Bitkilerde Göztaşı Nasıl Kullanılır

Halk arasında bakır sülfat bileşiği göztaşı ya da göktaşı ismi ile bilinir. Gözyaşının susuz hali gri tonlarına sahip bir renk almasına rağmen, en bilinen pentahidrat formu, mavi renge sahiptir. Bakır sülfatın parlak mavi renk alması hidrasyon suyundan kaynaklanır. Kristal yapı alevde ısıtıldığında su kaybeder ve yapının gri renge beyaz renge döner.

Göztaşı Nedir?

Göztaşı, bakır sülfat kimyasalının kullanımı yaygın olan ismidir. Bu kimyasal, doğada saf haliyle bulunabilir. Farklı kimyasal maddelerle karıştırılarak çeşitli endüstrilerde kullanılabilir. Mavi renk tonuna sahip madde, çoğunlukla toz formundadır.

Nerede Kullanılır?

• Halk arasında göztaşı olarak bilinen kimyasal, meyve yetiştiriciliği ile geçimi sağlayan kişilerin sıklıkla kullandığı bir ilaç çeşididir. Göztaşı su ile karıştırılır ve ağaçlara püskürtülür. Böylece, ağaçlar hastalıklardan korunur. Rengi mavi tonlar alabildiğinden göktaşı adıyla da bilinir.
• Kültür balıkçılığı sektöründe de kullanılır.
• Ekoparaziter bazı rahatsızlıklarda haricen dezenfektan olarak kullanılır ve spor faaliyetini önleyici etkisi de bulunur.

Göztaşı Ne İşe Yarar?

Gelelim” Bakır sülfat (göztaşı) ne işe yarar?” sorusuna. Göztaşı küprik sülfat olarak da bilinen kimyasal maddedir. Doğada farklı formlarda bulunabilen madde, günlük yaşamda yoğunlukla tarım alanında ilaçlama için kullanılır. Kireç ile buluştuğunda bordo bulamaç; sodyum karbonat ile karışımı halinde burgonya bulamacı olarak adlandırılır. Bağlarda ve meyve bahçelerinde özellikle mantar hastalıkları ile mücadele için kullanılır.

• Su borularında sıklıkla karşılaşılan problemlerden biri olan sucul bitkilerin köklerine kullanılır.
• Yosun giderici özelliği ile yüzme havuzlarında temizleyici madde olarak tercih edilir.
• Akvaryumda bulunan salyangozları temizlemek amacıyla da kullanılabilir.
• Gıda güvenliği adına oldukça riskli olan ve koli basili ismiyle bilinen bakterilerin büyümesini önlemede de etkilidir.
• Tarıma katkısının dışında elektrik ve ısı iletkenliği sağladığı için elektrik üretiminde kullanılır.
• Ticari olarak sıklıkla kullanılan maddelerden biri olan bakır sülfat, suni ipek yapımında tercih edilen kimyasallardan biridir.
• Fonksiyonel olması sayesinde boya, deri ve ahşap ürünlerin yapımında da kullanımı artış gösterir.

Bordo Bulamacı Nedir?

Bordo bulamacı, göztaşı ve kireç birleştirilerek hazırlanan bir karışımdır. Funyal ve bakteriyel hastalıklara karşı koruma amacıyla kullanılan bir tarım ilacıdır. Özellikle sonbaharda hasat işlemi sonrasında ve ilkbaharda çiçeklerin uyanma sürecinden önce bordo bulamacı uygulanmalıdır. Bu ilaçlama ile gelecek yıl olması muhtemel hastalıklara karşı etkin ve ekonomik bir mücadele gerçekleştirilmiş olunur.

Göztaşı Faydaları

Sıklıkla bordo bulamacı hazırlamak amacıyla kullanılan göztaşının özellikle tarım sektöründe birçok faydası bulunur. Bordo bulamacı kullanıma hazır durumda satın alınabileceği gibi, göztaşı bakır sülfat ve kireç ile karışım hazırlanıp da kullanılabilir.

