Bağlar Konu Anlatımı

Kimyasal bağ, çekirdekteki atomları bir arada tutan kuvvettir. İki ya da daha fazla atom arasında elektron alışverişi veya ortak kullanımı ile kimyasal bağlar oluşmaktadır. Atomlar tek başına bulundukları zamankinden daha düşük enerjili duruma ( daha kararlı ) erişmek için bir araya gelirler ve kimyasal bağlar sayesinde atomlar birarada, düzenli olarak belli bir geometri oluştururlar. Bu geometriyi oluştururken amaç elektron dizilişlerini soygazlara benzetmeye çalışmaktır. Birçok fiziksel özellik elektriksel bağların cinsine bağlıdır ve bu kimyasal bağlar ile farklı maddeler meydana gelmektedir. Kimyasal bağın kuvvetli olması sertliğini ve erime noktasını yükseltir.

Atomlar Neden Soygazlara Benzemek İsterler?
Soygazlar kararlı bir yapıya sahiptir ve elektron alıp verme eğilimleri yoktur. Yani denge halindedirler ve en dış elektron kabukları tamamen elektronlarla doludur.

Periyodik cetvelin en kararlı grubu olmalarından dolayı diğer bütün elementler soygazlara benzeyebilmek için elektron alışverişi veya ortak kullanımına girerler. Elementin, son yörüngesinde 2 elektron bulunan He (helyum) soygazına benzemek istemesi dublete(2’ye) varmasıdır. Diğer son yörüngelerinde 8 elektron bulunan soygazlara benzemek istemesi ise oktede (8’e) varmasıdır. Soygazların kararlı olması ve boş orbitallerinin bulunmaması normal şartlarda onlara bağ yapma özelliği vermez.

İyonik Bağ
Farklı yüklü iyonların ( + ve ” yüklü taneciklerin) elektriksel çekim kuvvetlerinden ortaya çıkan bağ türüdür. Metaller ile ametaller arasında gerçekleşir ve metallerin elektron vermesi, ametallerin ise elektron almasıyla oluşur.

İyonik bağı yapan atomlardan elektron veren (+) yüklü, elektron alan ( ”) yüklü iyon olur ve zıt çekim kuvveti iyonları bir kristal içinde tutar. Bu kuvvetli çekim iyonik bağlı bileşikleri ayrıştırmayı zorlaştırır. Atomlardan biri ,elektron kaybedip pozitif yüklü iyona dönüşürken,diğer atom elektron kazanıp negatif yüklü iyonu oluşturur. Son durumda kaybedilen ve kazanılan elektron sayıları eşit olmaktadır.

Atomlardan elektron kaybı sonucu oluşan pozitif (+) iyonlara katyon; elektron kazanarak oluşan negatif (-) iyonlara ise anyon denilmektedir.

İyonik Bağlı Bileşiklerin Özellikleri Nelerdir?
İyonik bileşikler kristal yapıdadırlar ve oda sıcaklığında katı halde bulunurlar. Katı halleri elektriği iletmezken, sulu çözeltileri ve sıvı halleri elektirik akımını iletir. İyonlaşma enerjisi düşük elementler ile elektron ilgisi yüksek elementler arasında en kararlı bileşikler oluşur.

İyonik bağlı bileşiklere örnekler;

NaCl, MgS, BaCl2 NaOH, NH4NO2, FeO, …

Kovalent Bağ
Bazı ametal atomlarının atomları kendi aralarında kararlı yapıya ulaşmak için son yörüngedeki bazı elektronlarını ortak kullanırlar. Ortaklaşa kullanılarak oluşturulan bağa kovalent bağ ve oluşan bileşiklere kovalent bağlı bileşikler denir. Kovalent bağların oluşması sırasında herhangi bir elektron aktarımı gerçekleşmez.

Örneğin, C, N, S, F,Cl, Br, I, O ve H elementlerinin kendi aralarında oluşturdukları bileşikler kovalent bağlı bileşiklerdir.

Kovalent bağlı bileşikleri apolar kovalent ve polar kovalent bağ olmak üzere ikiye ayırırız.

Apolar Kovalent Bağ
Aynı cins ametal atomları arasında kovalent bağlı bileşikler oluşur. Örneğin; Cl2, H2, O2 gibi moleküller apolar kovalent bağlıdır.

Ortaklaşa kullanılan elektronlar eşit paylaşıldığından molekülün pozitif veya negatif kutbu yoktur; yani kutupsuz bir bağdır.

Polar Kovalent Bağ
Farklı cins ametal atomların yapmış oldukları kutuplu bağlardır. Elektronlar iki atom arasında eşit olarak paylaşılmadığından kutuplaşma oluşur . Aametallerden biri ortaklaşa kullanıldığından dolayı molekülün bir ucu pozitif (+), diğer ucu negatif (-) yüklenir.

HCl, HF, CO2, NO, CO, OF2, CO2, H2O gibi moleküller polar kovalent bağa örnek verilebilir.

İki atomun elektron çekme yetenekleri arasındaki farkın büyüklüğü arttıkça kimyasal bağ daha polar hale gelmektedir.

