Atatürk Nerede Öldü

Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 84 yıl önce bugün aramızdan ayrıldı. Yaşama veda etmesine dakikalar kala Dolmabahçe Sarayı’nın koridorlarında, “Bak, bir tarih göçüyor” sözleri yankılanırken takvimler 10 Kasım ’i, saat ’i gösteriyordu. 

Yalnızca Türk milletinin Kurtuluş Savaşı’nı başarıyla yöneten bir komutan olarak değil, aynı zamanda gerçekleştirdiği devrimlerle de dâhi bir devlet adamı olarak tarihe geçen Mustafa Kemal Atatürk, 57 yıl süren yaşamında, milletinin ve vatanının bağımsızlığı için yılmadan çalıştı ve girdiği her mücadeleden zaferle çıktı.

İLK CUMHURBAŞKANI

Kurtuluş Savaşı’nın ardından TBMM tarafından 29 Ekim ’te cumhuriyet ilan edilmesiyle Atatürk cumhurbaşkanı seçildi. ’de ölümüne dek arka arkaya dört kez cumhurbaşkanı seçilen Atatürk, bu görevi en uzun süre yürüten cumhurbaşkanı oldu.

Askeri ve siyasi dehasıyla Türk ve dünya tarihine adını altın harflerle yazdıran ulu önder, 10 Kasım ’de 57 yaşındayken Dolmabahçe Sarayı’nda yaşama gözlerini yumdu.

Atatürk’ün vefatı sadece Türkiye’de değil bütün dünyada büyük üzüntüyle karşılandı. Ulu önderin naaşı, 16 Kasım’da Dolmabahçe Sarayı tören salonunda katafalka konuldu.

GÖZYAŞLARIYLA UĞURLADILAR

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk 10 Kasım ’de dünyaya gözlerini yumdu. Ölümünün ardından, 21 Kasım ’de geçici olarak Ankara Etnografya Müzesi’ne konulan naaşı, 10 Kasım ’te anıt mezar olan Anıtkabir’e nakledildi. Fotoğrafta, 16 Kasım ’de Mustafa Kemal Atatürk’ün ölüm haberi üzerine Dolmabahçe Sarayı’na son görev için gelen ve gözyaşlarını tutamayan kadınlar görülüyor.

ANKARA’YA UĞURLANDI

19 Kasım günü cenaze büyük bir kalabalık tarafından Yavuz Zırhlısı ile İzmit’e oradan da aynı günün akşamı tüm yurt gezilerinde kullandığı tren ile Ankara’ya uğurlandı.

20 Kasım’da Ankara’da devlet erkânı tarafından karşılanan cenaze, TBMM önünde katafalka konuldu. 21 Kasım ’de büyük bir cenaze töreni ile Ankara Etnografya Müzesi’ndeki geçici kabrine konulan Atatürk’ün naaşı, ebedi istirahatgâhı Anıtkabir’e taşındığı 10 Kasım ’e kadar burada kaldı. 

’TE YAŞAM DURDU

İmparatorluk kalıntılarından mazlum milletlere ışık olan tam bağımsız ve modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuran, Reşit Galip’in nitelendirmesiyle “milletin bir ferdi” olmakla övünen Mustafa Kemal Atatürk’ün aramızdan ayrılışının yıldönümü nedeniyle bugün saat ’te düzenlenen resmi tören ile devlet erkânı Anıtkabir’i ziyaret etti. Ardından İstiklal Marşı okundu.

Törenin bitimiyle, Türkiye’nin dört bir yanından gelen yurttaşlar, Anıtkabir’i ziyaret etti. Resmi daire ve kuruluşlar ile özel işyerlerinde Türk bayrakları ’ten itibaren yarıya indirildi. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafından Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde saat ’de anma töreni gerçekleştirilecek.

Anmalar kapsamında çeşitli spor turnuvaları da düzenlenecek. Ankara’da Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, Or-An Sevgi Yılı Halk Kütüphanesi, Cebeci Halk Kütüphanesi, Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi, Gölbaşı İlçe Halk Kütüphanesi ve Mamak İlçe Halk Kütüphanesi’nde ise 1 hafta boyunca Atatürk Köşesi ve kitap sergileri olacak.

