Ayt Tarih Konu Özeti

Sevgili öğrenci arkadaşlar,

• Öncelikle bir konuyu açıklığa kavuşturmalıyız: Tarih dersinin konuları arasında TYT konuları şunlardır, AYT konuları şunlardır şeklinde net bir ayrım yoktur. Tarih dersinde, Türk Dili ve Edebiyatı, Matematik, Fizik, Kimya derslerinde ki gibi 9 ve 10. Sınıf TYT konuları, 11 ve 12. Sınıf AYT konuları şeklinde bir ayrım büyük orandan yoktur. TYT ve AYT sınavlarında Lise (Orta öğretim) hayatı boyunca girdiğiniz tüm tarih derslerinden yani 9. 10. 11. ve 12. sınıf konularından sorumlu olacaksınız. Yalnızca AYT sınavında TYT konularına ilave birkaç tane konu vardır.

TYT ve AYT sınavları için hazırlamış olduğumuz pdf formatındaki ders notlarını aşağıdaki linklerden kolaylıkla indirebilirsiniz. Umarız, sizler parlak bir geleceğe doğru yol alırken ufak da olsa yardımımız dokunur.

9. SINIF KONULARI TYT-AYT DERS NOTLARI 

1. Ünite: Tarih Bilimi PDF

2. Ünite: İnsanlığın İlk Dönemleri PDF

3. Ünite: Orta Çağda Dünya PDF

4. Ünite: İlk ve Orta Çağda Türk Dünyası PDF

5. Ünite: İslam Medeniyetinin Doğuşu PDF

6. Ünite: Türklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri PDF

10. SINIF KONULARI TYT-AYT DERS NOTLARI

1. Ünite: Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiye’si PDF

2. Ünite: Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti PDF

3. ve 4. Ünite: Osmanlı Kültür ve Uygarlığı (Kuruluş Devri) PDF

5. Ünite: Dünya Gücü Osmanlı Devleti PDF

6. ve 7. Ünite: Klasik Dönem Osmanlı Kültür ve Medeniyeti PDF

11. SINIF KONULARI TYT-AYT DERS NOTLARI

1. Ünite: 17. Yüzyıl (Duraklama Dönemi, Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti) PDF

2. Ünite: 17. Yüzyılda Avrupa (Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı) PDF

3. Ünite: 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi) PDF

4. Ünite: 18. ve 19. Yüzyıllarda Avrupa PDF

5. Ünite: 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi) PDF

12. SINIF TÜRKİYE CUMHURİYETİ İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK  KONULARI TYT-AYT DERS NOTLARI

1. Konu: 20. Yüzyılda Osmanlı Devleti PDF

2. Konu: Birinci Dünya Savaşı PDF

3. Konu: Mondros Ateşkesi ve Memleketin Durumu PDF

4. Konu: Kurtuluş Savaşı Hazırlık Safhası PDF

5. Konu: Kurtuluş Savaşı Cepheler ve Muharebeler PDF

6. Konu: Cumhuriyet Dönemi İnkılapları PDF

7. Konu: Atatürk İlkeleri PDF

8. Konu: Atatürk Dönemi Dış Politika (İki Savaş Arası Dönemde Türkiye) PDF

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca hazırlanmış aydınlatma metnimizi okumak ve sitemizde ilgili mevzuata uygun olarak kullanılan çerezlerle ilgili bilgi almak için lütfen tıklayınız.