Metalik Bağ
Metal atomlarını katı ve sıvı halde bir arada tutan kuvvetlerdir ve metal atomları arasında metal bağı etkişimini oluştururlar. Metallerde değerlik(valens) elektronlar, atom çekirdekleri tarafından kuvvetli tutulmazlar. Bunun sebebi metallerin iyonlaşma enerjilerinin ve elektronegatifliklerinin oldukça düşük olmasıdır. Böylece metal atomlarının en dış elektronları nispeten gevşek tutulmaktadır. Bu bağ metal atomlarının değerlik elektronlarını bir elektron bulutuna vermesi ile oluşan bağdır ve bu şekilde elektronlar serbestçe hareket edebilmektedirler. Bu da metallerde yüksek ısı ve elektrik iletkenliğine sebep olur.

İyonlaşma enerjisi azaldıkça metalik bağlar zayıflamakta ve değerlik elektronları sayısı artıkça metalik bağ kuvveti artmaktadır.

Van Der Waals Bağı
Pozitif olarak yüklenmiş molekülün bir kısmı ve negatif olarak yüklenmiş ikinci molekülün bir kısmı arasındaki kısa süreli zayıf çekim kuvvetidir. Molekülde elektronların yoğun olduğu taraf kısmen negatif, diğer taraf da kısmen pozitif yükle yüklenir. Pozitif ve negatif yüklü kısımları arasındaki kuvvetlerin etkisi ile moleküller arasında oluşan bağlara van der waals bağları denilmektedir.

Oda koşullarında gaz halindeki bazı apolar moleküller soğutulduğunda ve yüksek basınç uygulandığında molekülleri birbirine yaklaşır. ve ikincil bir bağ olan van der waals bağları oluşur. Moleküler maddelerin molekül büyüklüğü arttıkça hem zayıf olan bu bağın kuvveti artmakta, hem de kaynama ve erime noktaları yükselmektedir.

Hidrojen Bağı
Hidrojenin elektron ilgisi büyük atomlarla oluşturduğu bileşiklerde, molekülleri bir arada tutan kuvvete hidrojen bağı denir. H atomunun kovalent olarak bağlandığı yüksek elektronegatiflikteki atom, bağ elektronlarını kendine doğru çeker ve bir hidrojen bağı oluşturur.

Biokimyasal sistemlerin yapıları kısmen hidrojen bağı etkileşmelerinin sonucu olarak belirlenir.

Yazar: Meltem Türk

8. sınıf kimyasal bağlar konu anlatımı

-8. SINIF 4. ÜNİTE MADDENİN YAPISI VE ISI-

KİMYASAL BAĞLAR

 Doğada elementleri tek başlarına bulmak neredeyse imkansızdır. Çoğu element başka bir elementle birleşerek kimyasal bağ yapar.
Elementlerin son katmanlarını dolu hale getirmek isterler. Örneğin 1 elektronu bulunan hidrojen tek katmana sahiptir ve o katmanın dolması için toplam 2 elektron olmalıdır. 

Bu nedenle hidrojen ihtiyaç duyduğu 1 elektronu başka bir elementle bağ yaparak sağlamak ister.

Hidrojenin bu çağrısı doğada asla cevapsız kalmaz. Hidrojen atomları başka elementlerle birleşerek, yani bağ yaparak elektron ihtiyaçlarını tamamlarlar.

Biz bu konumuzda gerçekleşen kimyasal bağların özelliklerinin neler olduğunu, hangi tip kimyasal bağların gerçekleştiğini açıklamaya çalışacağız.

1. İyonik Bağ

İyonik Bağ Nasıl Oluşur?

Atomlar son katmanlarını doldurmak isterler. Buna atomların kararlı hale geçmek istemesi de denir.
Bazı atomların son katmanlarında eksik elektron, bazı atomlarda da fazladan elektron bulunur.

Yukarıdaki örnekte sodyumun(Na) son katmanında 8 olması gerekirken 1 elektronu var. Bu elektron fazlalık sayılır. Çünkü 1 elektronu dışarı verirse geriye tam dolu olan 2. katmanı kalır.
Flor(F) atomunda ise kon katmanda 8 olması gereken elektron sayısı 7 dir. Yani 1 elektrona daha ihtiyacı vardır.

Dikkat edersek Sodyum 1 elektrondan kurtulmak istiyor, Flor ise 1 elektron arıyor.

Sodyum fazlalık elektronu Flora verir.
Elektron veren sodyum artı (+) ; elektron alan flor eksi (-) yüklenir.
+ ve – birbirini çektiği için iki atom birbirine yapışır.
Bu sayede Flor ve Sodyum atomları arasında kimyasal bağ oluşur.

Aşağıda iyonik bağ animasyon halinde aşamalı olarak gösterilmiştir. Dikkatle inceleyelim:

İyonik Bağ Kimler Arasında Oluşur?

• Metallerle ametaller arasında oluşur.
• + yüklü atomlarla – yüklü atomlar arasında oluşur.
• Anyon ve katyonlar arasında oluşur.
• Elektron alanlarla elektron verenler arasında oluşur.
• Son katmanında elektron fazlası olanlarla elektron eksiği olanlar arasında oluşur.
• Elektron alışverişi gerçekleşir.

İyonik bağı bir de animasyonla inceleyelim:
Animasyonda START tuşuna basarak elektron alışverişini gözlemleyebilirsiniz.

Burada Lityum ve Flor atomları arasında iyonik bağ gerçekleşmektedir.

