Ateşsiz Kusmasız Ishal

Dışkının miktarı, alınan besinlerin bitkisel kaynaklı olup olmamasına bağlıdır. Sık olarak dışkılama ishal sayılmaz. İshalde “sulu dışkı” olması şartı vardır. Anne sütü ile beslenen bebeklerde günde kez, süt çocuklarında ise günde kez dışkılama normaldir. İshalde dışkı miktarı büyük çocuklarda hastalığın bağırsaktaki yerinin belirlenmesinde yardımcıdır.

Dışkı çoksa ishali yapan neden ince bağırsaklarda veya kalın bağırsakların hemen başlangıç kısmındadır. Dışkı açık renkli, kansız, sindirilmemiş besin maddeleri içeren bir özelliktedir. Göbek altında ağrı olabilir. Bu ağrılar aralıklı ve kramp şeklindedir.

Dışkı az ve ishal özelliğinde ise hastalık etkeni kalın bağırsakların inen kısmında veya rektumdadır. Dışkı lapa görünümünde, kanlı ve müküslüdür. Karnın alt kısmı ve hipogastrik bölgede ağrı vardır. Ağrılı ıkınma sıktır.

İshalle birlikte kusma ve karın ağrısının olup olmaması önemlidir. Bağırsakların üst kısmında bir nedenle ishal varsa, alt kesimlerdeki hastalıklar karın ağrısına neden olur.

İshalli bir çocukta; ishalin kaç gündür sürdüğü, çocuğun nasıl beslendiği, son idrar yapma zamanı ve miktarı önemlidir. İshalli çocuklarda mutlaka ateş takibi de yapılmalıdır.

Eğer bir çocukta sulu, şekilsiz dışkı 6 saatten fazla sürmüşse ve bu çocuk özellikle bir yaş altında ise mutlaka doktora danışılması gerekir. Eğer ishal, kusma ve yüksek ateşle seyrediyorsa derhal doktora başvurulmalıdır.

Anne sütüyle beslenen bebeklerde formula ile beslenenlere göre daha sık dışkılama olur. Bebek ek gıdalara geçince bağırsak hareketleri daha düzenli olur. Bu dönemde eğer bebeğin diyetinde meyve gibi lifli gıdalar ağırlıkta ise veya bebekte bir enfeksiyon gelişmekteyse dışkı sayısı artar ve kıvam yumuşar. Bağırsak enfeksiyonu sıklıkla bakteri veya virüsle gelişir. Bakterinin bulaşıp çoğaldığı gıdalar gıda zehirlenmesi yapabilir veya iyi yıkanmamış, kirli ellerle yenilen veya yedirilen yiyeceklerle ishal etkeni direkt ağızdan alınabilir. İshali yapan enfeksiyonun mutlaka bağırsak enfeksiyonu olması gerekmez. Bağırsak dışı enfeksiyonlarla da ishal gelişebilir. Orta kulak iltihabı veya grip seyrinde de ishal görülebilir; böyle durumlarda ishalin yanı sıra ateş de yükselir.

Kabızlığı olan bazı çocuklarda katılaşmış dışkı kısmi olarak blokaj yapar. Bu çocuklarda sıvı dışkı kaçış yaparak çocuğun külodunun kakalanmasına neden olabilir. Bu istem dışı kaka kaçırmaya “enkoprozis” denir.

İshal tehlikeli midir?

Su kaybı riski nedeniyle küçük bebeklerde ishal her zaman ciddiye alınmalıdır. Yine sıvı kaybını şiddetlendirebileceği için kusma ishale eşlik ettiğinde durum daha ciddileşir. Eğer birlikte ateş ve terleme de varsa risk artar. Özellikle uzun süren ishallerde, dışkı macun gibi, yağlı ve kötü kokulu ise daha değişik hastalıklar söz konusu olabilir. Bu özel durumlarda çocukta gelişme geriliği belirgindir.

İshalli çocukta alınacak ilk önlemler:

1. Bir yaş altında bir bebekte 6 saatten fazla süren ishal varsa doktora başvurunuz.

2. İshalli büyük çocuklarda sıvı alımını artırmak gerekir. İshal diyeti az az ve sık sık verilmeli; tercihen bir süre süt verilmemelidir.

3. Çocuğun ateşi mutlaka ölçülmeli, ateş varsa kompres yapılarak ateş kontrol altına alınmalıdır.