AYT TARİH KONU ANLATIMLI ÖZET KISA NOTLAR Gizem ODABAŞ İŞLER Kaynakça: Milli Eğitim Müfredatı  I.Dünya Savaşı 1915-1918 Paris Barış Konferansı: 32 Devlet katıldı. İngiltere-Fransa (aktif) arasında ABD-İtalya-Fransa -Barış anlaşması içeriği belirlendi. -Milletler Cemiyeti kuruldu. -ABD Monroe Doktrini ile yalnızlık politikasına çekildi. Barış Anlaşması: 1.BrestLitowsk Anlaşması (1918) Sovyet Rusya ile ittifak devletleri -Polonya, Litvanya, Estonya, Letonya, Ukrayna, Finlandiya. (bağımsız) -Kars, Ardahan, Batum. (Osmanlı’ya verildi.) -Doğu Anadolu terk edildi.(çekildi) 2.Versay Anl. (1919) Almanya-İtilaf Devletleri -Savaş tazminatı -Toprak kayıpları -Nüfus azaldı. -II. Dünya Savaşı’na neden -Azınlık problemleri yaşandı. -Zorunlu askerlik kaldırıldı. Ordu sınırlandırılması 3.San Jermen Anl. (1919) Avusturya-İtilaf Devletleri -Macaristan, Çekoslovakya, Yugoslavya. (bağımsız) -Savaş tazminatı ödedi. -Ordu sınırlandırılması, zorunlu askerlik kaldırıldı. -Toprak kayıpları. 4. Nöyyi Anl. (1919) Bulgaristan-İtilaf Devletleri -Zorunlu askerlik kaldırıldı. -Toprak kayıpları -Ege ile bağlantı kesildi. -Savaş tazminatı ödedi. 5.Triannon Anl. (1919) Macaristan-İtilaf Devletleri -Toprak kayıpları -Nüfus azaldı. -Savaş tazminatı ödedi. -Zorunlu askerlik kaldırıldı. I. Dünya Savaşı Sonrası Kurulan Devletler P a L Y a Ç Macaristan Polonya Litvanya Yugoslavya Çekoslovakya SSCB 1917’de Bolşevik İhtilalinin çıkışıyla I.Nikola tahta geçti. Ekim Devrimi 1917 Mart Julien Takvimi 24 Ekim Bolşevikler (çoğunluk-zengin kızılordu) isyan çıkardı. Nedenleri: -Fransız İhtilali’nin etkisi -Fikir akımlarının etkisi -Sınıf farklılıkları -Köylü sorunları -İşçi problemleri -İtilaf devletlerinin yardım sağlamaması Bu sıkıntıları aşmak için Çarlık Rusya Duma (Halk) Cumhuriyeti 1918’de Lenin Sovyet Rusya’yı kurdu. S.Rusya: (1917-1924) Lenin 7 yıl / (1924-1953) Stalin 29 yıl Lenin parti programında; -Köylülere toprak -Açlara yiyecek hedefleri -Sovyetlere iktidar var -Almanya ile barış Lenin Döneminde; Rusya I.Dünya Savaşı’ndan çekilmiştir. SSCB adı ile Rusya topraklarını genişletmiştir. Ekonomi politikaları uygulanmıştır. (NEF) Stalin Döneminde; -Sanayi gelişmiş -Ordu güçlenmiştir. Sovyet Rusya’nın Orta Asya Politikası ve Basmacı Politikası Altınordu devletinin 16.yy’da yıkılması ile Çarlık Rusya Doğu Türkistan hariç bütün Orta Asya’yı ele geçirmiştir. I.Dünya Savaşı öncesi Rus baskısı Orta Asya Türklerini harekete geçirmiştir. -Yusuf Akçura, İsmail Gasparalı önderliğinde çalışmalar: 1.Rusya Müslümanları, kongresinin toplanması 2.Müslüman birliği partisinin kurulması 2.Duma’ya temsilci gönderilmesi -Bolşevik İhtilali sırasında Lenin Türkistan Türklerini oyalamak için; ‘Kendi kendinizi tayin edin’ bildirisi yayımladı. Lenin Bolşevik yönetimini kurduktan sonra kızılorduyla bağımsızlığını ilan eden Türk devletlerinin hepsini işgal etti. -Bolşevik yönetimi Türkistan bölgesinde asimilasyon faaliyetleri yaptı. -Okullar açtırdı. -Mabetler yıkıldı. -Zorunlu göçler yapıldı. Basmacı Harekatı: Türkistan’ın Rusya’ya karşı bağımsızlık amacıyla yaptığı milli ayaklanmadır. Basmacı harekatını yapanlara ‘karbaç’ denir. Enver Paşa’da basmacı harekatında bulunmuştur. Lenin’in kızılorduyla Türkistan’a girmesi, Enver Paşa’nın şehit edilmesi nedeniyle basmacı harekatı başarısızlıkla sonuçlandı. Sonuç: Batı Türkistan SSCB’ye bağlanmış ve bu bölgeye askeri kısıtlamalar getirilmiştir.  Orta Doğu’da Manda Yönetimlerinin Kurulması: Bölgenin Tanımı: Mezopotamya, Doğu Akdeniz, Türkiye, İran, Mısır. Orta Doğu Irklar Mezhepler -Türkler -Şiirler -Farslar -Sünnilik -Araplar - Süryanilik -Yahudiler -Nüsaynilik -Dürzilik San Remo Konferansı: Avrupalı Devletler tarafından paylaşıldı. Balfour Deklerasyonu: Filistin-İsrail Orta Asya’da Bağımsızlıklar: 1919-Afganistan 1922-Mısır 1930-Irak 1932-Arap Krallığı 1936-Suriye 1948-Ürdün 1988-Filistin *Uzak Doğu’da yeni bir güç=Japonya 19.yy’da Meiji başa geçti, Meiji Restorasyon dönemi (batıcılık) başlattı. Devrimleri: *Almanya modelli anayasa *Eğitim reformu ile okuma yazma oranı arttı. *Takvim değişti, alfabeye dokunmadı. *Avrupa’dan subay getirerek Batı modeli ordu oluşturuldu. *Meiji döneminde sanayi hızlandı ancak hammadde açısından zayıf olan Japonya gözünü Asya’ya dikti. DÜNYA EKONOMİK BUNALIMI Nedenleri: -ABD’nin I.Dünya Savaşı’nda verdiği kredileri alamaması -Amerika başkanı Hower’ın yanlış ekonomi politikası -Büyük şirketlerin birbirine bağlı olması -Bankacıların iyi olmaması -Tüketim çılgınlığı özel 200 holdingin aynı anda çökmesi Krizin Türkiye’ye Etkileri: -Ekonomide Devletçilik ilkesi uygulandı. (Mal sattığı ülkelerden mal aldı.) -İhracat gelirleri arttırıldı. -İthalata kısıtlama getirildi. -Takas usulü uygulandı. -Türk ofisi kuruldu. -Milli İktisat ve Tasavvuf Cemiyeti kuruldu. Barışın Sürekliliği Sağlama Çabaları: 1.Milletler Cemiyeti’nin kurulması 2.Locarno Anlaşması 3.Briand-Kellogg Paktı  Locarno Anlaşması: Sebebi: Almanya’nın Versay’ın ağır yükünden kurtulmak istemesi Fransa’nın Almanya’ya karşı güvenliğini sağlamak istemesi Bu anlaşma Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya arasında 1 Aralık 1925’te Londra’da imzalandı. Önemi: İlk kez Almanya I.Dünya Savaşı sonrası Avrupalı devletlerle iş birliğinde bulunmuştur. Bu Doğrultuda Milletler Cemiyeti’ne de üye olmuştur. Briand Kellogg Paktı: Bu paktla savaş ilk defa kanun dışı kabul edilmiş ve ‘’Savaş savunmaya yönelik değilse cinayettir.’’ denmiştir. *Türkiye, ‘’Yurtta Barış, Dünya da Barış’’ ilkesiyle bu pakta üye olmuştur. *II.Dünya Savaşının çıkmasıyla bu pakt önemini kaybetmiştir. AVRUPA’DA YENİ ARAYIŞLAR İtalya’da Faşizm: I.Dünya Savaşından istediğini bulamayan İtalya da ekonomik ve sosyal sıkıntılar arttı, iç karışıklıklar yaşandı. Faşist partinin kara gömleklileri Roma’ya bir yürüyüş yapıp darbeye hazırlanınca kral Mussolini’yi başkanlığa getirmek zorunda kaldı. Bu diktatörlük 1943’e kadar devam etti. Faşizm: Hem komünizme hem liberal demokrasiye düşman, disiplin taraftarı, ırkçı tutum. *Mussolini’ye göre ‘’Her şey devlet içindir, birey devletle uyumlu olduğu ölçüde önemlidir.’’ Almaya’da Nazizm: 1924’te Versay Anlaşmasının yok edilmesini komünist düşmanlığı, Alman ırkının üstünlüğünü savunan Nasyonel-Sosyalist Partisi (Nazi) kuruldu. 1933’de Adolf Hitler partinin başına geçti ve Almanya’da diktatörlüğünü ilan etti. Naziler Almanya’da hem iç hem dış siyasette saldırgan ulusçuluk siyaseti güttüler. Ülkedeki komünist ve Yahudilere baskı kurdular. -Alman ekonomisi savaş ekonomisine dönüştürüldü. 6 yılda Almanya savaşa hazır hale geldi. -Hitler bireyi değil, ulusu yüceltmiştir. Bireysel özgürlükleri yozlaşma olarak tanımlamış, insanlar arasındaki eşitliği reddederek Almanya ulusuna dünyanın efendiliğini vaat etti. İSPANYA’DA FRANSA DÖNEMİ 19.yy’da İspanya’da iç savaş çıktı. Bu karışıklıklar 1931’e kadar devam etti. 1931 seçimlerinde cumhuriyetçiler büyük zafer kazandı. Kral ülkeyi terk etti. Milliyetçiler ile cumhuriyetçiler arasında iç savaş çıktı. Milliyetçiler savaşı kazandı. 