LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
Doğumdan sonra beslenme açısından bazı önemli dönemler vardır. Bu dönemleri iyi bilmek ve sağlıklı nesil yetiştirmek her ebeveyn için çok önemlidir. Bebek doğduğunda sadece anne sütü almasını istediğimiz ilk dilim anne sütü dönemi’dir. Bu genelde doğduktan sonraki ilk 6 ayı kapsar. Bazen erken doğan bebeklerde düzeltilmiş yaş nedeniyle, bu dönem biraz daha uzun olabilmektedir. Daha sonrasında, 2. dönem başlar. Bu dönemde anne sütü ve ek gıdaya geçilmesi gerekir. Bu geçişe tıp dilinde “weaning dönemi” denilmektedir. Türkçesini “anne sütü ve ek gıda dönemi’’ olarak adlandırabiliriz.
Bu bölümde, annelerin en çok merak ettiği ek gıdalara ne zaman geçilmesi gerektiği ve hangi gıdalarla başlanması gerektiğine dair sorulara cevap bulacağız.
Bebek için erken dönemde ek gıdaya başlamanın zararları
Ek gıda dönemi genellikle 4. ayda başlanmakta ve 2 yaşa kadar devam etmektedir. Sonrası ise artık “erişkin diyet” dönemidir. Annelerin ek gıdaya erken dönemde başlamasının en sık görülen sebebi kendi sütünün yetmediği, çocuğunun aç kaldığı ve sağlıklı gelişemeyeceği düşüncesidir. Erken dönemde ek gıdaya başlayan bebeklerde, genellikle sindirim sistemi tam gelişmediğinden ishal görülebilir. Aynı zamanda besin alerjisi de erken dönmede ek gıdaya geçen bebeklerde sorunlara neden olacaktır. Bu bebekler erken dönemde ek gıdaya başladığında anneyi daha az emmekte, bunun sonucunda da annenin sütü azalmaya başlamaktadır.Hem anne sütü azaldığı için hem de ishal ve alerji dolayısı ile bu çocuklar daha fazla kilo kaybı ve malnütrisyona maruz kalmaktadır. Annelerin yanlış bilgilendirilmesi, çocukların doktor veya hemşire izleminin yapılmaması da erken dönmede ek gıdaya geçişe sebeptir.
Ek gıdaya geçişle ilgili bazı durumları şu şekilde özetleyebiliriz;
Çok erken ek gıdaya geçiş sorunları
Uygun dönemde ek gıdaya geçiş
Geç olarak ek gıdaya başlamak
Anneler tarafından ek gıdalara geç başlanması durumu da bebeklerde anne sütünün yetersiz kalması ile büyümede yavaşlama, bağışıklık sistemi zayıflığı ve malnütrisyona neden olacaktır. Uygunsuz ve kalitesiz besin seçimi protein enerji malnütrisyonuna sebep olmaktadır. Ayrıca bu durum çeşitli minerallerin alımını da bozmakta ve eser element eksikliğine sebebiyet vermektedir.
Bebeğinizin ek gıdaya geçiş için hazır olduğunu nasıl anlayabilirsiniz?
Anne sütü dönemi 4-6 ay arasıdır. Bu dönemden sonra bebeklerde anne sütü ile beraber ek gıdaya geçilmektedir. Bebeklerde bu dönemde sindirim sisteminin yabancı proteinlere karşı koruyucu mekanizması tam gelişmemiştir. Anne sütü, bu mekanizmanın gelişmesini sağlarken yabancı protein ve patojenlerle bebeğin karşılaşmasını engeller. Bu dönemde bebeklerde yutma refleksi zayıftır ve kaşıkla verileni ağızdan çıkartma eğilimindedir.
İlk dört altı ay bebeğin emerek beslenme evresidir. Bu sürede bebek kaşıkla verileni yeterli yutamaz ve ağzından geri çıkarmaya eğilimlidir. Bu annelerce sanki bebek istemiyormuş gibi algılanmakta ve yanlış besinlerin denenmesine neden olmaktadır. Bununla birlikte bebeklerde, dil çıkarma refleksi 5 ile 7. aylarda kaybolur ve kaşıkla verileni alabilir. Ek gıdalara başlanma konusunda tüm bebekler için kesin bir yaş yoktur. Bu genelde erken doğan bebeklerde düzeltilmiş yaş veya bebeğin özel sağlık sorunlarına göre takip edildiği sağlık uzmanlarınca karar verilecek önemli bir durumdur.Bu geçiş için bebeklerin mide, bağırsak sistemi, enzim sistemi ve de böbreklerin süzme kapasitesi olgunlaşmalıdır. Ancak bebeklerde ek gıdaya geçişte genel kabul görmüş olan başlangıç yaşını sağlık uzmanlarına ulaşamayan ailelerimiz için belirtmek gerekirse anne sütü ve ek gıda dönemi olan 4. ile 6.aylar arasıdır.