ADD, ZAFER ANITI’NDA

Atatürkçü Düşünce Derneği (ADD), bugün Ankara Sıhhiye’deki Zafer Anıtı’nda tören düzenledi. Tören, saat ’teki sirenle birlikte başlayacak, ardından İstiklal Marşı okunacak. ADD Genel Başkanı Hüsnü Bozkurt başkanlığındaki heyet, anıta çelenk bırakacak. Yarın da Anıtkabir’de resmi tören gerçekleştirilecek. Bozkurt başkanlığındaki heyet saat ’da Aslanlı Yol’da buluşacak, Atatürk’ün mozolesine çelenk bırakacak. Tören, Misakı Milli Kulesi’nde Anıtkabir Özel Defteri’nin imzalanmasıyla son bulacak. 

EN SEVDİĞİ ŞARKILARLA

Ankara Büyükşehir Belediyesi, belediye önünde saat ’te tören düzenledi. Ozanların Dilinden Atatürk adlı program saat ’de Gençlik Parkı Büyük Sahne’de sahnelenecek. Çankaya Belediyesi, Yaşar Kemal Kültür Merkezi’nde ’da, ücretsiz olarak “Veda” filminin gösterimini yapacak. Yenimahalle Belediyesi, “Milli Mücadele Kahramanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk Defile ve Sergisi”ni Nazım Hikmet Kongre ve Sanat Merkezi’nde saat ’da açtı. Genco Erkal Salonu’nda ise saat ’da, Kent Orkestrası ve Yenimek tarafından “Atatürk’ün Sevdiği Şarkılar Konseri” düzenlenecek. 

KURTULUŞ SAVAŞI DESTANI’NDAN

Dağlarda tek tek ateşler yanıyordu

Ve yıldızlar öyle ışıltılı, öyle ferahtılar ki

şayak kalpaklı adam

nasıl ve ne zaman geleceğini bilmeden

güzel, rahat günlere inanıyordu

ve gülen bıyıklarıyla duruyordu ki mavzerinin yanında,

birdenbire beş adım sağında onu gördü.

Paşalar onun arkasındaydılar.

O, saatı sordu.

Paşalar: “Üç,” dediler.

Sarışın bir kurda benziyordu.

Ve mavi gözleri çakmak çakmaktı.

Yürüdü uçurumun başına kadar,

eğildi, durdu.

Bıraksalar

ince, uzun bacakları üstünde yaylanarak

ve karanlıkta akan bir yıldız gibi kayarak

Kocatepe’den Afyon Ovası’na atlıyacaktı.

NÂZIM HİKMET

---

ON KASIM’LARDA YÜRÜMEK

Atatürk’üm işte 10 Kasım yine,

Dalgalanır ağaçlarla oğullar,

Dalgalanır oğullarla nineler

Dalgalanır ninelerle genç kızlar,

Özlemin ta yüreğime işlemiş

Seni bulmak seni görmek için ben

Bütün toprakaltıyla barışacağım.

*

Ereceğim sana usta, barışta, başarıda

Öyle

Güçlüsün ki

Güçleneceğim.

Öyle yücesin ki yüceleceğim

Düşüne düşüne seni kocaman kocaman

Dağlara dağlara karışacağım.

*

Ozan mıyım ordu muyum su muyum

anlaşılmaz

Çağlar upuzun allığı yüreğimde, ülkünün.

Sanki bayrak bir kalemdir, sanki gökler bir

kâğıt

Sanki ellerim gece

Sanki ellerim gündüz

Yazacağım seni daha, bir daha

Ben senin ölümünle yarışacağım.

FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA

---

ON KASIM

Yıl otuz sekiz on kasım perşembe

Hatırdan çıkmıyacak bir sonbahar

Sarsılıyor İstanbul yedi tepe

Yaman esmiş Dolmabahçe’de rüzgâr

*

Gerçek olamaz olsa olsa bir düş

Dokuzu beş geçe Atatürk ölmüş

Böyle toptan bir yas nerde görülmüş

Beraber ağlıyoruz kurtlar kuşlar

Bu memlekete en çok hizmet eden

Bu aşk ile dağlara gücü yeten

On sekiz milyonun omzunda giden

Atam Ankara sırtlarında yatar.