1939’da milliyetçilerin lideri Franco’nun diktatörlük dönemi başladı. 2 savaş arasındaki gelişmeler: (I ve II.Dünya Savaşı) *ABD’de ilk radyo yayını yapıldı. Konuşan basın dönemi başladı. *Sürrealizm (gerçek üstücülük) akımı ortaya çıktı. (Salvador Dali ünlü temsilcisidir.) *Elektrikli trafik ışıkları kullanılmaya başlandı. *Dondurulmuş yiyecekler *İlk başarılı roket denemesi *İlk kez sesli sinema filmi *C vitamini bulundu *Netron bulundu (Einstein tarafından) *Nükleer enerji alanında gelişmeler hızlandı. *Elektron mikroskobu geliştirildi. *Çekirdek bölündü.  II.DÜNYA SAVAŞI Nedenleri: 1.Ağır barış anlaşmalarının imzalanması 2.İtalya, Almanya ve Japonya’nın yayılmacı politikası 3.Dünya barışını sağlama çabalarının sonuçsuz kalması 4.Etnik milliyetçilik (Irkçı politika) 5.Sınır çatışmaları Mihver (Eksen) Müttefik (Saldırgan ulusçuluk siyaseti) Almanya İngiltere İtalya Fransa Japonya ABD Macaristan SSCB Romanya Hırvatistan Bulgaristan (*Avusturya işgal edilmiş) Savaş Öncesi Gelişmeler Japonya’nın izlediği politika: ‘’Asya Asyalılarındır’’ diyerek batılıları Asya’dan uzaklaştırma politikası izledi. Çin ile ilişkilerini kesmesini istedi. 1937’de Çin’e saldırdı. Bu durum II.Dünya Savaşı’nın bir cephesi yaptı. İtalya’nın izlediği politika: Benito Mussolini devletin başındadır. Faşizm akımını izledi. Amacı; 1.Eski Roma’yı kurmak 2.Akdeniz’de yayılmak 3.İtalyan olmayanları İtalyanlaştırmak. Almanya’nın izlediği politika: Adolf Hitler devletin başındadır. Nazizm akımını izledi. Amacı; 1.Versay’ın kısıtladığı maddeleri kaldırmak 2.Ulus devleti kurmak. 3.Hayat sahası kurmak (Almanların yaşadıkları yerleri genişletmek) Buna göre: 1.Almanya Anti Komintern Paktı kurdu. 2.Locarno’dan çekildi. 3.Milletler Cemiyeti’nden ayrıldı. 4.Saldırgan ulusçuluk siyaseti benimsedi. ÜLKELER ARASI GRUPLAŞMALAR 1.Berlin-Roma Mihveri: 1936’da Almanya ve İtalya’nın birleşmesiyle kuruldu. 2.Anti Komintern Paktı: Berlin Roma Tokyo mihveridir. Almanya İtalya Japonya  SAVAŞIN BAŞLAMASI VE YAYILMASI CEPHELER AVRUPA KUZEY AFRİKA ASYA-PASİFİK ALMANYA İTALYA JAPONYA-ABD -Kartal Hücumu -Pearl Harbour Baskını -Barborossa Harekatı -Midvey Deniz Savaşı -Stalingrat Savaşı -Leyte Deniz Savaşı -Normandiya Çıkartması *1939’da savaş Almanya’nın Polonya’yı işgali ile başlamıştır. Almanya’nın işgal ettiği yerler: -Polonya, Norveç, Danimarka (Belçika, Hollanda, Lüksemburg) = Yugoslavya, Arnavutluk, Kuzey Fransa AVRUPA Kartal Hücumu: Almanya’nın İngiltere üzerine yaptığı hava harekatı. (Almanlar başarılı olamadı) Barborossa Harekatı: Kartal hücumunda başarılı olamayınca Almanya SSCB’ye saldırıya geçti. Hayat sahasını genişletmek için Baltık’tan Romanya’ya kadar uzanan geniş bir coğrafya da savaş yaptı. 1942’de Stalin Grat’ta Ruslar Almanya’yı yenilgiye uğrattı. KUZEY AFRİKA İtalya, İngiltere ve Fransa’ya karşı işgallerde bulunmuş ancak başarısızlıkla sonuçlandı. Savaşın ilk bittiği cephedir. 1942’de İtalya teslim olarak çekilmiştir. ASYA-PASİFİK Pearl Harbour Baskını: Japonya’nın ABD’nin Uzakdoğu’da ki baskısından kurtulmak istemesi ve ABD’nin Pasifik’teki askeri üssü olan Pearl Harbour saldırması ile Amerika yenildi. Bu yenilgi Amerika’nın müttefik bloğunda yer almasına neden olmuştur. Bu baskın Avrupa’da başlayan savaşın bir dünya savaşına dönüşmesine neden oldu. 1942’de Midvey Deniz Savaşı yapıldı. 1944’de Leyte Deniz Savaşı yapıldı. Bu savaşta ABD’nin Japonya’ya atom bombası atması üzerine Japonya teslim oldu. Atlantik Bildirisi: BM’nin temelini oluşturmuştur. İngiltere ve ABD arasında II.Dünya Savaşı sırasında imzalanmıştır. Normandiya Çıkartması: Müttefik devletler bu çıkartma ile önce Fransa’yı sonra da tüm Avrupa’yı Alman işgalinden kurtarmışlardır.  SAVAŞI SONA ERDİREN KONFERANSLAR Kazablanka Konferansı: ABD ve İngiltere yaptı. Savaş başarıyla sonuçlanmasına kadar savaşa devam kararı alındı. 1945 Yalta Konferansı: ABD, İngiltere, Sovyet Rusya arasında yapıldı. Yenilen devletlerin paylaşımı tartışıldı. Bu konferans sonunda Türkiye BM’ye üye olmak için Almanya’ya savaş açtı.(Nedeni: Bu konferansa mihver bloğuna savaş açan milletlerin BM’ye alınacağı açıklandı. Moskova Konferansı: İngiltere, ABD, Rusya, Çin arasında yapıldı. II.Dünya Savaşı sırasında düzenlenen bir konferanstır. Quebec Konferansı: Fransa’da Normandiya Çıkartması’nın yapılmasına karar verildi. ABD, İngiltere arasında yapıldı. Washington Konferansı: Amaç, İtalya’yı saf dışı bırakmak, savaş sonrası bir düzen kurmak. Kahire Konferansı: İngiltere, ABD, Çin arasında yapıldı. Türkiye’nin savaşa girmesi bu konferansta tartışıldı. Postdam Konferansı: İngiltere, ABD, SSCB arasında yapıldı. Savaştan sonra Avrupa da çıkacak olan soruları ve yapılacak barış anlaşmalarının temel koşullarını belirlemek için toplanmıştı. Bu konferansta Almanya İngiltere yönetimine bırakıldı. ABD Fransa SSCB San Fransisco Konferansı: 51 devlet katılmıştır. BM resmen kuruldu. Almanya kayıtsız şartsız teslim oldu. BM’de veto hakkı olanlar: Fransa-İngiltere-Rusya-Çin-ABD Tahran Konferansı: İngiltere, Rusya, ABD katılmıştır. Müttefikler Türkiye’yi savaşa dahil ettiği konferanstır. Paris Barış Anlaşması: 21 devlet katılmıştır. İtalya sömürgelerini kaybetmiştir. 12 Ada ve Rodos Yunanistan’a bırakılmıştır. Avusturya bağımsız oldu. Dünya 2 bloğa bölündü. ABD ve SSCB liderliğinde ABD (Nato) kuruldu. SSCB Varşova Paktı kuruldu. II.Dünya Savaşı Sonuçları -1948’de İsrail Devleti kuruldu. -Almanya, Doğu ve Batı olarak 2’ye bölündü. Araya Berlin Duvarı çekildi. ALMANYA Batı / Berlin Duvarı / Doğu (-Sovyet Rusya etkisine girmiştir. -Komünizm mevcut.) *Irkçı politikalar çürüdü. İtalya’da Cumhuriyet kuruldu. *Birleşmiş Milletler kuruldu. *Sömürgecilik zayıfladı. *Sovyet Rusya büyüdü. *Nükleer silahlar MBC silahlar ilk kez kullanıldı. *Soğuk savaş başladı. *İnsan hakları evrensel beyannamesi kabul edildi. *60 milyon insan öldü. *ABD en güçlü devlet oldu. *Dünya altın rezervleri %75 oranında. *Üretimi %50 sanayi üzerine. *Avrupa ve Asya’da nüfus hareketi yaşandı. *Avrupa Ekonomi ve İşbirliği kuruldu. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TEŞKİLATI -Barış için kurulmuştur. -Milletler Cemiyeti devamıdır. -New York merkezidir. -Ekonomik sosyal problem çözümü hedeflenmiştir. -Türkiye kurucu üyesidir. -Genel kurul = Yasama Güvenlik Konseyi = Yürütme Lahey Adalet Divanı = Yargı  SAVAŞ YILLARINDA TÜRKİYE Türkiye ‘’Yurtta Sulh, Cihanda Sulh’’ politikası ile savaşa girmedi. Saldırmazlık anlaşması yaptı. Fransa, Almanya, İngiltere, Sovyet Rusya ile Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, koalisyon Başbakanı Şükrü Saraçoğlu, Refik Saydam hukuku var. Koalisyon: Birleşmiş demek başa gelmeyen partiler başka partiyle birleşip başa gelebilmiştir. Türkiye’nin Katıldığı Konferanslar: 1.Adana Konferansı: İngiltere, Türkiye arasında oldu. İsmet İnönü İngilizlerin kendi yanlarında savaşa girme teklifini reddetti. 