Günlük hayatta yanlış bir hareket ya da aktivite sonucu yaşanabilecek ayak burkulması toplumda sık karşılaşılabilen bir rahatsızlıktır. Ayağın bacak ile birleşmesini sağlayan ayak bileği ekleminin ani hareketler ya da ters hareketler sonucu zarar görmesi sebebiyle oluşmaktadır. Burkulmadan hemen sonra ayak bileğinde şiddetli bir ağrı ve şişme görülebilmektedir. Bununla birlikte kızarıklık, morarma ve harekette kısıtlılık oluşabilmektedir. Ayak burkulması tedavi edilmediğinde daha büyük sorunlara ve komplikasyonlara sebep olabilmektedir. Ayak bileği burkulması vakalarında en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulması ve ayak bileğinin tedavi edilmesi gerekmektedir.
Ayak burkulması nedir, ayak burkulması bacak kemiklerinin ayak bileğine bağlanması görevini sağlayan sert ve yumuşak doku bantlarının ani hareketler sonucu yaralanması olarak tanımlanabilir. Oldukça sık karşılaşılabilen bu rahatsızlık ayak bileğinin anlık yanlış bir hareket sonucu dönmesi ya da zorlanması sebebiyle ayak burkulmasına sebep olur. Ayak bileğinde bulunan sert doku bağları eklemlerin sabit kalmasını sağlayarak normal hareket aralıklarını korur. Bu bağlar esnek bir yapıya sahiptir. Fakat aşırı zorlandığı zaman bu esnek bağlarda yırtıklar oluşabilmektedir. Ayak burkulması tedavisinde kullanılan yöntemler burkulmanın belirtilerine göre farklılık gösterebilir. Zaman zaman kısa süreli ağrılarla atlatılabilen ayak burkulması, bazen eklemlerin zarar görmesi ya da kemik kırılması ile daha ciddi bir rahatsızlığa dönüşebilmektedir. Ayak burkulması yaralanmalarında, ayak bileği ekleminde gevşeme ve doku bağlarında yırtılma görülür. Bu yüzden yaralanmanın ihmal edilmesi durumunda ayak bileğinin tekrar burkulması muhtemeldir ve bu burkulmalar sık tekrarlayabilir. Bu durum da eklem kıkırdaklarının bozulmasına sebep olmaktadır.
Ayak burkulması rahatsızlığının gün içerisinde herhangi bir fiziksel aktivite sırasında ani yapılan yanlış bir hareket sonucu yaşanması olasıdır. Yalnızca spor aktiviteleri değil, günlük yaşamda yapılan basit, rutin aktiviteler sonucu ayak bileğinde yaralanma görülebilmektedir. Ayak bileği yaralanmalarının, %20’lik bir kısmının spor aktiviteleri sonucu oluştuğu görülmektedir. Bunun dışında günlük aktiviteler sonucu ayak burkulması ile karşılaşma durumu da sıktır. Engebeli ve düz olmayan alanlarda ayağın dönmesi sebebiyle bağların yırtılma ihtimali vardır.
Ayak bileğindeki doku bağlarında esneme oluşur. Ayakta su toplaması sonucu ödem olur.
Ayak bileğinde gevşeklik olduğu görülür. Doku bağlarında kısmi olarak yırtılma vardır.
Kopan doku bağlarının kendi kendini onarması mümkün olmayabilir. 3. Evre ayak burkulmalarında cerrahi müdahale gerekebilmektedir.
Ayak burkulması yaralanmalarında risk faktörü oluşturabilecek bazı durumlar vardır. Şu şekilde sıralanabilir:
Ayak burkulmasının; basketbol, futbol, tenis, voleybol, atlama, koşu gibi sıralanabilecek birçok spor aktivitesinin risk faktörü oluşturması sebebiyle sıklıkla görülmektedir.
Kişide daha önce meydana gelmiş bir ayak bileği burkulması sebebiyle ya da herhangi bir ayak bileği yaralanması sonucu ayak burkulması komplikasyonları ile beraber yeniden oluşabilmektedir.
Ayak bileğinin zayıf ve kuvvetsiz bir yapıya sahip olması daha kolay yaralanmalara sebep olabilmektedir.
Engebeli ve düz olmayan zeminde ya da kötü koşullara sahip yüzeyde yürümek ayak burkulması için bir risk faktörüdür.
Yüksek topuklu ayakkabılar giymek ya da ayağa uygun olmayan ayakkabılar tercih etmek ayak burkulmalarına zemin hazırlar niteliktedir.