İyonik bağ sadece iki atom arasında gerçekleşmez.
Bazen elektron alışverişini tamamlamak için ikiden fazla atoma ihtiyaç duyulur.
Aşağıdaki örneği inceleyelim:

Yukarıdaki örneğe bakarsak, bir tane kalsiyum atomunun ihtiyacını ancak 2 tane klor giderebilmektedir.
Kalsiyumun 2 fazlalık elektronu, klorun da bir eksik elektronu bulunur. Kalsiyum fazlalık elektronlarını iki klor atomuna paylaştırır.
Bu nedenle bu üç atam arasında iyonik bağ oluşur. Oluşan bileşikte 1 tane kalsiyum, 2 tane klor atomu bulunur.

İyonik bağ metal elementlerle ametal elementler arasında gerçekleşir. Bir atomun elektronu fazla, diğerinin az olması durumunda gerçekleşen iyonik bağda fazla elektronu olan az olana elektron verir. Bu sayede atomlar + ve – yüklerle yüklenirler.
Metaller + yüklü, ametaller ise – yüklüdür. Daha doğrusu metaller elektron verdikleri için +, ametallerde elektron aldıkları için – olurlar.

Resimde elektron dağılımı verilen sodyum(Na) ve flor (F) atomlarının elektronlarının sayısı konusunda sıkıntıları vardır. 2 atomun da son yörüngeleri tam dolu değildir.
Sodyum: Ya 7 elektron alarak son yörüngesini 8′e tamamlamalı ya da son yörüngesindeki 1 elektronu atarak 2 yörüngeli hale gelmelidir. 7 elektron almaktansa 1 elektron vermek kolay olduğu için sodyum 1 elektronunu flora verir.
Flor: Ya 7 elektron vererek tek yörüngeli hale gelmeli, ya da 1 elektron alarak son yörüngesini 8′e tamamlamalıdır. Florun 1 elektron alması 7 elektron vermesinden daha kolaydır. Bu nedenle flor sodyumdan 1 elektron alır.
Atomlar elektron alışverişi yaparak bağ oluşturduklarında Kararlı Hale Geçmiş olurlar. Atomların bileşik yapmış hali aşağıdaki gibidir.

Elektron alışverişi yapılarak gerçekleşen bu iyonik bağda NaF bileşiği oluşmuştur. Na + yüklü ve metal; F ise – yüklü ve ametaldir. 

2. Kovalent Bağ

Bazen atomların elektron alışverişi yapmak işlerine gelmez. Bunu şöyle düşünelim.

İki atom olsun ikisinin de elektron ihtiyacı olsun. Kimse diğerine elektron vermek istemez.

Böyle bir durumda atomların birbirine destek olması gerekmez mi? Evet iki atom birbirlerine destek olurlar ve elektronlarını ortaklaşa kullanarak ihtiyaçlarını giderirler.

Kovalent bağ ametallerin kendi aralarında yaptığı kimyasal bağdır. Elektronların ortaklaşa kullanılmasıyla olur.

Bu bileşikte mavi renkle gösterilen elektronlar ortaklaşa kullanılır. Bu sayede Hidrojen son yörüngesini 2 ye tamamlayarak doldurur. Klor ise yine son yörüngesini 8′e tamamlayarak kararlı hale geçmiş olur. 

Kimyasal bağlar ikiye ayrılır.
Bunlar iyonik bağ ve kovalent bağdır.
Bu konuda kovalent bağı öğreniyoruz.

Atomlar son katmanlarının tam dolu olmasını ister.
(Buna atomların kararlı hale geçmek istemesi de denir.)
Soy gazlar hariç bütün atomların katmanlarında boşluk vardır.
Bu boşluğu doldurmak için atomlar başka atomlarla kimyasal bağ yapar.
Bir atom ya iyonik ya da kovalent bağ yapar.

Hangi atomlar kovalent bağ yapar?
Elektron eksiği bulunan atomların yaptığı kimyasal bağa KOVALENT BAĞ denir.
Aşağıdaki şekilleri inceleyelim.

Yukarıda görüldüğü gibi iki atomun da elektrona ihtiyacı vardır.
Bu iki atom kararlı hale geçmek için birer elektronlarını ortaklaşa kullanmak ister.
Sonuçta aşağıdaki gibi bir kimyasal bağ gerçekleşir.

Hidrojen (H) ve Klor (Cl) birleşerek Hidrojen klorür isimli kovalent bağlı bileşiği oluşturdu.

Kovalent Bağ Çeşitleri

Tekli kovalent bağ
Ortaklaşa kullanılan elektronlar bir çifttir.

Hidrojenin tek katmanı vardır. Bu katmanda da sadece 1 elektronu bulunur.
Atomların 1. karmanı en fazla 2 elektron alabilir. Yani hidrojenin 1 elektrona daha ihtiyacı vardır.
Kendisi gibi başka bir hidrojen atomu bularak birer elektronlarını ortaklaşa kullanırlar. Böylece ikisinin de 2 tane elektronu varmış gibi olur.
İkili Kovalent Bağ
Ortaklaşa kullanılan elektronlar iki çifttir.

Yukarıdaki atomların son katmanlarında 6 elektronları vardır. Yani 2 elektron daha aramaktadırlar.
İkişer elektronlarını ortaklaşa kullanarak kararlı yapıya geçerler.

Üçlü kovalent bağ
Üç çift elektron ortaklaşa kullanılır.

