sizin tarafınızdan önerilen çözümler
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
Askorbik asit olarak da bilinen C vitamini suda çözünen bir vitamindir, yani vücutta depolanamaz ve onu besin kaynaklarından almamız gerekir.
Askorbik Asit Nedir?
Askorbik asit yönünden zengin meyve ve sebzelerin faydalı etkileri uzun zamandan beri bilinmesine rağmen bilimsel olarak 1933 yılına kadar izole edilememiştir. C vitamini, cilt, tendonlar, bağlar, kan damarları, kemikler ve kıkırdak dahil olmak üzere çeşitli dokuların ihtiyaç duyduğu bir protein türü olan vücuttaki kolajen üretiminde önemli bir rol oynar. Doku büyümesi ve onarımı sürecindeki rolü ile bilinir.
Askorbik Asit Ne İşe Yarar?
Askorbik asit vücuttaki serbest radikalleri nötralize etmeye yardımcı olabilecek bir antioksidandır. Bu önemlidir, çünkü vücutta zamanla biriken serbest radikaller ileri yaşlanma ve kanser, kalp hastalığı ve artrit gibi sağlık sorunlarıyla ilişkilidir. Ayrıca iskorbüt gibi bazı potansiyel olarak ölümcül hastalıkların önlenmesine yardımcı olur ve soğuk algınlığı semptomlarının süresini azaltmaya yardımcı olabilir.
Soğuk algınlığının ilk semptomlarının gün boyunca birkaç doz C vitamini almanın, semptomların süresini ve şiddetini kısaltmada etkili olabileceği görülmektedir. Bununla birlikte, önleyici bir yöntem olarak C vitamini almanın soğuk algınlığı sıklığını azalttığı gösterilmemiştir.
İhtiyacınız olan C vitamini miktarı yaşa bağlıdır. Farklı yaşlar için önerilen günlük ortalama;
Doğumdan 6 aya kadar; 40 mg
7-12 aylık bebekler; 50 mg
1-3 yaş arası çocuklar; 15 mg
4-8 yaş arası çocuklar; 25 mg
9-13 yaş arası çocuklar; 45 mg
14-18 yaş arası gençler (erkekler); 75 mg
14-18 yaş arası gençler (kızlar); 65 mg
Yetişkinler (erkekler); 90 mg
Yetişkinler (kadınlar); 75 mg
hamile gençler; 80 mg
Hamile kadın; 85 mg
Emzirme gençler; 115 mg
Emziren kadınlar; 120 mg’dir.
Askorbik Asit Eksikliği Neden Olur?
Haftalarca çok az Askorbik Asit yani C vitamini (günde yaklaşık 10 mg'ın altında) alan veya hiç almayan kişilerde iskorbüt olabilir. İskorbüt, yorgunluğa, diş etlerinde iltihaplanmaya, ciltte küçük kırmızı veya mor lekelere, eklem ağrısına, zayıf yara iyileşmesine ve tirbuşon tüylerine sebebiyet verir. İskorbüt hastalığının ek belirtileri arasında depresyonun yanı sıra şişmiş, kanayan diş etleri ve dişlerin gevşemesi veya kaybı yer alır. İskorbüt hastalığı olan kişilerde anemi de gelişebilir. Scurvy tedavi edilmezse ölümcüldür.
Vücudunuzdaki C vitamini eksikliği ise yeterli miktarda C vitamini eksikliğinden kaynaklanır. C vitamini eksikliği, yeni kollajenin oluşamayacağı anlamına gelir. Bu, vücudunuzdaki çeşitli dokuların bozulmaya başlamasına ve vücudunuzun sağlığı ve onarımının etkilenmesine neden olur. C vitamini eksikliğinin ilk belirtileri ise;
Yorgunluk ve zayıflık,
Kas ve eklem ağrıları,
Kolay morarma,
Cildinizde küçük, kırmızı-mavi morluklar gibi görünen noktalar,
Kuru cilt,
Diş etlerinizin şişmesi ve renginin değişmesi,
Diş etlerinden ani ve beklenmedik kanama, diş kaybı,
Kilo kaybı,
Burun kanaması,
Yaraların zayıf iyileşmesi,
Enfeksiyonlarla mücadelede sorunlar,
Kemiklerinizdeki değişiklikler,
Eklemlere kanama, şiddetli eklem ağrılarına neden olur.