• Uygulama, çiçeklenmeyi birkaç gün geciktirir. Bu durum, ağacın olumsuz hava koşullarına ve don riskine karşı dayanıklılığını artırır.
• Elma ağacında karaleke, şeftali ağacında yaprak kıvırcıklığı, zeytin ağacında halkalı leke, sert çekirdekli meyvelerde yaprak delen, domates ve bağlarda mildiyo gibi hastalıkları önlediği için ruhsatlandırılmıştır.
• Sert ve yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında ve zeytinde, çeşitli kök çürüğü hastalıklarına karşı köklere uygulanması da tavsiye edilir.

Göztaşı Zararları

Göztaşı faydalarının yanı sıra zararları da bulunur. Bakır, doğada sıklıkla bulunan temel elementlerden biridir. Bitkide ve toprakta gereğinden fazla bulunması zararlı olabilir.

• İnsanlar bakır sülfat kimyasalını göz, cilt ve solunum yoluyla bünyelerine alabilir.
• Bakır sülfat oldukça güçlü tahriş etkisi bulunan bir maddedir.
• Bakır sülfat zehirlenmelerinde beyin, mide, böbrekler, bağırsak ve karaciğerde yaralanma meydana gelebilir.
• Kullanımı organik tarımda izin verilen bu maddenin, kullanımı ile ilgili bir sınırlandırılma yoktur.
• Faydalı bir madde olmasına karşın çok sık aralıklarla kullanılması toprakta birikme yapmasına sebep olabilir. Bu sebeple, bakır içeren ilaçları kullanmadan önce yaprak ve toprak analizi yapılması tavsiye edilir. Toprakta ve bitki yapraklarında bakır düzeyi idealse ekstra ilaçlama yapılmamalıdır.

Bordo Bulamacı Nasıl Hazırlanır?

1000 Litre %2’lik Bordo Bulamacı için Gerekli Malzemeler:

• 20 kilogram bakır sülfat
• 20 kilogram sönmüş kireç
• 60 litrelik 2 adet plastik kova
• Boyu yaklaşık 1 metre olan 2 tane ağaç sopa

Öncelikle 20 kilogram sönmüş kireç plastik kovaya konur ve üzerine su ilave edilir. Karıştırma işlemi karışım ayran kıvamı alana kadar sürdürülür. Aynı şekilde 20 kilogram bakır sülfat ayrı bir plastik kovada su ilavesi ile karıştırılarak 60 litreye tamamlanır. İlaçlama tankı deposuna bir miktar su konur. Örneğin; tank 1 tonluksa 100 ile 200 litre su miktarı idealdir. Sonrasında sönmüş kireçli su, tank süzgecinden geçirilir. Devamında tank deposunda göztaşı çözeltisi süzgeçten geçirilir. Yavaş bir şekilde karıştırarak mavi renge sahip bulamaç elde edilir. Su ilavesi ile tank doldurulur.

Bordo Bulamacı Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Tarımda göztaşı kullanımı yaygınlaşması bazı önlemlerin gerekliliğini de ortaya koyar. İlk kez bu uygulama ile ağaçlarını korumak isteyen yetiştiriciler ‘‘Göztaşı sağlığa zararlı mı?’’ sorusuna cevap arar. Göztaşı, yapı itibariyle insan sağlığını olumsuz etkileyen bir maddedir. Fakat kullanım işlemleri sırasında önlemler alınarak bu zarardan korunmak mümkündür.
• Bordo bulamacı uygulaması esnasında koruyucu elbise giyilmeli ve mutlaka maske takılmalıdır. Bakırı solumak ciğerlere zarar verebilir.
• Kullanım sırasında daha çok temas halinde olduğundan ellerde de bahçe eldiveni kullanılması tavsiye edilir.
• Göze temas halinde bol su ile yıkanmalı ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
• Cilt ile teması halinde bekletilmeden bol su ile yıkanmalıdır. Tahriş durumuna göre sağlık kuruluşuna başvurulabilir.
• Olası yutma halinde kişi hemen kusturulmalı ve acilen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
  
  

ANASAYFAYA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ

Bitkilerde (Meyve Ağaçlarında) Kullanmak üzere hazırlanan Bordo Bulamacı

%2’lik Bordo Bulamacının  Hazırlanışı (1.000 Litre) İçin Gerekli Madde Ve Malzemeler:

