Yüksek Lifli Yiyecekler" width="" height="" src="monash.pw?feature=oembed" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen>
Probiyotik eczaneden alınabildiği gibi doğal olarak bazı besinlerin içerisinde de bulunmaktadır. Bu besinler ayran, yoğurt, turşu, bitter çikolata, peynir ve kefirdir. Hem ishalden korunmak hem de ishali kesmek için tüketilmesi önerilir. İshalken asitli içeceklerden uzak durulması önerilir.
Bir fincan kakao veya bir kibrit kutusu büyüklüğünde bitter çikolata mikrobik ishale karşı yararlı olup barsaklarda ishale neden olan mekanizmayı engeller.
Çikolatanın 10 faydası arasında ilk madde: çikolata bağırsakları çalıştırır! Çikolatanın ana maddesi kakaodur ve kakao çekirdeği lifli bir gıdadır. Bu sebeple bağırsakların çalışmasını sağlar.
İshali olan hastaya posasız ve yağsız gıdalar verilmeli. Kuru yemiş, çikolata ve kızartma gibi gıdalardan uzak durmalı. Yağsız makarna, pirinç lapası, haşlanmış patates, haşlanmış yağsız et ve tavuk, yağsız ızgara köfte hastalara tedavi sırasında önerilir.
İshal olan kişilerin kullanması gereken doğru besinler kabuksuz elma, havuç suyu veya taze havuç, muz, pirinç lapası, pirinç çorbası veya pirinç suyu, patates haşlama veya püresi, yoğurt ve ayrandır. İshale iyi gelen bir diğer yöntem ise limonlu kahve yöntemidir.
Çikolata: Az lif ve şeker içermesi nedeniyle çikolata, kabızlık yapan en önemli gıdalardan birisidir.
Örneğin ayran yoğurt, kefir, bitter çikolata, turşu ve peynir probiyotik kaynağıdır ve tüketildiğinde kabızlık geçebilir.
Kabızlık nasıl geçer probiyotik bağırsak sağlığı için çok önemlidir. İlaç olarak eczanelerden alınabildiği gibi besinlerle de vücuda alınabilmektedir. Örneğin ayran yoğurt, kefir, bitter çikolata, turşu ve peynir probiyotik kaynağıdır ve tüketildiğinde kabızlık geçebilir.
İshal, normalden daha sık tuvalete çıkma ve dışkının sıvı, gevşek bir şekilde çıkarılması ile karakterize bir bağırsak bozukluğu rahatsızlığıdır. Genellikle kısa süre zarfında geçen ishal, zaman zaman altta yatan başka rahatsızlıkların ya da kullanılan ilaçların yan etkisi sebebiyle akut ishal veya kronik ishal olarak, meydana gelebilir. Bunun dışında hayat döngüsü içerisinde herkesin en az bir kere yaşayabileceği ishal, genellikle tedavi gerektirmeyen, sık su içilmesiyle ve doğru gıdaların tüketimiyle tıbbi bir tedavi gerektirmeden önlenebilecek bir rahatsızlıktır. İshale ne iyi gelir sorularının cevaplarını yazımızın detaylarında bulabilirsiniz.
İshal gün içinde normalden daha sık, daha sulu ve gevşek dışkının çıkarılması ile meydana gelen bağırsak sorunudur. İshal ya da diğer adıyla diyare, genellikle birkaç gün kadar kısa süren ve tedavinin gerekmediği bir rahatsızlıktır. Fakat ishal, akut (aniden ve kısa süreli) ya da kronik (uzun süreli) olabilmektedir. Bunun dışında anne sütü tüketen bebeklerde ve bulaşıcı hastalıklar sonucu da kişide ishal görülebilmektedir.
Akut ishal, dışkının normalden daha sık ve sulu gelmesi durumunun birkaç gün devam etmesiyle oluşur. Virüs kaynaklı ya da bakteriyel bir enfeksiyon sonucu oluşabilir. Gıda zehirlenmeleri de akut ishale sebep olabilmektedir.
Kronik ishal ise haftalarca devam edebilen ishali tanımlar. Kronik ishalin altta yatan sebepleri arasında bağırsak hastalıkları veya bağırsak bozuklukları olabilmektedir. İrritabl bağırsak sendromu, sürekli enfeksiyon, inflamatuar bağırsak hastalığı, çölyak vb. bağırsak hastalıkları da ciddi rahatsızlıklar kronik ishal oluşumuna örnek verilebilir.
