Askere Giderken Ihbar Tazminatı Alınır Mi
“Askerlik sebebiyle işten erken ayrılırsam kıdem tazminatımı alabilir miyim?”
SORU: İşverenim, silüs belgesi vermeden işten çıkarsam tazminat alamayacağımı belirtiyor.
Bu konu hakkında yapabileceğim bir şey var mı, istifama askerlik nedeniyle yazsam 1- 2 ay sonra askere giderken sülüs belgesiyle firmaya gitsem tazminatı alabilme şansım var mı?
CEVAP: Bu soru askerlik görevini yerine getirmek arifesinde olan gençlerimizin sıkça karşılaştıkları bir sorunu tekrar dile getirmiş. Biz de bir kez daha konuya genişçe yanıt verelim;
Aslında sorun işçinin askere sevk belgesinin (silüs) kendisine sevkinden çok kısa bir süre önce verilmesinden kaynaklanıyor. Oysa gençler tıpkı bu sorudaki örnekte olduğu gibi askere gitmeden en azından birkaç ay önce işyerlerinden kıdem tazminatlarını da alarak ayrılmak istiyor. Böylece askerlik öncesinde belki bir tatil, belki başka hazırlıklar yapmak istiyorlar.
Oysa kıdem tazminatını düzenleyen ve halen yürürlükte olan 1475 sayılı iş yasamızın 14. maddesi gereğince kıdem tazminatına müstahak olan kişinin bunu işverene kanıtlaması (belgelemesi) gerekiyor. Bu aynı zamanda askerlik hizmeti gerekçesiyle işten ayrılan işçiye kıdem tazminatın ödenmesi için bir ön koşul.
Yasa kıdeme hak kazanan bir kişinin bu gerekçesini işverene belgelemesini buyurduğundan henüz bu belgeyi almayan işçi işten ayrılmak istediğinde işte tıpkı bu örnekte olduğu gibi bir sorun çıkıyor karşımıza. Çünkü kimi kötü niyetli işverenler “askere sevk belgeni getirmeden kıdemini ödemem” deyip işçiye erken ayrılmak istiyorsan o halde istifa et dayatmasında bulunuyor. Bu da işçinin hak ettiği kıdemini işverene bırakıp işten ayrılması anlamına geliyor.
Bu arada belirtmeliyiz ki işçinin askerlik sebebi ile işten ayrılması koşulunda işyerindeki çalışma süresine göre belirlenen 2 hafta ile 8 hafta arasında olan ihbar (bildirim) öneli sürelerine uymak zorunluluğu yoktur. Yani sevk belgesi elindeyse işten derhal (bildirimsiz) ayrılabilir.
İş kanunu askere gidecek işçinin işten ne zaman ayrılması gerektiği konusunda bir düzenleme yapmadığı için bu sorun böyle devam edip gidiyor. Tabi bu arada konu işçi ile işveren arasında yasal husumetlere de dönüşerek sıkça davalık oluyor.
Şimdi konuya iş yasası yer vermeyince doğal olarak içtihatlara (yüksek yargı kararları) başvuralım ve soruna böyle çözüm arayalım dilerseniz.
Yüksek yargı önüne gelen bu tür dosyalarda öncelikle işçinin askere sevk tarihi ile işten ayrılma tarihi arasındaki süreye bakarak karar veriyor. Ve bu sürenin makul bir süre olması gerektiğini belirtiyor.
Örneğin aşağıda sunduğumuz karar özetinde işçi askere gitmeden 1 yıl önce işyerinden ayrılıp sona kıdem talep etmiş. Bu durumda Yüksek mahkeme işçinin talebini doğal olarak reddetmiş.
“ÖZET: İşten kendi isteğiyle ayrıldıktan bir yıl bir ay sonra askere giden işçi, işten bu nedenle ayrıldığını belirterek kıdem ödencesi talebinde bulunmuştur. Aradaki süre ayrılış nedenini askere gitmek olarak kabul için makul bir süre değildir. Talebin reddi gerekir.” (Y.9.H.D.E.1991/17410 K.1992/3138 T.17.03.1992
Buna karşın işçinin askere gidiş tarihi ile işten ayrılma tarihi arasında Yargıtay’ın “makul süre” tanımına uygun bir süre söz konusu ise aşağıdaki karar özetinde olduğu gibi işçi lehinde kararlar verilmiş.
