Sürüş güvenliğini artırmak ve kazaları engellemek için alınması gereken temel önlemler artık herkes tarafından biliniyor. Ancak sürücülerin emniyet kemerlerini takması veya hız kurallarına uyması bazı kazaları önlemek için yeterli olmayabiliyor. Bu sebeple otomobiller üretilirken sürüşü daha güvenli hale getirecek gelişmiş güvenlik sistemlerine ihtiyaç duyuluyor. Bunlardan biri de modern otomobillerin olmazsa olmaz güvenlik sistemlerinden ASR. Şimdi gelin kayma önleyici bu sistemi daha yakından tanıyalım.
Çekiş kontrol sistemi adıyla da anılan ASR, motorlu araçlarda ABS ile koordineli çalışan ikincil bir güvenlik özelliği olarak tanımlanıyor. Tahrik edilen tekerleklerin çekiş kaybını önlemek için tasarlanan ASR, halk arasında anti patinaj sistemi olarak da biliniyor. Özellikle hızlı kalkışlarda arabaların patinaj çekmesi hemen her sürücünün başına gelen bir olay. Bu problemi ortadan kaldırmak için tasarlanan ASR olumsuz hava koşullarında ve ıslak zeminlerde de devreye girerek birçok güvenlik sorununu ortadan kaldırıyor.
Çakıllı ve seyrek toprakların olduğu bir tepeye çıkmaya çalışırken veya yeşil ışık yandığında hızlı bir kalkış yapmak isterken araba tekerleklerinin patinaj yaptığını görebilirsiniz. Bu da lastiklerin yolla temasını azaltarak yeterli bir yol tutuşu sağlayamamasına neden oluyor.
Geçmişte sürücüler tekerleklerin patinaj yapmasını önlemek için ayaklarını gaz pedalından çekme yöntemini deniyorlardı. Eski model arkadan çekişli arabalar ise ilkel bir çekiş kontrol sistemine sahipti. Günümüzde etkin bir performans sergileyemeyen bu mekanik sistemin yerine daha sofistike bir sistem olan ASR kullanılıyor. Çekiş kontrol sistemi ASR, düşük sürtünmeli zeminlerde hızlanırken aracın çekiş gücünden maksimum fayda sağlamaya yarıyor. Bu sayede sağlam bir yol tutuşu sunarak sürücüye güvenli bir sürüş imkanı tanıyor.
ASR fren sistemi görevini yerine getirmek için birkaç bileşenle koordineli çalışıyor. Bunlar arasında tekerlek hız sensörleri, ABS fren sistemi ve elektronik kontrol ünitesi bulunuyor. Hız sensörleri dönme hızındaki farklılıkları algılayarak tekerleklerde çekiş kaybı olup olmadığını ölçüyor. Elektronik kontrol ünitesine iletilen çekiş bilgileri ABS’nin nasıl ve ne şekilde tepki vermesi gerektiğini hesaplıyor. Eğer bir tekerleğin diğerlerinden daha hızlı döndüğü belirlenirse, tekerleğin hızını azaltmak ve kaymayı önlemek için o tekerleğe fren pompalanıyor. ABS yardımıyla yapılan bu frenleme işlemi sırasında patinaj çeken tekerleklere verilen motor gücü de azaltılıyor. Tekerlek ideal çekiş gücüne ulaştığında sistem normale dönüyor.
Peki, ASR önemli bir güvenlik donanımı mıdır? Kesinlikle evet. Ancak birçok sürücü ASR fren sisteminin karlı yollarda arabaların çekişini artırdığı yanılgısını taşıyor. Sistem sadece tekerleklerin patinaj sırasında daha fazla dönmesini engelliyor. Bu sebeple karlı ve buzlu zemin koşullarında ASR kadar kar lastiklerinin de zorunlu bir güvenlik önlemi olduğunu belirtmekte fayda var.
