Artuklular Nerede Kuruldu

Anadolu'da Kurulan İlk Türk Beylikleri (Danişmentliler, Saltuklular, Mengücekliler, Artukoğulları, Çaka Beyliği)

ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ

DANİŞMENTLİLER (1080-1178)

• Melikşah döneminde Danişment Ahmet Gazi tarafından Sivas merkez olmak üzere kuruldu (1080)
• Zamanla topraklarını Tokat, Amasya, Çankırı, Kastamonu, Kayseri ve Malatya’ya kadar genişlettiler.
• Taht kavgalarıyla Kayseri, Sivas ve Malatya olarak üç kola ayrıldılar.
• Üç kolu da Türkiye Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan ortadan kaldırdı.

Danişmentlilerin özellikleri:

• Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerinin en geniş sınırlara ulaşan ve en güçlüsüdür.
• Gürcüler, Bizanslılar ve Haçlılarla mücadele ettiler. notbak.com
• Danişmentlilerde adına para bastıran ilk hükümdar Danişment Ahmet Gazi’dir.
• “Danişmentname” en önemli destanlarıdır.
• Kayseri Ulu Cami,Tokat ve Niksar’da yaptırılan Yağıbasan Medreseleri en önemli eserleridir.

SALTUKLULAR (1072-1202)

• Alparslan komutanlarından Ebul Kasım Saltuk tarafından Erzurum Merkez olarak kuruldu.

Saltukluların özellikleri:

• Anadolu’da kurulan ilk Türk Devletidir.
• Danişmentlilerle birlikte Haçlılara karşı mücadele ettiler.
• Gürcüler ve Trabzon Rum İmp. İle savaştılar.
• Erzurum, Bayburt ve Kars çevresine hakim oldular.
• Türkiye Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkıldılar.
• Erzurum Saltuklular döneminde önemli bir ticaret merkezi olmuştur.
• Erzurum’da ki Saltuklu eserleri: Kale Cami,Tepsi Minare, Mama Hatun Türbesi, Üç Kümbetler, Ulu Cami.

MENGÜCEKLİLER (1080-1228)

• Alparslan’ın komutanlarından Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah, Divriği’de kuruldu.

Mengüceklilerin özellikleri:

• Gürcüler ve Pontus Rum Krallığıyla mücadele etmişlerdir.
• Bölgelerini kültür ve ticaret merkezi haline getirmişlerdir.
• Divriği (Sivas) Külliyesi en önemli eserleridir.

ARTUKLULAR (1102-1409)

• Artuk Bey kurucudur.
• Üç kola ayrıldılar.

a) Hasankeyf Artukoğulları

b) Mardin Artukoğulları

c) Harput Artukoğulları

Artukoğullarının özellikleri:

• Mardin’de Hatuniye Medresesi, Koçhisar’da Ulu Cami, Batman Irmağı üzerinde Malabadi Köprüsü önemli Artuklu eserlerindendir.
• Dericilik, metal işçiliği, el sanatları ve dokumacılık çok gelişmiştir.
• Ticaret gelişmiştir.

ÇAKA BEYLİĞİ (1081-1093)

• Selçuklu-Bizans mücadelesinde Bizans’a esir düşen Çaka Bey kurtulduktan sonra İzmir’i ele geçirerek burada devletini kurdu.
• Çaka Bey ilk Türk donanmasını kuran ve ilk deniz komutanı olan Türk Beyidir.
• Donanmasıyla Bizans’ı yenerek Midilli, Rodos, Sakız adalarını aldı.
• Bizans’a karşı Türkiye Selçukluları ve Peçeneklerle ittifak yaptı.
• Bizans’ın kışkırtmalarıyla I. Kılıç Arslan Çaka Bey’i öldürttü.

Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin genel özellikleri:

• Türklerin Anadolu’ya gelmelerini sağlamışlardır.
• Anadolu’da yeni şehirler kurarak bunlara Türkçe isimler verdiler.
• Anadolu’da cami, medrese, kervansaray, han, şifahane gibi sosyal Kurumlar kurarak Türk-İslam kültürünü Anadolu’ya taşımışlardır.
• Kuruldukları bölgelerin Türkleşmesini sağlamışlardır.
• Yurtlarını Bizans, Gürcü, Ermeni ve Haçlılara karşı korumuşlardır.
• Alparslan’ın komutanları tarafından kurulan bu devletler Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurulmasına zemin hazırlamışlardır.

Sedat Kınayı / dersimiz.com

Sedat Kınayı

DanişmentlilerSaltuklularMengüceklilerArtukoğullarıtarih ders notukonu özetiçalışma notlarıözetlerders anlatımÇaka BeyliğiTürk beyliklerinin genel özellikleriSedat Kınayı

Sevdacık Artuklular hakkında yeterli bilgi yok! 2020-10-13

Esmanur kibar Biraz daha uzun 2019-12-02

Mehmet Akif Ersoy Güzel Beğendim 2019-09-22

Artuklu Beyliği ya da diğer adıyla Artuklular, Mardin, Hasankeyf ve Harput bölgelerinde 1102-1409 yılları arasında hüküm sürmüş bir Oğuz Türkmen Beyliğidir. Artuklular, 1102 yılında, Güney ve Doğu Anadolu'da Artuk Bey tarafından kurulmuş bir beyliktir.

Oğuzların Döğer boyundan olan Artuk Bey, Alp Arslan’ın emri ile Anadolu’da fetihlere başladı. Bizans’a karşı başarılı mücadelelerde bulundu. Diyarbakır kuşatması sırasında Selçuklu Hükümdarı Melikşah ile arası açıldı ve Melikşah’ın kardeşi Suriye Meliki Tutuş’un hizmetine girdi. Tutuş da ona Kudüs ve çevresini ikta olarak verdi. Artuk Bey 1093 yılında Kudüs’te öldü. Yerine geçen oğulları İlgazi ve Sökmen, Kudüs’ü Fatimilere karşı koruyamayınca Diyarbakır’a geldiler. Bu bölgede Artukoğullarını kurarak üç koldan yönetim sürdüler (1102). Bu kollar, Hısnıkeyfa (Hasankeyf) Artukluları, Mardin Artukluları ve Harput Artuklularıdır. Artuklular, Eyyubi Devleti ile ittifak yaparak Haçlı Seferleri’ne karşı; Türkiye Selçuklu Devleti ile ittifak yaparak Bizans’a karşı başarılı mücadeleler verdiler.

Artuklular Dönemi’nde tarım ve hayvancılık gelişti. Bunun yanında Artuklulu idarecilerin aldığı güvenlik tedbirleri sayesinde bölgede ticaret oldukça ilerledi. Bölge, başta Halep ve Şam olmak üzere diğer bölgelerden gelen tüccarların uğrak merkezi hâline geldi. Artuklular yaşadıkları bölgeleri mamur hâle getirdiler. İlmî, dinî ve sosyal amaçlı birçok eser inşa ettiler. Diyarbakır’daki Ulu Cami, Mardin’de Zinciriye ve Mesudiye medreseleri, Ulu Cami, Babüsur Camisi ve Batman Çayı üzerindeki Malabadi Köprüsü önemli eserleridir.

Artukluların eserleri

Bu başlıkta yukarıdaki girizgah niteliğindeki konudan sonra konumuzun özünü oluşturan Artuklulardan günümüze hangi mimari eserlerin kaldığını sayacağız ve bunlar hakkında çok kısa bilgiler vereceğiz. Artukluların en önemli mimari eserleri Malabadi Köprüsü, Mardin Ulu Camii, Harput Ulu Camii, Diyarbakır Artuklu Sarayı gibi önemli eserlerdir.

Artuklular Dönemi’nde kültürel hayatın yanında önemli bilimsel gelişmeler yaşandı. Dünyanın ünlü fizikçileri arasında gösterilen El-Cezeri bu dönemde önemli bilimsel çalışmalarda bulundu.