Birleşik Yapılı Sıfat Nedir

Yapısında birden fazla kelime barındıran sıfatlardır.

Külyutmaz öğretmen, mirasyedi gençler, boşboğaz insanlar, boğazına düşkün adam, birtakım sorunlar, cana yakın çocuk…

Birleşik sıfatlar ikiye ayrılır:

a) Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar

Anlamca kaynaşmış sıfatlardır. Birden fazla kelimenin sözlük anlamlarından az ya da çok uzaklaşarak, aralarına ek ya da kelime girmeyecek şekilde birleşerek oluşturdukları sıfatlardır.

Örnekler:

• Canciğer dost,
• vatansever sanatçı,
• pisboğaz çocuk,
• mirasyedi gençler,
• kahverengi elbise,
• eşsesli kelimeler,
• birkaç adam,
• herhangi bir öğretmen,
• biraz zaman,
• birtakım elbiseler…

b) Kurallı Birleşik Sıfatlar

Kurallı birleşik sıfatlar çeşitli yollarla oluşurlar:­

Sıfat tamlaması + “-lİ” yapım eki

• büyük yapraklı ağaçlar,
• dost bakışlı insanlar,
• kısa boylu asker,
• büyük kapılı bina,
• kırık camlı ev…

­Sıfat tamlaması + “lIk” eki

• yarım günlük mesai,
• üç kuruşluk iş…

­İsim + iyelik eki + sıfat

• salonu büyük (bir) ev,
• çenesi düşük adam,
• saçı uzun bebek,
• rengi soluk kumaş…

­Takısız isim tamlaması + “-lİ” yapım eki

• taş duvarlı ev,
• aslan yürekli çocuk,
• demir kapılı bahçe…

­İsim + “-DEn” ayrılma hâl eki + isim-fiil

• kulaktan dolma bilgiler…­

İkileme + isim

• evsiz barksız insanlarımız,
• tatsız tuzsuz işlerimiz,
• irili ufaklı eşyalar…

­İsim + ek + fiilimsi + isim

­Deyim + isim

• cana yakın arkadaşlar,
• çenesi düşük insan…

Ayrıca bakınız ⇒ Sıfatlar konu anlatımı

eğitim öğretim ile ilgili belgeler>konu anlatımlı dersler >Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar >kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar

BİRLEŞİK SIFATLAR İLE İLGİLİ GENEL BİLGİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM) (YAPISINA GÖRE SIFATLAR) (KELİME TÜRLERİ)

Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir.

Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir.

Birleşik sözcüklerin sıfat görevinde kullanılanlarına bileşik sıfat denir.

Uyarı: Birleşik sıfat illa BİTİŞİK yazılacak diye bir olay yok. En az iki kelimenin birliktelik sağlamasıyla BİRLEŞİKLİK meydana gelir.

Kelime + kelime =  Birleşik sıfat

Yurtsever bir milletin kalbinde yaşıyorsun.

Yurt + sever -> Yurtsever

Kan kırmızısı elma (kan+kırmızısı)

Yağlı boyalı oda (yağlı+boyalı)

Yalan yanlış sözler (yalan+yanlış)

BİRLEŞİK SIFATLAR İKİYE AYRILIR:

1) Anlamca Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar

İki ya da daha çok sözcük anlamca kaynaşarak tek bir sıfat sözcüğe dönüşüyorsa buna "anlamca kaynaşmış bileşik sıfat" denir.

Not: BİTİŞİK YAZILIRLAR.

Örnek:

Cingöz çocuk

Uluslararası gerginlik

Gelişigüzel ifade

Kepçekulak Ahmet

Boşboğaz insanlar

Çalçene kadın

Altıparmak adam

Birtakım kararlar

Kuşbaşı et

Vurdumduymaz kimse

Yankesici kadın

Başıbozuk asker

Birkaç gün

2) Kurallı Birleşik Sıfatlar

İki yolla oluşturulur:

Not: AYRI YAZILIRLAR.

a) Sıfat tamlamalarının sonlarına "-lı, -lik, -siz" yapım ekleri getirilerek yapılan bileşik sıfatlardır. Bunlar ayrı yazılır. İlk iki sözcük de sıfat görevi üstlenir.