Askorbik asit eksikliğinin nedenleri ise;
Bir süre beslenmenizde taze meyve veya sebze bulundurmamak,
Çok az miktarda yemek yemek,
Sürekli hasta hissettiren tedaviler (kemoterapi gibi) veya anoreksiya gibi bir yeme bozukluğu,
Sigara içmek, vücudunuzun yiyeceklerden ne kadar C vitamini aldığını azaltır,
Diyetinizi etkileyen uyuşturucu veya alkole uzun süreli bağımlılık C vitamini eksikliğine neden olur.
Diyetle C vitamini tüketimi yetersiz olduğunda, kolajen üretimi kesintiye uğrar ve ihtiyaç duyulan kolajenin yerini alamaz, bu da dokuların parçalanmasına neden olur.
Düzenli ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları çeşitli rahatsızlıklara karşı vücudumuzu korurken, yanlış ve sağlıksız beslenme düzeni ise bazı hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu anlamda, beslenme düzeninde oldukça önemli bir yeri olan vitaminlerin yeteri miktarda alınmaması, beslenme düzenine bağlı olarak gelişen hastalıkların en yaygın sebeplerinden biridir. Günümüzde çok sık görülen bir hastalık olmasa da iskorbüt hastalığı da vitamin eksikliği durumunda ortaya çıkan bir hastalıktır.
İskorbüt hastalığı; C vitamininin vücutta yeteri miktarda bulunmamasına bağlı olarak çeşitli dokularda bazı bozulmalara neden olan bir hastalıktır. Askorbik asit olarak da bilinen C vitamini; vücutta pek çok görev üstlenen, hayati öneme sahip bir vitamin çeşididir. Beslenme düzeninde C vitamini içeren gıdalara yeterince yer verilmemesi veya C vitaminin vücutta düzgün bir şekilde emilmesini engelleyen durumlara bağlı olarak iskorbüt hastalığı ortaya çıkabilir.
Tarihsel süreçte, iskorbüt hastalığı, 15-18. yüzyıllar arasında uzun süreli deniz yolculukları sırasında C vitamini açısından zengin gıdaların bulunmamasına bağlı olarak denizciler arasında yaygın görülen bir hastalık olarak karşımıza çıkar. Günümüzde ise işlenmiş gıda ürünlerine takviye olarak C vitamininin eklenmesi ile birlikte, bu vitaminin hemen hemen her gıda ürününden alınabilmesi ve ürünlere ulaşmanın daha kolay olması sayesinde, iskorbüt hastalığının oldukça nadir görüldüğü söylenebilir.
C vitamininin vücuttaki fonksiyonları ise şu şekilde sıralanabilir:
C vitamini, normal şartlarda vücut tarafından üretilemez. Bu nedenle, C vitamininin dışarıdan alınması gerekir. C vitamini, özellikle portakal ve limon gibi narenciye meyveleri başta olmak üzere, biber, çilek, brokoli ve patates gibi meyve-sebzelerde bulunur. Beslenme düzeninde bu gıdalara yer verilmemesi veya bazı durumlarda vücutta C vitamininin emilmesini engelleyen durumların olması halinde kişide C vitamini eksikliği görülebilir. Bu anlamda, C vitamini eksikliği açısından riskli bazı gruplar olduğu söylenebilir. Bu riskli gruplar şu şekildedir:
İskörbüt hastalığının belirtilerinin vücudun C vitaminine ihtiyaç duyduğu bölgelerde ortaya çıktığı söylenebilir. C vitamini eksikliğine bağlı olarak görülen bu belirtilerin ortaya çıkması birkaç hafta ila birkaç ay sürebilir. Başlangıçta sadece hafif seyreden belirtiler görülürken, C vitamini eksikliğinin ilerlediği durumlarda daha ciddi belirtiler ortaya çıkabilir.