“ÖZET: İşten ayrılışından üç ay sonra zorunlu askerlik hizmetine başlayan işçinin, işten askerlik nedeniyle ayrıldığının kabulü ve bu şekillerde biten sürenin kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gerekir” . (Y.9.H.D. E.1993/10594 K.1994/3038 T.01.03.1994)
Gerçekten de incelediğimiz çeşitli kararlarında Yargıtay bir ay, üç ay, ve hatta beş buçuk ay gibi süreleri de makul süre kapsamında askerlik nedeniyle fesih olarak kabul etmiştir.
Dolayısı ile yanıtımız sizin askerlik öncesi işinizden 1-2 ay gibi bir süre önce ayrılıp daha sonra işverenden kıdem talep etmeniz mümkün olduğu yönündedir. Bununla birlikte istifa değil, askerlik nedeni ile ayrıldığınızı belirten bir dilekçe yazmalısınız. Ancak bu konuda direnen işverenlere karşı verdiğimiz örneklerdeki gibi dava açmak gerektiğini de hatırlatmış olalım.
Hüseyin İrfan Fırat
Askerlik Tazminatı Davası
Askerlik tazminatı ve askere giderken tazminat davaları askerliğin zorunlu vatani hizmet olması nedeniyle erkek çalışanlar için çalışma hayatının en önemli konularından biridir.
Askerliğin zorunlu olması nedeniyle erkek çalışanlar askere giderken iş akitlerini askerlik nedeniyle fesih ederek şartları var ise kıdem tazminatı alabilirler. Bunun dışında askerlik bitimi sonrasında eski işverenlerine başvurmaları halinde, eski işverenleri çalışanı işe başlatmaz ise yine bir tazminat alacağı öngörülmüştür.
Dava şartlarının değerlendirilmesi ve askerlik nedeniyle tazminat davası açmak için ofisimizin iş avukatı departmanından avukatlıkhizmeti alabilirsiniz.
Konunun önemi nedeniyle öncelikle ifade etmemiz gerekir ki, askerden dönüşte aynı işverenlikte çalışmasına devam etmek isteyen çalışanlar iş sözleşmelerini feshetmeden ayrılmalıdırlar. Yani iş sözleşmesini fesih ederek ayrılan çalışanın askerlik dönüşü işe iade davası açma hakkı bulunmamaktadır.
Askerlik dönüşü eski işine iade edilmeyi isteyen ve iş güvencesinden yararlanmak isteyen çalışan başvuru dilekçesinde “iş akdinin askıya alınmasını” talep etmesi işverenin de bunu kabul etmesi gerekmektedir. Askerlik Nedeniyle İş Akdinin Askıya Alınması Dilekçesi‘ne bu bağlantıya tıklayarak ulaşabilirsiniz. İş hukuku ile ilgili temel kavramlara sahip değilseniz öncelikle iş hukukubaşlıklı yazımız incelenmelidir.
Genel olarak ifade edebiliriz ki çalışanların askerlik nedeniyle alacakları tazminat iki türdür.
Birincisi askere giderken işten çıkılması halinde doğan kıdem tazminatı.
Diğeri ise askerlik dönüşü işe başlatılmaması nedeniyle doğan tazminattır.
Bu tazminat türlerini ayrı ayrı inceleyelim.
Askerlik Nedeniyle Kıdem Tazminatı Davası
1475 Sayılı İş Kanununun 14. Maddesinin halen yürürlükte bulunduğunu diğer yazılarımızda da belirtilmiştir. 14. Maddenin 3 numaralı başlığında “Muvazzaf Askerlik Hizmeti Nedeniyle İşten Çıkması” halinde her çalışma yılı için 30 günlük ücreti kadar tazminat ödeneceği kararlaştırılmıştır.