·       Bakır Sülfat: 20 kg 

  sönmüş   kireç  : 20 kg   sönmüş   kireç   (veya 10 kg   sönmemiş kireç ),

·       2 adet plastik kova:50-60 litrelik 

·     Ağaçtan iki adet sopa.Yaklaşık 1 m

a)    20 kg   sönmüş kireç (veya sönmemiş kireç)  bir plastik kovaya konur ve üzerine bir miktar temiz su ilavesiyle karıştırılarak ayran kıvamına getirilir.

b)    Benzer şekilde 20 kg Bakır sülfat (göztaşı) ayrı bir plastik kovaya konur ve üzerine bir miktar temiz su ilavesiyle karıştırılarak 50 litreye tamamlanır.

c)    İlaçlama tankı (örneğin; 1 tonluk) deposuna bir miktar su (100-200 litre) konur. Bunun üzerine  önce hazırlanan sönmüş kireçli su  tankın süzgecinden geçirilerek boşaltılır. Daha sonra ilaçlama tank deposuna hazırlanan göztaşı çözeltisi yine tank süzgecinden geçirilerek yavaş yavaş boşaltılırken bir yandan da devamlı karıştırılırak açık mavi renkli bir bulamaç meydana gelir.

İlaçlama tankı su ilavesiyle 1.000 litreye tamamlanır. %2 lik 1.000 litre ,bordo bulamacı hazırlanmış olur.

Yararlı Bilgiler

Bakır Sülfat Kullanım Alanları

Yem ve yem katkı sektöründe:
Bakır iz element olarak birçok enzimin yapısında koenzim yada aktivatör olarak ve alyuvarların yapısında yer alır. Daha çok karaciğer, kalp, böbrek ve beyinde bulunur. Bu yönü ile hayvanlarda büyüme ve gelişmeye katkı salar immun sistemi destekler. Suda kolay çözünür. Bakır vücutta; Kemik oluşumu, doku gelişimi, keratinizasyon , doku pigmentasyonu, lipid, enerji ve protein metabolizmasında etkilidir. Demirin bağırsaklardan emilimi ve dokulardan plazmaya mobilizasyonunda demirin hemoglobin oluşumunda kullanılabilmesi ve dolayısıyla eritrosit yapımı için gereklidir. Bakır antioksidan enzim üretiminde ve beyaz kan hücrelerinin olşumuna katılması sebebi ile immun sistem için de gereklidir. Bakır, kanın oluşumu, bağ doku metabolizması, yeni doğanlarda myelinin oluşması, kemik şekillenmesi, deri veya kıl renginin oluşmasında rol oynar.

Hayvan sağlığı:
Çiftlik girişlerindeki ayak banyoları; Bakır tırnaktaki keratin oluşumunu ve sertliğini destekleyen bir mineraldir. Tırnak sağlığını korumada, tırnağın dayanıklılığını artırmada ve ayak hastalıklarını tedavisinde oldukça etkilidir. Çiftlik girişlerine hazırlanan banyolara genellikle %5lik Bakır sülfat çözeltisi hazırlanır.  

Tarım sektöründe:
Bakır sülfat tarım sektöründe fungisit (mantar öldürücü) olarak kullanılır. Meyve ağaçlarında, üzüm çubuklarında kullanılmak üzere hazırlanan  Bordo Bulamacının en önemli bileşenidir.

Bakır sülfat gübre olarak kullanıldığında bitkilerin klorofil sentezinde (yeşil renk pigmenti) etkin rol oynar. Bakır bitkilerin protein sentezine katkı sağlar. Tahıllarda bakır noksanlığında başak oluşumu zayıflar.

Elektroliz:
Elektroliz yöntemi için bakır tozu üretiminde elektrolitik olarak kullanılır.

Boya:
Genellikle belirli boyaların yeşil renk tonlarını vurgular.

Tıp:
Bakır sülfat, bu sektörde bir kusturucu olarak kullanılmaktadır.