Bebeklerde altıncı aydan başlayarak, ikinci yılına kadar baş kontrolü, ince ve kaba motor basamaklarında ilerleme ile fizyolojik ve nörolojik olgunlaşma görülmektedir. Ek gıdalara geçiş ile kaşıkla beslenme, çiğneme, parmakları ile besinleri tutarak kendini besleyebilme, bağımsız beslenme ve kaşık-çatal kullanabilme çocuğun beslenme basamaklarını oluşturur. Sekizinci ayda yardımsız oturabilir ve dil hareketleri daha fazla gelişir, bu durumda bebeğiniz daha katı yiyecekleri yiyebilir. Onuncu ayda çiğnemeye başlar ve elindeki yumuşak besinleri ısırabilir. Bir yaşında tüm besin maddelerinden yiyebilir ve iki elini kullanarak sıvı gıda içebilir. İkinci yaşın sonunda yiyecekleri diğer maddelerden ayırabilir.
Sonuç olarak ek gıdaya başlamadan önce dikkat etmeniz gerekenler;
-Baş-boyun kontrolünün tamamlanması (Bebeğin başını dik tutması),
-Oturabilmesi, el ve göz koordinasyonunun gelişmesi, oyuncaklarını ağzına götürebilmesi,
-Dil çıkartma refleksinin kaybolması, kaşıktan yiyecekleri alabilmesi,
-Ağzını açma, yutma ve çiğneme koordinasyonun gelişmesidir.
-Genel olarak doğum ağırlığının iki katına çıkmış çocuk ek gıdalara başlamak için hazırdır.
Ek gıda verilirken dikkat etmeniz gerekenler
Bebeğinize ilk kez verebileceğiniz besinler nelerdir?
Dört ile altıncı aylar arasında meyve (elma, şeftali gibi) ve yoğurt az miktarda başlanabilir. Pirinç kolayca sindirilebilir ve nadiren alerjik reaksiyonlara neden olur. Önceleri sulu muhallebi şeklinde verilebilir. Sebze püreleri; patates, havuç, kabak ve pirinç ile hazırlanabilir. Çorbalara bir miktar sıvı yağ ilavesi bebeğin enerji ihtiyacını tamamlamada yardımcı olur. Bebeğinize altıncı ayından itibaren yumurta sarısı az miktarda başlanabilir ve miktarı artırılarak 8-10 günde tam yumurta sarısı verilebilir. Yedinci ile dokuzuncu aydan itibaren haftada iki üç kez tam yumurta verilebilir. Ispanak, turp ve pancar yüksek nitrat içeriği nedeni ile "weaning" döneminde önerilmemektedir. Yedinci aydan itibaren etli dolmalar, etli sebze yemekleri ve baharatsız ızgara köfte verilebilir. Bu dönemde nişastalı besinler (pilav, makarna, ekmek gibi) verilmeye başlanabilir. Dokuzuncu aydan başlayarak çocuk birçok yiyeceği ısırarak yiyebilir ve bir yaşında aile sofrasındaki besinleri yiyebilir. İnek sütü bağırsakta gizli kanamaya neden olması, demir içeriğinin yeterli olmaması, içerdiği yabancı proteinlerle alerjiye neden olduğu için ilk bir yıl içinde önerilmemektedir. İlk bir yıl içinde bebeğin yiyeceklerine tuz katılmaması önerilir. Bu dönemde tuzlu besin alan çocukların hayatlarının ileri dönemlerinde de aşırı miktarda tuzlu besin tükettikleri tespit edilmiştir. Anne sütü ile beslenme dönemindeki şişmanlığın erişkin dönemdeki obezite ile ilişkisi olmadığı görülmüştür.Ailede alerji öykü olan bebeklerde emzirme döneminde annenin diyetinden alerjen besinlerin çıkartılması ve çocuğa da bu besinlere başlamanın geciktirilmesi önerilmektedir.
