Bezelye (Pisum sativum), baklagillerden (Fabaceae) taze, yeşil kabuğu ile taneleri ya da yalnız taneleri yenilen bir bitkitürü. Ayrı taç yapraklıiki çenekli baklagiller familyasından tırmanıcı bir bitkidir. Bezelye adlı lezzetli ve çok besleyici sebzeyi ilkbaharda ve yazın verir. Gövdesi çok uzundur, bitkinin ağırlığını çekemeyecek inceliktedir. Beyaz çiçek açar. Yuvarlak tanelidir. Meyvesi bakla veya fasulyeye benzer, tohumları bir kılıf içerisinde dizilmiştir.
Bezelye bitkisi çok eski çağlardan beri yetiştirilmektedir. Ana vatanı Avrupa ve Batı Asyadır. İlk ve orta çağlarda, Orta Avrupa ve Kuzey Avrupa'da yetiştiriliyordu. XI. yüzyıldaİngiltere de geniş ölçüde yetiştirilmeye başlandı. Günümüzde ise dünyanın birçok yerinde yetiştirilebilmektedir. Türkiye'de öbür sebzeler ve fasulye kadar olmamakla beraber bol miktarda yetiştirilmektedir.
Bahçe bezelyesi ve tarla bezelyesi adları verilen bu bir yıllık otsu bitkinin birçok çeşidi vardır. Bunlardan bazısı bodur olup 30–40 cm boylanarak yeşil yapraklarıyla toprağa yayılıp zemini örter. Bu tarz bezelyeler tarla bezelyesi olarak geçmektedir. Çiçekleri karışık renkte olup, taneleri basık ve tane renkleri de esmer kül rengi veya yeşil renkte olup ekseriya taneleri lekelidir. Sırık bezelyesi denilen diğer çeşidi gövdesinden çıkardığı sülüklerle yüksek boylu ne bulursa ona tutunan tırmanıcı bitkilerdir. Sırık bezelyesi bahçe bezelyesi olarak geçmektedir. Sırık bezelyenin çiçekleri beyaz ve taneleri yuvarlaktır, tanelerine göre beyaz,sarı ve yeşil olanları vardır. 70–90 cm boyuna kadar uzayabilirler. Bu sırık bezelyeleri yetiştirilirken herekle desteklenmesi gerekir. Bezelye çeşitlerinden bazılarının yalnızca taneleri yenilir. Bazı bezelyeler de parşömen denilen sert tabaka bulunmaz. Sultani bezelye adı verilen bu çeşit bezelyeler kabuğuyla birlikte yenilir. Bir başka önemli çeşitte, taneleri iri olan araka bezelyesidir.
Bezelye nişasta, lif, antioksidan, karoten ve protein oranı yüksek bir sebzedir. Bezelye C vitamini yönünden diğer baklagillere göre daha zengindir. İçeriğinde C vitamini yanı sıra ; A vitamini, B vitamini, demir, fosfor ve potasyum gibi mineralleri barındırır.
Yaşam döngüsü kısa ve gözlemlenebilir olduğu için Gregor Mendel'in genetik araştırmalarında oldukça yararlı olmuştur.
Bezelyenin Faydaları[değiştir
Bezelye Tohumu Ne Zaman Ve Nasıl Ekilir? Kaç Günde Büyür?
Bezelye tohumu ekilirken iklim şartları mutlaka uygun olmalıdır. Bezelye tohumları çimlendirilmeden önce mutlaka suda bir süre bekletilmelidir. Bezelye tohumları bezelye kapsüllerinin içerisinden çıkarılır.
Bezelye Tohumu Ne Zaman Ekilir?
Bezelye, baklagiller ailesine mensuptur. Bezelye yenilebilen taneli bir bitkidir. Besin değeri oldukça yüksek olan bezelye en sevilen sebzeler arasında yer alır. Bezelye tohumu bir sonraki yıl için ekilerek yeni bitkiler elde etmeye yarar. Bezelye kapsüllerinin içinden çıkarılan taneler kurumaya bırakılır.