4. Temizlik tedbirleri artırılmalıdır. Tuvalete gitmeden önce ve sonra anne veya bakıcı ellerini mutlaka sabunla yıkamalıdır.

Ne zaman doktora başvurmalı?

• Bebeklerde 6 saatten fazla süren ishallerde,

• İshalle birlikte ateş ve kusma varsa,

• Dışkıda kan ve müküs varsa,

• 12 saat geçmesine rağmen ishal hâlâ devam ediyorsa.

Ne yapmalı?

• Anne sütü ile beslenen bebeklerde anne sütüne mutlaka devam edin. Anne sütü bebeğin sıvı açığını karşılayabileceği gibi içindeki mikrop ve virüs öldürücü maddeler, ishalin tedavisi için de geçerlidir.

• Şiddetli ishal ve kusmalarda doktorunuzun önerisi ile özel bileşimde hazırlanan tuz – şeker paketlerini yine doktorunuzun önerdiği şekilde kullanın.

• Doktorunuz önermediyse ishal kesici ilaçları kullanmayın. Sulu kakayı görür görmez hemen bu ilaçlara başlanması gerekmez.

• Yiyecek hazırlarken veya bebeğin altını değiştirirken, önce ve sonra mutlaka ellerinizi sabunla yıkayın.

• Bebek 6 aylık oluncaya kadar bebek için kullandığınız beslenme araç ve gereçlerinin hepsini steril edin.

• İshal vakalarında yoğurt, muz, pirinç lapası ve çorbasının en geçerli ishal diyeti olduğunu aklınızda tutun.

• Sıcak havalarda gıdaların daha çabuk bozulabileceğini unutmayın ve yiyecekleri buzdolabında saklayın.

• Eğer yaşı uygunsa ve bebeğinizi havuza veya denize sokmak istiyorsanız suyun temiz ve ısısının uygun olmasına dikkat edin.

Son zamanlarda ishal, bulantı kusma ve karın ağrısı gibi şikayetler yaşayan çocuk sayısında belirgin bir artış olduğunu belirten Dr. Lale Seren, aileleri uyardı.

Nazan DOĞANER HALICI

Yayınlanma: - 04 Ocak Güncellenme:

İnfluenza, RSV, Beta, El Ayak Ağız gibi hastalıkların atak yaptığı bugünlerde çocuklarda ishal de çok yaygın. Bu nedenle çocuk polikliniklerinde büyük bir yoğunluk yaşandığına dikkat çeken Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Lale Seren, bu konuda bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı.

Lale Seren

Doğru tedavi edilmezse tehlikeli

İshal genellikle yaş grubundaki çocuklarda sık rastlanan ve bazı durumlarda ciddi seyreden bir bulgudur. Çocuklarda ishale genellikle kusma ve karın ağrısı da eşlik eder. Hangi durumların acil olduğunu bilmek önemlidir. Çünkü ishal, uygun tedavi edilmediğinde sıvı kaybına yol açarak, çocuğun vücudundaki su ve tuz dengesini bozabilir. Bu da özellikle 2 yaş altındaki bebekler için tehlikeli bir durumdur.

Nasıl anlaşılır?

Bebeklerde normal dışkılama sıklığının iki katına çıkması, daha büyük çocuklarda ise günde üç veya daha fazla sulu dışkılama ishal olarak tanımlanır. Tüm çocukların dışkı kıvamı ve rengi beslenme ile ilişkili olmakla birlikte, sulu ve sümüksü dışkılara her zaman dikkat edilmelidir.

Tedavi sürecinde neler yapılmalıdır?

Viral ishaller gün içinde kendiliğinden düzelir. Ancak bakteriyel ishali çoğu zaman antibiyotik ile parazit ishalleri ise her zaman anti-paraziter ilaçlarla tedavi etmek gerekir. Kusmayan çocuklar her zamanki gibi yemeye ve içmeye veya emmeye devam edebilir. Özellikle anne sütünün ishali önleme ve ishal dönemindeki ihtiyacı karşılamadaki rolü çok fazladır. Bu dönemde emzirme sıklığı artırılmalıdır. Ayrıca ishal için uygun bir beslenme çoğu zaman ishal süresini kısaltır. Kabuğu soyulmuş elma, muz, şeftali, haşlanmış havuç, patates, yoğurt çorbası, pilav veya pirinç lapası, yoğurt, ayran, kefir bu dönemde çocuğunuza verebileceğiniz gıdalardır. İshal sona erene kadar daha küçük porsiyonlarda yemek verilmelidir. Bu süreçte iştahsızlığın normal bir bulgu olduğu unutulmamalıdır.

