silindirik ve uçları sivri, tomurcuk pullarının kenarları kirpiklidir. Oldukça uzun ömürlü ağaç türlerimizdendir.
8.GÖKNAR (Abies nordmanniana ssp.)
Göknar ya da köknar, çamgiller familyasının Abies cinsinden iğne yapraklı ağaç türlerine verilen isimdir. 40 metreye kadar boylanabilen göknarlar, kendine özgü formu, gövde kabuğu iğne yaprakları ve hatta kokusu ile Çamgiller familyasının diğer türlerinden ayırt edilebilir.
9) SEDİRLER
Sedirler sıcak Akdeniz ikliminin ağacıdır. Güneşli yamaçları severler ve ışık ağacıdır. Dört sedir türünden birisi olan Toros sedirinin dünya üzerindeki en geniş doğal ormanları ülkemizdedir.
9.1. Toros Sediri (Cedrus libani)
Batı, Orta ve Doğu Toroslarda doğal olarak bulunur. Kuzeyde Erbaa ve Niksar yörelerinde küçük ve izole bir yayılış gösterir. Dünyada en geniş doğal Toros sediri ormanları ülkemizde Akdeniz bölgesinde bulunur. Burdur’dan yayılışına başlar Hatay Amanos Dağların’dan Lübnan’a uzanır. 40 metre boy 2 metre gövde çapı önce piramit sonra yayvan bir tepe yapar ve 1000 yıl kadar yaşayabilir.
9.2. Himalaya Sediri (Cedrus deodora)
Himalaya Dağlarının batısında yayılış gösteren bir sedir türüdür. 50 metreye kadar boy, 3 metreden fazla çap yapabilir. İğne yapraklarının uzun, yeşil ve fazla çap yapabilir.
10. SAKIZ AĞACI (Pistacea atlantica)
Sakız ağacı 20 metreye kadar boylanabilen geniş ve yuvarlak tepeli bir ağaç türüdür. Asıl yayılışını Kuzey Afrika’da gösterir. Ege ve Akdeniz ormanlarında doğal olarak yetişir. Koyu kırmızı çiçeği salkım şeklindedir.
11)IHLAMUR
Kuzey yarım kürenin ılıman ve subtropik bölgelerinde yayılış gösteren 30 kadar türü vardır. Bu türlerden ülkemizde 3 tanesi doğal olarak yayılış gösterebilir. Genel olarak, Marmara, Batı Karadeniz, orta Toroslar ve Kuzey Anadolu’da yayılış gösteren 20-30 metre boyunda sık dallı, geniş tepeli bir ağaçtır. Türlerine göre Gümüşi Ihlamur; Batı Karadeniz ve Marmara sahilleri ormanlarının alçak ve rutubetli yerlerinde, Büyük Yapraklı Ihlamur; Çanakkale çevresi ve Orta Toroslarda, Kafkas Ihlamuru; Anadolu’nun Kuzey ve Kuzey doğu bölgelerinde, Kaz Dağları ve Antalya çevrelerinde görülür. Çoğunluğu ağaç, bazıları da boylu çalı halinde kışın yaprağını döken bitkilerdir.
11.1. Gümüşi Ihlamur (Tilia argentea)
Güneydoğu Avrupa ve Asya’da Türkiye’de (Karadeniz ve Marmara bölgeleri yapraklı orman kuşağında) yetişir. Yapraklarının altı gümüş renginde tüyler ile kaplı olduğu için bu adı almıştır. Sık dallanma, geniş piramit formlu bir tepe yapar.
11.2. Büyük Yapraklı Ihlamur (Tilia platyhyllos)
30-40 metre kadar boylanabilir. Yaprak büyüklüğüne bağlı olarak türe ismi verilmiştir. Yaprak kenarları keskin dişlidir. Üst yüzü mat yeşil, tüylü veya çıplak, alt yüzü mavimsi yeşil ve tüylüdür.
12.ZEYTİN (Olea europeae)
Bu zeytin ağacı türü zeytingiller familyasının 10 metreye kadar boylanabilen yayvan tepeli, her dem yeşil Akdeniz iklimine özgü bir ağaç türüdür. Gövdesi genellikle yaşlı bireylerde oluklu ve kıvrımlıdır. Oldukça uzun ömre sahip bir ağaç türüdür. 2000 yaşında olan bireyler tespit edilmiştir.