2.Kahire Konferansı: İngiltere-Sovyet Rusya-ABD- Türkiye arasında yapıldı. Türkiye’nin savaşa girmesi kararlaştırıldı. Ancak Türkiye oyalama politikasına girdi. DİKKAT! Yalta Konferansında müttefiklerin yanında mihver bloğuna savaş açan devletler, BM’ye üye olarak kabul edilecek açıklamasıyla Türkiye temsilen Almanya ve Japonya ‘ya savaş açıldı. SAVAŞ SONRASI TÜRKİYE 1.Milli korunma kanunu 2.Varlık vergisi 3.Toprak mahsulleri vergisi 4.Türkiye iktisadi ve kalkınma planı hazırlandı. 5.Fiyatlar arttı. (Narh sistemi geliştirildi.-Kar oranı) 6.Karne uygulamasına geçilmiş, temel tüketim malları kontrol altına alındı. 7. 5 yıllık kalkınma planı uygulanamadı. 8.Çiftçiye toprak dağıtımı yapıldı. 9. IMF ve Dünya Bankası açıldı. 10.Nüfus azaldı. 11.Çok partili hayata geçildi. -Demokrat Parti -Milli Kalkınma Partisi -Millet Partisi 12.Köy Enstitüleri yaygınlaştı. (Öğretmen yetiştirmek amacıyla açılan okullar) 13.Garip akımı (Orhan Veli) ortaya çıktı. 14.Sosyal gerçekçilik ortaya çıktı. SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ (1947-1962) ABD ile Sovyet Rusya arasında ideolojik, ekonomik, siyasal, sosyal alanlarda savaşa dönüşmeyen gerginlik durumudur. 15 yıl sürmüştür. Bu dönemde ‘Müttefik olmayan sadece düşman olabilir’ anlayışı ile dünya 2 bloğa ayrıldı. Doğu Bloğu içinde gelişmeler: 1.Yugoslavya-Arnavutluk: Bu 2 ülke Alman işgalinden kendi güçleriyle kurtularak bağımsızlıklarını ilan ettiler. Rusya’nın işgaline hiç uğramadılar. Komünizm rejimi kurdular. 2.Çin: 1949’da Çin’de milliyetçiler ile komünistler arasında yapılan savaşı komünistler kazandı. Çin’de komünizm kuruldu. SSCB ile ilişkileri geliştirdi. ABD ile bozuldu. Bu gelişmeler üzerine ABD Çin’i BM’den çıkardı. Uzakdoğu’da Çin’in yerini doldurmak için Tayvan alındı. 3.Kore: 1945’de yapılan Yalta Konferansında Kore 2 ‘ye bölündü. (Kuzey-Güney) Potsdam Konf. ise 38 paralel 2 bölgeyi birbirinden ayıran sınır kabul edildi. 1948’de 2’ye ayrıldı: Kuzey Kore Güney Kore -Sovyet Rusya etkisi ile Komünizm -ABD etkisi doğrultusunda demokrasi ile rejimi kuruldu. Güney Kore Cumhuriyeti kuruldu. Kore Halk Cumhuriyeti 4.Küba: Fidel Castro bu dönemde Küba’nın başına geçmiştir. ABD ile bozuk ilişki içindedirler. Bu yüzden Sovyet Rusya’ya yakınlaşmış ve Küba’da Sosyalist Cumhuriyet kuruldu. Doğu Bloğunun Kurulması: SSCB komünist devletleri birleştirerek ‘demir perde ülkeleri’ adında uydu devletler oluşturuldu. Bu ülkeler SSCB liderliğinde; M o R P a B u Ç Macaristan Romanya Polonya Bulgaristan Çekoslovakya Doğu Almanya ve Kuzey Kore sonradan katıldı. Komünist olup uydu olmayan, SSCB’den bağımsızlar: Çin, Arnavutluk, Yugoslavya, Moğolistan, Küba Almanya’nın 2 ye ayrılması: Batılı devletler ile SSCB arasında Rusya’nın Batılıları Berlin’den atmak istemesinden dolayı Berlin Buhranı yaşandı. Rusya, Berlin’i abluka altına aldı. Ancak batılı devletler hava yoluyla şehre aylarca yemek taşıdılar. Bu yüzden Rusya sonuç alamadı. Almanya resmen 2’ye bölündü. Batı Almanya: Batılıların etkisinde Federal Almanya Cumhuriyeti kuruldu. Doğu Almanya: Sovyet Rusya’nın etkisinde komünizm rejimiyle Demokratik Alman Cumhuriyeti kuruldu. 1961’de Rusya Berlin duvarını yaptırdı.1989’da bu duvar yıkıldı. Sovyet modeline göre ekonomik ve sosyal düzenin bozulması: 1.COMECON: Komünizm’in ekonomik kanadıdır. Sosyalist ülkelerde ekonomi iş birliği ve dayanışmayı hedeflemiştir. Üye devletler; A B D R K P S Ç M M Arnavutluk / Bulgaristan / D.Almanya / Romanya / Küba / Polonya / SSCB/ Çekoslovakya / Macaristan / Moğolistan 2.COMINFORM: 1947’de Komünizmin siyasi kanadı olarak oluşturulmuştur. ABD emperyalizmini engellemek ve komünizmin yayılmacılığını sağlamak için kurulmuştur. Üye devletleri; B P Ç Y F İ R M S Bulgaristan / Polonya / Çekoslovakya / Yugoslavya / Fransa / İtalya / Romanya / Macaristan / S.Rusya (*Yugoslavya uyumsuz davrandığı için 1948’de çıkarıldı. Balkan Paktına üye oldu.) Yugoslavya: Sırbistan, Hırvatistan, Bosna, Karadağ, Slovenya, Makedonya oluşturdu. Varşova Paktı: Komünizm’in askeri kanadıdır. Üyeleri: P A R Ç A B S M Polonya / Arnavutluk / Romanya / Çekoslovakya / D.Almanya / Bulgaristan / S.Rusya / Macaristan *Rusya’nın yıkılmasıyla Varşova Paktı önemini kaybetti. SSCB-Yugoslavya İlişkileri: Yugoslavya’da devletin başında Tito var. Yugoslavya köylüleri ön plana çıkaran bir komünizm anlayışı getirdi. S.Rusya’da işçileri ön plana çıkaran komünist anlayış getirdi. Yugoslavya SSCB arasında balkan liderliği rekabeti 2 ülke arasında çatışmalara neden oldu ve Yugoslavya COMINFORM’dan atıldı. SSCB-Çin İlişkileri: 1960’dan sonra SSCB ile Çin arası açıldı. 2 ülke arasında liderlik rekabeti başladı. 1961’de Çin izlediği çok yönlü politika ile ABD ile arasındaki ilişkileri düzeltti. Yeniden BM’ye alındı. SSCB-Macar İlişkileri: 1963’de Macaristan da ekonomik ayaklanmalar çıktı. SSCB çözüm için İmre Nagi başbakan olarak atandı. Ama ayaklanmalar daha çok arttı. Sebebi ise, Nagi’nin sert komünist uygulamalarıdır. Bu olay üzerine Nagi görevinden alınır. Rus ordusu Macaristan’a girip, ayaklanmaları bastırmıştır. SSCB-Çekoslovakya İlişkileri: 1967’de Aleksander Dubcek ‘’İnsancıl Komünizm’’ diyerek; Rusya’nın sert komünizme karşı ayaklandı. Varşova Paktı ordusunun 1968’de Çekoslovakya’yı işgal ederek insancıl komünizm harekatı başarısız oldu. BLOKLAR DOĞU BATI -SSCB -Truman Doktrini -COMINFORM -Marshall Planı -COMECAN -Nato -Varşova Paktı -Avrupa Konseyi -Malotof Paktı -Avrupa Ekonomik Topluluğu Batı Bloğunun Kurulması Rusya’nın yayılmacı bloğuna karşı Avrupa çerçeveleme politikası izledi. Truman Doktrini ve Marshall Planını yayınladı. Truman Doktrini: ABD başkanı Henry Truman tarafından ilan edildi. Komünizm baskısı altındaki ülkelere ekonomik yardım bildirisidir. ABD bu doktrinle batı dünyasının liderliğini üstlendi. Bu doktrin resmen soğuk savaş dönemini başlatmıştır. Türkiye ve Yunanistan’a para verildi. Marshall Planı: 1948-1951 arası ABD kaynaklı ekonomik yardım paketidir. Avrupa ülkeleri kendi aralarında ekonomik iş birliğine girmiştir. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 16 ülke Amerika’dan yardım almıştır. DİKKAT! Marshall planına karşılık SSCB Molotof Paktı’nı yayınladı. Komünist ülkelere Rusya’nın yardım paketidir. Kuzey Atlantik İttifakı’nın Kuruluşu (NATO): 1949’da Brüksel de kuruldu. ABD’nin de aralarında olduğu 12 batılı ülke bu paktı savunma amaçlı SSCB’ye karşı kurmuşlardır. Üyelerden birine saldırılırsa diğer üye ülkeler yardım edecektir. Türkiye’de üyesidir. ABD’nin katılımıyla NATO adını almıştır. Avrupa Konseyi’nin Kurulması: 1949 II.Dünya Savaşından sonra aynı acıların yaşanmaması için Türkiye’nin de üye olduğu Avrupa Konseyi kurulmuştur. Askeri niteliği yoktur. Merkezi Strazburg (Fransa) dır. Batılı devletlerin hukuk, kültür, insan hakları konusunda oluşturdukları birlikteliktir. Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET): Amaç: Avrupa’da ortak Pazar oluşturmaktır. SSCB yayılmacılığı önlemektir. Önce Sahuman bildirisi ile Avrupa’da barış ortamı sağlandı. Sonra ‘’Avrupa Kömür-Çelik Topluluğu’’ olarak kuruldu. Avrupa Ekonomik Topluluğunun merkezi Brüksel 1922’de Maastricht Antlaşması ile ‘’Avrupa Birliği’’ adını almıştır. Paylaşılamayan Orta Doğu 1930’da meydana gelen ekonomik buhranlar Orta Doğu’da Avrupa Devletlerinin gücünü zayıflattı. Buradaki milletler bağımsızlıklarını kazandılar. Monarşi yönetimleri kuruldu. Bu devletler; 1.Doğu ve Batı Blokları, dışında tutuldular. 2.Kültürel asimilasyon yaşadılar. 3.Zengin ekonomik kaynaklara sahip olmalarına rağmen fakir kaldılar. 4.Etnik ve dini çatışmalara maruz kaldılar. İSRAİL’İN KURULUŞU (1948) Merkez: Tel Aviv Balfour Deklerasyonu ile Yahudiler Filistin’e göç etmeye başladılar. 1948’de İngiltere ile ABD’nin desteği ve BM’nin kararı ile Filistin de İsrail Devleti kuruldu. Sonuç: Filistin sorunu ortaya çıktı. Günümüze kadar gelen Arap-İsrail savaşları yaşandı. Bağdat Paktı’nın Kurulması: Amaç: Sovyetlerin Orta Doğu’daki yayılmacı politikasını önlemektir. Türkiye ve Irak paktın temellerini atmıştır. Üyeleri: Türkiye-İran-Irak-Pakistan *1959’da Irak paktan çekilince paktın merkezi Ankara oldu. Eisen Doktrini: Süveyş krizi Mısır’ın Süveyş Kanalını millileştirdiğini açıklaması ile çıkmıştır. İngiltere ve Fransa geri adım atmıştır. Bu krizin sonucunda Amerika Eisen Hower Doktrini yayınladı. Amaç: Ortadoğu ülkeleri askeri ve ekonomik yardım yapmak SSCB etkinliğini azaltmaktır. Sonuç: Bu doktrin ile ABD-Ortadoğu ilişkileri gelişmiştir. DİKKAT! Bu doktrine Mısır, Suriye, Ürdün olumsuz tepki vermiştir. UZAKDOĞU’DA ÇATIŞMA Çin Halk Cumhuriyeti’nin Kurulması: (1949) Adı cumhuriyet gibi gözükse de komünizmin etkisi vardır. Mao’nun başa geçmesi ile komünizm Çin’de kuruldu. Bu dönemde; 1.ABD-Çin arasında Kore Savaşı yaşandı. 2.Çin-Hindistan ilişkileri bozuldu. Sebebi: Çin’in Hindistan’a komünizmi yaymak istemesi. 3.Süveyş krizinde Çin Mısır’ı destekledi. 1960’a kadar SSCB-Çin ilişkileri çok iyi iken, Stalin’in ölümünden sonra ilişkiler bozuldu. Çin bu dönemde güçlendi ve bağımsız bir politika izledi. DİKKAT! SSCB ve ABD’nin çıkar çatışmaları 2 ülkenin Kore’deki askerleri, Fransa’nın ÇinHindi’ndeki varlığı (Kamboçya-Laos-Tayland-Vietnam) uzak doğu çatışmalarına neden olmuştur. Kore Savaşı: (1950-1953) II.Dünya Savaşı sonrası Kore 2 ye ayrıldı. (Yalta) Kuzey Kore, Sovyet Rusya kontrolüne girdi. (komünizm) Güney Kore, ABD kontrolüne girdi. (demokrasi var) Sovyet Rusya kontrolünde Kuzey Kore 1950’de Güney Kore’ye savaş açtı. ABD’yi uzak doğudan uzaklaştırmak için ABD meseleyi BM’ye taşıdı. ABD, BM ve Türkiye’de içlerinde olmak üzere Kore’ye asker çıkarttı. S.Rusya ABD K.Kore G.Kore DİKKAT! Yurt dışına asker çıkarttığımız ilk ve çok başarılı bir olaydır. (-) BM-Türkiye Türkiye’nin bu savaştaki başarısından sonra NATO’ya (+) üye olmuştur. Seato’nun Kuruluşu (Manilla Paktı) Kore savaşından sonra kuruldu. ABD uzak doğu da yeni kurulan ülkelere asker ve ekonomik yardımlarını artırdı. NATO’nun Güney Asya’daki adıdır. Askeri amaçlı kurulmuştur. ABD öncüsüdür. Asya ve Afrika’nın Kuruluşu Güney Asya’daki Gelişmeler: 1917’de Mahatma Gandhi’nin faaliyetleri ile Hindistan da milliyetçilik hareketleri hızlandı. 1947’de İngiliz askerlerinin Hindistan’ın kuzeyinden çekilmesi ile Muhammed Ali Cinnah tarafından çekilmesi ile Pakistan devleti kuruldu. Ancak Pakistan, Doğu ve Batı diye 2’ye ayrıldı. (Batı’da bugünkü Pakistan, Doğu’da Bangladeş mevcut.) 1947’de Mahatma Gandhi tarafından Hindistan kuruldu. Keşmir Sorunu: Hindistan ile Pakistan arasında bir bölgedir. Halkı Müslüman, yönetici Hintli (o bölgenin zengini) Bu bölgenin yönetimi de günümüzdeki Hindistan’dır. Ancak Pakistan Hindistan’a savaş açmaktadır. Günümüze kadar sürmüştür. DİKKAT! Güneydoğu Asya Milletler Birliği: Filipinler-Malezya-Tayland-Endonezya-Singapur- Brunei-Vietnam-Caos-Birmanya-Kamboçya Afrika’daki Gelişmeler: II.Dünya Savaşı sonrası sosyalist ülkeler Asya ve Afrika’da başlayan bağımsızlık hareketlerini desteklediler. Buralar da Arap sosyalizmi ve Afrika sosyalizmi yaygınlaştı. Afrika’da kabilecilik anlayışı demokrasinin önünde en büyük engel olmuştur. Bağımsızlıklarını kuran Afrika ülkeleri ‘’OAU Afrika Teşkilatı’’ kurdu. Soğuk Savaş Döneminde Türkiye Avrupa Konseyi – BM - NATO - Bağdat Paktı – IMF - Dünya Bankası - Balkan Paktı Türkiye’nin Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar Türkiye’nin Avrupa Konseyine Girişi: Askeri niteliği olmayan uluslararası bu kuruluşa Türkiye 1949’da demokratik ilişkilerini geliştirmek için konseye üye olmuştur. NATO’ya üyeliğimiz: 1952’de Kore savaşındaki başarılarımız sonucu NATO’ya üyeliğimiz kabul edilmiştir. Bağdat Paktı üyeliğimiz: Türkiye, İran, Irak, İngiltere, Pakistan üyeleridir. Irak’ın çekilmesiyle merkezi Ankara, adı ‘’cento’’ oldu. Balkan Paktı üyeliğimiz: Bu pakt barış için Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya tarafından kurulmuştur. Ancak uzun ömürlü olmamıştır. Türkiye’de Hayat (Soğuk Savaş döneminde) *1945’te Nuri Demirağ Milli Kalkınma Partisini kurdu. *1946’da Adnan Menderes tarafından Demokrat Parti kuruldu. *1948’de Millet Partisi kuruldu. *1950’de Demokrat Parti iktidara geldi. *Tek dereceli seçim sistemine geçildi. *Ekonomide Liberalizm (özgürlük) benimsendi. *Gizli oy-açık seçim sistemine geçildi. *Başbakan Adnan Menderes, Cumhurbaşkanı Celal Bayar oldu. *1960 darbesine kadar DP iktidarda kaldı. Ekonomi: 1947’de ilk kez para değerinde düşüş yaşandı. 1958’de IMF’den borç alındı. Devlet yatırımları devam etti. Tarım gelişti. Sosyo-Kültürel Hayat: Rock and Roll revaçta, batı sinemasının etkisi görülmeye başlanmıştır. Garip akımı, İkinci Yeniler, Hisarcı Grubu bu dönemde kurulmuştur. Soğuk Savaş Döneminde Dünyadaki Diğer Gelişmeler: *İcat ve keşifler *İlk nükleer reaktörün kurulması *İlk defa atom bombasının yapılması *DNA’nın şifresinin bulunması *Sputnik adlı uzaya ilk roketin gönderilmesi *Renkli tv yayını başlaması *Çocuk felci aşısı geliştirildi. *Kalp pili icat edildi. *Lazer bulundu *Sürrealizm geliştirildi. YUMUŞAMA DÖNEMİ Ortaya Çıkmasının Başlıca Nedenleri: 1.Konfeksiyonel silahlardan NBC (Nükleer-Biyoloji-Kimyasal) silahlara geçilmesi 2.Doğu (SSCB)-Batı (Amerika ile demokratik bölge) bloğundaki çatışmalar 3.Bağlantısızlar hareketinin kurulması 4.BM’nin çabaları 5.Helsinki konferansı 6.ABD’nin Vietnam savaşında yenilmesi  Bu dönemde ABD S.Rusya Çin Türkiye Eisen Hower Krusev Mao Cemal Gürsel Sonra Kennedy YUMUŞAMA DÖNEMİ POLİTİKALARI 1.ABD-SSCB İlişkileri: 1961’de ABD başkanı Kennedy ve SSCB başkanı Krusev Viyana da görüşmeler yaparak yumuşamaya zemin hazırlandı. Küba bulanımı yumuşamayı hızlandırdı. 1969’da Salt I. ile Yumuşama resmen başladı. 