CAHİT SITKI TARANCI

Mustafa Kemal Atatürk ()

TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN KURUCUSU VE İLK CUMHURBAŞKANI ATATÜRK

Mustafa Kemal Atatürk yılında Selânik'te Kocakasım Mahallesi, Islâhhâne Caddesi'ndeki üç katlı pembe evde doğdu. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım'dır. Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV-XV. yüzyıllarda Konya ve Aydın'dan Makedonya'ya yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. Annesi Zübeyde Hanım ise  Selânik yakınlarındaki Langaza kasabasına yerleşmiş eski bir Türk ailesinin kızıdır. Milis subaylığı, evkaf katipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, yılında Zübeyde Hanım'la evlendi. Atatürk'ün beş kardeşinden dördü küçük yaşlarda öldü, sadece Makbule (Atadan) yılına değin yaşadı.

Küçük Mustafa öğrenim çağına gelince Hafız Mehmet Efendi'nin mahalle mektebinde öğrenime başladı, sonra babasının isteğiyle Şemsi Efendi Mektebi'ne geçti. Bu sırada babasını kaybetti (). Bir süre Rapla Çiftliği'nde dayısının yanında kaldıktan sonra Selânik'e dönüp okulunu bitirdi. Selânik Mülkiye Rüştiyesi'ne kaydoldu. Kısa bir süre sonra yılında Askeri Rüştiye'ye girdi. Bu okulda Matematik öğretmeni Mustafa Bey adına "Kemal" i ilave etti. yıllarında Manastır Askeri İdâdi'sini bitirip, İstanbul'da Harp Okulunda öğrenime başladı. yılında teğmen rütbesiyle mezun oldu., Harp Akademisi'ne devam etti. 11 Ocak 'te yüzbaşı rütbesiyle Akademi'yi tamamladı. yılları arasında Şam'da 5. Ordu emrinde görev yaptı. 'de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) oldu. Manastır'a III. Ordu'ya atandı. 19 Nisan 'da İstanbul'a giren Hareket Ordusu'nda Kurmay Başkanı olarak görev aldı. yılında Fransa'ya gönderildi. Picardie Manevraları'na katıldı. yılında İstanbul'da Genel Kurmay Başkanlığı emrinde çalışmaya başladı.

yılında İtalyanların Trablusgarp'a hücumu ile başlayan savaşta, Mustafa Kemal bir grup arkadaşıyla birlikte Tobruk ve Derne bölgesinde görev aldı. 22 Aralık 'de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşını kazandı. 6 Mart 'de Derne Komutanlığına getirildi.

Ekim 'de Balkan Savaşı başlayınca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolayır'daki birliklerle savaşa katıldı. Dimetoka ve Edirne'nin geri alınışında büyük hizmetleri görüldü. yılında Sofya Ateşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken yılında yarbaylığa yükseldi. Ateşemiliterlik görevi Ocak 'te sona erdi. Bu sırada I. Dünya Savaşı başlamış, Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda kalmıştı. Mustafa Kemal Tümeni kurmak üzere Tekirdağ'da görevlendirildi.

yılında başlayan I. Dünya Savaşı'nda, Mustafa Kemal Çanakkale'de bir kahramanlık destanı yazıp İtilaf Devletlerine "Çanakkale geçilmez! " dedirtti. 18 Mart 'te Çanakkale Boğazını geçmeye kalkan İngiliz ve Fransız donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadası'na asker çıkarmaya karar verdiler. 25 Nisan 'te Arıburnu'na çıkan düşman kuvvetlerini, Mustafa Kemal'in komuta ettiği Tümen Conkbayırı'nda durdurdu. Mustafa Kemal, bu başarı üzerine albaylığa yükseldi. İngilizler Ağustos 'te Arıburnu'nda tekrar taarruza geçti. Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal Ağustos'ta Anafartalar Zaferini kazandı. Bu zaferi 17 Ağustos'ta Kireçtepe, 21 Ağustos'ta II. Anafartalar zaferleri takip etti. Çanakkale Savaşlarında yaklaşık şehit veren Türk ulusu onurunu İtilaf Devletlerine karşı korumasını bilmiştir. Mustafa Kemal'in askerlerine "Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!" emri cephenin kaderini değiştirmiştir.

Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları'dan sonra 'da Edirne ve Diyarbakır'da görev aldı. 1 Nisan 'da tümgeneralliğe yükseldi. Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlis'in geri alınmasını sağladı. Şam ve Halep'teki kısa süreli görevlerinden sonra 'de İstanbul'a geldi. Velihat Vahidettin Efendi'yle Almanya'ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Bu seyehatten sonra hastalandı. Viyana ve Karisbad'a giderek tedavi oldu. 15 Ağustos 'de Halep'e 7. Ordu Komutanı olarak döndü. Bu cephede İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı savunma savaşları yaptı. Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından bir gün sonra, 31 Ekim 'de Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi. Bu ordunun kaldırılması üzerine 13 Kasım 'de İstanbul'a gelip Harbiye Nezâreti'nde (Bakanlığında) göreve başladı.

Mondros Mütarekesi'nden sonra İtilaf Devletleri'nin Osmanlı topraklarını işgale başlamaları üzerine; Mustafa Kemal 9. Ordu Müfettişi olarak 19 Mayıs 'da Samsun'a çıktı. 22 Haziran 'da Amasya'da yayımladığı genelgeyle "Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararının kurtaracağını " ilan edip Sivas Kongresi'ni toplantıya çağırdı. 23 Temmuz - 7 Ağustos tarihleri arasında Erzurum, 4 - 11 Eylül tarihleri arasında da Sivas Kongresi'ni toplayarak vatanın kurtuluşu için izlenecek yolun belirlenmesini sağladı. 27 Aralık 'da Ankara'da heyecanla karşılandı. 23 Nisan 'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması yolunda önemli bir adım atılmış oldu. Meclis ve Hükümet Başkanlığına Mustafa Kemal seçildi Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşı'nın başarıyla sonuçlanması için gerekli yasaları kabul edip uygulamaya başladı.

Türk Kurtuluş Savaşı 15 Mayıs 'da Yunanlıların İzmir'I işgali sırasında düşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı. 10 Ağustos tarihinde Sevr Antlaşması'nı imzalayarak aralarında Osmanlı İmparatorluğu'nu paylaşan I. Dünya Savaşı'nın galip devletlerine karşı önce Kuvâ-yi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi düzenli orduyu kurdu, Kuvâ-yi Milliye - ordu bütünleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuçlandırdı.

Mustafa Kemal yönetimindeki Türk Kurtuluş Savaşının önemli aşamaları şunlardır:

Sarıkamış (20 Eylül ), Kars (30 Ekim ) ve Gümrü'nün (7 Kasım ) kurtarılışı.

Çukurova, Gazi Antep, Kahraman Maraş Şanlı Urfa savunmaları ( )

I. İnönü Zaferi (6 Ocak )

II. İnönü Zaferi (23 Mart-1 Nisan )

Sakarya Zaferi (23 Ağustos Eylül )

Büyük Taarruz, Başkomutan Meydan Muhaberesi ve Büyük Zafer (26 Ağustos 9 Eylül )

Sakarya Zaferinden sonra 19 Eylül 'de Türkiye Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal'e Mareşal rütbesi ve Gazi unvanını verdi. Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 'te imzalanan Lozan Antlaşması'yla sonuçlandı. Böylece Sevr Antlaşması'yla paramparça edilen, Türklere il büyüklüğünde vatan bırakılan Türkiye toprakları üzerinde ulusal birliğe dayalı yeni Türk devletinin kurulması için hiçbir engel kalmadı.

23 Nisan 'de Ankara'da TBMM'nin açılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu müjdelenmiştir. Meclisin Türk Kurtuluş Savaşı'nı başarıyla yönetmesi, yeni Türk devletinin kuruluşunu hızlandırdı. 1 Kasım 'de hilâfet ve saltanat birbirinden ayrıldı, saltanat kaldırıldı. Böylece Osmanlı İmparatorluğu'yla yönetim bağları koparıldı. 13 Ekim 'te Cumhuriyet idaresi kabul edildi, Atatürk oybirliğiyle ilk cumhurbaşkanı seçildi. 30 Ekim günü İsmet İnönü tarafından Cumhuriyet'in ilk hükümeti kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti, "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" ve "Yurtta barış cihanda barış" temelleri üzerinde yükselmeye başladı.