İshal eşliğinde çocuklarda görülebilecek bazı belirtiler mevcuttur. Bunlar: karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, ateş olarak sıralanabilir. Rahatsızlık süresince dehidrasyonun yani vücudun kaybettiği sıvının, telafi edilmesi yani rehidrasyon yapılması gerekmektedir. Tedavi sürecinin planlı ve düzenli işlemesi ishalin uzunluğuna ve nedeni bağıl olarak değişkenlik gösterebilir.
Özellikle yenidoğan dönemindeki bebeklerde görülen ishal dehidrasyon oluşturabileceği için dikkatli olunması gerekmektedir. Küçük çocuklarda ve bebeklerde ishalle beraber bu belirtiler görülüyorsa dehidrasyon oluşumu söz konusudur:
Hava sıcaklıklarının artışı besinler üzerinde bakteriyel enfeksiyonların kolay ve hızlı bir şekilde üremesine zemin hazırlamaktadır. Besinlerin saklanma koşullarına göre mikropların ve bakterilerin üremelerinde ve ürettikleri toksinlerde artış görünmektedir. Bu enfeksiyon içeren besinler tüketildiğinde ishal meydana gelmektedir. Bu yüzden uzun süre dışarıda açık bir şekilde beklemiş olan gıdaların tüketilmemesi gerekmektedir. İshalin en sık gözlenen nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
İshal kendi kendine düzelebilen bir bağırsak bozukluğu olarak açıklanabilir. Fakat kendiliğinden düzelse bile birkaç günden uzun sürmesi durumunda bazı belirtiler eşliğinde hastalığın daha ciddi bir hal alması söz konusu olabilir. Belirtileri görülen şu durumlar halinde bir doktora başvurulması gerekmektedir:
Dehidrasyon yani su kaybı ishalin en belirgin ve önemli semptomlarından biridir. Dehidrasyonun aşırı susamak, ciltte ve ağızda kuruluk, koyu renkte idrar, daha az idrara çıkmak ya da hiç çıkamamak, halsizlik ve baş dönmesi gibi belirtileri bulunmaktadır. Dehidrasyonun özellikle çocuklar ve bebekler için tehlikeli olmasının yanı sıra yaşlılar için diyabet, böbrek yetmezliği ve bağışıklık sistemi hastalıkları yani direnci düşük bağışıklık sistemine sahip kişilerce ciddi sonuçlar doğurabilmektedir.
İshale ne iyi gelir, ishal bir tedaviye gerek kalmadan birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Bu süreçte vücudun yeteri kadar sıvı almış olması önem taşır. İshalin daha uzun sürdüğü durumlarda sağlık kuruluşuna başvurulması halinde hekim ilaç reçetesi verebilir. İshale bakteri ya da parazit sebep olmuşsa antibiyotikler tedaviye yardımcı olabilir. Eğer ishale virüs sebep olmuşsa antibiyotiklerin tedaviye yönelik bir etkisi olmayacaktır. İshal esnasında vücutta ciddi su kaybı olduğu için kaybedilen su ve minerallerin tedavi sürecinde geri kazanılması önemlidir. İshale ne iyi gelir; sıvı içmek kişinin midesinde rahatsızlık yaratıyorsa, kusmaya neden oluyorsa sıvı damardan serum ile verilebilir.
Bazı ilaçlar yan etki olarak ishal yapabilir. İshale bir antibiyotiğin neden olması durumunda bir hekime başvurulması ardından ilacın dozajında düşürülme yapılabilir ya da ilaç değişikliği yapılabilir. Bu sebeple ishal şikayetiyle hekime başvuruluyorsa kullanılan ilaçların muhakkak hekime söylenmesi gerekmektedir.
Öte yandan İshale neden olan başka tıbbi rahatsızlıklar varsa bunların tedavi edilmesi gerekebilir.
İshali kesebilecek ve ishale iyi gelecek bazı öneriler şu şekilde sıralanabilir:
Akut İshal Genellikle gün süren ve kendiliğinden iyileşen ishal türüdür. Sıklıkla görülen bir rahatsızlıktır. Sürekli İshal hafta arası sürebilmektedir. Kronik İshal En az 1 ay sürebilir. Belirtileri devamlı seyredebilir ya da zamanla iyileşip tekrar oluşabilir.
