Türkçede dili doğru kullanmak çok önemlidir. Dili doğru kullanarak kişiler daha etkili ve anlamlı cümleler kuracaktır. Dili etkili kullanmak için dil bilgisi kurallarını öğrenmek de kişilerin olmazsa olmazları arasında yer alır.
Belirtisiz isim tamlaması isim tamlamasının konularından biridir. Türkçe 'de birden fazla ismin yan yana gelmesi ile meydana gelen kelime grubu isim tamlaması olarak tanımlanır. Eğer bu isim tamlamasında tamlayan ismi herhangi bir ek almaz ise bu belirtisiz isim tamlaması olur. İsim tamlaması tamlayan ve tamlanandan meydana gelir. İsim tamlamasında 4 farklı tamlama bulunur.
Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
İsim tamlaması konusunda belirtisiz isim tamlaması nasıl bulunur? Sorusu en çok sorulan sorulardan biridir. Tamlayanın ek aldığı, tamlananın ise ek almadığı belirtisiz isim tamlamasında, belirtisiz isim tamlamasını bulmak için tamlanana sorulacak soru "Ne" sorusudur. Eğer tamlanana ne sorusu yerine hangi, kaç, kadar, nasıl gibi sorular sorarsanız belirtisiz isim tamlaması değil sıfat tamlamasını bulmuş olursunuz. Bu yüzden belirtisiz isim tamlamasının cevap verdiği soru " Ne " sorusudur.
İsim tamlamasının çeşitlerinden biri olan belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ismi tamlanan ismin benzediği şeyi gösterirken tamlanan ismin en ile ilgili olduğunu anlatır. Tamlayanın aldığı ek tamalananın niteliğini de belirtir.
Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ek almaz. Aşağıda belirtisiz isim tamlaması konusu ile ilgili örnekleri ve açıklamalar şu şekildedir:
Paçanga Böreği: Bu örnekte tamlayan paçanga tamlanan ise "Böreği"dir. Ek almayan tamlayan tamlananı nitelemiştir.
Yangın Felaketi: Bu örnekte tamlananın ne ile ilgili olduğu verilmiştir. Yangın tamlayan olarak kullanılırken, " Felaketi " ise tamlanan olarak kullanılmıştır.
Belirtisiz isim (ad) tamlaması nedir?
Tamlayanın ek almadığı, tamlananın da belirtili isim tamlamasında olduğu gibi iyelik eki aldığı isim tamlamasıdır.
Tamlayan ek (ilgi eki) almadığı için, yani tamlananın kime ya da neye ait olduğu tam olarak bilinmediği için belirtisiz denmiştir. Ama tamlanan ile tamlayan arasındaki ilişki daimidir.
“Sınıfın kapısı” dediğimizde nerenin kapısı, hangi kapı olduğu kesin olarak bilinmektedir. Ama “sınıf kapısı” tamlamasında nerenin, neyin kapısı, hangi kapı olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Herhangi bir kapı var elimizde; bu kapının hangi sınıfa ait olduğunu bilemiyoruz; bilinen tek şey bu kapının genel anlamda sınıfla ilgili olduğudur. Kapı herhangi bir kapıdır; sınıf da herhangi bir sınıf… Yani bir genelleme söz konusudur.
Belirtisiz İsim (Ad) Tamlamasının Özellikleri
! Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasına kelime girmez. Aşağıdaki gibi kurulan tamlamalar yanlıştır.
! Tamlayan ile tamlanan yer değiştirmez.
! Belirtisiz isim tamlamasında tamlayanın çeşitli görevleri vardır:
1) Tamlananın türünü, kime ya da neye özgü olduğunu bildirir:
2) Tamlananın neden yapıldığını belirtir:
3) Tamlananın çıktığı, yetiştiği, ait olduğu yeri belirtir:
4) Tamlananın neye benzediğini belirtir:
5) Tamlananın mesleğini ve görevini belirtir:
6) Tamlananın nedenini belirtir:
7) Tamlananın zamanını bildirir:
8) Tamlananın yapıldığı aracı bildirir:
! Belirtisiz isim tamlaması şeklinde özel yer adları vardır:
! Birinci unsuru özel isim olan tamlamalar, şekil bakımından belirtisiz oldukları hâlde, anlam bakımından belirtili isim tamlaması özelliği taşır.
! Birinci unsuru cümle olan tamlamalar da anlam bakımından belirtili sayılırlar.
Not: Günümüzde bu tür tamlamalar, tamlanansız kullanılmaktadır ki bu, yanlış bir tutumdur.
! Kimi belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır:
! Bazılarında da tamlayan çoğul eki alabilir:
! Bazı belirtisiz isim tamlamaları belirtili yapılabilirken bazıları yapılamaz.
! Belirtisiz bir isim tamlaması, belirtili isim tamlamasında tamlanan olarak görev yaptığında, kendi iyelik ekini değil, ana tamlamanın iyelik ekini taşır.
! Bazı belirtisiz isim tamlamaları, iyelik eki olmadan kullanılır. Bu durum Türkçeye aykırıdır:
İsim (Ad) Tamlamaları
1) Belirtili İsim (Ad) Tamlaması
2) Belirtisiz İsim (Ad) Tamlaması
3) Zincirleme İsim (Ad) Tamlaması
4) Takısız İsim (Ad) Tamlaması
5) Karma Tamlama