Sıvı kaybının belirtileri

İshal vücutta sıvı kaybına yol açar. Hafif derecede sıvı kaybında susama hissi, hafif ağız kuruluğu görülürken, orta derecede sıvı kaybında idrar miktarında azalma (altı saat içinde idrar yapmama), gözyaşının azalması veya olmaması, ağır derecede sıvı kaybında ise uyku hali, nabızda hızlanma ve idrar yapmama görülür. Orta-ağır sıvı kaybı olan çocuklarda şeker ve mineral içeren ağızdan sıvı tedavisini doktorunuzun önerdiği şekilde verebilirsiniz. Bu şeker ve mineral (tuz) karışımları hazır paketlerde bulunur ve önerilen miktarda su ile karıştırılarak belirli bir süre içerisinde içirilir. Ağızdan beslenemeyen çocuklara damardan sıvı tedavisi verilmesi gerekebilir.

Ne zaman doktora başvurulmalı?

1) Çocuğunuz 6 aydan küçükse,

2) Günde 'den fazla ishali varsa,

3) Ateşi yüksekse,

4) Karın ağrısı şiddetliyse,

5) Çok halsizse, sürekli uyku hali veya huy değişikliği varsa,

6) Sıvı kaybı bulguları varsa, (Çocuğun ağzı kuruyorsa, ağladığında gözyaşı akmıyorsa, bebek saat, daha büyük çocuk saat boyunca idrar yapmadıysa…)

7) Tekrarlayan kusma nedeniyle su veya diğer sıvı gıdaları alamıyorsa;

8) Kanlı ishali mevcutsa zaman kaybedilmeden doktora başvurulmalıdır.

İshalin sebepleri 3 maddede sıralanabilir.

Virüsler: Çocuklardaki ishalin en sık nedenlerindendir. Özellikle ilk 5 yaşta ve kış mevsiminde daha sık görülür. İshal yapan virüsler sıklıkla rotavirüs, enterik adenovirüs, norovirüs gibi virüslerdir. Sulu ishal, kusma, hafif ateş, baş ağrısı, karında kramplar, kas ağrıları ve iştahsızlığa neden olur.

Bakteriler: Bakterilerin yol açtığı ishali çoğu zaman virüslere bağlı olan ishalden ayırmak zordur. Fakat bakteriyel nedenli ishallerde ateş genellikle daha yüksektir, kanlı veya sümüksü dışkılama belirgindir. E. Coli, Salmonella ve Shigella dahil birçok farklı bakteri ishale neden olabilir. Bu bakteriler, genellikle gıda zehirlenmelerinden sorumludur. Genellikle içme suyunun temiz olmadığı, hijyen koşullarının bozulduğu durumlarda görülür. Genellikle suçlanan besinin tüketilmesinden birkaç saat sonra başlayan ishal ve kusma ile belirti verir.

Parazitler: Çocuklarda ishale neden olabilecek paraziter enfeksiyonlar arasında giardia
ilk sırada yer alır.

7 etkili korunma yolu

Bu hastalıkta korunma çok önemlidir. İşte alınması gereken önlemler…

1 – Virüsler ve bakteriler sabunla etkisiz hale geldiğinden el yıkamak en önemli korunma yollarından biridir. Özellikle bebek bezi değişimi, tuvalet kullanımı sonrası, yemekten veya yemek hazırlanmasından önce el temizliğine dikkat edilmelidir. Çocuklara da el yıkama alışkanlığı kazandırılmalıdır.

2 – İshale yol açan adenovirüsler solunum yoluyla da bulaşabildiği için sosyal mesafeye dikkat edilmelidir.

3 – Temizliğinden emin olunmayan veya kaynağı bilinmeyen sular tüketilmemelidir.

4 – Çiğ meyve ve sebzeler bol su ile dikkatlice yıkanmalıdır.

5 – Oyuncakların ve çocukların bulunduğu ortamların temizliği unutulmamalıdır.

6 – Rotavirüs aşısı, ishale yol açan rotavirüsten korunmada hayati öneme sahiptir.

7 – İshali geçene kadar çocuğun okula gitmemesi, diğer çocuklara bulaşmayı; dolayısıyla enfeksiyonun yayılımını önlemeye yardımcı olacaktır.