Diğer:
Bakır sülfat okullarda bakır kaplama deneylerinde kristallerin görünebilir bir hal almasını sağlamak için kullanılmaktadır. Çözelti formunda parazit enfeksiyonlar için balıkçılık sektöründe kullanılmaktadır.

Bordo Bulamacı; bakır sülfat ve kireç ile yapılarak tarım sektöründe mantar ilacı olarak kullanılmaktadır. Bitkilerde (özellikle meyve ağaçları) kullanımı oldukça önemlidir. Bitkilerin bakır ihtiyaçlarını karşılamada başarılı bir gübre çözümüdür. Bildiğiniz gibi bitkiler içerdikleri klorofil sayesinde kendilerini beslerler ve büyütürler. İşte yeşil renkli bu pigmentin sentezi için bakır vazgeçilmez bir unsurdur. Klorofil sentezi bitkinin fotosentez verimliliğinde ve dolayısıyla yetiştirilme amacındaki veriminde belirleyici bir rol oynar. Bakır ayrıca bitkide protein ve vitamin oluşumunu sağlar.

Bordo bulamacının ana maddesi özellikle halk arasında göztaşı olarak da bilinen bakır sülfattır. Zira patojenlere karşı esas toksik madde bakır iyonlarıdır. Fakat asit karakterli bakırın pH’ sını nötürleştirerek fitotoksik etkiyi gidermek amacıyla bulamaca sönmüş kireç eriyiği de katılır. Özetle; BB olarak da bilinen bu bulamaç, göztaşı (bakır sülfat % 98) ve kireç kullanarak hazırlanan bir karışımdır. Hazır olarak temin edilebileceği gibi, hazırlanarak da kullanılabilir. Eğer hazır olarak temin edilecekse kullanma dozunun önceden bilinmesi gerekir.

Bakırın asidik bir yapısı olduğundan dolayı hazırlarken metalik kaplar kullanmak uygun olmaz. Mümkünse ahşap, mümkün değilse plastik kap tercih etmek gerekir. Elde edilen bulamacın mavi renkli, nötr yada bazik karakterli olması tercih edilir. Daha önce de söylediğimiz gibi asitlik seviyesini ayarlamak için kireç kullanılır. Kireç yeteri kadar koyuldu mu? Bunu anlamak için passız bir çivi (4-5 cm uzunluğunda olabilir) bulamaca batırılır ve yaklaşık 5 dakika bu şekilde bekletilir. Sonra bulamaçtan çıkarılan bu çiviye dikkatle bakılır; üzerinde herhangi bir leke oluşmamışsa bulamaç kıvamındadır. Fakat kıvamında değilse, çivi üzerinde esmerimsi kırmızı leke oluşur ve böyle bir durumda bulamaca biraz daha kireçli su eklemek gerekir.

Bordo bulamacı kesinlikle başka zirai ilaçlarla karıştırılarak uygulanmamalıdır. Bulamaç hazır edildikten sonra ve kullanmadan önce mutlaka süzülmelidir. Aksi takdirde içerisindeki taş veya tortular ilaçlamada kullanılan alete zarar verebilir. İlaçlamaya ağacın üst dallarından başlayarak alta doğru tüm gövdeyi kapsayacak şekilde devam edilmelidir. Öyle ki kuru hiçbir yer kalmamalıdır ama ilaçlama esnasında aşırıya da kaçmamak gerekir.

İş bittikten sonra ilaçlama aleti temizlenmelidir. İçerisinde bulamaç kalmamalıdır. Ayrıca ilaçlama yapılacağı zamanki hava koşulları çok önemlidir. Eğer yağmur beklentisi varsa ilaçlama yapılmamalıdır. Çünkü ilaçlamadan sonra yaklaşık 10 saat süre içerisinde yağmur yağacak olursa ilaç gerekli etkiyi yapamadan yıkanmış olur. Böyle bir durumda da ilaçlama işini tekrar etmek gerekir.

Bu ilaçlama işinin en uygun zamanı son baharda yaprakların çoğu döküldükten sonra ya da ilkbaharda henüz gözler patlamadan/uyanmadan hemen öncedir.

Feyza YALÇIN

Kimyager

Kaynaklar:

https://www.kimyaborsasi.com.tr/

http://apelasyon.com/