Ayak bileğinde oluşan bir burkulma sonucu oluşan yaralanmanın fark edilmesi muhtemeldir. Çünkü ağrı kişinin hareketini kısıtlar ve kişi yürüme, koşma gibi ayağın kullanıldığı basit fiziksel ve rutin aktiviteleri yapmakta güçlük çeker. Kişinin el ve gözle yapacağı basit bir muayene ayak burkulması belirtileri için yeterince açıklayıcı olacaktır. Ayak bileği burkulmasında kişi ayağın üstüne basamayacak kadar yoğun bir acı ve ağrı hisseder. Burkulma sonrasında ağrılı bölgeye buz ile soğuk kompres yapılması ardından bölgede morarma ve şişlik oluşabilmektedir. Bu belirtiler ayak burkulmasını destekler niteliktedir. Bununla beraber burkulmanın şiddetine bağlı olarak ayak bileğinde hassasiyet hissi, sertlik, ciltte yaralanmaya bağlı morluk dışında oluşan renk değişimleri fark edilebilir.
Ayak bileği burkulmasının tanısı için hastanın şikâyetleri ve öyküsü dinlenir. Ardından hekim tarafından fiziki muayene yapılır. Bu sırada ayak ve alt bacak incelenir. Şiddetli ayak burkulması yaralanmalarında kemikte kırık ya da çatlak olabilmektedir. Bu ihtimallere karşın bazı görüntüleme yöntemlerinden destek alınarak detaylı inceleme yapılır.
Ayak bileğinde kırık olup olmadığını anlamak amacıyla bölgenin röntgeni çekilmektedir.
Ayağın farklı pozisyonlarda bağ ve dokularının durumunu inceleme amaçlı kullanılmaktadır.
Ayak bileği eklemini oluşturan kemiklerin üç boyutlu görüntüsünü alarak bölgenin daha detaylı taramasını yapmaya yardımcı olur.
Ayak bileğinin yumuşak ve sert dokularını da dâhil ederek üç boyutlu, ayrıntılı görüntüler elde etmeye yarar.
Ayak burkulması yaralanmalarında önerilen çeşitli bitkisel tedavi yöntemleri vardır. Fakat bu yöntemlerin bilimsel açıdan kanıtlanmış bir faydası bulunmamaktadır. Ayak burkulması ardından yapılması gereken ilk şey bir hekime muayene edilmektir. Hastaya doktor tavsiyesiyle uygun tedavinin yapılması önem teşkil etmektedir. Burkulma sonrası ayakta ağrı ve ödem gözlemleniyorsa, bu etkileri azaltmak amacıyla uygulanabilecek ilk müdahaleler vardır. Bir buz torbası ile yapılabilecek soğuk kompres şişlik ve ödeme iyi gelebilmektedir. Şişlik ve ödemin inmeye başlamasından sonra elastik bir sargı ile ayak bileği sarılabilir. Bu işlem ayak bileğinin korunmasını sağlayacak ve ayak burkulmasının iyileşmesi için bir süre ayağın stabilizesini koruyacaktır. Bu sırada ağrı kesici haplar ve kremlerden de destek alınabilir. Ayak bileğini dinlendirmek iyileşme süreci için önemlidir.
Burkulma tedavisinin uygun ve doğru bir şekilde yapılamaması ya da daha önce burkulmuş ayak bileğinin yeniden burkulması; burkulan ayağın yeterince iyileşmemesi üstüne ayağın kullanıldığı çeşitli aktivitelerin yapılması gibi durumlar ayak burkulmasında komplikasyonlara sebebiyet verebilmektedir. Bahsi geçen komplikasyonlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
Ayak burkulmalarını önlemek amacıyla alınabilecek bazı önlemler şu şekilde belirtilebilir:
Burkulma şiddetine bağlı olarak yaralanmanın iyileşme süreci değişiklik göstermektedir. 1. Evre ayak burkulmalarında en fazla üç hafta içerisinde ayak burkulması yaralanması iyileşecektir. 2. Evre burkulmalarda iyileşme istirahat süresine bağlıdır. Bu süre 1-1,5 ayı bulabilmektedir. 3. Evre ayak burkulmalarında cerrahi müdahale gerekebileceğinden ayak bileği burkulmasında iyileşme zaman alabilmektedir.
Ayak bileği burkulduktan sonra şişlik ya da ödem gözlemleniyorsa bu durum burkulmalarda normaldir. Bilek ani hareket sonucu yüksek basınç oluşması sebebiyle şişer ve dokunun eski haline dönebilmesi için zamana ihtiyaç duyar. Burkulma sonrasında şişliğe yapılacak uygun müdahale ile iyileşme süreci hızlandırılabilir. Soğuk kompres uygulaması şişliğin inmesi için etkili olacaktır.