2.ABD-Çin İlişkileri: Ping Pong (masa tenisi) diplomasi ile Çin-ABD ilişkileri yükseldi. Çin BM’ye yeniden üye oldu. 3.Nükleer Silahların Sınırlandırma Çabaları: *Salt I (1969): SSCB-ABD arasında Moskova’da yapılmıştır. Savunma füzelerinin sınırlandırılması kararlaştırılmıştır. Bu ant. ile yumuşama dönemi resmen başlamış ve uygulanmıştır. *Salt II (1972): ABD-SSCB arasında Viyana da yapılmıştır. Nükleer silahsızlaşma görüşülmüş. SSCB 1979’da Afganistan’ı işgal ettiği için uygulanamamıştır. *Helsinki Nihayi Senedi (1979): ABD başkanlığında Avrupalı Devletler yapmıştır. 33 Avrupa ülkesi ile ABD ve Kanada katılmıştır. Avrupa ülkelerinin birbirine eşitliği ve birbirinin haklarına saygı kararı alınmıştır. DİKKAT! Bu senet AGİK (Avrupa Güvenlik İşbirliği Kuruluşu)’na öncelik etmiştir. YUMUŞAMA DÖNEMİ ÇATIŞMALARI Bu dönemde Asya, Afrika ve K. Amerika’da yer yer savaş ve iç çatışmalar yaşanmıştır. Bunda özellikle ABD ve SSCB’nin rejimlerini yaymaya çalışma ve bunu yaparken de 3.Dünya ülkelerini kullanmaları etkili olmuş AGİK (Avrupa Güvenlik İşbirliği Konferansı), ABD, İngiltere, Fransa, SSCB yapmıştır. Helsinki Deklerasyonu bu konferansa öncülük etmiştir. Bu konferansta ele alınan konular: 1.Avrupa güvenliğine ait meseleler 2.Ekonomi-Bilim-Telnoloji-Çevre konularına işbirliği 3.İnsan haklarının geliştirilmesi 4.Alınan kararların tatbikinin gözden geçirilmesi Küba Buhranı: ABD’nin Küba başkanı Fidel Castro’yu devirmek istemesi buhranın sebebidir. Castro ile SSCB arasında gizli bir anlaşma yapıldı ve Küba’ya saldırı füzelerini yerleştirildi. ABD bunların kaldırılmasını istedi. SSCB’de ABD’nin Türkiye’deki Jüpiter füzelerinin kaldırılmasını istedi. Her 2 tarafta nükleer savaş çıkma ihtimalinden dolayı füzeleri çıkarttılar. Bu durum Küba Buhranına neden oldu. Türkiye’nin ABD’ye güveni sarsıldı. Bu durum silahsızlanma görüşmelerin başlamasına neden oldu. Vietnam Savaşı: Cenevre Anlaşması ile Vietnam 4’e ayrıldı. ‘’Kamboçya, Laos, Kuzey Vietnam, Güney Vietnam’’ 1964 Amerika, Kuzey Vietnam’ı bombaladı. Komünizmin yayılmasını engellemek için bu savaşta ABD’ye karşı K.Vietnam, K.Kore, S.Rusya, Çin yer alıyor. ABD yeniliyor ve 1975’te Kuzey Vietnam ile Güney Vietnam birleşti. DİKKAT! Bu savaş 2 tarafında birbirine acımadığı savaş olarak akılda kaldı. Keşmir Sorunu: Hindistan ile Pakistan arasında günümüze kadar gelen 2 sorun var. 1.Keşmir Sorunu 2.Hindistan’ın Bangladeş’i, Pakistan’a karşı kışkırtması Sovyet-Afgan Savaşı (1978-1989) Afganistan’da 1919’a kadar krallık hüküm sürdü. 1973’de cumhuriyet kuruldu. 1978’de iç karışıklıklar başladı. 1979’da S.Rusya Afganistan’ı fiilen işgal etti. ‘’ABD, Pakistan, Suudi Arabistan, İran’’ Afganistan’a yardım etti. Bu savaşta Amerika sitinger füzelerini Afganistan’a verdi ve savaşı kazandı. Savaşın sonunda ABD ve SSCB, Afganistan ve Pakistan’ın iç işlerine karışmayacaklarını açıkladılar. Bağlantısızlar Hareketi İlk kullanan Hindistan’da Nehru olmuştur. Kore savaşı sırasında Hindistan, Yugoslavya, Mısır bağlantısızlarını ilan etmişlerdir. Bandurg şehrinde yapılan Bandurg konferansı ile yeni bağımsız olan Afrika ve Asya ülkeleri ABD ve SSCB’ye karşı varlıklarını korumak için birlik ve dayanışma kararı almışlardır. Burada sömürgeden kurtulmak isteyen ülkelere destek kararı alınmıştır. DİKKAT! Bandurg Konferansı sömürgeciliğe bir tepkidir. Arap-İsrail Savaşı 1948: Sebebi: Filistin de bir İsrail Devleti’nin kurulması ve Arap milliyetçiliği Sonuç: İsrail Filistin deki topraklarını daha da genişletmiş Süveyş Krizi ve İkinci Arap-İsrail Savaşı 1956: Mısır (-) x İsrail (+) Sonuç: ABD ve SSCB’nin Mısır’ı (SSCB-ABD) (İngiltere-Fransa) desteklemesinden dolayı İsrail çıkarları doğrultusunda Sina bölgesinden çekildi. İsrail, Aden destekliyor. körfezine çıkış kazandı. Arap-İsrail Savaşları 1967 (6 Gün Savaşı): Sebebi: Filistin-İsrail çatışmalarıdır. İsrail x Mısır-Ürdün-Suriye (+) (-) Sonuç: 6 gün savaşları sonrasında İsrail topraklarını 4 kat daha genişletmiştir. Arap-İsrail (Yom Kippur) Savaşı 1973: Sebebi: 6 gün savaşları sonrasında Arapların İsrail’e kaptırdığı yerleri geri almak istemesi. Camp David Anlaşması imzalandı. *Mısır, İsrail’i tanıdı. *İsrail, Sina’dan çekildi. DİKKAT! Arap-İsrail savaşları sonucunda Araplar petrol fiyatlarını Avrupa devletlerine karşı artırdılar. Bu ise petrol krizine neden oldu. İslam Konferansı Örgütü 1870’de Arap ülkeleri kurmuştur. 1977’de Türkiye Demirel döneminde tam üyelik hakkını almıştır. Genel sekreteri: Ekmeleddin İhsanoğlu Sebebi: Mescid-i Aksa’nın yıkılması Filistin sorunu sonucunda kuruldu. Uluslararası Politika da Petrolün Yeri: OPEC: Petrol ihraç eden ülkeler demektir. Bağdat’ta toplanan bir konferans sonucunda kurulmuştur. Kurucu üyeleri; Irak, Suudi Arabistan, Kuveyt, Irak, Venezuella sonradan katılanlar; Katar, Libya, Endonezya, Ekvador, Birleşik Arap Emirlikleri OAEPEC: Petrol ihraç eden Arap ülkeleri Petrol Krizi: Arap-İsrail savaşlarından sonra Avrupa’ya karşı petrol fiyatlarını yükselttiler. Petrolü bir silah unsuru olarak kullanmak istediler. Bu durum petrol krizine neden olmuştur. Ancak istenilen sonuca ulaşamamışlardır. Sebebi: Arap ülkelerinin kazandıkları paraları Avrupa bankalarında tutmaları ve Avrupa ülkelerinin kazandıkları paraları Avrupa bankalarında tutmaları ve Avrupa ülkelerinin kazandıkları paraları Avrupa bankalarında tutmaları ve Avrupa ülkelerinin Arap ülkelerine sattıkları mamül malları bu zammı yansıtmalarıdır. Petrol krizinin acısını en çok Türkiye çekmiştir. Amerika milletler arası enerji ajansının kurulmasını sağlayarak petrol fiyatlarını uluslararası bazda belirlemeye başladı. DİKKAT! Milletler arası enerji ajansı Avrupa iktisadi ve iş birliği teşkilatı (OECD) çerçevesinde kurulmuştur. Sebep: İki ülke arasında sürekli sınır ihlalinin yaşanması İran’ın Basra Körfezi’ni İran gölü yapmak istemesi İran’ın S.Rusya’ ya yakınlaşması savaşın başlıca nedenleridir. İran-Irak savaşını Irak kaybetti. Her iki tarafın petrol kaynakları ağır tahribatlar aldı. İki ülkenin ekonomisi de bozuldu. Irak yenilgisini telafi etmek için 1950’de Kuveyt’i işgal etti. Bu ise Körfez savaşlarına neden oldu. YUMUŞAMA DÖNEMİNDE DÜNYA Yumuşama döneminin diğer adı ‘’Detant Dönemi’’ olarak ta bilinir. Truman Doktrini ve Marshall Planı savaştan zarar gören geri kalmış ülkelerin kalkındırılmasını sağladı. Almanya ve Japonya alt yapı tesislerini çabuk tamir etti. Hızla kalkındı. İşsizlik azaldı. 3.sanayi devrimine geçildi. 1969’da internet Arpa.net olarak kuruldu. Aya ilk ayak basan Neil Armstrong oldu. Sovyet Rusya’da uzaya ilk çıkan Yuri Gagarin’dir. Böylelikle uzay hukuku oluşturuldu. Türk Dış Politikası: Kıbrıs Ege Sorunları Orta Doğu’da Arap-İsrail savaşları Türkiye’nin yaşadığı sorunlar Ermeni Sorunu Türk-Yunan İlişkileri: 1994’e kadar ılımlı bir şekilde artarak devam etmiştir. Ancak bu dönemde meydana gelen Kıbrıs Sorunu yeniden gerginlik doğmuştur. Yumuşama dönemi Türk-Yunan ilişkileri 1974 öncesi Kıbrıs meselesi 1974 sonrası (kıta sahanlığı, karasuların genişliği, hava kontrol sahası, Ege adalarının silahlandırılması) diye 2’ye ayrılır. ENOSİS: Megalo İdea hedefi çerçevesinde Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanmasını ifade eder. EOKA (Kıbrıs mücadelesi Rum örgütü): İngiliz sömürge idaresine karşı ENOSİS’i gerçekleştirmek için kurulmuş gizli bir örgüttür. Amacı: 1.