Otomobillerdeki her bileşen gibi çekiş kontrol sisteminde de bazı arızalar görülebiliyor. Çekiş kontrol sistemi arızası yaşanıp yaşanmadığını ASR ışığını kontrol ederek anlayabilirsiniz. Öncelikle şunu belirtelim: ASR ışığı yandığında çekiş kontrol sisteminin devrede olduğunu gösteriyor. Frenleme devreye girdiğinde yanan ASR ışığı, araç normal çekiş gücünü tekrar kazandığında sönüyor. Özetle ASR ışığının yandıktan sonra sönmesi arıza yaşandığı anlamına gelmiyor. Ancak tekerlek hız sensörlerinde yaşanan bir arıza ASR ışığının sürekli açık kalmasına sebep oluyor. Çekiş kontrolü gerektirmeyen normal sürüş durumlarında ASR ışığı yanıyorsa, hız sensörleri kablolarında bir arıza söz konusu olabilir. Bazı arabalar bu durumda ‘ASR Kapalı’ uyarısı da verilebiliyor.
ASR arızaları sistemin beyni gibi çalışan elektronik kontrol ünitelerinden de kaynaklanabiliyor. Su hasarı veya elektronik arızalar kontrol ünitesinin fonksiyonlarını bozarak ASR ışığının sürekli yanmasına neden olabiliyor. Bu sebeple ASR ışığı sürekli yanıyorken sürüş yapılmaması öneriliyor. Arızaya işaret eden bu durum ASR’nin istenmeyen bir anda devreye girmesine neden olabileceği gibi daha kötü sonuçları da beraberinde getirebilir.
Hibrit otomobil devi Toyota’nın araçlarını incelemek, aradığınız özelliklerdeki en iyi araçları incelemek için tıklayın.
ESP ve ASR ne anlama geliyor? Bu iki sistem hangi durumlarda yolda kurtarıcı görevi görür? Arıza yaptıkları veya hata verdikleri zaman neler yapılmalı? Güvenli bir sürüş için son derece önemli olan ESP ve ASR’nin birbiriyle bağlantısı nedir? Peki, hem kuru hem de ıslak ve buzlu yol koşullarında güvenli sürüşü sağlayan sistemlerden biri olan ESP, kışın nasıl kullanılmalı? Hangi durumlarda devre dışı bırakılmalı? İlk önce ESP’nin ne olduğundan bahsedelim.
ESP’nin açılımı Electronic Stability Program. Türkçe karşılığı ise Elektronik Stabilite Kontrol. ESP sistemindeki bu stabilite, araçlarda dengeyi ve kararlılığı elektronik olarak sağlıyor. Denge ve kararlılıktan kasıt ise patinaj ya da başka bir sebep yüzünden aracın savrulmasını engellemek. Bunu da aracın fren sistemini kullanarak yapıyor. Bazı araba modellerinde ise motorun gücünü azaltıyor.
ESP hakkında en çok bilinen yanlış, virajları dönmeyi kolaylaştırdığı düşüncesidir. Oysa ESP’nin asıl amacı aracın savrulmasını engellemektir.
ESP sistemi sürüş güvenliği açısından son derece önemlidir. Bu sistemin arıza yapması, aracın savrulması ve durmaması gibi sebeplerle kazalara yol açabilir. Peki ESP’nin arızalandığı nasıl anlaşılır? ESP ışığı sabit bir şekilde yanmaya başlıyorsa, manuel bir ESP tuşu olduğu halde basıldığında devreye girmiyorsa ya da yol bilgisayarı yazılı ve sesli birtakım uyarılar veriyorsa ESP arızasından şüphelenilmelidir.
ESP sistemi sürüş güvenliği açısından son derece önemlidir. Bu sistemin arıza yapması, aracın savrulması ve durmaması gibi sebeplerle kazalara yol açabilir. Peki ESP’nin arızalandığı nasıl anlaşılır? ESP ışığı sabit bir şekilde yanmaya başlıyorsa, manuel bir ESP tuşu olduğu halde basıldığında devreye girmiyorsa ya da yol bilgisayarı yazılı ve sesli birtakım uyarılar veriyorsa ESP arızasından şüphelenilmelidir.
Türkçede “Anti Patinaj Sistemi“ olarak bilinen ASR’nin asıl açılımı “Anti Schlupf Regelung“tur. ASR sisteminin temel görevi aracın patinaj yapmasını önlemektir.
Patinaj, aracın kalkış hızını etkiler. Hızlı hareket etmek gereken durumlarda gaz pedalına birden yüklenilirse araç patinaj yapmaya başlayabilir. Tekerlekler oldukları yerde belli bir süre döner. Bu durum aracın kalkış hızını yavaşlatır.