Kuruyan taneler ise ekim zamanında bezelye tohumu olarak kullanılır. Bezelye tohumu ekimi uzun bir süre içerisinde yapılabilir. İklim şartları uygun olduğu takdirde Kasım ayından itibaren Mayıs'a kadar bezelye tohumu ekimi yapılabilir.
Bezelye Tohumu Nasıl Ekilir?
Bezelye tohumu ekilirken bazı detaylara dikkat edilmelidir. Öncelikle bezelye tohumları çimlendirilmeden önce suda bekletilmelidir. Bu işlem ile birlikte bezelye tohumlarının çimlenme oranı da artacaktır. Çimlendirme yapılacak olan kap içerisinde toprak ve torf karışımı kullanılmalıdır. Tohumların üzeri ise toprakla örtülmelidir. Toprak örtüldükten sonra sprey ile toprak nemlendirilir. Çimlenmenin ardından bezelye fideleri de ekileceği alana nakledilir.
Kaç Günde Büyür?
Bezelye tohumu için çimlenme süresi 6 ile 7 gün arasında değişmektedir. Bu süre ortalama 10 güne kadar uzayabilir.
kaynağı değiştir]
Bezelye bitkisi, tohumlarıyla (kurutulmuş taneleriyle) çoğaltılır. Bu tohumlar, doğrudan doğruya bezelye tarımının yapılacağı bahçe ya da tarlaya ekilir.
İlkbaharda hasadı yapılacak bezelyeler ekim-kasım-aralık aylarında, yazın hasadı yapılacak olanlar ilkbahar aylarında ekilir. Kışı sert geçmeyen yerlerde ilkbaharda hasat alınacak şekilde ekilmeli, kışı sert geçen yerlerdeyse yazın hasadı yapılacak şekilde ekilmelidir. Bezelye tohumları, kesinlikle soğuk ve yaş toprağa ekilmeye elverişli değildir, aynı toprakta iki yıl üst üste bezelye tarımı yapılmamaya özen gösterilmelidir. Baklagillerden olması, toprağı temiz, kuvvetli ve iyi bir halde bırakmasından dolayı, kendisinden sonra buğdaygillerden birinin ekilmesi uygundur.
Ekim elle yapıldığında, tohumların üzeri gübreli harçla sıkıca bastırılmalıdır. Bezelye serpme ile seraya veya ocağa ekilir. Seraya ekimde tohumlar 35–40 cm arayla 5–6 cm derine gömülür. Serpme ekimde sürülerek hazırlanmış tarlaya, serpme suretiyle tohum saçılır ve ondan sonra tırmık veya diskaro ile tohumlar kapatılır. Ocağa ekim yapılacaksa ocaklar açılır. Bir avuç yanmış çiftlik gübresi konduktan sonra her ocağa 3-5 tane tohum konularak çapa ile kapatılır. Dönüme makine ile 15–18 kg, serpme de ise 20–24 kg tohum harcanır. Bu miktarlar çeşitlere göre değişir.
Bezelye Bitkisinin Yetiştirilmesi[değiştir
Ülkemizde Bezelye Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Ülkemizde ve dünyanın pek çok noktasında tüketilen bezelye, sağlıklı bir bedene sahip olmak için tüketilmesi gereken besinlerden sadece biridir. Diyet lifleri, nişasta, protein ve bolca vitamin içeren bezelye sayesinde çeşitli tarifler lezzetli şekilde hazırlanır. Baklagiller familyasından bir tür olan bezelye, yeşil fasulye gibi ince yeşil kabuklu bir yapıya sahiptir. Fasulyeden farklı olarak kabukların içindeki taneler alınır ve değerlendirilir.
Bezelye, hem çorbalarda hem de yemeklerde kullanılan, salatalara da renk veren faydalı bir besindir. Çocukluk döneminde olduğu gibi yetişkinlik döneminde de tavsiye edilen bezelye, yüksek oranda antioksidan madde de içermektedir. Bu özelliği sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklardan uzak bir yaşam sürmenize yardımcı olur.