Örnek:

Uzun boy ==> uzun boylu adam

Kırk yıl ==> kırk yıllık dost

Beş para ==> beş parasız adam

Güleç yüzlü insanlar

Üç aylık maaş

Geniş bahçeli ev

Altı aylık masraf

Üç günlük yol

İki saatlik aşk

Uyarı: Takısız ad tamlamalarının sonuna "-li" eki getirilerek de kurallı bileşik sıfat yapılabilir.

İpek elbise ==> ipek elbiseli kız

Demir kapı ==> demir kapılı ev

b) Adla sıfatın yer değiştirmesiyle oluşanlar:

Kurallı bileşik sıfatların bir başka oluşum yolu da sıfat tamlamalarının ad ile sıfatı yer değiştirilip adın (bilgi yelpazesi.net) sonuna 3.tekil iyelik ekinin getirilmesidir. Burada ilk sözcük ad, ikinci sözcük sıfattır.

Örnek:

Bol para ==> parası bol iş

Geniş bahçe ==> bahçesi geniş ev

Karışık Örnekler:

Uzun boylu adam, geniş bahçeli ev,

Açıkgöz, vurdumduymaz, uluslararası

Karabiberli yemek, ağırbaşlı çocuk…

Ahşap çatılı bu bina turistlerin ilgi odağı olmuştu.

Yüksek topuklu ayakkabılarıyla yürümekte zorlanıyordu.

Kırmızı kaplı defterine yaşadığı her olayı hemen yazardı.

Güler yüzlü sanatçı olarak ün yapmış ama bu ünün altında ezilmişti.

Ağırbaşlı kızlar burada çalışabilir.

Zeytinyağlı yemekleriniz çok güzel.

BASİT SIFATLAR ÖZET ANLATIM

Kök durumunda olan sıfatlardır.

Bu sıfatlar yapım eki almayan veya bileşik olmayan sözcüklerdir.

Türemiş veya birleşik olmayan yapı bakımından daha küçük parçalara ayrılamayan ve kendinden sonra gelen bir adın belirteci durumunda olan kök durumundaki sıfatlardır.

Basit Sıfatlara Örnekler:

iki sandal, eski yüzler, bu ev

Kara gün, kırmızı gül, bol yemek, iri taş, iyi insan, son yolculuk, dost ülke, düz çizgi.

üç (kişi), mavi (keten), sarı (yaprak), kötü (alışkanlık) bazı (insanlar), ince (hesap)

İyi yiyecekleri bunlar almışlar.       

Dar giysiler onu çok farklı gösteriyor.

Bu adam (bilgi yelpazesi.net) sanıyorum ki buralı değil.

Sarı  eldivenim  nerede?

TÜREMİŞ SIFATLAR ÖZET ANLATIM

Ad ya da eylem tabanlarına çeşitli yapım eklerinin getirilmesi ile oluşan sıfatlardır.

İsim ya da fiil köklerine ve gövdelerine getirilen isim yapım ekleriyle oluşturulmuş sıfatlardır.

Örnekler:

bulanık su, bitkin yüzler, kapıdaki nöbetçi, susuz yaz

kiralık ev, yıllık izin, tuzlu su, Aydınlı Hasan, işsiz adamlar, ölü balık, sütçü kadın, genişçe bir oda, büyücek bir ev, ekşimsi / ekşimtırak erik, kısacık kol, incecik ip...

çalışkan öğrenci, susuz yaz, yuvarlak masa...

Penceresinden kavak ağaçları görünen / bir sağlık ocağı

yanaklarımı pembeleştiren / makaslar

uçuşan / pamukçuklar

Kavakları silkeleyen / rüzgâr

Kocaman / bir masası ve koltuğu

SIFATLAR, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ, KULLANIMLARI, SIFAT TAMLAMALARI (ÖZET)

Adları niteleyen veya belirten sözcüklerdir. Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için adın önüne gelerek onu nitelemesi veya belirtmesi gerekir.