Bu atomların son katmanlarında 5 elektronları var. Kararlı olmaları için 8 olması gerekir.
başka bir atomla üçer elektronu ortak kullanarak kararlı hale geçebilirler.

Polar ve Apolar Kovalent Bağ
Polar kelimesi “kutuplu” anlamına gelmektedir.

Polar Kovalent Bağ
Eğer kovalent bağ yapan atomlar farklı atomlarsa polar kovalent bağ adı verilir

Apolar Kovalent Bağ
Kovalent bağı oluşturan atomlar aynı türse polar kovalent bağ oluşur.

Kovalent Bağın Özellikleri

• Ametallerin kendi aralarında yaptığı bağ çeşididir.
• Elektron ihtiyacı olan atomlar arasında gerçekleşir.
• - yüklü atomlar arasında gerçekleşebilir.
• Polar ve apolar olanları vardır.
• Aynı cins atomlar arasında gerçekleşebilir.
• Elektronlar ortaklaşa kullanılır.

periyodik tablo konu anlatımına dön<<          Kimyasal tepkimeler konu<
 >> yaprak testler

>>  test matikler

>>teog online madde testi

>>teog denemeler

>>8. sınıf konu anlatımlarına dön

KOVALENT BAĞ Konu Anlatımı Apolar Polar Kovalent Bağ Örnekleri Lewis 9.Sınıf

KOVALENT BAĞ Nedir? Kovalent Bağ Türleri 

Ametallerin kendi aralarında elektron ortaklığı ile oluşturdukları bağlara Kovalent Bağ denir..Ametaller kendileri gibi ametal olan atomlarla bağ yapabilmek için elektron ortaklığı ile bağ oluştururlar.Elekron ortaklığı ile oluşan bu bağlar KOVALENT BAĞLAR olarak adlandırılır.

H₂, O₂, Cl₂, H₂O, HF, CH₄,  SO₂ gibi yapılar kovalent bağla oluşan yapılardır.

Genel olarak 2 türlü Kovalent Bağ bulunur:

1.Apolar Kovalent Bağlar

2.Polar Kovalent Bağlar

Detaylı olarak inceleyelim;

1.APOLAR KOVALENT BAĞLAR KONU ANLATIMI ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER

Aynı tür ametaller arasında elektron ortaklığı ile oluşan bağlar Apolar Kovalent Bağlar olarak adlandırılır. H₂,O₂,Cl₂Br₂ , O₃ gibi aynı ametalden oluşmuş yapılar Apolar Kovalent Bağla oluşan yapılardır.

Apolar Kovalent Bağlar Örnekler apolar kovalent bağ örnekleri

Örnek: H₂ Molekülü Lewis Yapısı Simgesi Apolar Kovalent Bağ Oluşumu(₁H)

₁H :1Des( Değerlik e- sayısı):1 1 nokta 1bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(En yakın sogaz₂He) 1 bağ yapar

H₂ Molekülünde 2 H olduğu için 2 tane H alırız.

Örnek: Cl₂ Molekülü Lewis Yapısı Simgesi Apolar Kovalent Bağ Oluşumu(₁₇Cl)

₁₇Cl :2.8.7 Des1 1 nokta 1bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8.8) 1 bağ yapar

Cl₂ Molekülünde 2 Cl olduğu için 2 tane Cl alırız.

9.SINIF KİMYA KAZANIM TESTLERİ ÇÖZÜMLERİ İÇİN TIKLA

Örnek: F₂ Molekülü Lewis Yapısı Simgesi Apolar Kovalent Bağ Oluşumu(₉F)

₉F :2.7 Des1 1 nokta 1bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8) 1 bağ yapar

F₂ Molekülünde 2 F olduğu için 2 tane F alırız.

Örnek:Br₂ Molekülü Lewis Yapısı Simgesi Apolar Kovalent Bağ Oluşumu(₃₅Br)

₃₅Br :2.8.18.7 Des77 nokta 1bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8.18.8) 1 bağ yapar

Br₂ Molekülünde 2 Br olduğu için 2 tane Br alırız.

İKİLİ BAĞLAR ÜÇLÜ BAĞLAR TANIMI YAPISI OLUŞUMU

İki atom kendi arasında bağ yaparken ;

1 tane bağ yaparsa TEKLİ BAĞ

2 tane bağ yaparsa İKİLİ(ÇİFT) BAĞ

3 tane bağ yaparsa ÜÇLÜ BAĞ olarak adlandırılır.

O₂ molekülünde ikil bağ, N₂ molekülünde üçlü bağ oluşur.

İlk oluşan en alttaki bağ sigma bağı(σ) olarak adlandırılır

Üstünde oluşan 2.ve 3. Bağ lar ise pi π bağlarıdır

Örnek:O₂ Molekülü Lewis Yapısı Simgesi Apolar Kovalent Bağ Oluşumu(₈O)

₈O :2.6 Des66 nokta 2bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8) 2 bağ yapar

O₂ Molekülünde 2 O olduğu için 2 tane O alırız.

Örnek:N₂ Molekülü Lewis Yapısı Simgesi Apolar Kovalent Bağ Oluşumu(₇N)

₇N :2.5 Des55 nokta 3bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8) 3 bağ yapar

N₂ Molekülünde 2 N olduğu için 2 tane N alırız.