ASR sisteminin patinajı önlemek dışında araç için birçok artısı vardır. Bulunduğu aracın zorlu yol koşullarında rahatça kalkış yapmasını sağlar. Aynı zamanda kaygan zeminlerde veya virajlarda aracın savrulmasını engeller, sürüş güvenliğini artırır ve lastiklerin aşırı yıpranmasını önler.
ASR sistemi hata verdiğinde gösterge panelinde ASR ışığı ve ASR butonu sürekli yanmaya başlar. Bu durumda aracın teknik servise götürülmesi gerekir.
Görevleri çok karıştırılan ESP ve ASR sistemlerinin bazı temel farklılıkları var. ASR sadece patinaj önleyici bir sistemdir. Aynı zamanda ESP’nin destekleyicisidir. ESP ise daha kapsayıcıdır. Aracın patinaj da dahil olmak üzere kontrolsüz hareketlerini düzeltmekle yükümlüdür.
ESP, sürücünün aracı yönlendirme şekliyle, aracın davranış biçimi arasında denge sağlar. Örneğin çok keskin virajlarda ya da ani durumlarda aracın burnu istenilen yöne gitmeyebilir. ESP tam da bu kısımda devreye girerek bünyesinde bulunan algılayıcılar sayesinde aracın sürücünün istediği yöne gitmediğini anlar ve ESP frenini uygular. Böylelikle aracın yönü istenilen tarafa doğru düzelir, kontrol altına alınır. ESP sisteminin düzgün çalışmasını sağlayan parçalar ise şöyle açıklanabilir:
Yanal hız algılayıcıları: Aracın yönünden ne kadar saptığını hesaplayıp ESP sistemine bildiren algılayıcılardır.
Teker hız algılayıcıları: Tekerlerde bulunan ve tekerlerin hızını ayrı ayrı ölçebilen parçalardır.
ABS hidroliği ve fren basıncı algılayıcısı: Ani fren yapma gibi durumlarda fren basıncını algılayan ve tekerlerin kitlenmesini önleyen parçalardır.
Direksiyon açısı algılayıcısı: Sürücünün gitmek istediği yönün saptanmasını sağlar.
Elektronik kontrol ünitesi: Bütün algılayıcılardan topladığı bilgileri değerlendirip kritik bir durum olması halinde ESP’yi devreye sokup sistemin bir nevi beyni olan ünitedir.
Araçta ESP hatasıyla ilgili bir uyarı çıkıyorsa bu sorun direkt ESP sistemi ile alakalı olmayabilir. Akünün azalması veya bitmesi durumunda ESP, akü voltajına en hassas olan otomobil ekipmanı olduğu için araçta ilk uyarıyı verebilir.
Tam adı Mobil 1 ESP ile ESP sistemi birbirine isim benzerliğinden dolayı karıştırılabilir. Mobil 1 ESP yağı yüksek temizlik gücü sağlamaya ve aşınmayı önlemeye yarayan sentetik bir motor yağıdır. Motorun verimini korumak ve benzinli ya da dizel araçlarda performansı yükseltmek için geliştirilmiştir. ESP sistemi ile herhangi bir ilişkisi bulunmamaktadır.
ESP ışığı yanıp sönüyorsa sistem araçta devreye girmiş demektir. ESP devreden çıktığı anda ışık söner. ESP’nin manuel tuşundan sistem tamamen devre dışı bırakılmışsa da ışığı uyarı için sürekli yanabilir.
ESP, genellikle sistemin çalışmasında sıkıntı yaratacak elektrik arızaları sonucu uyarı verir. Bir servise giderek ESP bağlantılarını kontrol ettirmeniz gerekir.
Araba patinaj yaptığında ya da kaydığında ESP’nin savrulma sinyali aldığını öğrenmiştik. Karlı ve buzlu yolda arabanızı kaldırmaya ya da böyle bir zeminde düşük hızda arabanızı yokuş yukarı sürmeye çalıştığınızda da arabanızın tekerlekleri patinaj yapar. ESP de bunu bir savrulma tehlikesi olarak algılayıp tekerlekleri durdurmaya çalışır. Sonuç olarak araç hareketsiz kalır. İşte böyle bir durumda ESP’yi devre dışı bırakmanız gerekir. Arabanız patinaj yapıp karlı ya da buzlu yoldan kurtulduğunda ve hareket ettiğinde ESP düğmesine basıp sistemi devreye sokmalısınız. Bazı arabalardaki kış modu düğmesi, ESP’yi buna benzer durumlarda devre dışı bırakıyor ama bu mod her arabada yok.