Yaşlı adam, pazar çantasını titrek elleriyle tutuyordu.

Yemekte bu masaya dört kişi oturacak.

Kazancının yarısını fakir öğrencilere veriyormuş.

Bu cümlelerde “yaşlı” sözcüğü “adam” adının, “titrek” sözcüğü “el” adının niteliğini gösterdiği için; “bu” sözcüğü “masa” adını işaret yoluyla, “dört” sözcüğü ise “kişi” adını sayı yoluyla belirttiği için sıfattır. Son cümlede “fakir” sözcüğü, “öğrenci” adının niteliğini gösterdiği için sıfattır.

Sıfatın özelliğini verdiği isimle birlikte kullanılmasına ve birlikte ele alınmasına SIFAT TAMLAMASI denir.

Yaşlı adam, pazar çantasını titrek elleriyle tutuyordu.

Yemekte bu masayadört kişi oturacak.

Yukarıdaki sıfatla isim birlikte kullanıldıkları için sıfat tamlaması olmuşlardır.

Sıfatlar, iki ana gruba ayrılır:

1. Niteleme Sıfatları

2. Belirtme Sıfatları

a. İşaret Sıfatı

b. Sayı Sıfatı

- Asıl Sayı Sıfatı

- Sıra Sayı Sıfatı

- Üleştirme Sayı Sıfatı

- Kesir Sayı Sıfatı

c. Belgisiz Sıfat

d. Soru Sıfatı

1. NİTELEME SIFATLARI (NASIL?)

Bir adı; durum, şekil, biçim, renk yönüyle niteleyen sözcüklerdir. Niteleme sıfatları, ada sorulan “Nasıl?” sorusunun cevabı olan sözcüklerdir.

Küçük çocuk bizi görünce yanımıza geldi.

Gökyüzünü aniden kapkara bulutlar kaplamıştı.

Bu cümlelerde “küçük” ve “kapkara” sözcükleri, önüne geldiği adların nasıl olduğunu gösterdiği için niteleme sıfatıdır. Bu sözcüklerin, niteledikleri ada sorulan “Nasıl?” sorusuna cevap olduklarına dikkat edelim:

Nasıl çocuk? (küçük çocuk)

Nasıl bulutlar? (kapkara bulutlar)

Bu yolun sonunda eski bir ev vardı.

Yol kenarları, kurumuş yapraklarla doluydu.

Annem, sabahları tatlı bir sesle bizi uyandırırdı.

Kahvaltıda güzelim böreklerden bolca yemiştim.

Bu cümlelerde, “eski” sözcüğü, “ev” adının niteliğini; “kurumuş” sözcüğü, “yaprak” adının niteliğini; “tatlı” sözcüğü, “ses” adının niteliğini; “güzelim” sözcüğü, “börek” adının niteliğini gösterdiği için niteleme sıfatıdır.

2. BELİRTME SIFATLARI

Adları işaret, sayı, soru, belgisizlik yönüyle belirten sıfatlardır.

a. İşaret Sıfatı

Adları işaret yönüyle belirten, onlara işaret eden sözcüklerdir.

bu, şu, o, öteki, beriki, öbür

Bu kitabı senin için aldım.

Arkadaşlarım öteki otobüse binmiş.

Belediye, geçen yıl şu yolu asfaltladı.

O dergiyi okudun mu?

Buraya öbür yoldan geldim.

Bu cümlelerde geçen “bu, öteki, şu, o, öbür” sözcükleri, önündeki adları, işaret yönüyle öteki varlıklardan ayırıp belirttiği için işaret sıfatıdır.

Uyarı: İşaret sıfatlarından sonra virgül (,) kullanılmaz. Bu sözcüklerden sonra virgül (,) kullanılırsa bu sözcükler, zamir (adıl) olur.

O kitabı daha önce okumuş.

O, kitabı daha önce okumuş.

Bu cümlelerin birincisinde “o” sözcüğü “kitap” adını belirttiği için işaret sıfatı; ikincisinde “o” sözcüğü bir varlığı karşıladığı için adıldır.