2.POLAR KOVALENT BAĞLAR KONU ANLATIMI ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER polar kovalent bağ örnekleri

Farklı tür ametaller arasında elektron ortaklığı ile oluşan bağlar Polar Kovalent Bağlar olarak adlandırılır. H₂O,SO₂,HCl₂HBr ,CO₂ , CS₂ , gibi aynı ametalden oluşmuş yapılar Polar Kovalent Bağla oluşan yapılardır.

Örnek:  HCl Molekülü Lewis Yapısı Simgesi polar Kovalent Bağ Oluşumu(₁H, ₁₇Cl)

₁H :1Des(Değerlik e- sayısı):1 1 nokta 1bağ

₁₇Cl :2.8.7 Des1 1 nokta 1bağ

Örnek: HF Molekülü Lewis Yapısı Simgesi Polar Kovalent Bağ Oluşumu(₁H, ₉F)

₁H :1Des(Değerlik e- sayısı):1 1 nokta 1bağ

₉F :2.7 Des1 1 nokta 1bağ

Örnek: H₂O Molekülü Lewis Yapısı Simgesi Apolar Kovalent Bağ Oluşumu(₁H, ₈O)

₁H :1Des(Değerlik e- sayısı):1 1 nokta 1bağ

₈O :2.6 Des 6  6 nokta 2bağ MERKEZ ATOM O (Daha çok bağ yaptığı için)

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8) 2 bağ yapar

H₂O Molekülünde 1H ve 2 O olduğu için 1 tane H 2 tane O alırız.

Örnek: H₂S Molekülü Lewis Yapısı Simgesi PolarKovalent Bağ Oluşumu(₁H, ₁₆S)

₁H :1Des (Değerlik e- sayısı):1 1 nokta 1bağ

₁₆S :2.8.6 Des66 nokta 2bağ MERKEZ ATOM S (Daha çok bağ yaptığı için)

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8.8 ) 2 bağ yapar

H₂S Molekülünde 1H ve 2 S olduğu için 1 tane H 2 tane S alırız.

Örnek: OF₂ MolekülüLewis Yapısı Simgesi PolarKovalent Bağ Oluşumu(₁H, ₈O)

₉F :2.7 Des:7 7 nokta 1bağ

₈O :2.6 Des66 nokta 2bağ MERKEZ ATOM O (Daha çok bağ yaptığı için)

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8) 2 bağ yapar

OF₂ Molekülünde 1O ve 2 F olduğu için 1 tane O 2 tane F alırız.

Örnek: CO₂ Molekülü Lewis Yapısı Simgesi PolarKovalent Bağ Oluşumu(₈O)

₈O :2.6 Des66 nokta 2bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8) 2 bağ yapar

₆C :2.4 Des44 nokta 4bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8) 4 bağ yapar

Merkez atom ortaya alınacak atomdur.Çok bağ yapan atom veya atomlar merkez atomlardır.Burada C daha çok bağ yaptığı için merkez atomdur.

CO₂ Molekülünde 2 O olduğu için 2 tane O,1 tane C atomu alırız.

Örnek: CS₂ Molekülü Lewis Yapısı Simgesi PolarKovalent Bağ Oluşumu(₈O,₆C )

₁₆S :2.8.6 Des6  6 nokta 2bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8.8 ) 2 bağ yapar

₆C :2.4 Des4   4 nokta 4bağ

Soygaz düzenine ulaşmak için(2.8) 4 bağ yapar

Merkez atom ortaya alınacak atomdur.Çok bağ yapan atom veya atomlar merkez atomlardır.Burada C daha çok bağ yaptığı için merkez atomdur.

CS₂ Molekülünde 2 S olduğu için 2 tane S,1 tane C atomu alırız.

Kovalent Bileşiklerin Adlandırılması Konu Anlatımı Videosu TIKLA İzle Kimya DeniziYOUTUBE

Kovalent Bileşiklerin Adlandırılması  Ders Notları ve Test Pdf İndirmek İçin Yukardaki Linki Tıklayınız.

