Bebeklerde Burun Tıkanıklığı
Burun Tıkanıklığı her yaşta çocukta sıklıkla görülebilen bir rahatsızlıktır. Kısa süreli (akut), uzun süreli (kronik) olabilir. Doğuştan olan darlıklar, İnfeksiyon (iltihap), burun içerisindeki yapısal bozukluklar, kaza, tümör gibi birçok nedene bağlı olabilir.
Konjenital (Doğuştan Gelen) Burun Tıkanıklıkları
Genellikle yeni doğan bebeklerde burun tıkanıklığının en sık görülen nedeni doğumsal anomalilerdir. Burun pasajlarının kemik ve kıkırdaklarının dar olması, burunun girişinin dar olması, doğumsal tümörlerin burunu tıkaması nadir görülen hastalıklardır.
Koanal atrezi burunun en sık görülen doğumsal tıkanıklık nedenidir. Genellikle burunun arkasındaki açıklığın kemik veya bir duvar ile kapalı olması şeklinde olur. İki taraflı olduğunda yeni doğanlarda hayatı tehdit edebilir. Bebeğinizde burnundan nefes alamama, burunda tek ya da çift taraflı sürekli akıntı, meme emerken tek veya çift tarafta tıkanma olması durumunda KBB hekimine başvurun.
Kuru Hava: Özellikle kara ikliminin yaşandığı iç bölgelerde olmak üzere kış ayları boyunca sürekli ısıtılan ve havalandırılamayan, termos gibi kuruyan yatak odalarındaki kuru hava hepimizin ancak özellikle bebek ve çocukların burunlarının tıkanmasına, üst solunum yollarının zorlanmasına neden olur. Burnumuzun rahat çalışabilmesi için yatak odası nem oranının % arası olması gerekir. Çocuğunuzun yatak odasındaki nem oranını başucuna bir nemölçer (higrometre) koyarak ölçün ve oran %40’ın altında ise odayı nemlendirin.
Nezle, Üst solunum Yolları İnfeksiyonları (ÜSYİ): Üst solunum yolları infeksiyonları (ÜSYİ) bahar ve kış aylarında en sık görülen hastalıklardır. Çocuklarda burun tıkanıklığının en sık rastlanan nedenidir. Özellikle kreş, yuva, okul gibi kapalı yerlerde hasta çocukların hapşırık, öksürüğü ile yayılan hastalıklar diğer çocuklara da bulaşır ve bu okullara devam eden çocuklarda, özellikle ilk yıllarda mevsim boyunca kez hastalığın tekrarlaması sık görülür. Bu hastalıkların %90 ından fazlası viral kökenlidir ve rahatlatıcı ilaçlar dışında tedavisi yoktur, kendiliğinden iyileşir.
Burun tıkanıklığı, öksürük vb. ne neden olan ÜSYİ varlığında antibiyotik kullanalım mı?
Hayır! Bahsettiğimiz infeksiyonlarda kesinlikle antibiyotik kullanmayın. Bir işe yaramadığı çocuğunuzu gibi çok daha tehlikeli, sıkıntılı ve tekrar hastalığa neden olan bir pozisyona sokarsınız. Antibiyotik sadece viral ÜSYİ üzerine mikrobik orta kulak iltihabı, zatüre, sinüzit gibi bir hastalık bindiğinde gerekir. Bu nadir bir durumdur ve şiddetli ateş, ağrı, halsizlik, iştahsızlık, ishal, kusama gibi ciddi hastalık bulguları ortaya çıkar. Böyle bir durumda doktora başvurun.
ÜSYİ, burun tıkanıklığını nasıl tedavi ederiz, ne ilaç verelim?
Bahsettiğimiz gibi bu viral hastalıkları tedavi edecek bir ilaca gerek yoktur, hastalık genellikle kendiliğinden düzelir. Ancak okul vb. e giden çocuklarda ardı ardına tekrarı sıktır ve bazen üzerine mikrobik hastalıklar binebilir. Hastalığın neden olduğu rahatsızlığı gidermek için ateş ve ağrı varlığında parasetamol cinsi ilaçlar, burun tıkanıklığı varlığında burun açıcı spreyler günde 3 kez birer puf ve 5 günü geçmeyecek şekilde kullanılabilinir. Bol sıvı alınması önemlidir.
ÜSYİ, burun tıkanıklığını nasıl önleriz?
Özellikler kreş, okul, yuva gibi kapalı yerlere giden çocuklarda bu tümüyle mümkün değildir. Ancak bu infeksyonları önleme sayısını azaltmanın en önemli yolları: 1. El yıkama, 2. Top havuzu, doğum günü gibi kapalı yerlerde çok sayıda çocuğun yakın temasta olduğu ortamlardan hastalık mevsimince uzak durma, 3. eve hasta çocuk, insan kabul etmeme, 4. kreş, okul salgınlarında çocuklarımızı evde tutmak olarak özetlenebilir. Okula giden ve risk içeren çocukların grip aşısı olması tavsiye edilmektedir.