Biberon ile beslenmenin iki hatta dört yaşına kadar devam ettiği görülmüştür. Bu durum çocuğun diş gelişimini de olumsuz etkilemektedir. Biberonun hem temizliği zordur hem de üçlü meme konfüzyonuna sebep olmaktadır. Bu nedenle de uzun süre biberonla beslenme önerilmemektedir.
#Bebek#Ek Gıda#Beslenme
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
Adı üzerinde ek gıdalar anne sütü yerine değil, anne sütüne ek olarak verilir. Bebeğiniz 2 yaşını bitirene kadar anne sütü vermeye devam edin. 6’ncı aydan sonra sadece anne sütü bebeğin gelişimi için tek başına yeterli olmaz. Bu nedenle anne sütünü kesmeden ek gıdalara başlamak için 6’ncı ay idealdir. Ancak bebeğinizin sağlığı için ek gıdaları verirken dikkat etmeniz gereken bazı kurallar var.
Ek gıdaların alerji, hazımsızlık, kabızlık, ishal ve gaz gibi yan etkileri olabilir, bağırsakların ve vücudun alışması için belli bir süre geçmesi lazım. Bu nedenle ilk kural ek gıdalara az ve uzun zamana yayarak başlamaktır.
Bir tatlı kaşığı ile başlayın ve her gün 1 tatlı kaşığı dozunda arttırın. Asla acele etmeyin, yan etkileri gözleyin. Herhangi bir yan etki olduğunda doz artırımını durdurun, gerekirse de başa dönüp bir süre ara verip 1 tatlı kaşığı dozundan tekrar başlayın.
Her hafta sadece bir yeni ek gıdaya alıştırın. Sabah ayrı, akşam ayrı ek gıda alıştırması yapmayın. Vücudun ve bağırsakların alışmasına zaman tanıyın. Bu zamanın 1 haftadan az olmamasına çalışın. Gerekirse, yan etki görülürse başa dönüp en baştan tekrar başlayın.
Alışması en kolay olan ve en az yan etki yapan ek gıda olan meyve suları ile başlayın. 1 hafta boyunca sadece meyve suları ve püreleriyle gittikçe artan dozda alıştırma yapın, yan etkileri gözleyin, gerekirse ara verip başa dönün. Meyve sularını cam rende ile elde yapın. Elma, üzüm ve armut gibi mevsim meyvelerini tercih edin. Tropikal meyveler gibi alerjik ve turunçgiller gibi asidik meyveleri bir süre erteleyin.
Sonraki hafta muhallebiyi deneyin: Pirinç unuyla, formül sütlerle hatta anne sütüyle dahi yapılabilir. Her zamanki gibi azar azar ve 1 haftalık zamana yayarak başlayın.
Yeni ek gıdaya başlarken bir önceki ek gıdayı kesmeyin, aynı dozda vermeye devam edin, sadece yeni ek gıdayı düşük dozlarla başlayın.
Yoğurdun eski usulde mayalanarak evde yapılması idealdir. Günlük taze sütleri tercih edin. Uzun ömürlü sütler hem daha az besleyici hem de daha çok işlemden geçtiği için daha az tercih edilmeli.
Sebze mamaları her hafta için değişik şekilde ve her seferinde yeni bir sebze eklenerek zenginleştirilmiş şekilde hazırlanmalı. 6-7 aylık olunca kahvaltılara, takip eden her ay için yeni bir ek gıdaya başlayabilirsiniz. Örneğin kırmızı et (iki kere çekilmiş yağsız sinirsiz dana eti ve kıyma) takip eden hafta didiklenmiş az haşlanmış tavuk eti, sonraki hafta köfte çatalla ezilerek ve bebeğin kendi kendine yemesine biraz izin verilerek bebeğe verilebilir. Takip eden ay acısız ve baharatsız hazırlanmış sofra yemeklerini bebeğinize verebilirsiniz. 8’inci ve 9’uncu aya doğru kılçıksız büyük dilimli balık etlerine ve 10’uncu aya doğru artık yetişkinlerin sofra yemeklerine başlanabilir. Ancak bebeğinize 1 yaşına kadar inek sütü, bal ve acılı baharatlı yiyecekler kesinlikle vermeyin. 1 yaşından sonra ise bunlara da her zamanki gibi azar azar olmak kaydıyla başlayın.