kimyasal bağlar ile ilgili konu anlatımı,9. sınıf kimya dersi konu anlatımları,9. kimyasal bağlar konu anlatımı
KİMYASAL BAĞLAR
Kimyasal bağ, moleküllerde atomları bir arada tutan kuvvettir. Atomlar daha düşük enerjili duruma erişmek için bir araya gelirler. Bir bağın oluşabilmesi için atomlar tek başına bulundukları zamankinden daha kararlı olmalıdırlar. Genelleme yapmak gerekirse bağlar oluşurken dışarıya enerji verirler. Atomlar bağ yaparken, elektron dizilişlerini soy gazlara benzetmeye çalışırlar. Bir atomun yapabileceği bağ sayısı, sahip olduğu veya az enerji ile sahip olduğu veya az enerji ile sahip olabileceği yarı dolu orbital sayısına eşittir. Soy gazların bileşik oluşturamamasının sebebi bütün orbitallerinin dolu olmasıdır. Elektron yapıları farklı olan atomlar değişik biçimlerde bir araya gelerek kimyasal bağ oluştururlar;
. Bir atomdan diğer bir atoma elektron aktarılmasıyla
. İki atomun ortak elektron kullanmasıyla
Not: Elektron alış verişi ya da elektron ortaklaşmasının nedeni; atomların kararlı hale gelebilmek için elektron düzenlerini, soy gazlarınkine benzetme isteğidir. Soy gazların 8 değerlik elektronuna sahip oldukları için elektron sayısı 8’e tamamlanır. Buna oktet kuralı denir.
İYONİK BAĞLAR
İyonik bağlar, metaller ile ametaller arasında metallerin elektron vermesi ametallerin elektron almasıyla oluşan bağlanmadır. Metaller elektron vererek (+) değerlik, ametaller elektron alarak (-) değerlik alırlar. Bu şekilde oluşan (+) ve (-) yükler birbirini büyük bir kuvvetle çekerler. Bu çekim iyonik bağın oluşumuna sebep olur. Onun için iyonik bağlı bileşikleri ayrıştırmak zordur. Elektron aktarımıyla oluşan bileşiklerde, kaybedilen ve kazanılan elektron sayıları eşit olmalıdır.
. İyonik katılar belirli bir kristal yapı oluştururlar.
. İyonik bağlı bileşikler oda sıcaklığında katı halde bulunurlar.
. İyonik bileşikler katı halde elektriği iletmez. Sıvı halde ve çözeltileri elektriği iletirler.
KOVALENT BAĞLAR
Hidrojenin ametallerle ya da ametallerin kendi arlarında elektronlarını ortaklaşa kullanarak oluşturulan bağa kovalent bağ denir. Değerlik elektronları elementin simgesi çevresinde noktalarla gösterilerek elektron ortaklaşması gösterilir. Bu tür formüllere elektron nokta formülleri denir.
. Periyodik cetvelin A gruplarında değerlik elektron sayısı grup numarasına eşit olduğundan grup numarası, simge çevresine konulacak elektron sayısını gösterir.
. İki atom arasına konulan noktalar her iki atom için de sayılır ve kararlı moleküller de atomların simgeleri çevresinde toplam nokta sayısı 8 ‘dir.
Moleküllerin elektron nokta formülleri yazılırken;
. Molekülü oluşturan atomların değerlik elektronları belirlenir.
. Yapacakları bağ sayıları saptanır, çok bağ yapanlar merkez atomu olarak alınır.
. Merkez atomu birden fazla ise merkez atomları birbirine bağlanacak şekilde yazılır.
. Değerlik elektronlar, atomların çevresine oktet kuralına uyacak şekilde dağıtılır.
a.Apolar Kovalent Bağ: Kutupsuz bağ, yani (+), (-) kutbu yoktur. İki hidrojen atomu elektronları ortaklaşa kullanarak bağ oluştururlar. İki atom arasındaki bağ H-H şeklinde gösterilir. Flor atomunun son yörüngesinde 7 elektronu vardır ve bir tane yarı dolu orbitali vardır. 2 flor atomu arasında elektronlar ortaklaşa kullanılarak bir bağ oluşur. Oksijenin son yörüngesinde 6 elektronu vardır. 2 tane yarı dolu orbitali vardır. Buna göre 2 tane bağ oluştururlar.
b.Polar Kovalent Bağlar: Farklı ametaller arasında oluşan bağa polar kovalent bağ denir. Elektronlar iki atom arasında eşit olarak paylaşılmadığından kutuplaşma oluşur.
Hidrojen ve Flor elektron ortaklığı ile bileşik oluşturmuş durumdadır. Florun elektron alması yani elektronu kendisine çekme gücü hidrojenden daha fazla olduğundan elektron kısmen de olsa Flor tarafındadır. Dolayısıyla Flor kısmen (-), Hidrojen ise kısmen (+) yüklenmiş olur. Bu olaya kutuplaşma denir. Bu tür bağa polar kovalent bağ denir.
Not: Bazı hallerde ortaklaşılan her iki elektron da bir atom tarafından verilir. Böyle bağlara koordine kovalent bağ denir.
BİR ATOMUN YAPABİLECEĞİ BAĞ SAYISI
Bir atomu yapabileceği bağ sayısı; o atomun sahip olduğu veya çok az enerji ile sahip olabileceği yarı dolu orbital sayısı kadardır. Bir alt yörüngeden bir üst yörüngeye elektron uyarılarak yarı dolu orbital oluşturma çok enerji istediğinden bağ yapmaya elverişli olamaz.
BAĞ ENERJİLERİ