13.MAMUT AĞACI (Metasequoia gigantea)
Mamut ağacı 80-100 metre boy, 3-4,5 metre çap yapabilen, çap hacim ve yaş bakımından dünyanın en büyük ağacıdır. Doğal yayılış alanı Amerika’nın Kaliforniya Eyaleti’nin bazı bölgeleri olarak bilinmektedir.
14.PORSUK (Taxus baccata)
Bu tür porsukgiller familyasına mensup bir ağaçtır. Bazen boylu çalı olarak, bazen ise 20 metreden fazla boylanabilen sık dallı yuvarlak tepeli bir ağaç olarak karşımıza çıkabilmektedir.
15.ANADOLU KESTANESİ(Castanea sativa)
30 metre kadar boy 3 metre kadar gövde çapı yapabilen bir ağaç türüdür. 1000 yaşına kadar yaşayabildiği bilinmektedir.
16.AHLAT (Pyrus elaeagnifolia)
Ahlat, Anadolu'da yaygın olarak yetişen yabani bir armut türüdür. Genelde ahlat yaygın adıyla bilinir. Bazı yörelerde çakal armudu, çördük gibi yöresel isimleri de vardır. Ahlat, Anadolu'nun hemen her yerinde bulunan, bir ağaç türüdür. Kuraklığa ve hava kirliliğine dayanıklı bir türdür.
17.DOĞU KAYINI (Fagus orientalis)
Doğu Kayını, Balkanlar’dan Trakya’ya ve kuzeyden ve güneyden Yıldız (Istranca) Dağları ile İstanbul’a ulaşır, sonra Kocaeli Yarımadası’na biraz Ege’ye iner. Buradan Doğu Karadeniz boyunca Kafkaslar’a ve Kırım’a uzanır. Bu ana yayılıştan ayrı olarak İskenderun Körfezi’nin kuzey doğusunda Hatay ve Maraş’ta ormanların yüksek bölgelerinde 1500 metre üzerinde izole yayılış gösterir. 30-40 metreye kadar boy 2 metrenin üzerinde çap yapabilen bir ağaç türüdür. Açık gri veya koyu gri renkli kabukları çatlamadan düz ve pürüzsüz olarak kalır.
18.GÜRGEN (Carpinus betulus)
Kışın yaprağını döken ağaç ve ya boylu çalı halin de ki bitkilerdir. Trakya, Ege, Marmara Bölgesi, Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesin de yayılış gösterir. Genellikle kuzey ve güney kıyı bölgelerimizin karışık ormanlarında bulunur. Dallar narin, kabuk gri renkli, düzgün veya levhalar halin de çatlaklıdır. Toprak durumuna göre derine giden veya yayvan bir kök sistemi kurar. Rutubetli ağırca toprakları sever, su baskınlarına dayanıklıdır. Humus içeriği fazla olan sıcakça kalker toprakların da iyi bir büyüme yapar. Bazı türlerinin boyu 20 metreye kadar ulaşabilir.
Kaynaklar:
-İstanbul Büyükşehir Belediyesi “İstanbul’un Doğal Mirası Anıt Ağaçlar”
-Tarım ve Orman Bakanlığı
-Orman Genel Müdürlüğü “Orman Atlası”
Ağaçlar
Ardıç
Ardıç, servigiller (Cupressaceae) familyasından Juniperus cinsine ait iğne yapraklı ağaç ve çalı formundaki taksonların ortak adıdır. Ardıç ağacı; ancak ardıç kuşunun - ardıç tohumunu yemesi ve tohumun kuşun midesindeki enzimlerle birleşmesi sonucunda, dışkısının düştüğü yerde çıkabilen bir mucize ağaçtır.
Ardıç ağacının kutsallığı Anadolu’da Sivas, Elazığ, Siirt, Tunceli, Adıyaman, Erzurum gibi illerde çok daha değerlidir. Bozkırın ortasında bir yeşil alan görürseniz bilin ki ardıç ormanıdır. Ardıca verilen değer Anadolu’ya verilen değerle eşdeğerdir.