Bu tazminat türü görüldüğü üzere kıdem tazminatını ifade etmektedir. Bu anlamda da kıdem tazminatı davası ile ilgili tüm açıklamalarımız bu dava için geçerlidir.
Bu anlamda askere giderken kıdem tazminatı alabilmek için her şeyden önce Kıdem tazminatı davasının şartlarını karşılamak gerekir.
Kıdem tazminatının genel şartları bir yıl çalışmış olmak ve iş sözleşmesinin kanunun aradığı şartlardan biri ile son bulmuş olmasıdır. Bu şartlara sahip olunması halinde aşağıda izah edildiği üzere işverene başvuru yapılabilir.
Askere Giderken Tazminat Almak İçin Yapılması Gerekenler
Askere giderken kıdem tazminatı alabilmek için her şeyden önce işverene bu durumu ifade eden bir dilekçe verilmelidir.
İleride ispat sorunları yaşanmaması için dilekçenin bir suretinin işverence teslim alındığına dair bir makbuz veya alındı belgesi istenmeli ya da dilekçenin diğer suretine bu ifadeyi içeren bir kaydı işveren yazarak imzalamalıdır.
Askere gideceğini belli eden bir celp kağıdı dilekçenin ekinde sunulmalıdır. İşverenin iyiniyeti ile ilgili bir tereddüdünüz var ise, dilekçenizi ve celp kağıdınızı noterlik kanalıyla göndermeniz en risksiz yoldur.
Askerlik Nedeniyle Fesih Dilekçesi için bu bağlantıya tıklayabilirsiniz.
Çıkış süreci ile ilgili pratik bilgilere ulaşmak için İşten Ayrılmak İsteyen İşçilere Öneriler başlıklı yazımızın incelenmesini tavsiye ederiz.
Askere Giderken Alınan Tazminatı Hesaplama
Askerlik Tazminatı yukarıda ifa edildiği üzere kıdem tazminatına uygulanan ilkelere tabiidir. Kıdem tazminatına esas hizmet süresinin hesabında aynı şekilde çlışma sürelerinden sayılan günler ile çalışılmış gibi sayılan günler hesaba dahil edilmelidir.
Kanun askerlik nedeniyle iş akdi son bulan çalışanın her bir yıllık çalışması için 30 günlük brüt maaşı tutarında tazminat verileceğini öngörmüştür.
Askerlik tazminatınızın hesaplanması için Kıdem Tazminatı Davası başlıklı yazımızdaki Brüt Ücret Hesaplama ve Tazminat Hesaplama başlıklarındaki hesaplama modüllerini kullanabilirsiniz.
Buna karşılık iş sözleşmesi işçi tarafından fesih edilmiş sayıldığından ihbar tazminatı alabilmesi mümkün değildir.
Askerlik Tazminatı Davası
Askerlik Dönüşü İşe Başlatmama Tazminatı Davası, genel hatları itibariyle muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle iş akdi son bulan çalışanların, askerlik dönüşü işe başlatılmaması halinde ödenmesi gereken 3 aylık tazminatı ifade etmektedir.
Bu maddede askerlik nedeniyle işten ayrılan çalışanın askerlik dönüşünde işe başlatılması gerektiği açıkça belirtilmesine rağmen bir iş güvencesinden bahsedilmemiştir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu da İş Kanununu 31. Maddesine göre askerlik dönüşü işe başlatılmayan çalışanın işe iade davası açamayacağı görüşündedir.
Askerlik Dönüşü İşe Başlatmanın Kanuni Dayanağı
Askerlik dönüşü askere giderken çalıştığı işyerine başvuran çalışanın işe başlatılması gerektiği 4857 Sayılı İş Kanununun 31. Maddesi oluşturmaktadır.
Askerlik nedeniyle Tazminat Alma Şartları
Askerlik dönüşü işe başlatmama tazminatı alabilmek için ilk şart işçinin 1 tam yıl çalışmış olmasıdır. İşçinin çalışma süresi 1 tam yılı doldurmamışsa bu tazminatı alabilmesi mümkün değildir.
