Bağlaçlardan Önce Noktalı Virgül Kullanılır Mı
Tam yirmi beş yıl oldu. Her sabah erkenden gelir (I), bu duvarın dibine serer kitapları. Geçenler bakarlar, inceleyip (II), bırakırlar. Cağaloğlu’ndaki bu kitapçı (III), yokuşu tırmananların görmeye alışık olduğu (IV), vazgeçemediği bir parçası gibidir. Yalnız bir derdi vardır: Güvercinler. Onlar kitapçıdan daha eski sahibidirler bu duvarın (V), vazgeçmezler yerlerinden.
Şairin de bir kişiliği vardır (I); tutum ve davranışları, seçimleri, toplumsal yaşamda karşı durdukları yazdıklarına yansıyacaktır. Şiir yalnızca kurgudan, düşsel olandan ibaret değildir çünkü (II). Şöyle ya da böyle, az ya da çok (III), yazdıkları, şairin hayatından, yaşadıklarından izler taşıyacaktır. Böylece, şairin öteki şairlerle ilişkisi de bir anlam kazanacak, yazdıklarına sızabilecektir. Birbirlerine şiir adamalar (IV), şair arkadaşını üstelik de adıyla konu etmeler alışılagelen şeylerdendir. Bir şairin öteki şairler tarafından ne kadar sevildiğini anlamak için ona adanan şiir sayısına da (V), dolaylı dolaysız göndermelere de bakılabilir.
2. Bu parçadaki numaralanmış noktalama işaretlerinden hangisi yanlış kullanılmıştır? (2011 LYS)
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Bitpazarının girişinde duruyorsun. Birazdan bambaşka bir dünyaya dalacaksın. Sabahın erken saatlerinde gelmişler (I) tezgâhlarını dizmişler (II) geçmişlerinde ne var (III) ne yoksa bir bir sermişler. Sana da tuhaf gelmiyor mu, anılarına fiyat biçmiş olmaları? Burada çok dikkatli yürümelisin. Yanından geçeceğin küçücük oyuncağın bir düğmesinin bile öyküsü vardır, eşyaların seslerini duyacaksın (IV) bildiğin oyuncaklara benzemez bunlar (V) hepsi sahibinin sesini taşır.
3. Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisine, herhangi bir noktalama işareti koymaya gerek yoktur? (2014 YGS)
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V
Yazma azmim nedense son zamanlarda tamamen kaybolmuştu. Oysa biliyordum, kervan yolda düzülür; fikir ne kadar iyi olursa (I) olsun yazmaya başlamadan yazamaz (II) yazmayı sürdürmeden metni bitiremezsiniz. Sonuçlandırmadığınız zaman da fikrinizin iyi olup olmayışının (III) bir fikrinizin dahi olmamasının (IV) konuyu araştırmak için harcadığınız sürenin (V) topladığınız kaynakların hiçbir önemi yoktur.
4. Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangisine virgül (,) konulamaz? (2016 LYS)
A)I. B)II. C)III. D)IV. E)V.
Bağlaçtan Önce veya Sonra Virgül
Türk Dil Kurumu’nun belirlemiş olduğu dil bilgisi ve noktalama işaretlerine göre, Türkçe’de bağlaçtan önce veya sonra virgül konulamaz. Türk Dil Kurumu, kendi internet sitesinde yayınladığı yazım kurallarında bağlaçlardan önce veya sonra virgül konulamayacağına dair kurala şu sayfada yer vermiş ve söz konusu kuralı aşağıdaki şekilde açıklamış:
“Metin içinde ve, veya, yahut, ya … ya bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz”
TDK’nın belirlediği bu yazım kuralı yıllardır uygulanıyor ve bunun sonucu olarak da “ve” “veya” gibi bağlaçlardan önce ya da sonra virgül konulması yazım hatası olarak kabul ediliyor. Kural, özetle “bağlaçtan önce veya sonra virgül konulmaz” şeklinde. Peki soralım: bunun gerekçesi nedir? Bağlaçtan önce virgül konulsa ne olur? Yazılanın net anlaşılması ve okuma akışının daha iyi olması için araya duraklama işlevinde olmak üzere virgül konulsa daha iyi olmaz mı? Şu örneklere bakalım:
“Marketten elma ve armut aldım.”
Bu şekilde cümledeki nesneleri ayıran bağlaçlardan önce veya sonra evet virgüle gerek yok, çünkü okurken duraklama ihtiyacı yok. İki nesneyi ayırmak için kullanılan bağlaçlardan önce ya da sonra virgüle gerek yok. Bağlaçların bu şekilde kullanıldığı cümlelerde virgül kullanılmamalı. Peki bağlaçların aşağıdaki şekilde kullanıldığı cümlelere bakalım:
“Marketten elma aldım ve ardından ekmek almak için fırına gittim.”
“Masama oturdum ve çalışmaya başladım.”
Bu iki örnekte ise peş peşe anlatılan birbirinden farklı eylemler bağlaçla ayrılıyor. Bu ve buna benzer cümlelerde, okurken yarım saniyelik bir duraklama, okuyuşu daha anlamlı hale getiriyor. Bu tür cümlelerde bağlaçtan önce “es” olarak virgül konulmasının uygun olacağı kanısındayım. Dolayısıyla iki cümlecik içeren cümlelerde virgül kullanması yerinde olacaktır. Nitekim İngilizce ve Almanca gibi Batı dillerinde bu anlamda “ve” bağlacından önce veya sonra virgül kullanılması yazım kurallarına aykırı olmadığı gibi bilakis yazım kuralının gereğidir. Bu itibarla TDK’nın söz konusu yazım kurallarını gözden geçirmesinin uygun olacağını düşünüyorum.
Av. İlker Atamer