İshale iyi gelen diğer yiyecekler şu şekilde sıralanabilir: - Elma - Muz - Haşlanmış patates - Havuç - Pirinç lapası - Leblebi İshale iyi gelen bitki çayları şunlardır: - Adaçayı - Nane - Papatya - Asma yaprağı - Biberiye - Karanfil kökü
İshal yapan yiyecekler şu şekilde belirtilebilir: - Sarımsak - Karpuz - Yoğurt - Kavun - Soğan - Baharatlı yiyecekler - Kızartma türleri ve yağlı yiyecekler - Kefir - Fast food - Yeşil yapraklı sebzeler ve lifli gıdalar
Dışkının su gibi olması bağırsakların sıvı emilimini etkili bir şekilde yapamamasından kaynaklıdır. Bu durum dehidrasyona yani yüksek su kaybına sebep olabileceğinden dolayı ishalin su gibi olması durumunda ve gün içerisinde en az üç kere tuvalete çıkarak oluşması durumunda ciddi sonuçlara sebebiyet verebileceği için bir hekime başvurulması gerekmektedir.
Güncelleme Tarihi: 22 Kasım
Yayınlama Tarihi: 01 Mart
Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
Yaz ishallerinde sıklıkla karşılaşılan durum hava sıcaklığı yüzünden bakterilerin hızla çoğalarak su veya besini kirletmesidir. Genelde kirlenmiş suların içilmesi veya bu sularla yıkanmış meyve ve sebzelerin yenilmesi yaz ishallerinin başlangıcını oluşturur. Özellikle durgun sularda, kanalizasyonun karıştığı sularda, iyi ilaçlanmamış içme ve kullanma sularında mikroplar uzun süre yaşayarak, çoğalır. Bu suların içilmesi veya böyle sularla bulaşıkların yıkanması risklidir. Diğer taraftan pişirildikten sonra buzdolabına konmayı unutulmuş yemekler, çiğ sebzelerle hazırlanmış iyi yıkanmamış salatalar ve meyvelerin tüketilmesi sonucu da ishal yapan mikroplar, ağız yoluyla alınarak insanların bağırsaklarına ulaşır.
İshal, dışkının sıklığında, miktarında ve hacminde artma olarak tanımlanabilir. Günde üç veya daha fazla sulu dışkılama ishal kabul edilir. İshal durumunda bağırsak hareketleri artar, normal süreden daha kısa aralıklarla dışkılama meydana gelir, dışkı şekilsiz, yumuşak ve sulu bir görünümde olur.
Su kaybının sonuçları
İshal döneminde vücuttan aşırı su ve elektrolit kaybı olacağı için kişide dehidratasyon (vücudun susuz kalması), deri tonusunda azalma, ani kilo kaybı, halsizlik, kansızlık, kalp ritm bozuklukları, böbrek yetmezliği, şuur bozuklukları, karın ağrısı, karında burkulma, iştahsızlık, iltihabi durumlarda bu bulgulara ek olarak ateş ortaya çıkar. Ayrıca cildin soluk bir renk alması ve kuruması, göz çukurlarının belirginleşmesi su kaybının sonuçları arasındadır.
Genel olarak mikrobik kaynaklı ishaller için ilaç tedavisi gerekmektedir. 24 saatten fazla süren ishallerde en yakın sağlık merkezine başvurulması gerekmektedir. Sıvı ve elektrolit kaybının az olduğu durumlarda, hastaya ishal için uygun bir diyet verilerek tedavisi yapılır. Ancak aşırı su ve elektrolit kaybı varsa ya da ağır dizanteri halleri, kolera şüphesi olanlar varsa mutlaka hastaneye yatırılmalı ve kaybedilen su ve elektrolitlerin yerine konması amacıyla serum verilmelidir, daha sonra ishale neden olan ilaçlar saptanıp uygun ilaç ve diyet tedavisi yapılır.
İshal diyetinin temel amaçları
* Bireyin kaybettiği su ve elektrolitin yerine konması
* Bireyin enerji ve besin öğeleri gereksinimlerinin karşılanması
* Bağırsakların çalışma hızını artıran posalı besinlerin azaltılması
* İshali olan kişilerin posasız ve yağsız besinleri tüketmesi gerekmektedir. Posa içeriği yüksek çiğ sebze ve meyveler, kuru baklagiller, tam tahıl ürünlerinden bu dönemde uzak durulmalıdır. Ayrıca kuruyemişler, şeker ve şekerli yiyecekler, çikolata, yağlı yiyeceklerden (kızartmalar, mayonez, tereyağ, kaymak vb) kaçınılmalıdır. Bu dönemde kızartma yerine haşlama ve fırında pişirme yöntemleri uygulanmalıdır. Acılı ve fazla baharatlı besin tüketilmemelidir. Sucuk, salam, pastırma gibi şarküteri ürünlerinden kaçınılmalıdır.