Ayak burkulması tedavisinde şişlik indikten ve ağrı azaldıktan sonra ayağın bütünüyle iyileşmesi için ve burkulmanın tekrar nüksetmemesi için egzersizler yapılması etkili olacaktır. Kasların ve eklemin durumuna göre yapılacak egzersizlerin yöntemine ve sıklığına dikkat edilmelidir. Bunun için bir ortopedi hekime danışılması gerekmektedir. Basit, evde yapılabilecek egzersizler ile ayak burkulması tedavisinde iyileşme süreci hızlandırılabilir.
Ayak burkulması yaralanmalarında özellikle şiddetli ve geçmeyen ağrılar yaşanıyorsa bir ortopedi hekimine başvurulması gerekmektedir. Ortopedi hekimi, uygun muayeneyi yaptıktan sonra gerekli tedaviyi uygulayacak ve hastaya doğru yönlendirmelerde bulunacaktır.
Güncelleme Tarihi: 21 Eylül 2022
Yayınlama Tarihi: 07 Şubat 2022
Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
Ani hareketler sonucu gerçekleşen ayak burkulması, vücut yapısında en sık karşılaşılan rahatsızlıklardan biri olmaktadır. Ayağın burkulması durumu kimi zaman kısa süreli ağrı gibi etkiler ile hafif şekilde atlatılabilirken, bazen de eklem zedelenmesi ve kemik kırılmasına varan sonuçlara kadar ilerlemektedir. Dolayısıyla ayak bileği ekleminde burkulma yaşayan kişilerin mutlaka uzman bir hekim kontrolünden geçmesi tavsiye edilmektedir.
Ayak bileği eklemi, ayak ve bacak bölgesini birbirine güçlü biçimde bağlayarak hareketli bir alan yaratır. Kemik ve esnek liflerin oluşturduğu eklem bölgesine binen baskı ise bu alanda zaman içerisinde deformasyon oluşturabilir. Liflerde oluşan deformasyona ayak bileği burkulması adı verilir.
Eklem bölgesinde yer alan elastik yapıdaki lifler, ayak burkulması sırasında olması gerekenden daha fazla bir esneme hareketine maruz kalır. Dolayısıyla ayağın ani dönmesi sonucu gerilen lifler ayak sağlığı açısından önemli bir risk oluşturur.
Ayak bileği burkulması, pek çok durumda müdahaleye gerek kalmaksızın iyileşmektedir. Ancak burkulmanın yarattığı ağrıyı gidermek ve eklem bölgesini rahatlatmak için evde yapılabilen basit ön tedaviler uygulanabilir.
Ayak bileği burkulması, doğru tedavi yöntemleri uygulandığında hızla iyileşen bir rahatsızlıktır. Ağrı tamamen geçene kadar uygulanması gereken buz tedavisinin yanı sıra istirahat edilerek birkaç gün içerisinde iyileşme gözlemlenmektedir. Kanamalı burkulma ya da kırığa dönen burkulmalarda ise cerrahi müdahale gerekebileceği için ayak bileği burkulması iyileşme süreci daha uzun zaman almaktadır.
Ayak bileğinde yaşanan burkulma, elle ve göz ile yapılan tespit sayesinde kolayca anlaşılabilir. Burkulma esnasında ayak bileğinde esneme sesi duyulur ve üstüne basamayacak kadar acı hissedilir. Burkulma sonrasında ise şiddetli ağrı nedeniyle ayakta dururken ya da yürürken güçlük yaşanması, ayak burkulmasının en net belirtisi olarak görülmektedir. Buz tedavisinden sonra bölgesel olarak şişlik, morarma ve yeşerme gibi renk değişimi de ayak bileğinin burkulduğunu gösterir.
Çoğu ayak bileği burkulması evde tedavi ile giderilmektedir. Ancak ayakta oluşan ağrılar daha sık ve şiddetli şekilde devam ettiği takdirde bir sağlık kuruluşuna müracaat edilmesi gerekmektedir.
Burkulma tedavisinde öncelikle ayakta oluşan ödemin giderilir ve bilekteki hasar elle muayene edilerek tespit edilir. Eğer burkulma ciddi düzeyde ise ileri seviye tanı yöntemleri ile daha kapsamlı şekilde araştırılması sağlanır. Ayak bileğinde bağ kopması, kırık ya da çatlak şüphesi duyuluyorsa ayak bileği grafisi, bilgisayarlı tomografi ve ultrasonografi gibi ileri seviye tetkikler gerçekleşir. Eğer bu şüpheler doğrulanırsa son çözüm olarak cerrahi operasyon gerekli olabilir.