İngiltere’yi Kıbrıs’tan atmak 2.Türkleri Kıbrıs’tan atmak 3.ENOSİS’i gerçekleştirmek Kıbrıs Sorunu: Yunanistan-Lozan Anl. ile İngiliz yönetimine bırakılan adanın kendilerine bırakılmasını istedi. Bu konu BM’ye taşındı. Buradan olumsuz karar çıkınca Rumlar EOKA Terör Örgütünü harekete geçirdi. Türklere karşı kanlı cinayetler yapıldı. İç savaşlar başladı. Türkiye’de ENOSİS’e karşı Türk- Mukavemet teşkilatını kurdu. Uluslararası görüşmeler sonucu Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Ancak Rum saldırıları Türklere karşı devam etti. 1974’te EOKA’cı Kıbrıs Cumhuriyetinin kurulması ile Rumlar Türkleri adadan çıkartmayı hedefledi. Bu dönemde başbakana Bülent Ecevit adaya 2 kere barış harekatı düzenledi ve 1974’de KKTC kuruldu. Kıta Sahanlığı Sorunu: Türkiye-Yunanistan arasında bu mesele Türkiye’nin Ege’nin açık deniz sularında, Türkiye’nin kıta sahanlığında petrol araması yapması ile başlar ve Türkiye petrolleri anonim ortaklığı (TPAO) nı kurması ile başlamıştır. Kara Suları Sorunu: Yunanistan’ın kara sularını 3mil iken 12 mile çıkartmak istemesi ve Türkiye’nin bunu bir savaş sebebi sayması Yunanistan’la sadece bu sebepten dolayı savaşabileceğini açıklamasıdır. Çünkü bu durum Ege denizini bir Yunan gölü haline getirmektedir. Ege’de Hava Kontrol Sahası (FIR. Hattı Uçuş Bilgi Bölgesi) sorunu: Bu sorun Kıbrıs buhranının doğurduğu bir sorundur. Hava kontrol sahasının 2 unsuru vardır; 1.Yunanistan’ın ege suları üstündeki milli hava sahasının yüksekliği 2.Fır uçaklarının Ege’de uçarken Atina’ya mı, İstanbul kontrol kulesine mi bağlı olacağı meselesidir. Günümüzde bu mesele netleşmemiştir. Türk uçakları bilgilerini İstanbul’a verirken, Yunan ve AB ülkeleri Atina’ya vermektedir. Asala; Ermeni aşırı sol terör örgütüdür. Amacı; Bağımsız Ermenistan kurulması ve Ermeni soykırımın kabul ettirilmesidir. Türkiye’den tazminat ve toprak almak istiyorlardı. Kendi milliyetçiliklerinin yanında komünizmi de desteklemişlerdir. 1991’de Ermenistan’ın kurulması ile Asala en önemli hedefini gerçekleştirmiştir. Ermeni hükümeti ve ordusunda yer almıştır. Faaliyetlerini arttıran Asala, Türk diplomatlarına da saldırmıştır. 1994’e kadar 35 Türk diplomat şehit edilmiştir. Türkiye’de Bunalımlı Yıllar (1960-1983) 27 mayıs 1960 da askeri darbe gerçekleşti. 61 anayasası yürürlüğe girdi. 12 Eylül 1980 de ordu bir kez daha siyasete müdahale etti. 1982 de yeni bir anayasa hazırlandı. 1963’de Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu TÜBİTAK kuruldu. Ekonomi; 1963’de Avrupa Ekonomik Topluluğu ile Ankara Anlaşması yapılarak Türkiye’nin Avrupa Ekonomik topluluğuna üyelik başvurusu gerçekleşti. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) kuruldu. 1970’de ileri ithal ikameci model benimsenmiştir. KÜRESELLEŞEN DÜNYA SSCB de Değişim ve Sonuçları: SSCB 1917-1991 arasında yaşayan bir devlettir. Kurucusu Lenin en güçlü lideri Stalin’dir. Bu dönem Rusya’nın en hızlı geliştiği dönemdir. İnsan hakları çiğnenmiş, sert komünizm uygulanmış ve soğuk savaş kahramanı Nikita Kruşçev döneminde yumuşama dönemi başlar. Gorbaçov döneminde SSCB yıkılır. Gorbaçov döneminde SSCB iç ve dış politikada değişiklikler yaptı. Nedenleri; 1.Ekonominin çöküşü 2.ABD ile silahlanma yarışını sürdürememe haline gelmesi 3.Özgürlük, bağımsızlık kavramlarının SSCB de yaygınlaşması Glasnost ve Prestroika (açıklık) (yeniden yapılanma) Glasnost ile demokrasiye kayış başladı. Bu yolla Rusya’daki birlik sağlanmak istendi. Ancak demokratik özgürlük süreci dağılışını hızlandırdı. (glasnost işe yaramadı) Prestroika ile ekonomik alanda özel teşebbüse de yer verilmeye başlandı. Ancak bu 2 ilke SSCB’nin yıkılışını hızlandırmaktan başka bir işe yaramamıştır. Demir perde ülkeleri tek tek bağımsızlıklarını ilan etti. Doğu Bloğunun Dağılması: Demir perde ülkelerinden ilk dağılan Çekoslovakya oldu. 2 ye ayrıldı. Çek Cumhuriyeti ve Slovakya (Slovenya) olarak ayrıldı. Doğu Almanya ve Batı Almanya birleşti. Berlin duvarı yıkıldı. Doğu Bloğu çoklu COMECON dağıtıldı. Varşova Paktına son verildi. 1991 de SSCB dağıldı. (Küreselleşen dünyada tek güç ABD kaldı.) Doğu Bloğu ve SSCB’nin Dağılmasının Sonuçları: SSCB’nin yıkılmasıyla 5 Türk Cumhuriyeti kuruldu. K Ö K A T Kırgızistan – Özbekistan – Kazakistan – Azerbaycan – Türkmenistan SSCB’nin dağılmasıyla bağımsız devletler topluluğu (BDT) kuruldu. Litvanya, Letonya, Estonya BDT’ye katılmadı. DİKKAT! Gürcistan’da BDT’den sonra çıkarıldı. BDT, Almatı Deklarasyonu ile kurulmuştur. Burada üyelerin eşitlik ilkesine göre ortak siyasi ve ekonomik karar alma, birbirlerinin sınırlarına saygı kararı alındı. Şanghay İş Birliği Örgütü: 1996’da Şanghay Beşlisi adıyla kuruldu. Özbekistan’ın katılımıyla Şanghay İş Birliği Örgütü adını aldı. Üyeleri: Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan. Bu örgüt günümüzde enerji kaynakları bakımından zengin, güçlü, ekonomik yapısı ve genç nüfusa sahip olmasıyla dünyada önemli bir güç haline gelmiştir. ASYA’DA YENİDEN YAPILANMA 1-Türk Cumhuriyetleri Bağımsız Oluyor! Azerbaycan: 1918’de Mehmet Emin Resulzade önderliğinde bağımsızlığını ilan etti. Ancak S.Rusya 1921’de Kızılordu ile Azerbaycan’ı yeniden işgal etti. 1991 de yeniden bağımsızlığını ilan etti. Türkiye tanıyan ilk ülke oldu. Özellikle 1922 de Elçibey döneminde Türk Azerbaycan ilişkileri gelişti. Haydar Aliyev döneminde ‘’Biz bir millet iki devletiz’’ diyerek Türk-Azerbaycan ilişkileri daha da gelişti. Azerbaycan’ın Ermenistan ve İran ile ilişkileri kötüdür. Ermenistan bağımsızlığını ilan ederken dağlık Karabağ bölgesini işgal etti. Bu bölgede Hocalı katliamı en büyük katliamdır. Türkiye ve Gürcistan ilişkileri iyidir. Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı yapıldı. Bakü-Tiflis-Erzurum doğalgaz boru hattı yapıldı. (Şahdeniz projesi) DİKKAT! Bu projeler İran, Rusya ve Ermenistan’ı kızdırdı. Kazakistan: 1991 de S.Rusya’nın yıkılmasıyla bağımsızlığını ilan etti. İlk tanıyan ülke Türkiye’dir. Kazakistan bağımsızlığını ilan ettikten sonra cumhuriyet ile yönetilmektedir. Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’dir, yer altı bakımından çok zengin bir ülkedir. Türkmenistan: 1991 de bağımsız olmuştur. Saparmurad Niyazov (Türkmenbaşı) bu ülkenin bağımsızlığında etkili oldu. Doğal kaynakları çok zengin bir ülkedir. Türkmenistan doğalgazı Türkiye üzerinden Avrupa’ya satılmaktadır. Kırgızistan: Askar Akayev bağımsızlığında etkilidir. Cengiz Aytmatov Kırgızistan’ın yetiştirdiği önemli bir yazardır. BDT, AGİT, BM’ye üyedir. Özbekistan: İslam Kerimov bağımsızlığında etkilidir. Yeraltı zenginlikleri çok zengindir. Rusya’ya bağlı özerk Türk toplulukları: Altay Türkleri-Baş Kürdistan-Tataristan-Tuva Cumhuriyeti-Yakustistan Cumhuriyeti-Çuvaşistan Cumhuriyeti-Dağıstan Cumhuriyeti-Kabardin Balkar Cumhuriyeti-Karakalpak Cumhuriyeti Nahcivan Cumhuriyeti Azerbaycan’a bağlı Kırım Cumhuriyeti Ukrayna-Rusya Sincan Uygur bölgesi Çin’e bağlı TİKA (Türkiye İş Birliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı) Amacı: Türkçe konuşan Türkiye’ye komşu olan ülkelerin kalkınmasına yardımcı olmak. Türk ülkeleri ile iş birliği için kurulmuştur. (1992) Sadece ekonomik amaçlı kurulmuş bir teşkilattır. Doğu Bloğu’nun Yıkılışı: *Soğuk savaş dönemi bitti. *Bağımsız devlet teşkilatı (BDT) kuruldu. *Doğu bloğunda ki bir çok ülke AB ve Nato’ya üye oldu. *Almanya birleşti, Berlin duvarı yıkıldı. Avrupa Ekonomik Topluluğundan (AET), Avrupa Birliğine (AB) 1957’de Roma Anl. ile AET kuruldu. Maastric Anl. ile AB adını aldı. AET’nin kurucu üyeleri: Batı Almanya, Fransa, İtalya, Hollanda, Belçika, Lüksemburg Amacı: *Ortak Pazar oluşturmak *Uyumlu ekonomik faaliyet *İstikrarlı ekonomi *Ortak dış politika Bugün 28 üyesi var. En son katılan ülke Hırvatistan Maastric Anl. getirdikleri: *Ortak para uygulaması *Euro para birimi *İngiliz-İsveç-Danimarka üye olmalarına rağmen Euro kullanmıyorlar *Ortak savunma *Avrupa vatandaşlığı *Avrupa polis ofisi kuruldu. 1993 te ‘’AB’’ ‘’KOPENHAG’’ kriterlerini yayınladı. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin üyelik başvurularını kabul edeceğini açıkladı. KOPENHAG KRİTERLERİ Siyasi ekonomik topluluk müktesebatına uyum kriterleri *Demokrasi *Hukukun üstünlüğü *İnsan haklarına, azınlıklarına saygı *İşleyen ve istikrarlı piyasa ekonomisi *AB’nin kararlarına uyum sağlama NATO’nun Avrupa’da Genişlemesi Doğu bloğunun çöküşüyle Nato’ya katılım arttı. Ve Nato daha da genişledi. Bu Yunanistan Makedonya’nın üyeliği, Kıbrıs Rum yönetiminin üyeliğini veto etmiştir. Bu ülkeler Nato’ya üye değillerdir. Türkiye-AB İlişkileri: İlk 1959’da tam üyelik için AB’ye başvuruldu. 1963’te Ankara Anlaşması yapıldı. Burada; 1.Hazırlık dönemi-7 yılda geçildi 2.Geçiş dönemi-Katma protokolü (1970) ile bu dönemin şartları belirlendi. 3.Nihai dönemi 4.Gümrük birliği anl. olarak 4 aşama belirlendi. Geçiş döneminde; *Ekonomide içe kapanıldı *1980’de yaşanan askeri darbe ve demokrasinin kesintiye uğraması ile AB Türkiye ile ilişkilerini dondurdu. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri 1)Rusya: T. Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında S.Rusya ile ilişkiler iyiydi. II.Dünya Savaşı’ndan sonra NATO’ya üye olmamız ve ABD’nin yanında olmamız, Rusya ile ilişkileri bozdu. Ancak SSCB dağıldıktan sonra ilişkiler düzeldi. Bugün Rusya, Türkiye’nin ihracatında ilk sırayı almıştır. Rus doğalgazı Mavi Akım Projesiyle Karadeniz’e döşenen boru hattıyla Türkiye’ye taşınmaktadır. 2)Gürcistan: Boru hatlarından dolayı Türkiye ile arası iyi Rusya ile ilişkileri iyi değildir. 3)Ermenistan: Bağımsızlığını ilan ederken; -Dağlık Karadağ’ı işgali, -Hocalı katliamı, -Soykırım iddialarını tüm dünyaya kabul çabaları, ilişkileri çok gerginleştirdi. Bugün kara sınırımız kapalıdır. 4)Azerbaycan: Nahcivan-Özerk bölgesinden dolayı komşu bölge. İlişkiler iyi. Petrol ve doğalgaz boru hatlarından dolayı ilişkiler daha da artmıştır. 5)Suriye: 1990’lı yıllarda teröre destek vermeleri, Hatay meselesi, Su sorunu (Fırat, Dicle, Asi), hem Yunanistan hem de İran ile Türkiye’ye karşı ittifaklar, 2011 Arap baharıyla halkın reform talebine şiddetle karşılık vermeleri nedeniyle ilişkimiz iyi değil. 6)İran: 1990’ yıllarda ilişkiler kötüydü. Humeyni Şiiliği ortaya çıkarmıştır. PKK’ya destek vermişlerdir. Günümüzde İran’ın PKK’ya verdiği desteği çekmesi, ABD’nin İran aleyhindeki politikalarını desteklememesi sebebiyle ilişkiler düzelmiştir. 7)Irak: Körfez savaşlarında ticari ilişkiler durdu. Bugün Kerkük’ün demografik yapısıyla oynanması çabaları Türk-Irak ilişkilerini gerginleştirdi. BORU HATTI PROJELERİ: Mavi Akım Projesi: Karadeniz de döşenen borularla Rus doğalgazı Türkiye’ye taşınır. Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı (Şahdeniz Projesi): Azeri doğalgazı Gürcistan üzerinden Türkiye’ye taşınır. Trans-Hazar Doğalgaz Boru Hattı: Türkmen doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştırılması planlanmış. Türkmenistan-Türkiye arasındaki görüşmeler devam etmektedir. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı: Azeri petrolü bu boru hattı ile Ceyhan’a oradan da tankerlerle dünya pazarına ulaştırılmaktadır. Karadeniz Ekonomik İşbirliği (1992): Türkiye öncülük etmiştir. 1992 de Türkiye; Balkan ve Kafkas ülkeleri arasındaki ilişkileri geliştirmek amacıyla oluşturulmuştur. Devletler: Türkiye Arnavutluk Gürcistan Moldova Ermenistan Bulgaristan Rusya Yunanistan Azerbaycan Romanya Ukrayna Asya Konfederasyonu: Kazakistan Kırgızistan Özbekistant ticari Türkmenistan birlikteliktir. Tacikistan Afganistan TÜRK ORDUSUNUN DÜNYA BARIŞINA KATKILARI Somali 1993-1994: İç savaş oldu. Türkiye de BM’nin oluşturduğu insani yardım amaçlı barış gücüne katkı sağladı. Bosna-Hersek 1996: Bosna savaşında Nato’nun oluşturduğu görev kuvvetine katkı sağladı. Bunun dışında; -İnsani yardım -Dayton Barış Anl. nın uygulanması -Adriyotik denizinde SHARP GUART harekatının icra edilmesinde destek vermiştir. Arnavutluk 1997-1999: İnsani yardım ve mülteci sorununa yardım etmek için BM’ye destek vermiştir. Kosova 1999: Türk askeri Nato harekatına katıldı. Türk birliği Sırp tehlikesine karşı. Pritzen de hala barış rolünü sürdürüyor. Aganistan 2002: Kabil’deki uluslararası güvenlik yardım kuvvetine katkıda bulunuyor. (ISAF) Lübnan 2006: BM güvenlik konseyine bağlı güvenlik gücüne yardım için gitmiştir. (İsrail’in askeri operasyonu nedeniyle) 1980’den Sonra Türkiye’deki Gelişmeler Kızılay’ın Yurt Dışındaki Yardım Faaliyetleri: *2004 de Endonezya, Tayland, Srilanka (Tsunami nedeniyle) *2005 de Pakistan (Deprem nedeniyle) *2006 da Sudan *2007 de Irak *2008 de Gürcistan (Güney Osetya savaşı nedeniyle) *2008 de Filistin (İsrail tehdidi nedeniyle) *2008 de Ukrayna, Romanya, Moldova, Yemen (Sel felaketi nedeniyle) Siyasi Gelişmeler: 1983-1989 – Turgut Özal (başbakan) 1989’da – Turgut Özal (cumhurbaşkanı) – Yıldırım Akbulut (başbakan) 1993’de – Özal’ın ölümüyle Süleyman Demirel cumhurbaşkanı oldu. Tansu Çiller ilk kadın başbakan 1995-2001 – Koalisyon hükümetleri var. -2000 de Ahmet Necdet Sezer (cumhurbaşkanı) -2002 de Ak Parti iktidar oldu. -2007 de Abdullah Gül (cumhurbaşkanı) Kültürel-Sosyal Gelişmeler: -Gecekondulaşma arttı. -Renkli televizyon yaygınlaştı. -1993 de ODTÜ’de ilk internet bağlantısı kuruldu. -1996 da sinema sektörü canlandı. (Eşkıya filmiyle) -1997-98 de eğitim-öğretim 8 yıl oldu. -2003 de Sertap Erener Eurovision’da birinci oldu. -2003 de YTL -2006 da Orhan Pamuk Nobel ödülü aldı. -2009 da TL’ye geçildi. Ekonomi: -1997 de Asya krizi -1999 da Rusya krizi -2001 de Krizler Türkiye’yi olumsuz etkiledi. IMF’den borç alındı. GAP uygulandı. Türkiye’nin Ekonomide Üzerindeki Baskı ve Kontrolleri Azaltmak İçin Oluşturulan Kurumlar: 1.Bankacılık Düzenleme-Denetleme Kurulu 2.Enerji Piyasası Denetleme Kurulu 3.Sermaye Piyasası Kurulu 4.Özelleştirme Yüksek Kurumu 5.Rekabet Kurumu Gizem ODABAŞ İŞLER