Uyarı: “Bu, şu, o, öteki, beriki, öbür” sözcükleri aynı zamanda işaret zamiridirler. Eğer bu sözcükler, önündeki bir adı işaret ederek belirtiyorsa işaret sıfatıdır. Adın yerini işaret yoluyla tutuyorsa işaret zamiridirler.

Bu ev, çok güzelmiş. (İşaret Sıfatı)

Bu, çok güzelmiş. (İşaret Zamiri)

Bu cümlelerin birincisinde “bu” sözcüğü “ev” sözcüğünü işaret ederek belirttiği için işaret sıfatıdır. İkinci cümlede ise “bu” sözcüğü “ev” adının (bilgi yelpazesi.net) yerini tuttuğu için işaret adılıdır.

Uyarı: İşaret sıfatları her zaman yalın halde bulunur. Çekim eki aldığında işaret zamiri olur.

Annem öteki halıyı yıkamak için dışarı çıkarmış.

Annem ötekini yıkamak için dışarı çıkarmış.

Bu cümlelerin birincisinde, “öteki” sözcüğü “halı” adını işaret ederek belirttiği için işaret sıfatıdır. İkinci cümlede “ötekini” sözcüğü, “halı” sözcüğü söylenmeden, işaret yoluyla “halı” sözcüğünün yerine geçtiğinden işaret zamiridir.

b. Sayı Sıfatı

Varlıkların sayılarını gösteren, onları sayı yönüyle belirten sözcüklerdir.

Asıl Sayı Sıfatı

Varlıkların sayılarını kesin olarak belirten sözcüklerdir. Ada sorulan “kaç” sorusunun cevabıdır.

Üç gün önceki toplantıya altı kişi katılmış.

Babam bir ay sonra yurtdışından gelecek.

Bu cümlelerde “üç, altı, bir” sözcükleri, “gün, kişi, ay” adlarının sayısını belirttiği için, asıl sayı sıfatıdır.

Sıra Sayı Sıfatı

Varlıkların sırasını gösteren sözcüklerdir. Sayılara “-ncı, -nci, -ncu, -ncü” ekleri getirilerek oluşturulur. Ada sorulan “kaçıncı” sorusunun cevabıdır.

Bu derste on beşinci sayfayı okuyacağız.

Sınavdaki yedinci soruyu çözememiş.

Bu cümlelerde “on beşinci, yedinci” sözcükleri “sayfa, soru” adlarının sırasını belirttiği için, sıra sayı sıfatıdır.

Üleştirme Sayı Sıfatı

Varlıkları sayıca bölümlere ayıran, paylaşma anlamı veren sözcüklerdir. Sayılara “-er, -ar” eki getirilerek oluşturulur. Ada sorulan “kaçar” sorusunun cevabıdır.

Sınavda her branştan onar soru soruldu.

Öğrencilerden altışar kitap okumaları istendi.

Bu cümlelerde “onar, altışar” sözcükleri, “soru, kitap” adlarının paylara ayrıldığını belirttiği için, üleştirme sayı sıfatıdır.

Kesir Sayı Sıfatı

Varlıkların parçalarının, bütüne olan oranlarını gösteren sıfatlardır.

Şirketin üçte iki hissesi ona aitmiş.

Bir öğünde yarım ekmek yiyordu.

Bu cümlelerde “üçte iki, yarım” sözcükleri, “hisse, ekmek” adlarının bütüne olan oranlarını belirttiği için, kesir sayı sıfatıdır.

c. Belgisiz Sıfat

Adları belirtirken kesinlik bildirmeyen sıfatlardır.

bir, birkaç, birçok, çoğu, kimi, bazı, bütün, tüm, başka, birtakım, her, hiçbir, herhangi…

Elbet bir gün sen de anlarsın beni.

Bu konuyla ilgili birkaç kitap okumuştum.

Bu cümledeki “bir, birkaç” sözcüğü “gün, kitap” adını, sayı yönüyle; ama kesin olmayacak biçimde belirtmiştir. Dolayısıyla, “birkaç” sözcüğü belgisiz sıfattır.