Tarım alanında da önemli bir paya sahip olan bezelye, birçok kişi tarafından bahçe ve arazilerde yetiştirilmektedir. Eğer aklınızdan bezelye nasıl yetiştirilir sorusu geçiyorsa; bu satırlarda merak ettiğiniz birçok bilgiye kolayca ulaşabilirsiniz. Ekim yönteminden hasat zamanına kadar bezelyeyi tanımak isterseniz; yazımızı sonuna kadar okumanız tavsiye edilir.
Bezelye Hangi Mevsimde Yetişir?
Bezelye tarımı yapmak için bezelye hangi mevsimde yetişir konusunda bilgi sahibi olmak önemlidir. Doğru zamanda doğru işlemler yapıldığı takdirde ekilen bezelyeden yüksek verim alınabilir. Bunun için bölgelere göre en uygun zaman ayarlanmalıdır. Genellikle bezelyeler yaz günlerinde tezgahlara çıkar; bezelye yaz sebzesidir.
Yazın ortaya çıkan bezelyenin bir de büyüme ve olgunlaşma dönemi vardır elbette. Bunun için ilkbaharda ekilen bezelyeleri hasat etmek için yaklaşık 3-4 ay beklemek gerekir. Eğer sonbaharda ekilen bezelyeleri toplamak isterseniz; yetişme süresi daha uzun olacaktır. Ortalama 8 aylık süre içinde yetişmesini tamamlar ve yaz aylarında tezgahlarda kendini gösterir.
Özetle:
İlkbaharda hasadı yapılacak bezelyeler sonbaharda yani ekim, kasım ve aralık aylarında,
Yazın hasadı yapılacak bezelyeler ise ilkbahar aylarında yani mart, nisan ve mayısta ekilir.
Bezelye Ne Zaman Ekilir?
Yaz aylarında pazar tezgahlarında dört gözle aranan bezelye, en uygun ekim döneminde toprağa ekilmelidir. Bezelye ne zaman ekilir diye merak edenlere şöyle bir süreçten bahsedebiliriz: Bezelyenin erkenci-yarı erkenci ve geççi çeşitleri vardır. Eğer erkenci bezelye ekmek isterseniz; şubat başından mart ayının 15. gününe kadar süreniz vardır.
Mart ayından nisan başına kadar yarı erkenci bezelyeleri kolayca toprağa ekebilirsiniz. Bu tür bezelyeleri bahar döneminde ekmek mevsimden daha çok faydalanmanıza yardım edebilir. Bezelyenin sıcaklara dayanabilen türlerini ise nisan ayının sonuna doğru ekebilirsiniz.
Bezelyenin bir de geççi sonbahar çeşitleri bulunmaktadır. Bu çeşit daha ılıman iklimlerde yetişmektedir. Ekim için en doğru dönem ise kasım ayı ile aralık ayının günleridir. Kışı sert geçen konumlarda erkenci bezelye ekimi önerilir. Özetlemek gerekirse; bezelye ekim zamanı şehirlerin hava şartlarına ve iklimlerine göre değişmektedir.
Bezelye Nasıl Ekilir?
Tarıma başlamak isteyenler, baklagillerden olan bezelye ile ilk adımı atabilir. Eğer bezelye ekip toplamak isterseniz; bezelye nasıl ekilir konusunda bilinmesi gerekenlere aşina olmanız önerilir. Zorluk çekmemeniz adına; size bazı bezelye ekim tüyolarından bahsetmek istiyoruz. Bu bilgiler üretiminize ve veriminize destek olabilir.
Bezelyeyi doğru toprağa ekmek önemlidir. Bunun için humuslu, kireç oranı ortalama, killi ve pH değeri 5.5 ile 6.7 arasında olan topraklara ekim yapılmalıdır. Ekilecek toprağın buzlu ya da donmuş olmaması da mühimdir. Yetişecek konumun -5 sıcaklığın altına düşmemesi gerekir. Çok soğuk topraklarda ekilen bezelye fideden donabilir.
Kaliteli bezelye tohumu ile ekim yapılır. Ekilecek toprakta tohum önce çimlenir, fide haline gelir. Ardından bezelye fidesi büyür ve öngörülen sürede bezelye vermek için dallarını birçok yönde geliştirir.