* Yağsız makarna ve pirinç pilavı, pirinç lapası, yayla çorba, yağsız beyaz peynir, yoğurt, kabuksuz elma, muz, şeftali, havuç, haşlanmış patates-patates püresi, haşlanmış yağsız et ve tavuk, yağsız ızgara köfte tüketilebilir. Ayrıca tuzlu ayran, taze sıkılmış meyve suları (elma, şeftali, kızılcık v.b.), açık çay ve bol bol temiz- güvenilir su içilebilir.
* Hastalık boyunca evde istirahat edilmelidir.
İSHAL DURUMUNDA UYGULANABİLECEK ÖRNEK LİSTE
Gün boyunca bol su içilmesi önemlidir
KAHVALTI:
Şekersiz çay (şeker bakteri üremesini artırır)
1 -2 dilim az yağlı beyaz peynir (yağ bulantıya sebep olabilir ve dışkılamayı artırabilir)
dilim beyaz ekmek
KUŞLUK:
bardak tuzlu ayran
1 porsiyon meyve (elma, muz veya şeftali-kabuksuz olmalıdır)
ÖĞLEN:
Haşlanmış veya fırınlanmış et (yaklaşık 3 -4 köfte kadarg)
1 tabak pirinç pilavı veya makarna (az yağlı)
1 kase yoğurt (g-az yağlı)
1- 2 dilim ekmek
İKİNDİ :
bardak tuzlu ayran
1 adet galeta ve yağsız peynir
AKŞAM :
1 kase yoğurtlu pirinç çorbası
1 tabak yağsız patates püre
1 kase yoğurt
1 -2 dilim ekmek
GECE :
porsiyon meyve
İshallerin önüne geçilebilmesi için;
1- Kişisel temizliğe dikkat edilmeli, Eller daima temiz tutulmalıdır. Dizanteri mikrobunun el üstünde 5 dk tırnak içinde 45 dk yaşadığını unutmamak gerekir.
2- Güvenilir olduğu şüpheli sular tüketilmemelidir. Ya da sular kaynatılarak içilmelidir.
3- Kullanılan ve içilen suların klorlama işlemi düzenli olarak yapılmalıdır.
4- Sebze ve meyveler tüketilmeden önce mutlaka iyice bol su ile yıkanmalıdır.
5- Süt, yoğurt ve peynir alırken ambalajlı olanlar tercih edilmelidir. Açık süt, yoğurt ve peynir satın alınmamalıdır.
6- Alınan besinlerin üretim ve son kullanma tarihleri mutlaka kontrol edilmelidir.
7- Besinlerin üreticiden tüketiciye kadar ulaşmasında geçen her safha denetlenmelidir çünkü soğuk zinciri kırılırsa mikroplar hızla üremeye başlar.
8- Süt, yoğurt, yumurta, kıymalı yiyecekler, et, yağ vb. buzdolabında saklanmalıdır.
9- Sütlaç, kazandibi, muhallebi, dondurma gibi sütlü tatlılar da hazırlandıktan sonra soğutucuda bekletilmelidir aksi takdirde tehlikeli olabilecek besinler arasındadırlar.
Çiğ veya az pişmiş etler tüketilmemelidir. Çünkü iç sıcaklıkları zararlı mikropların ölmesini sağlayacak kadar yükselmeyen köfteler ile havasız ortamda mikropların üreme riskinin artması nedeniyle bütün olarak kızartılan tavuklar risk oluşturmaktadır.
Güvenilir bulunmayan ve mutfağı bilinmeyen yerlerden yemek yenilmemelidir.
Özellikle yaz aylarında çok yağlı yiyecekler yerine taze meyve, sebze, yoğurt, beyaz et vb. beslenmeye özen gösterilmelidir.
Sineklerin yaz aylarında ortaya çıkması ve çöplerden yiyeceklere mikrop taşıması nedeniyle ilaçlama yapılmalıdır.
Tüm bunların yanında ishalin alerjik etkenlere, hava ve iklim değişikliklerine, aşırı yorgunluk ve gerginliğe bağlı olarak da gelişebildiği unutulmamalıdır.