Unutulmamalı ki çocuklar asla yetişkinler kadar yiyecek tüketemezler, bunu onlardan beklememeli ve yemek yemeyi işkence haline getirmemeliyiz. Bunu daha çok sosyal bir aktivite ve neşeli bir olay gibi görmeliyiz. Bebekleri ve çocukları yemek yemeğe zorlamak aslında daha çok tepki gelişmesine neden oluyor, bu da anne ve babaların işini daha da zorlaştırıyor.
*Bu içeriğin geliştirilmesinde Tıbbi Direktörlük katkı sağlamıştır.
*Web sitemizdeki bilgiler kişileri tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Tanı ve tedaviye yönelik tüm işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız. İçeriklerde Acıbadem Sağlık Grubu'nun tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler yer almamaktadır.
Pek çok anne “Sütüm olmuyor” ya da “Ne yapsam emmiyor” şeklinde yanlış yanılgıya kapılarak bebeğine anne sütü vermeyi keser. Bebeğin fiziksel, zihinsel ve ruhsal gelişimi için gerekli tüm bileşenleri içinde barındıran anne sütünün yerine, vaktinden önce ek gıdaya başlarlar. 6 aydan önce ek gıdayla tanıştırılan bebeklerde obezite riski artar.
Bebek beslenmesi 3 temel dönemden oluşur. Bu dönemler şöyle sıralanabilir:
İlk 6 aylık dönem, ‘emerek beslenme’ dönemidir. Yaşamın ilk 6 ayında anne sütü, D vitamini dışında bebeğin her türlü ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikteki tek besindir.
Bebeğin katı gıdaya geçiş için hazır olduğunun başlıca belirtileri şunlardır:
Ek gıdalara erken dönemde başlandığında süt alımı azalacağından protein kısıtlaması oluşur ve büyüme hızında azalma başlar. Alerjik reaksiyonların ve besin alerjilerinin görülme sıklığı da artar. Katı gıdaya erken başlamak obezite riskini artırır. Ayrıca böbrek problemlerine zemin hazırlar.
İlk kez ek gıdaya geçildiğinde olmazsa olmaz kurallar vardır. İşte ek gıdaya geçişte dikkat etmeniz gereken kurallar:
Annelerin en çok zorlandığı konulardan biri “Hangi ek gıda ile başlamak?” sorusudur. İşte ek gıda besin önerileri:
Sebze çorbasından çok kaloriyi dengelemek için olabildiğince sebze pürelerini tercih etmek ve mümkünse blender kullanmamak gerekir. Blender kullanılıyorsa da parmak yiyeceklerin başlandığı 9’un ayda tamamen bırakılıp yiyeceği ezerek ya da iri parçalar halinde elle beslemeye başlamak şart. Sebze püreleri hazırlanırken eklenecek yağın, artık anne sütü ile karşılanamayan enerji gereksiniminin karşılanmasına yardımcı olur. Bu aylarda enerji gereksiniminin yüzde 25-30’unun yağlardan karşılanması gerekir. Ayrıca bazı yağ asitleri büyüme için gereklidir. Bu nedenle bu yağ asitlerinin kaynağı olan bitkisel yağlar olmalıdır. Gerektiğinde hazırlanan sütlü unlu mamalara eklenecek yağlar mamanın enerji içeriğini artırır.
Bebeklerin yeni gıdalarla tanışmayı sevmeme durumuna “neofobi” denir. Bebekler ek gıdalara 2-3 ayda alışır. O nedenle çok ısrarcı olmadan aç karnına belli aralıklarla denemek gerekir. 9’uncu aydan itibaren ‘parmak yiyecek’ denilen gıdalara başlanmalı. Özgür bırakılan bebeklerin sonraki yıllarda kendi işlerini kendi yaptıkları ve benlik özgüven duygularının çok geliştiği saptanmıştır. Bu dönemde bebekler karışıklık yaratmayı severler. Erken dönemde şans tanınmayan bebekler, büyüdüklerinde de ebeveynleri tarafından yedirilmeyi beklerler.
*Bu içeriğin geliştirilmesinde Tıbbi Direktörlük katkı sağlamıştır.
*Web sitemizdeki bilgiler kişileri tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Tanı ve tedaviye yönelik tüm işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız. İçeriklerde Acıbadem Sağlık Grubu'nun tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler yer almamaktadır.