İçerideki bazı masaları dışarıya taşıyalım.

Sanatçı, birçok tablosunda İstanbul’u konu ediniyor.

Yazarın başka romanlarını da okudum.

Hiçbir öğrenci öğretmenini üzmek istemez.

Lisedeyken, okuduğum her kitabın özetini çıkarırdım.

Bu cümlelerde “bazı” sözcüğü, “masal” adını; “birçok” sözcüğü, “tablo” adını; “başka” sözcüğü, “roman” adını; “hiçbir” sözcüğü, “öğrenci” adını; “her” sözcüğü, “kitap” adını kesinlik bildirmeden belirttiği için belgisiz sıfattır.

Uyarı: “Kimi, çoğu ” sözcükleri, hem belgisiz zamir hem belgisiz sıfat olarak kullanılabilir.

Fuarda kimi kitaplar pahalı, kimi ise ucuzdu.

Bu cümlede, birinci “kimi” sözcüğü “kitaplar” sözcüğünü belirttiği için belgisiz sıfattır; ikinci “kimi” sözcüğü ise, kitapların yerini tuttuğu için belgisiz adıldır.

Çoğu öğretmen törene yetişemedi; ama öğrencilerin çoğu törene katıldı.

Bu cümlede, birinci “çoğu” sözcüğü “öğretmen” sözcüğünü belirttiği için belgisiz sıfattır; ikinci “çoğu” sözcüğü ise, öğrencilerin bir kısmının yerine geçtiği için belgisiz adıldır.

Uyarı: “Bir” sözcüğü, hem belgisiz sıfat hem sayı sıfatı olarak kullanılabilir. “Bir” sözcüğünün yerine başka sayı getirilebiliyorsa, “bir” sözcüğü sayı sıfatıdır.

“Bir haftada iki kitap okumuş.”

Bu cümledeki “bir” sözcüğü, sayı sıfatıdır; çünkü yerine “iki” veya “üç” gibi başka bir sayı getirilebilmektedir.

“Ali, dürüst bir insandır.”

Bu cümlede “bir” sözcüğünün yerine başka bir sayı getirilememektedir; çünkü bu cümlede “bir” sözcüğü “herhangi bir” anlamına gelmektedir ve belgisiz sıfattır.

d. Soru Sıfatı

Adları soru yoluyla belirten, yani adları anlamca tamamlayan soru sözcükleridir. Soru sıfatlarının cevabı yine sıfattır.

Unutmayın: Soru sıfatı isimden hemen önce gelir.

nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne kadar, ne

Sen, tatilde kaç kitap okumuştun?

Bu cümlede, “kaç” soru sözcüğünün “kitap” adını belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “beş kitap” cevabının sıfat olması, bize, bu soru sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir.

Hangi yoldan gitmemizi tavsiye ediyorsun?

Bu cümlede, “hangi” soru sözcüğünün “yol” adını belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “şu yol” cevabının sıfat olması, bize, bu soru sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir.

Köyde nasıl bir evde oturuyordunuz?

Orada ne kadar para harcamış?

Vergi dairesi, binanın kaçıncı katında bulunuyor?

Arkadaşların bize ne gün gelecek?

Bu oyunda takımlar kaçar kişiden oluşuyor?

Bu cümlelerde geçen “nasıl, ne kadar, kaçıncı, ne, kaçar” sözcükleri; önündeki sözcükleri soru yönüyle belirttiği ve bu sözcüklere verilen cevaplar sıfat olduğu için soru sıfatıdır.

Uyarı: “Hangisi, kaçı” soru adıllarıyla “hangi, kaç” soru sıfatlarını birbirine karıştırmamak gerekir.

Hangi soru daha zordu? Hangisi daha zordu?

Bu cümlelerde “hangi” sözcüğü “soru” adını belirttiği için soru sıfatı; “hangisi” sözcüğü, bir adın yerini soru yoluyla tuttuğu için soru zamiridir.

Kaç öğrenci gelmedi.

Öğrencilerin kaçı gelmedi.