İskorbüt hastalığının belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Anemi: C vitamininin antioksidan özelliğinin ortadan kaybolmasıyla birlikte kırmızı kan hücrelerinin sayısında azalmaya bağlı olarak kansızlık görülebilir.
- Jinjivit (diş eti iltihabı): Kolajen üretiminde karşılaşılan problemler nedeniyle diş etlerinde şişlik, kızarıklık ve hassasiyete ek olarak diş eti kanamaları daha sık görülür.
- Ciltte morluklar veya cilt altı kanamalar: Damar duvarının yapıtaşlarından olan kolajen miktarındaki azalmaya bağlı olarak damarlar, hasar ve yaralara karşı savunmasız hale gelir ve bu durum da özellikle kol ve bacaklarda geniş morluk ve kanamalara neden olabilir.
- Saç dökülmesi: Kolajen miktarındaki azalma aynı zamanda saç tellerinin güçsüzleşmesine, kırılmaya ve dökülmeye neden olabilir.
- Diş çürükleri: Dişlerin yapısında bulunan ve dişlerin diş etlerine tutunmasını sağlayan bağ dokusunun kolajen eksikliğine bağlı olarak zayıflaması sonucunda dişler, dış etkenlere karşı daha savunmasız hale gelir ve bu da diş çürüklerine neden olabilir.
- Eklemlerde şişlik ve hassasiyet: Kolajen eksikliği aynı zamanda eklemlerin yapısında birtakım deformasyonlara neden olabilir.
- Bunun dışında, yaraların iyileşmesi ve sağlıklı dokunun üretilmesinde önemli bir rol oynayan kolajenin azaldığı durumlarda yaraların normalden daha geç iyileştiği gözlemlenebilir.
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması
- Gözlerde kuruma ve hassasiyet
- Göz sklerasında kanama
İskorbüt hastalığının belirtileri ağır seyredebilen belirtiler olsa da bu hastalığın tedavisinin genel anlamda oldukça basit ve kolay olduğu söylenebilir. Belirtilerin ortaya çıkma sebebi çoğunlukla C vitamini eksikliği olduğundan, hastalık tanısı konulmasının ardından C vitamini takviyesi yapılarak tedavi sağlanabilir. Bu anlamda, C vitamini açısından zengin gıdaların bolca tüketilmesi büyük önem taşır. Aynı zamanda, dışarıdan C vitamini takviyesi de alınabilir. Hastalığın ilerlemesi durumunda doktor kontrolünde yüksek dozda C vitamini tedavisine başvurulabilir.
İskorbüt hastalığının önlenmesinde uygulanması gereken temel nokta, dışarıdan yeteri miktarda C vitamini almaktır. Bu anlamda, sağlıklı bir yetişkin için günlük 75 – 90 mg C vitamini alınması yeterli olacaktır. Sigara kullanan veya bağırsak sorunları olan kişilerin daha yüksek oranda C vitamini alması veya C vitamini takviyelerine başvurması gerekebilir.
C vitamini özellikle greyfurt, portakal, limon gibi narenciye meyveleri, yeşil biber, tatlı patates, brokoli, ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeler ve kivi, çilek gibi meyvelerde bol miktarda bulunur. Bu vitaminin emilimi suda çözünmesine bağlı olduğundan, günlük tüketilen su miktarı da büyük önem taşır. Sağlıklı bir yetişkinin günlük 2,5-3 litre su tüketmesi gerektiği unutulmamalıdır.