İlk fideleme yapacaksanız; tohumlar çimlendirme başlamadan önce suda bekletilmelidir.
Çimlenen tohumlar torf ve toprak karışımına 4 cm derinliğe ekilir.
Tohumların üzeri bu karışımla kapatıldıktan sonra sprey ile nemlendirilir.
Toprağın çimlenmesi için isterseniz şeffaf, geçirgen bir örtü serebilirsiniz.
Ortalama 10 gün sonunda tohum filizlenecektir.
Ardından dilediğiniz geniş araziye fideyi dikebilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Bezelye Kaç Kalori? Besin Değeri
Bezelye Hangi İklimde Yetişir?
Türkiye’nin pek çok noktasında bezelye yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ancak bezelye en çok hangi iklimi sever diyorsanız; serin iklimlere daha kolay uyum sağladığını ifade edebiliriz. Yağışı gören, yıl boyunca nemli kalan, serin hava akışının olduğu iklimler bezelye tarımı için idealdir. Günlük ortalama sıcaklığın 15-21 derece olması beklenir.
İklime bağlı olarak bezelye hangi ayda ekilir sorusunun yanıtları da çoğalacaktır:
Şubat başından 15 Mart’a kadar erkenci – yarı erkenci bezelyeler,
Marttan nisan başına kadar yarı erkenci ve geççi bezelyeler,
15 Nisan sonrası sıcağa dayanıklı bezelyeler,
Kasım – aralık ayları içerisinde de sonbahar bezelyeleri ekilebilir.
İlginizi çekebilir: Videolu Resimli: Bezelye Nasıl Ayıklanır, Saklanır?
Bezelye En Çok Hangi İlde Yetişir?
Geniş bir lezzet haritasına sahip olan Türkiye’de bezelye de çok sık yetiştirilmektedir. Hatta bezelye zamanı geldiğinde birçok kişi özellikle yetiştirilen bölgelerden bezelye temin etmek ister.
İzmir, Bursa, Adana, Hatay, Balıkesir bezelye yetiştiriciliği konusunda öncü şehirlerdendir. İklim ve toprak yapısının uygun olması nedeniyle adı geçen illerde çok fazla bezelye yetiştirilmektedir.
Ülkemizde birçok şehirde, köyde ve kırsal alanlarda bezelye yetiştiriciliği yapılıyor olsa da buradan elde edilen ürünler üreticiye ancak yetmektedir. Geniş çaplı bezelye tarımı Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgesi içinde dikkat çeker.
Bezelye Sebze mi Meyve mi?
Gıda alanında içinde tohum olan her besinin meyve olduğu ifade edilir. Baklagillerden bir tür olan bezelye de içinde kendi tohumunu barındırır. Bu nedenle bezelye sebze mi meyve sorusunun yanıtı; meyvedir. Çünkü bezelyenin içinde tohum vardır. Bu tohumdan sonraki süreçlerde bezelye yetiştirmek mümkündür.
Bezelye Ne Zaman Alınır?
En taze bezelyeleri alıp kışlık hazırlıkları yapmak isterseniz nisan ve mayıs ayını tercih edebilirsiniz.
Ekilen Bezelye Su İster mi?
Eğer bezelyenin yetiştiği bölge ılıman ve yağışlıysa çok fazla sulamaya gerek yoktur. Ancak kurak ve suyun az olduğu konumlarda zaman zaman bezelyeleri sulamak verimi artıracaktır. Su gören bezelyeler, daha iri ve lezzetli ürün verebilir.
İlginizi çekebilir: Bezelyenin Sizi Hayrete Düşürecek 8 Faydası
Türkiye’de En Çok Fındık Nerede Yetişir?
Karnabahar Hangi Mevsimde, Nasıl Yetişir?
Armut Hangi Mevsimde Yetişir, Ne Zaman Çıkar?
Türkiye’de Üzüm En Çok Nerede Yetişir, Nasıl Üretilir?
Ayva Hangi Mevsimde Yetişir? Ne Zaman Toplanır, Yenir?