Cümlelerde “kaç” sözcüğü “öğrenci” adını belirttiği için soru sıfatı; “kaçı” sözcüğü, bir sayı adının yerini soru yoluyla tuttuğu için soru zamiridir.

Uyarı: Sıfatlar, zamirleri de niteleyebilir.

Ahmet, gerçekten dürüst birisidir.

O, her zaman deneyimli kimselerle çalışır.

Bu cümlelerin birincisinde “dürüst” sıfatı “birisi” adılını nitelemektedir. İkinci cümlede “deneyimli” sıfatı, “kimse” adılını nitelemektedir.

Uyarı:İlgi eki (-ki), yer ve zaman bildiren sözcüklerden sonra gelip eklendiği sözcüğü sıfat yapar.

Sınıftaki öğrenciler dışarı çıkmış.

Yarınki sınava hazır mısın?

Bu cümlelerde “sınıf” sözcüğü, ilk önce bulunma durumu (-de, -da, -te, -ta) ekini alıp ardından sıfat yapan “-ki” ekini alarak önündeki “öğrenciler” adını; “yarın” sözcüğü, sıfat yapan “-ki” ekini alarak önündeki “sınav” adını belirttiği için sıfat görevindedir.

ADLAŞMIŞ SIFATLAR

Niteleme sıfatları, çekim eki alarak veya almadan niteledikleri ismin yerini tutacak şekilde kullanılabilir. Bu sözcüklere “adlaşmış sıfat” denir.

İhtiyar adam yine parkta oturuyordu.

İhtiyar, yine parkta oturuyordu.

Birinci cümlede “ihtiyar” sözcüğü, “adam” adını niteleyen bir niteleme sıfatıdır. İkinci cümlede ise, “ihtiyar adam” tamlamasındaki “adam” sözcüğü düşmüş, “ihtiyar” sözcüğü hem adın yerine geçmiş hem nitelik bildirmiştir, yani adlaşmış sıfat olmuştur.

Manav, kasalardaki çürükleri çöpe atıyordu.

Bu cümlede “çürükleri” sözcüğü, “meyve” adını nitelerken, çekim eki alarak hem “meyve” adının yerine geçmiş hem de nitelik bildirerek adlaşmış sıfat olmuştur.

Öğretmenimiz bu görev için sınıftan gönüllüler seçti.

Bu cümlede “gönüllüler” sözcüğü, “öğrenci” adını nitelerken, çekim eki alarak hem “öğrenci” adının yerine geçmiş hem de nitelik bildirerek adlaşmış sıfat olmuştur.

Bizim kurnaz yine birisini kandırmış.

Bu cümlede “kurnaz” sözcüğü, bir kişiyi nitelerken, çekim eki almadan hem nitelediği kişinin yerine geçmiş hem de nitelik bildirerek adlaşmış sıfat olmuştur.

Uyarı: Türkçede meslek adları ve bazı adlar, sıfat olarak kullanılabilir. Bu sözcükleri, adlaşmış sıfatlarla (bilgi yelpazesi.net) karıştırmamak gerekir.

Yönetici insanlar, insan ilişkilerinde başarılıdır.

Yöneticiler, insan ilişkilerinde başarılıdır.

Bu cümlelerin birincisinde “yönetici” sözcüğü, “insanlar” adını nitelediği için sıfat görevindedir. İkinci cümledeki “yöneticiler” sözcüğü ad olarak kullanılmıştır; ama adlaşmış sıfat değildir.

Futbolcular, disiplinli kişilerdir.

Yarın ailece yazlığa gideceğiz.

Bu cümlelerde geçen “futbolcu, yazlık” sözcükleri gerektiğinde sıfat olabildiği halde (futbolcu kişiler, yazlık ev) bu cümlede ad olarak kullanılmıştır; ama adlaşmış sıfat değildir.

Uyarı: Adlaşmış sıfattan sonra bir ad geldiğinde anlam karışıklığı ortaya çıkıyorsa bu adlaşmış sıfattan sonra virgül (,) getirilir.

Hasta, çocuğu yanına çağırdı.