Savrulmayı engelleyen ESP’nin kışın devreye alınması, mevsim şartlarından dolayı beklenmedik tepkilere neden olabilir. Yani güvenliği sağlamak için ESP’yi devreye soktuğunuzda tam tersi bir şekilde sürüş güvenliğinizi riske atabilirsiniz.
ASR hata verdiği anda gösterge panelinde yer alan ASR ışığı sürekli yanar.
Böyle bir surum ile karşılaştığınızda aracınızı özel bir servise götürmeniz gerekmektedir.
Elektronik Stabilite Programı; yani ESP aracınızın gitmesi gereken doğru yönü direksiyon hareketleri ile tespit eder ve fren uygulamalarını buna göre belirler.
Böylece aracınızın hem yola tutunabilirliğini arttırır hem de aracınızı gitmek istenen yöne doğru düzeltir.
ESP ASR'yi de kapsayan bir sistemdir.
“Pratik Araba ekibi olarak aracınızın ASR ve ESP kontrollerini yapmaktayız.”
ASR, mevcut tüm araçlarda bulunan ve kaygan yüzeylerde tahrik tekerleklerinin çekişini kaybetmesini önleyen bir özellik olan çekiş kontrol sistemi anlamına gelir. ASR aynı zamanda TCS olarak da bilinir ve Çekiş Kontrol Sistemi kısaltmasıdır. Bu sistem ABS ile entegredir. Bu sistem, özellikle kaygan yüzeylerde aracın yol tutuşunu ve manevra kabiliyetini geliştirmek için tasarlanmıştır.
ASR Ne Anlama Geliyor?
ASR (kayma önleyici regülatör sistemi) bir kayma önleyici sistemdir. Bazı firmalar bu sistemi TCS (Çekiş Kontrol Sistemi) olarak da adlandırmışlardır. Özellikle kalkışlarda veya buzlu çamurlu yollarda aracın savrulmasını engeller. Her yolun belirli bir çekiş gücü vardır ve ASR, aracınızın onu doğru şekilde kullanmasını sağlar. Örneğin, aracınız düşük sürtünmeli bir yoldan geçerken, uygun çekişi sürdürmek için ASR devreye girer.
Araçlarda ASR Nedir?
Çekiş kontrol sistemi veya ASR (diğer adıyla TCS) hem sizin hem de aracınızın güvenliğini sağlamak için tasarlanmıştır. ASR sistemi, aracınızın tekerleklerin çekişini kaybetmesi durumunda devreye girecek şekilde tasarlanmıştır. Bu işlevi gerçekleştirmek için araç tarafından tekerleklere sağlanan güç, çekiş kontrol sistemi tarafından sınırlandırılır. Bu eylem gücü ayarlar, böylece tekerleklere çekiş uygulanabilir ve sırayla patinajları durdurulur.
ASR Sistemi Nasıl Çalışır?
ASR sistemi ABS sistemi ile birlikte çalışır. Dönen tekerleği frenleyerek tekerleğin hızını azaltır. Bu frenleme, tekerlek hız sensörlerinden ve gaz kelebeği konum sensöründen gelen bilgiler kullanılarak ABS elektronik kontrol ünitesinin kontrolü altındaki etkinleştiriciler (abs fren modülü) aracılığıyla gerçekleşir.
Fren pedalına basmadan tekerleklerin frenlenebilmesi için hidrolik yağ basıncının oluşması gerekir. ASR pompası, basınçlı fren hidroliği oluşturur ve bu basınçlı fren hidroliği akümülatörde depolanır. ABS hidrolik modülü üzerindeki solenoid valfler ile fren basıncı, tahrik edilen tekerleklerin fren mekanizmalarına gönderilir.
TCS SİSTEMİ NASIL İŞLİYOR?
- Sistem, kaymayı algılamak için tekerlek hız sensörlerini kullanır. Aracın yol tutuşunu eski haline getirmek için kayan tekerleğin dönüş hızını azaltır.
- Düşük araba hızında tekerlekler kayıyorsa, sistem bu tekerleklere fren kuvveti uygulamayı başlatır. ABS/TCS kontrol ünitesi, ilgili fren devresindeki basıncı artırmak için kontrol valflerine bir sinyal gönderir. Bu, tekerleğin yavaşlamasına neden olan fren kaliperini etkinleştirir.