Kimyasal bağ oluşurken açığa çıkan enerji, bu bağları kırmak için moleküle verilmesi gereken enerjiye eşittir. Bu enerjiye bağ enerjisi denir. Bağ enerjisi ne kadar büyükse oluşan bileşik o kadar sağlamdır. Moleküllerde iki atom arasındaki bağ sayısı arttıkça bağ uzunlukları azalır ve bağ enerjileri artar. Bağın iyon karakteri arttıkça, iyonlar arasındaki çekme kuvvetleri artacağından bağı koparmak daha çok enerji ister. İki atomlu moleküllerde 1 mol XY’nin ayrışması için gereken enerjiye molar bağ enerjisi denir.
Molekül Polarlığı, Molekül Geometrisi ve Hibritleşme
İki atomlu bir molekülün polar olup olmadığını tahmin etmek kolaydır. Molekül aynı cins iki atomdan meydana gelmişse atomlar arasındaki bağ ve molekül apolardır. İki atomlu molekülde atomlar farklı ise molekül ve bağlar polardır. İkiden fazla atom ihtiva eden moleküllerinin polarlığını tahmin etmek oldukça zordur. Molekülün içindeki bağlar polar olmasına rağmen, molekülün kendisi polar olmayabilir.
Hibritleşme (melezleşme):
Bir atomun son periyodundaki dolu ve yarı dolu orbitallerin kaynaşarak özdeş yeni orbitaller oluşturması olayına hibritleşme denir. yeni oluşan orbitallere hibrit orbitalleri denir. Elektronlar merkez atoma en uzakta bulunacak şekilde yerleşirler.
Not: Hibritleşme yalnız yarı dolmuş orbitallerin değil, dolu ve yarı dolu bütün değerlik orbitalleri arasında olur. Ancak merkezi atomun yapabileceği bağ sayısı onun sahip olabileceği yarı dolu orbital sayısı kadardır. Hibritleşme, kimyasal bağ sırasında gerçekleşir. Serbest haldeki atomlarda söz konusu değildir. Hibrit orbitalleri uzayda belirli şekilde yönlenirler ve bu durum molekülün geometrik biçimini belirler.
ÖZETLERSEK:
XY türü moleküller:
( 1A ile 7A, 2A ile 6A, 3A ile 5A)
Moleküller ve bağlar polardır. Molekül biçimi doğrusaldır.
XY 2 türü moleküller:
X: 2A Y: 7A veya hidrojen ise;
Moleküller apolar, bağlar polardır. Molekül biçimi doğrusal, hibritleşme sp dir.
X: 4A Y: 2A veya 6A ise;
Molekül apolar, bağlar polardır. Molekül biçimi doğrusal, hibritleşme sp dir.
X: 6A Y: 1A veya 7A ise;
Molekül ve bağlar polardır. Molekül biçimi kırık doğru, hibritleşme sp ‘tür.
XY 3 türü moleküller:
X: 3A Y:7A veya hidrojen ise;
Moleküller apolar, bağlar polardır. Molekül biçimi düzlem üçgen, hibritleşme sp ‘dir
X:5A Y:7Aveya 1A grubunda ise;
Molekül ve bağlar polardır. Molekül biçimi üçgen piramit, hibritleşme sp ‘tür.
XY 4 türü moleküller:
Molekül apolar, bağlar polardır. Molekül biçimi düzgün dörtyüzlü, hibritleşme sp ‘tür.
İKİLİ VE ÜÇLÜ BAĞLAR
Bazı moleküllerde, iki atom birbirine iki ya da üç bağ ile bağlanabilirler. İki atom arasındaki ilk oluşan bağ sigma bağıdır. Diğer bağlar ise pi bağıdır. İki atom arasında ikili bağ varsa biri sigma, diğeri pi bağıdır. Üçlü bağ varsa bir tanesi sigma, diğerleri pi bağıdır. İki atom arasında sigma bağı olmadan pi bağı oluşamaz.
Karbon Atomunun Hibritleşmesi:
Karbon atomu 4 bağın tamamını tek bağ olarak yapmışsa, hiritleşmesi sp ‘tür. Karbon atomuna bir tane ikili bağ varsa, hibritleşmesi sp ‘dir. Yani bir pi bağı ise hibritleşme sp ‘dir. Karbon atomu üçlü bağ yapmışsa ya da her iki tarafında ikili bağ varsa hibritleşmesi sp dir. Yani iki tane pi bağı bağlı ise hibritleşme sp’dir.
Sp hibritleşmesi: Eğer karbon atomu, yalnız iki atoma bağlı ve kararlı molekül oluşturmuşsa, bu durumda karbon atomu sp hibritleşmesine uğramıştır.
Sp2 hiritleşmesi: Eğer karbon atomu başka bir atoma bir çift bağ ile bağlanmış ise karbon atomu sp2 hibritleşmesine uğramıştır.
MOLEKÜL ARASI BAĞLAR
Maddeler gaz halinde iken moleküller hemen hemen birbirinden bağımsız hareket ederler ve moleküller arasında herhangi bir itme ve çekme kuvveti yok denecek kadar azdır. Maddeler sıvı hale getirildiklerinde ya da katı halde bulunduklarında moleküller birbirine yaklaşacağından moleküller arasında bir itme ve çekme kuvveti oluşacaktır. Bu etkileşmeye molekül arası bağ denir. Maddelerin erime ve kaynama noktalarının yüksek ya da düşük olması molekül arasında oluşan bağların kuvvetiyle ilişkilidir.
Van Der Waals Çekimleri:
Kovalent bağlı apolar moleküllerde ve soygazlarda yoğun fazlarda sadece kütlelerinden kaynaklanan bir çekim kuvveti oluşmaktadır. Bu kuvvete van der waals bağları denir. Yoğun fazda sadece van der vaals bağı bulunan maddelere moleküler maddeler denir. Moleküler maddelerin mol ağırlıkları arttıkça kaynama ve erime noktaları yükselir. Sıvı ve katı halde yalnızca Van Der Waals bağları bulunduran maddeler;