Bu cümlede “hasta” sözcüğü bir kişiyi karşılayarak adlaşmıştır. Bu sözcükten sonra “çocuk” adı geldiğinde virgül konulmazsa “hasta” sözcüğü “çocuk” adının sıfatı olmaktadır. Bu yüzden “hasta” sözcüğünün adlaşmış sıfat olması için bu sözcükten sonra virgül (,) konmalıdır.

UNVAN SIFATLARI

Kişilerin meslek, rütbe, makam gibi sosyal statülerini belirten sözcüklerdir. Unvan sıfatları, adların önüne de sonuna da gelebilir.

Yüzbaşı Cemil, Hakkı Çavuş, Hatice Teyze, Naciye Hanım…

Dün Doktor Kemal Bey bize geldi.

Bu cümlede “Doktor, Bey” sözcükleri; beraber kullanıldıkları “Kemal” özel adını belirttiği için unvan sıfatıdır.

Ayşe Hemşire, hastalarla yakından ilgilendi.

Bu cümlede “Hemşire” sözcüğü; beraber kullanıldığı “Ayşe” özel adını belirttiği için unvan sıfatıdır.

Uyarı: Özel adla birlikte kullanılmayan unvan sözcükleri, küçük harfle başlar ve unvan sıfatı görevinden çıkar.

Dün doktor, hastaneye uğramamış.

Bu cümlede “doktor” sözcüğü özel bir adla birlikte kullanılmadığı için unvan sıfatı değildir ve bu yüzden küçük harfle başlar.

Uyarı: Özel bir adla kullanılan; ama akrabalık ilişkisi belirten unvan sözcükleri, küçük harfle başlar ve unvan sıfatı görevinden çıkar.

Salih, bugün Ayşe teyzesine gidecekmiş.

Bu cümlede “teyze” sözcüğü özel bir adla birlikte kullanıldığı halde akrabalık anlamı taşıdığı için unvan sıfatı değildir ve bu yüzden küçük harfle başlar.

KÜÇÜLTME SIFATLARI

Sıfat olan sözcüğün anlamında küçültme ya da daralma, “-cik,-ce, (-ı)msı, (-ı)mtırak” ekleri ile yapılır.

Bu eklerin getirilmesi ile oluşan sıfatlara küçültme sıfatları denir.

“Küçük bir evleri vardı.”

cümlesinde “küçük” sıfattır ve kendinden sonra gelen ismin niteliğini belirtmektedir.

“Küçücük evleri vardı.”

cümlesinde “-cik” eki almış “küçücük” sözcüğü de niteleme sıfatıdır. Buradaki “küçücük” sözcüğün “küçük” sözcüğünden farkı, eklendiği ismin anlamında küçültme yapmış olmasıdır.

Küçük ev – küçücük ev

“Ekmek ayvasının ekşimsi bir tadı vardı.”

“Üzerine mavimtırak bir ceket giymişti.”

“Masada kalınca bir kitap duruyordu.”

Yukarıdaki cümlelerdeki koyu renkli sözcükler küçültme sıfatıdır.

PEKİŞTİRME SIFATLARI

Sıfatlarda pekiştirme, yani anlamın kuvvetlendirilmesi iki şeklide yapılır:

1. Yol: Sıfat olan sözcüğün ünlüye kadarki ilk hecesi alınır, daha sonra “m, p, r, s” harflerinden uygun olanı getirilir. En son da sıfat olan sözcük tekrar yazılır.

“temiz” sözcüğü üzerinde uygulayalım:

Te – r – temiz = tertemiz

“Çocuklar bembeyaz elbiseler giymişlerdi.”

“Dümdüz yolda ilerliyorduk.”

“Şöyle yemyeşil çimenlerin üzerine uzansam!”

cümlelerinde koyu renkli sözcükler pekiştirme sıfatıdır.

2. Yol: Sıfat olan sözcüğün tekrar edilmesi ile yapılır. Örneğin “çeşit” sözcüğünü ele alalım. Bu sözcük tekrar ederek bir ismi nitelediğinde pekiştirme sıfatı olur:

“Çeşit çeşit meyveler vardı masada.”