Ayrıca belirli süreli iş sözleşmesi askerlik celp döneminde kendiliğinden son bulmuş ise askerlik dönüşü tazminat alabilmesi söz konusu olmayacaktır.
Diğer şart ise askerlik dönüşü eski işinde çalışmak için çalışan en geç 2 ay içerisinde eski işyerine başvuru yapmalıdır.
Bu başvurunun şekli ile ilgili kanun tarafından herhangi bir usul belirlenmemiştir.
Buna karşılık dava aşamasında ispat sorunları yaşanmaması için başvurunun yazılı olarak yapılması daha doğru bir adım olacaktır.
İşverene sms ( kısa mesaj), whatsapp, e-posta (email) ya da başka bir elektronik yolla başvuru yapılması halinde HMK’nın ilgili maddelerine göre bu işlemin tanık ifadesi ile desteklenmesi gerekecektir.
Askerlik Dönüşü İşe Başlama Dilekçesi örnek olması açısından bağlantıda gösterilmiştir. Böyle bir dilekçeyi verdikten sonra işvereninizin kötüniyetli hareket ettiğine dair tereddüdünüz var ise süresi dolmadan noterlik yolu ile de gönderilmesi gerekebilir.
İspat yükü açısında en sağlıklı yol başvuruların her zaman noterlik kanalıyla yapılmasıdır.
Askerlik Tazminatı Hesaplama
Askerlik tazminatı genel hatları ile İş Kanunun 31. Maddesindeki tazminatı türünü ifade ettiğini ifade edebiliriz. 31. maddede askerlik tazminatının 3 aylık ücret üzerinden hesap edileceği belirtilmesine rağmen, bu ücretin brüt mü net mi olduğu konusunda bir ayrıntı bulunmamaktadır.
Bizce bu ücret brüt ücret olmalıdır. Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 10.10.2019 tarihli ve 2018/9-999 esas ve 2019/1049 karar sayılı kararında açık bir talep olmadığı müddetçe tüm ücretlerin brüt olarak hesap edilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
Askerlik Tazminatı Davasında Faiz ve Zamanaşımı Süreleri
Askerlik Tazminatına özel olarak belirtilmediğinden yasal faiz işletilmelidir. Ayrıca 10 yıllık zamanaşımı süresine tabiidir. Tüm işçilik alacaklarına uygulanacak faiz ve zamanaşımı süreli için tablo incelenmelidir.
Askerlik Tazminatı İçin Arabuluculuğa Başvuru
İşverenin işçiyi işe başlatmaması ve ödemelerini de yapmaması halinde öncelikle arabuluculuğa başvurulmalıdır.
Diğer yazılarımızda da def’aten söylediğimiz gibi bu tür davalar, ihtarnamesinden kararın infazına kadar ki tüm süreçlerinde hukuki bilgi ve dikkat gerektirdiğinden bir iş avukatı aracılığı ile takip edilmelidir. Bilindiği üzere 2018 yılından itibaren iş davaları zorunlu arabuluculuğatabiidir. Askerlik Tazminatı da niteliği itibariyle bir işçilik alacağı olduğundan arabuluculuğa başvurulması zorunludur.
Arabuluculuk masrafları ile ilgili arabuluculuk ücret tarifesibaşlıklı yazının incelenmesini tavsiye ederiz.
Askerlik Tazminatı Davasında Görevli ve Yetkili Mahkemeler
İş mahkemelerinde görev ve yetki 7036 Sayılı iş kanununda düzenlenmektedir ve yetki de görev gibi mahkemece resen araştırılmaktadır.
Bu nedenlerle yetki ve göre konusunda herhangi bir hata yapılmaması için, iş ve işçi hukuku başlıklı yazımızın incelenmesini rica ederiz.
Askerlik Tazminatı Davası Masrafları
Askerlik tazminatı davasında istenecek dava masrafları ve masraf hesaplama için masraf tarifesi başlıklı yazımızın incelenmesini rica ederiz.