Sürekli Burun Tıkanıklığı ve Horlama Olan Çocuklar
Çocuğunuzda sürekli hale gelmiş, horlamaya ve uyku bozukluğuna neden olan burun tıkanıklığı varsa bir KBB hekimine başvurun. Geniz eti büyümesi ve ya burunda kalıcı tıkanıklığa neden olacak bir durum olup olmadığının tespiti gerekir. Bu amaçla çok özel durumlar dışında röntgen filmleri çektirerek çocuğunuzun iyonize radyasyon almasını istemeyiz, gereksiz film çektirmeyin.
Bu hastalıkların tanısında altın standart, endoskopik muayene ile hastalığın görülmesidir. Bu hastalıklarda genellikle sürekli akıntı, sümük ve fark edilmese bile az da olsa işitme kaybı da sık görülür. Böyle bir durumda gecikmeden KBB doktoruna başvurun geniz eti veya kronik nezleye bağlı tıkanıklığın ilaç veya ameliyat ile tedavisi gerekir. Tedavi edilmeyen geciken durumlarda kalıcı sıkıntılar oluşabilir.
Burnu tıkalı geniz eti olan çocuklarda büyüme zekâ geriliği olur mu?
Geniz eti veya başka bir neden ile kronik burun tıkanıklığı, ciddi horlama ve apne dediğimiz çocukta uyku esnasında 5 saniyeyi geçen nefes durmalarına neden olur ve bu durum tedavi edilmez ise uzun sürede kalp yetmezliği gibi hayati hastalıklar veya çocuğun fizik ve zihinsel gelişiminin aksaması görülebilinir.
Kısa vadede haftalar aylar içerisinde böyle bir risk çok özel durumlar, çok küçük bebekler dışında yok denecek kadar azdır. Bu nedenle morarma, ötme, nefes alırken boynunda içeriye çekilmeler gibi ciddi solunum sıkıntısı olmadığı sürece acil bir girişim gerekme sıklığı çok nadirdir. Ancak bu çocukların hızla tedavisi ve uzun sürede oluşacak komplikasyon veya sekel dediğimiz kalıcı sorunlara müsaade etmemek gerekir.
Çocuğumda burun tıkanıklığı ile birlikte sarı akıntı var, acaba sinüzit mi oldu, antibiyotik vermek gerekli mi?
Hayır! Sinüzit çocuklarda çok nadir görülen bir hastalıktır ve ağrı, ateş, sarı-yeşil koyu pis kokulu, irin gibi akıntının bir haftayı geçen bir süre boyunca ısrar etmediği sürece antibiyotik verilmemelidir. Bu şikâyetler bir haftayı geçer ise doktora başvurun.
Burun Tıkanıklığını Arttıran Başka Hastalıklar Olabilir mi?
Süregelen burun tıkanıklığını arttıran hastalık ve durumlar içerisinde viral infeksyonlar, kuru hava, geniz eti dışındaki sık rastlanılanlar alerji, sigaraya maruz kalma ve reflü hastalığıdır.
Alerji: Yerleşik veya çok sık tekrarlayan burun tıkanıklığı ve KBB hastalıkları, su gibi burun akıntısı, hapşırma, burun geniz ve gözde kaşıntıya da neden olan durumlarda alerjik hastalık varlığını düşünmek ve bir uzmana başvurulması gerekir.
Sigara: Aktif içicilik kadar pasif içicilik de yani çocukların yanında sigara içilmesi, tütün kullanılması çocuklarda burun tıkanıklığına neden olur ve başta kanser ve kronik akciğer hastalığı gelişmesi gibi tütün kullanımına bağlı tüm ölümcül hastalıkların görülme sıklık ve riskini arttırır.
Reflü hastalığı: Çocuklarda süt, mama ve yemek ile birlikte mide sıvılarının yukarıya kaçması burun tıkanıklığına neden olur. Bu nedenle bebekleri taşırmadan sık beslemek, gece gündüz dik beslemek, yatar pozisyonda beslememek ve gazını iyice çıkarıp bütün yedikleri, içtiklerinin mideye geçmesi için bir süre ( dk) beklemeden yatırmamak gerekir. Yatarken başın mide seviyesinden cm yukarıda duracağı bir pozisyon reflüyü engellemek açısından önemlidir. Daha büyük çocuklarda su hariç yatağa girmeden önce süt, meyva dahi yiyecek ve içecekleri vermemek bunları uykudan yarım saat önceye kaydırmak yararlı olur.
Burun kanaması: Çocuklardaki burun kanamalarının önemli bir kısmı burun karıştırmaya bağlı burunun ön kısmından olur ve ciddi bir sorun oluşturmaz. Ancak burun kanamaları devam ederse altta yatan ciddi bir sağlık sorununu gözen kaçırmamak için bir KBB hekimine başvurulmalıdır.