Bilimi Anlatmamıza Yardım Edin!
Her ay milyonlarca bilimsever, Evrim Ağacı olarak karmaşık bilimsel konuları basitçe anlatmamızdan ve ülkemizde bilim anlatıcılığını geliştirmeye yönelik yaptığımız kapsamlı çalışmalarımızdan faydalanıyor. Bütçenize zarar vermeden, aylık veya tek seferlik sadece 20₺ gibi miktarlarda bize destek olarak bu çabalarımızı destekleyebilir, Türkiye'de bilim okuryazarlığını güçlendirmemize katkı sağlayabilirsiniz.
Destek Ol
Neden Destek İstiyoruz? Zaten Destekçiyim
İddia
Kelebeklerin ömrü bir gündür. Yani kelebekler, sadece 1 gün yaşarlar. Dolayısıyla bazıları için bir gün, bir ömre bedeldir.
Gerçek mi?
Gerçek Ne?
Dünya üzerinde bugüne kadar normal ömrü 1 gün olan tek bir kelebek türü bile tespit edilememiştir. Yetişkin kelebeklerin ömrü, türüne bağlı olmak üzere 1 hafta ile 1 yıl arasında değişebilir. Üstelik bu süreye yaşam döngüsündeki "yumurta", "tırtıl" ve "koza" dönemleri dahil değildir. Eğer bu dönemler de dahil edilirse, çoğu kelebeğin ömrü 1 seneyi bulabilir.
İddianın Kökeni
Bu mitin yayılma sebebi, mayıs sineklerinin ("birgün sinekleri" de denir) kısa ömrü ile kelebeklerin ömürlerinin karıştırılmasıdır. Bu canlılar da metamorfoz geçirirler ve aynı durum geçerlidir: yumurtada birkaç hafta bekledikten sonra, birkaç ay ila birkaç yıl arasında değişen bir süre boyunca "naiad" denen ara basamakta kalırlar. Bu basamakta canlı, ömrü boyunca kozaya girmeden farklılaşır ve sonunda yetişkin hale gelir. Bu yetişkin halde kanatlara sahiptir ve bu formun ömrü gün arasında değişir. Ancak genel olarak, tüm basamaklarıyla birlikte bir mayıs sineğinin genel hayatı yıllarca sürmektedir. Dahası, mayıs sinekleri kelebek değildir.
Bilgiler
Dünya üzerinde ömrü 1 gün olan hiçbir kelebek türü yoktur. Kelebekler metamorfoz (başkalaşım) geçirirler ve ömürleri 4 ana kısımdan oluşur: yumurta, tırtıl, koza ve yetişkin (imago). Pek çok türün yumurtası ancak birkaç hafta sonunda çatlar. Bu süre sonunda yumurtadan çıkan tırtıl, hafta ila aylarca sürebilen bir süre boyunca "yemek makinası" olarak yaşar ve durmadan beslenir. Bu süre sonunda gelişimini tamamlar ve etrafına bir koza sarar. Kelebek, gün ila birkaç hafta arası değişebilen bir sürede kozada kalır ve sonunda yetişkin olarak kozasından çıkar. Yetişkin kelebek de 1 hafta ila 1 yıl arası yaşayabilir. Bazı kaynaklar bu ortalamayı 2 hafta civarında verse de, ömürlerini bildiğimiz bütün kelebeklerin yaşam ortalamasına bakıldığında, bu sürenin yaklaşık 1 ay civarında olduğu görülmektedir. Ancak kesinlikle 1 gün değildir.
Konuyla ilgili bir diğer sıkıntı, "kelebek" sözcüğünden kaynaklanmaktadır. Kelebek, bırakın tek bir türü ifade etmeyi, taksonomik olarak bir cinsi ya da bir aileyi bile ifade etmez. Rhopalocera isimli dev bir alt takımın tümüne verilen addır. Bu aile içerisinde, gerçek kelebekler, süvari kelebekleri ve güve-kelebekler olmak üzere 3 süperaile altında kategorize edilen, toplamda civarında kelebek türü yaşamaktadır. Bu canlıların ortak atası, günümüzden milyon yıl kadar önce evrimleşmiştir. Kelebeklerin en yakın akrabası olan güveleri de işin içine katarsak, tür sayısı 'e, aile sayısı 'ya, süperaile sayısı 46'ya fırlamaktadır. Güveler ve kelebeklerin oluşturduğu takıma Lepidoptera denir ve bugüne kadar sınıflandırılmış bütün türlerin %10'unu tek başına içerisinde barındırır.
Bir kelebeğin ömrü, diğer birçok türde olduğu gibi boyutlara, türe, yaşam alanlarına ve yılın hangi döneminde yetişkin hale geldiğine bağlı olarak değişir. Örneğin daha küçük boyutlardaki bir kelebek, daha iri bir kelebeğe nazaran daha kısa yaşayacaktır. Kelebekler soğukkanlı hayvanlar oldukları için iklimden ciddi anlamda etkilenirler. Eğer ki bir kelebek, soğuk havanın gelmesinden hemen önce yumurtladıysa, havalar ısınana kadar yumurta gelişmeyecek ve yavru oluşmayacaktır. Ne zaman ki hava şartları düzelir, tırtıl yumurtadan çıkarak yaşamına başlar. Benzer şekilde, eğer ki yetişkin bir kelebek soğuk havalar vurduğunda güneye göç edememiş olursa, uygun bir yerde kış uykusuna yatacaktır ve hava ısınana kadar kendisini korumaya çalışacaktır.
Tüm bu faktörler, kelebeklerin ömürlerini etkileyen unsurlardır. Bunlar hesaba katılırsa bir kelebek, kendisine biçilen ömür ortalamasının çok daha üzerine de çıkabilecektir. Son bir nokta da, koruma altındaki kelebekler ile vahşi kelebekler arasındaki farktır. Koruma altındaki hayvanlar, neredeyse istisnasız olarak her zaman vahşi doğadakilerden daha uzun yaşarlar. Ancak genel olarak, kelebeklerin sadece yetişkinlik evresinde:
- En kısa kelebek ömrü: En az gün
- Ortalama kelebek ömrü: ~1 ay
- En uzun kelebek ömrü: 13 ay
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git