Anadolu uygarlıklarında ardıç ağaçları, çürümeye, kurtlanmaya, suya dayanıklılığı, yüksek enerjiye ve ses iletimine sahip olmaları nedeniyle, konut, kuyu, sarnıç, ambar inşasında, bahçe çitlerinde, müzik aleti yapımında, demir atölyelerinde, ısınmada ve keçilerin beslenmesinde kullanılmıştır. Ayrıca, ardıç tohumları pek çok hastalığın tedavisinde bitkisel ilaç olarak ve yemeklere koku ve tat vermek amacıyla kullanılır. Kullanım alanının genişliği, ardıç ormanlarının hızla azalmasına neden olmuştur. Bu nedenle ardıçların tohumdan yığınsal üretiminin gerçekleştirilmesi için son yıllardaki araştırmalar artmıştır.
Huş
Huş, huşgiller (Betulaceae) familyasının Betula cinsinden ağaç veya ağaççıklara verilen addır. Anadolu’nun bizlere sunduğu doğal zenginliklerden biri de huş ağacıdır. Huş ağacı kuzey ve ılıman kuzey bölgelerinde yetişir. Örümcek ağı gibi ince dalları ve beyaz kabuğuyla huş ağacı özellikle kışın güzel bir görüntü verir. Tüm Avrupa, Kafkasya, Doğu Anadolu, Kuzey Irak, Kuzeybatı İran ve Sibirya, salkım huşun doğal yayılış alanıdır. Türkiye'de Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu'da, Nemrut Dağı krateri içerisinde, Tunceli, Ovacık, Munzur Vadisi, Artvin, Ardanuç, Erzincan, Erzurum, Muş, Gümüşhane ve Kars dolaylarında 1.800-3.000 metre yükseltilerde yetişir. Anadolulu şairimiz Cahit Koytak’ın “Huş Ağacı Hakkında Bilgi Topluyorum” isimli bir şiiri bulunur.
Huş ağacının kabuğundan, yapraklarından, tomurcuklarından ve püsküllerinden infüzyon ve dekoksiyon yolu ile faydalanılır. En önemli özelliği, bedendeki sıvı birikimlerini (ödemleri) böbrekleri yormadan veya tahriş etmeden çözebilmesidir. Geleneksel olarak vücut sıvı dengesini korumak, ağrı ve acıları gidermek amacıyla kullanılır. Yapraklarından yapılan çay da, gut hastalığına iyi gelir.
Meşe
Meşe kayıngiller (Fagaceae) familyasının Quercus cinsinden 400 kadar türü arasında yaz kış yapraklarını dökmeyenleri de bulunan, kerestesi dayanıklı orman ağaçlarının ortak adıdır. Meşelerin gövdeleri düzgün, kabukları önceleri düzgün, sonra kalın ve yırtılmış durumda olup, esmer renktedir. Kökleri yanlara ve derinlere yayılır. Yaprakları da formları gibi loplu, dişli ya da düz kenarlı olarak değişkenlik gösterebilir. Palamut adı verilen silindirik meyveleri bir kadeh içinde yer alır. Bazı türlerinin palamudu büyük ve tırnaklı olur. Ortalama ömürleri 500 yıl olan meşe ağaçları 50 yaşına gelmeden palamut vermezler.
Türkiye’de meşenin 18 türü doğal olarak kendiliğinden yetişiyor ve bazı türleri büyük ormanlar oluşturuyor. Topraklarımızda yetişen meşe ağacının çeşitleri, türleri, alt türleri ve varyeteleriyle birlikte 35’e kadar çıkıyor. Bu nedenle ülkemiz dünyanın meşe merkezlerinden biri sayılıyor.
Meşe ağacı, boya, mobilya, ev ve süs eşyaları, şarap fıçısı yapımda, dayanıklı olduğu için doğramalarda, gemi, köprü ve iskele yapımda sıklıkla kullanılır. Yakacak odun olarak da değerlendirilir. Kabuklarından yapılan çayın bağırsak ve mide rahatsızlıklarına iyi geldiği söylenir. Meşenin meyvesi palamut da boya sanayisinde kullanılır. Meyvenin içinde pelit adı verilen, dokusu kestaneye benzeyen tohumu vardır. Sert ve acı olan pelitler ise genellikle hayvan besini olarak değerlendirilir.