. Soygazlar (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn)
. Moleküller halinde bulunan ametaller (H 2 , O 2 , N 2 , F 2 , Cl 2 , Br 2 , I 2 , P 4 )
. Apolar olan bileşikler (CH 4 , CO 2 , C 2 H 6 )
Dipol – Dipol Etkileşimi:
Bu tür etkileşim polar moleküller arasında görülür. Polar moleküller sürekli bir kısmı (+), bir kısmı (-) uca sahiptirler. İki polar molekül birbirine yaklaşırken birinin pozitif ucu diğerinin negatif ucuna yönelir. Böylece bir molekülün (+) ucu ile diğerinin (-) ucu arasında bir elektrostatik çekme oluşur. Ancak bu çekme zıt yüklü iyonlar arasındaki çekmeden çok zayıftır.
. Polar moleküller arasındaki bu kuvvetler, van der Walls kuvvetlerinden daha büyüktür. Bu nedenle aynı molekül kütlesine sahip iki maddeden polar olanının erime ve kaynama noktası daha yüksektir.
. Polar moleküllerin oluşturduğu katılar, su gibi polar çözücülerde iyi çözünürler. Bu çözünme polar etkileşimle sağlanır.
HİDROJENİN BAĞLARI
Hidrojen atomu, elektronları kuvvetli çeken N, O ve F atomları ile kimyasal bağ oluşturduğunda, elektronunu büyük ölçüde yitirir ve diğer polar moleküllerdekine göre daha etkin ir artı yük kazanır. Bu yük nedeniyle hidrojen komşu moleküllerin eksi ucuyla moleküller arası bir bağ oluşur. Bu bağa hidrojen bağı denir. Hidrojen bağı, diğer polar moleküllerdeki dipol dipol etkileşiminden farklı ve güçlüdür.
. Hidrojen bağlarını koparmak için gereken enerji, 5 ile 10 kkal/mol dolaylarındadır. Hidrojen bağları kovalent bağlara göre çok zayıftır. Bu nedenle su ısıtılınca öncelikle hidrojen bağları kopar, gaz haline gelir. H 2 ile O 2 ‘ye ayrışmaz.
. Hidrojen bağları, polar etkileşiminden çok daha güçlüdür. Moleküller arası yalnız van der Walls kuvvetlerine sahip olduğundan kaynama noktası çok düşüktür.
Suda Çözünme:
Hidrojen bağı oluşturabilen iki farklı molekül birbirleriyle de hidrojen bağı oluştururlar. Bu durum hidrojen bağı oluşturabilen maddelerin suda iyi çözünmelerini sağlar. Hangi tür kuvvetle bağlanırsa bağlansın oluşan katılara moleküllü katı denir. Genelde moleküllü katıların erime noktaları, katılara göre daha düşüktür.
METAL BAĞI
Metal atomlarını katı ve sıvı halde bir arada tutan kuvvetlere metal bağı denir. Değerlik elektronlarının serbest hareketleri nedeniyle metaller, elektrik akımı ve ısıyı iyi iletirler. Metal kristalinde basınç etkisiyle kristalin bir kısmının kayması asıl yapıyı bozmaz. Bu nedenle metaller dövülerek, tel ve levha haline getirilebilirler. Metallerin erime noktaları genelde moleküllü katılardan yüksektir. Oda koşullarında hemen tümü katıdır. Periyodik cetvelde;
. Bir grupta yukarıdan aşağıya doğru atom çapı büyüdükçe genel olarak metal bağı zayıflar, dolayısıyla erime noktası düşer.
. Bir sırada soldan sağa doğru atom çapı küçülüp, değerlik elektron sayısı arttıkça metal bağı kuvvetlenir, erime noktası yükselir.
Moleküllü katı grubuna giren ametallerle metallerin özellikleri;
Metaller;
. Elektrik akımını ve ısıyı iyi iletirler.
. Erime noktaları yüksektir.
. Ametallere göre değerlik elektronları çok daha hareketlidir.
. Dövülebilme, çekilebilme özelliğine sahiptirler ve şekil verilebilirler.
. Ametallerle birleşirler.
. İyonları daima artı yüklüdür.
Ametaller;
. Isı ve elektrik akımını iyi iletmezler.
. Erime noktaları düşüktür.
. Metal yumuşaklığına sahip değillerdir. Kırılgandırlar.
. Birbirleriyle ve metallerle birleşirler.
İYON BAĞI:
Elektronlarını kolay kaybeden atomlarla, kolay elektron alabilen atomlar arasında oluşan bağa iyon bağı denir. Artı ve eksi yüklü iyonlardan oluşan katılara iyonlu katı denir. İyonlu katılarda, her iyonun karşıt yüklü iyonlarla çevrildiği bir örgü bulunduğundan birkaç atomun bir araya geldiği moleküllerin varlığından söz edilemez. İyon kristallerinde elektronlar, iyonların çekirdekleri tarafından kuvvetli çekildiklerinden serbest halde bulunmazlar. Bir iyon kristalinin bir kısmının basınç etkisinde kalması durumunda iyonlar kayar ve aynı adlı elektrik yükleri birbirlerinin yanına gelir. Aynı yüklü iyonların birbirlerini itmesiyle kristal ikiye ayrılır. Buna göre metalik katılarda olduğu gibi iyonlu katılar dövülüp, tel ve levha haline getirilemezler. İyonlu katılar eritildiklerinde ya da suda çözündüklerinde elektrik akımını iletirler. Polar moleküllü maddeler ve iyon bileşikleri polar çözücülerde, apolar bileşikler apolar çözücülerde daha kolay çözünürler.
Kaynak:   izni ile alınmıştır