Ayak bileği burkulması gerçekleştikten bir süre sonra bilek çevresinde şişlik ve ödem oluşumu görülür. Oluşan ödemin giderilmesi için ise birkaç aşamalı tedavi uygulanır. İlk aşamada ayak bileğinin hareket etmemesi ve olası bir kırık durumuna karşı önlem alınması için sabitleme işlemi yapılır. Daha sonra ödemin görüldüğü bölgenin buz torbası ile soğutulması sağlanarak sıcak kanın tek bir noktada toplanmasının önüne geçilir. Eğer ağrı şiddetli bir seyirde ise ağrı kesici ilaç tedavisi uygulanır ve burkulmadan duyulan acının azaltılması sağlanır.
İlk müdahaleden sonra ödemden oluşan şişlikte azaltma görülmüyorsa ya da ağrı geçmiyorsa zaman geçirmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.
Ayak bileğinde burkulma sonucu anında şişlik görülmesi oldukça normaldir. Çünkü bileğin ani hareketinde yüksek basınç oluşur ve dokunun tekrar eski formunu alması için belirli bir zaman geçmesi gerekir. Ayak bileği kısmında oluşan şişliğin kontrol altına alınması durumunda burkulmanın etkisi de yavaş yavaş geçecektir. Bunun için şişliğin görüldüğü yere doğrudan temas etmeyecek şekilde soğuk su dolu torba ya da buz aküsü konulması, şişliğin gözle görülür şekilde geçmesine yardımcı olacaktır.
Tıbbi yetkisi olmayan bazı kişiler tarafından ayak bileği burkulmasına iyi geldiği iddia edilen çeşitli bitkisel tedavi yöntemleri önerilmektedir. Ancak bu yöntemlerin pek çoğunun bilimsel açıdan ispatlanmış hiçbir faydası bulunmamaktadır. Ayak burkulması yaşayan kişilerin yalnızca uzman doktorların belirttiği tavsiyelere uymaları, doğru tedavi uygulanması için önem teşkil etmektedir.
Ayakta hissedilen ağrı az miktardaysa ve yumuşak doku ödemi gözlemleniyorsa, burkulmanın doğurduğu etkiyi azaltacak bazı tedbirler uygulanabilir. Ödem ve şişlik durumu inmeye başladığında elastik bir sargı ile ayak bileğinizi topuktan destek alacak şekilde sarabilirsiniz. Böylece ağrıyan ayak bileği için bir destek mekanizması oluşturulur ve burkulmanın daha hızlı şekilde giderilmesi sağlanır. Bunun haricinde zeytinyağı gibi kaygan bir yağ ya da ayak bileği burkulması için krem kullanarak burkulan bölgeye masaj yapabilirsiniz. Hafif dokunuşlar ile gerçekleştireceğiniz masaj işlemi, eklem bölgesine yakın kasları yumuşatır ve bilek çevresindeki ödemin atılmasına yardımcı olur.
Ayak burkulması tedavisi sonrasındaki süreçte rahatsızlığın nüksetmesinin önüne geçilmesi ve sürekli ayak burkulması yaşamamak için egzersiz yapılması önerilir. Egzersizlerin yöntemi ve sıklığı; ayak çevresindeki kasların durumu, burkulmadan sonra kan dolaşımının düzenli olup olmaması ve aktivite düzeni dikkate alınarak belirlenir. Bunu belirlemek için de ortopedi servisinden destek alabilirsiniz.
Hareketsiz ayak kaslarını güçlendirmek üzere bir takım pratik egzersizleri ev ortamında da gerçekleştirebilirsiniz. Dengeyi sağlamaya yönelik çömelme, tek ayak üstünde durma, step tahtasında hafif tempo hareketleri gibi basit egzersizler, burkulmadan sonra günlük hayata dönüş sürecinde avantaj sağlayabilir.
Ani hareket sonucu ayakta hissedilen ağrılarınız geçmiyorsa başvurmanız gereken tıbbi birim ortopedi bölümü olmaktadır. Kemikte kırık, çatlak, incinme ya da kemiğe yakın kasların zedelenmesi konusunda ortopedi uzmanları gerekli muayeneleri gerçekleştirmekte ve ciddi bir duruma rastlanması durumunda tedavi için hastayı yönlendirmektedir.