Atatürk Türkiye'yi "Çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak" amacıyla bir dizi devrim yaptı. Bu devrimleri beş başlık altında toplayabiliriz:

1. Siyasal Devrimler:
· Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım )
· Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim )
· Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart )

2. Toplumsal Devrimler:
· Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi ()
· Şapka ve kıyafet devrimi (25 Kasım )
· Tekke zâviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım )
· Soyadı kanunu ( 21 Haziran )
· Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım )
· Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü ()

3. Hukuk Devrimi:
· Mecellenin kaldırılması ()
· Türk Medeni Kanunu ve diğer kanunların çıkarılarak laik hukuk düzenine geçilmesi ()

4. Eğitim ve Kültür Alanındaki Devrimler:
· Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart )
· Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım )
· Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması ()
· Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs )
· Güzel sanatlarda yenilikler

5. Ekonomi Alanında Devrimler:
· Aşârın kaldırılması
· Çiftçinin özendirilmesi
· Örnek çiftliklerin kurulması
· Sanayiyi Teşvik Kanunu'nun çıkarılarak sanayi kuruluşlarının kurulması
· I. ve II. Kalkınma Planları'nın () uygulamaya konulması, yurdun yeni yollarla donatılması

Soyadı Kanunu gereğince, 24 Kasım 'de TBMM'nce Mustafa Kemal'e "Atatürk" soyadı verildi.

Atatürk, 24 Nisan ve 13 Ağustos tarihlerinde TBMM Başkanlığına seçildi. Bu başkanlık görevi, Devlet-Hükümet Başkanlığı düzeyindeydi. 29 Ekim yılında Cumhuriyet ilan edildi ve Atatürk ilk cumhurbaşkanı seçildi. Anayasa gereğince dört yılda bir cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilendi. ,, yıllarında TBMM Atatürk'ü yeniden cumhurbaşkanlığına seçti.

Atatürk sık sık yurt gezilerine çıkarak devlet çalışmalarını yerinde denetledi. İlgililere aksayan yönlerle ilgili emirler verdi. Cumhurbaşkanı sıfatıyla Türkiye'yi ziyaret eden yabancı ülke devlet başkanlarını, başbakanlarını, bakanlarını komutanlarını ağırladı.

Ekim tarihinde Kurtuluş Savaşı'nı ve Cumhuriyet'in kuruluşunu anlatan büyük nutkunu, 29 Ekim tarihinde de Yıl Nutku'nu okudu.

Atatürk özel yaşamında sadelik içinde yaşadı. 29 Ocak 'de Latife Hanımla evlendi. Birçok yurt gezisine birlikte çıktılar. Bu evlilik 5 Ağustos tarihine dek sürdü. Çocukları çok seven Atatürk Afet (İnan), Sabiha (Gökçen), Fikriye, Ülkü, Nebile, Rukiye, Zehra adlı kızları ve Mustafa adlı çobanı manevi evlat edindi. Abdurrahim ve İhsan adlı çocukları himayesine aldı. Yaşayanlarına iyi bir gelecek hazırladı.

yılında çiftliklerini hazineye, bir kısım taşınmazlarını da Ankara ve Bursa Belediyelerine bağışladı. Mirasından kızkardeşine, manevi evlatlarına, Türk Dil ve Tarih Kurumlarına pay ayırdı. Kitap okumayı, müzik dinlemeyi, dans etmeyi, ata binmeyi ve yüzmeyi çok severdi. Zeybek oyunlarına, güreşe, Rumeli türkülerine aşırı ilgisi vardı. Tavla ve bilardo oynamaktan büyük keyif alırdı. Sakarya adlı atıyla, köpeği Fox'a çok değer verirdi. Zengin bir kitaplık oluşturmuştu. Akşam yemeklerine devlet ve bilim adamlarını, sanatçıları davet eder, ülkenin sorunlarını tartışırdı. Temiz ve düzenli giyinmeye özen gösterirdi. Doğayı çok severdi. Sık sık Atatürk Orman Çiftliği'ne gider, çalışmalara bizzat katılırdı.

Fransızca ve Almanca biliyordu. 10 Kasım saat 'te yakalandığı siroz hastalığından kurtulamayarak İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda hayata gözlerini yumdu. Cenazesi 21 Kasım günü törenle geçici istirahatgâhı olan Ankara Etnografya Müzesi'nde toprağa verildi. Anıtkabir yapıldıktan sonra nâşı görkemli bir törenle 10 Kasım günü ebedi istirahatgâhına gömüldü.