Bu cümlede koyu renkli sözler pekiştirme sıfatıdır.

“Bahçede uzun uzun ağaçlar vardı.”

“Derin derin ırmaklar aşarak geldik.”

Kurallı birleşik sıfat nedir ve örnekleri?

Bu duruma örnek olarak kurallı birleşik sıfat örnekleri verirsek; güzel göz-lü köpek, büyük yaprak-lı çiçekler, uzun boy-lu çocuk, küçük pencere-li ev… Görüleceği üzere bu durumda aslen isim kökenli olan bir kelime -lı eki alarak sıfat haline dönüşerek, önündeki sıfatla birlikte kurallı birleşik sıfat oluşturmaktadır.

Cümlede sıfat nedir?

Sıfat ya da ön ad; isimlerin ya da diğer sıfatların önüne gelerek onları miktar, sıra, konum, renk, biçim, bıraktığı izlenim gibi çeşitli yönlerden tanımlayan, tarif eden kelime türü. Sıfatlar genellikle diğer sıfatlardan veya isimlerden önce gelir.

Sıfat nedir çeşitleri nelerdir 6 sınıf?

İsmi farklı yönleriyle niteleyip yani özelliklerini gösterip onları çeşitli açılardan belirten sözcüklere sıfat denir. Sıfatlar isimleri renk, şekil, biçim vb. durumlarla niteler. Konuya ayrıntılı olarak girmeden, sıfatların özelliklerini vurgulamamız gerekiyor. Sıfatlar hiçbir zaman çekim eklerini almazlar.

Türemiş sıfat nedir ve örnekler?

İsim ya da fiil köklerine getirilen yapım ekleriyle oluşturulmuş sıfatlara, türemiş sıfat denir. 1- O kitabın bende ”on yıllık” hatırası vardı. 2- ”Yetmiş yıllık” hayatına çok büyük acılar sığdırmış olmalı.

Kurallı birleşik yapılı sıfat nedir?

En az iki sözcükten oluşan ve nesne ya da isimlerin çeşitli özelliklerini niteleyen kelimelere kurallı birleşik sıfat denir. Anlamca kaynaşmış sıfatlardan farkı ayrı yazılmalarıdır. Bu sıfatlar iyelik eki (-lı -li) alarak oluşturulur.

Birleşik sıfat nedir örnekler?

Yapısında birden fazla kelime barındıran sıfatlardır. Külyutmaz öğretmen, mirasyedi gençler, boşboğaz insanlar, boğazına düşkün adam, birtakım sorunlar, cana yakın çocuk… Anlamca kaynaşmış sıfatlardır.

Ne sözcüğünün sıfat olarak kullanımı?

Not: “ne” kelimesi sıfat, zarf ve zamir olarak kullanılabilir. ] Zarflarla ve edatlarla anlam kuvvetlendirilebilir: çalışkan>arı gibi çalışkan>arı gibi çalışkan çocuk. güzel>Cennet kadar güzel>Cennet kadar güzel vatan.

Sıfat nasıl anlaşılır?

Sıfat varlıkları daha iyi anlatmaya ve tanıtmaya yarayan sözcük ve sözcük gruplarıdır. Sıfat olan sözcükler isimlerin önüne gelmektedir. İsimlerin durumunu, rengini, şeklini, boyutunu ve sayısını belirtmektedirler. Bu nedenle de nesnelerin en doğru şekilde anlatılmasında oldukça etkili olmaktadırlar.

Sıfat nedir 6 sınıf türkçe?

Öznelerin durumunu, nesnelerin rengini ya da biçimini anlatmak için kullanılan ön adlara sıfat denir. Sıfatlar, niteleme ve belirtme başta olmak birçok türe ayrılır.

Birleşik sıfat nedir örnek?

Adlaşmış sıfat ne demek?

Niteleme sıfatları, çekim eki alarak veya almadan, niteledikleri ismin yerine geçecek şekilde kullanılabilir. Bu sözcüklere “adlaşmış sıfat” denir.