- Yüksek hızda sürerken sistem elektronik gaz kelebeği kontrol sistemini etkinleştirir. Bu, motor torkunu geçici olarak azaltır ve kayan tekerleğin yoldaki tutuşunu eski haline getirir.
- Anahtarı kontakta çevirdiğinizde TCS otomatik olarak açılır. Gerekirse, orta konsoldaki bir düğmeye basılarak devre dışı bırakılabilir. Sistemin devre dışı olduğu konusunda uyarmak için gösterge panelinde ilgili lamba yanacaktır.
ASR Arızası Nedir?
ASR sistemi arızalandığında, gösterge panelindeki ASR ışığı ve ASR düğmesi ışığı sürekli olarak yanacaktır. Arıza durumunda araç teknik servise götürülmeli ve teşhis cihazı ile arıza araması yapılmalıdır.
ASR Arızasının Nedenleri Nelerdir?
· Kirli tekerlek hız sensörleri.
· Hasarlı elektrik kabloları.
· ABS valflerinin ve pompanın arızası.
· Yanmış sigortalar.
ASR Lambası Ne Anlama Geliyor?
Çekiş kontrol sistemi, kilitlenme önleyici fren sistemi (ABS) ve (ECS) ile birlikte çalışır. ASR, aracınızdaki tüm lastiklerin hızını izler ve bir veya daha fazla tekerlek diğer lastiklerden farklı bir hızda kayar ve dönerken, ASR sistemi diğer tekerlekleri yavaşlatmak için motor gücünü azaltır. Çoğu araçta bu eylem, her tekerlekte bir ABS sensörü ve bir ABS halkası kullanılarak başlatılır. Hem ABS sensörü hem de halkalar, her bir tekerleğin hızını kontrol etmek için birlikte çalışır. ASR ışığının ABS ışığıyla aynı anda yandığını sık sık görmenizin nedeni budur.
ASR Lambası Neden Yanar?
ASR ışığınızın yanmasının birkaç farklı nedeni olabilir.
Bazı ASR ışıkları, yağmurlu veya karlı hava nedeniyle yanar ve ardından kötü hava yatıştıktan sonra ışık söner. Bu durumda, ASR ışığı, sistemin düşük çekişli yol koşulları (yani yağmur, kar veya buz) nedeniyle etkinleştirildiğini ve şu anda aracın çekişini korumasına yardımcı olduğunu gösterir.
ASR'nin belirli bir araba markası ve modeli için nasıl çalıştığını bildiğinizden emin olmak için aracınızın kullanım kılavuzunu incelemek en iyi uygulamadır. Bu şekilde hazırlıklı olursunuz ve belirli koşullarda ne bekleyeceğinizi bilirsiniz. Akılda tutulması gereken bir şey, bu işlem sırasında ışık açılıp kapanıyorsa ve zaman zaman titriyorsa bu, ASR’nizin etkinleştirildiğini ve düzgün çalıştığının bir göstergesidir.
ASR Işığınızın Yanması Ve Sürmeye Devam Etmeniz Tehlikeli mi?
Belirtildiği gibi, ASR ışığınız çeşitli nedenlerle yanabilir. Ancak şu veya bu şekilde, ASR’nizin bir tür kontrole ihtiyacı olduğunu gösterir. Çekiş sistemi otomobilin en kritik sistemlerinden biri olduğundan, bu hafife alınacak bir uyarı değildir ve zamanında ele alınmalıdır.
ASR Kontrolü Neden Önemlidir?
Düzgün çalışmayan bir TCS, tekerleklerinizin patinaj hareketinin engellenmesine neden olabilir ve potansiyel olarak kaygan yüzeylerde serbestçe hareket etmeye başlayabilirler. Bu, kaza riskini oldukça artırır, ancak aynı zamanda lastiklerimizin yüzeyine ve motorunuzun genel performansına da zarar verebilir. Hem ASR hem de ABS lambaları yanıyorsa, çekiş, hemen kontrol ettirmeniz gerekir. Bunu yapmamak, kazaları veya yaralanmaları önlemek için frenlerin yeterince hızlı uygulanamamasına neden olabilir. ASR’nizin olması gerektiği gibi çalışmasını sağlamak ve yolculuğunuzun güvenli geçmesini sağlamak için uygun gözetim ve eylem gereklidir.