Askerlik Tazminatı Davası Avukat Ücretleri
Askerlik tazminatı davasında istenecek avukat masrafları ve vekalet ücretleri için avukatlık ücret tarifesi başlıklı yazımızın incelenmesini tavsiye ederiz.
Askerlik Tazminatı Davasından İş ve İşçi Avukatının Önemi
Hukuk dalı genel hatları itibariyle belirli bir kanun maddesinin varlığından haberdar olmaktan çok daha fazlasına ihtiyaç duyar. Maddelerin yorumu, Yargıtay’ın ve hukuk biliminin kabul ettiği ilkeler çerçevesinde güncel uygulamaya ve hukuk siyasetine göre yapılır.
Bu nedenlerle iş avukatı ( işçi avukatı ) ile dosyalarınızı takip etmenizi tavsiye ederiz.
FacebookGoogle+TwitterLinkedin
Askerlik nedeniyle işten ayrılanları işe alma zorunluluğu
Askerlik nedeniyle işten ayrılan çalışanların askerlik dönüşü tekrar aynı işyerinde işe girmeleri için düzenleme yapılmıştır.
İşçinin askere gitmesi ile birlikte çalışanın iş sözleşmesi sona erdirilerek SGK nezdinde 12 kodu ile (askerlik) çıkış işlemleri gerçekleştirilir.
İşveren tarafından İşçinin bir yıllık kıdemi bulunması halinde ise 1475 sayılı eski İş Kanunu'nun 14. Maddesi uyarınca kıdem tazminatı ödemesi yapılması gerekecektir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 31'inci maddesinde "Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder." Hükmü getirilmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 31. Maddesi uyarınca Askerlik veya Kanuni ödev sebebiyle işten ayrılan çalışanların iki ay içinde işverene başvurması ve aranan şartların bulunması durumunda işçinin işveren tarafından işe başlatılması gerektiğine atıf yapılmış, şartlar bulunmasına rağmen işçinin işe başlatılmaması halinde ise çalışana 3 aylık ücreti tutarında tazminat ödenmesi gerektiği hükme bağlanmıştır.
İşverenin işçiyi yeniden işe alma yükümlülüğünün doğması aranan şartlar aşağıdaki gibidir.
İşçinin talepte bulunması, işverenin yeniden işe alma yükümlülüğü bulunması için işçinin askerlik/kanuni ödevin sona ermesinden itibaren 2 ay içerisinde işverene işe tekrar girmek istediğini söylemesi işe başlama yönünde talepte bulunması gerekmektedir.
Çalışanın önceden çalıştığı işyerinde veya işverenin farklı bir işyerinde çalışanın eski işinde boş pozisyon bulunması veya çalışanın niteliklerine göre yapabileceği başka bir işin bulunması gerekmektedir.
İşveren açısından işçiyi yeniden işe alma yükümlülüğünün doğması için işçinin eski işi veya benzeri işte boş yer bulunması gerekmektedir. Boş yer bulunmadığı durumda işverenin işten ayrılan işçi için işe alma yükümlülüğü doğmayacaktır. Bu noktada belirtmek isteriz ki çalışana farklı bir pozisyonda veya aynı işverene ait farklı bir işyerinde pozisyon teklif edilmesi ve çalışanın bu pozisyonu reddetmesi, işverenin çalışanı işe başlatması yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır.
İşveren aranan şartlar bulunması halinde çalışanın işe başlatmazsa, bu durumda çalışana üç aylık ücret tutarında tazminat ödemekle yükümlü olacaktır. Tazminatın doğmasında belirleyici olan olgu; aranan şartların, başka bir ifadeyle boş pozisyonun, bulunup bulunmadığı olacaktır.
Kanun askerlik veya kanuni bir ödev nedeniyle işten ayrılan işçinin tekrar işe alınması konusunda işverene bir yükümlülük getirmiş ancak yükümlülüğü yerine getirmeyen işverene işçi tarafından işe alınma/işe iade yönünde bir dava hakkı tanınmamıştır.
İş Kanunu yalnızca aranan şartlar bulunduğu halde işe alınmayan işçi için 3 aylık tazminat yaptırımına hükmetmiştir.