Biyolojik Birikim Piramidi
Biyolojik Birikim Nedir?
Ekosistemlerde tekrarlanan biyotik ve abiyotik etkileşim döngüleri insanlar tarafından olumsuz etkilenmektedir. Doğal olmayan süreçler sonucu üretilen maddeler kullanım amaçlarına hizmet ettikten sonra doğaya bırakılmaktadır. Zehirli vb. negatif etkilere sahip olan bu maddelerin bir kısmı mikroorganizmalar tarafından parçalanmaktadır.
Parçalanması mümkün olmayan maddeler toprak ve su ortamlarından besinlerin yapısına katılarak organizmalara geçmektedir. Bir kısmı metabolik faaliyetler sonucu parçalanmaktadır. Terleme, solunum ve boşaltım yolu ile atılması imkansız, suda çözünmeyen zararlı maddeler yağ dokuda birikmektedir. Olumsuz özelliklere sahip maddelerin değişik trofik seviyelerde artarak zararlı konsantrasyonlara ulaşması durumuna biyolojik birikim adı verilmektedir.
Üreticilerden tüketicilere doğru gidildikçe; enerji kaybı ve kullanım miktarı artmakta, toplam biyokütle ve aktarılan enerji miktarı azalmaktadır. Toksik madde miktarı besin zinciri piramidinde en üst basamakta yer alan biyotiklerde hat safhalara ulaşmaktadır. Piramidin her basamağında artarak birikme olayı biyolojik yükseltgenmedir. Bu duruma örnek olarak DDT bileşenlerinin, toprağa birikerek bitkiye geçmesi verilmektedir. Bitki ile beslenen çekirgeye, çekirge ile beslenen kuşa, kuş ile beslenen kedinin bünyesine girmekte ve depolanmaktadır. Bu nedenle toprağa geçen miktarı yüzde 2 civarında iken kedi yüzde 15 oranında DDT bileşeni ihtiva etmektedir.
Biyolojik birikime neden olan maddeler pestisitler, sentetik kimyasallar (PCB, DDT vb.), bazı mantar türleri, bazı ağır metaller ve bazı radyoaktif maddelerdir.
Mantarlar
Rüzgar ve hava akımı ile taşınan mantarlar her yerde yetişmekte ve bitkileri hasat öncesi/sonrası enfekte etmektedir. Kontaminasyon seviyeleri yıl, mevsim, coğrafi konum, mantar cinsi, iklim koşullarına gibi özelliklere bağlı olarak değişmektedir. Claviceps, Alternaria, Fusarium, Penicillium, Aspergillus, vb. mikotoksinler çeşitli kimyasal yapılara sahip, düşük molekül ağırlığına sahip, mantar türlerinin sekonder metabolizması sonucu oluşan doğal toksinlerdir. Kuvvetli toksik etkilere neden olmaktadır. Mantarın geliştiği vasata uygun sınıflandırılmaktadır. Üretim faktörleri; genetik, coğrafi konum, çeşitli mantar türlerinin varlığı, karbon dioksit seviyesi, oksijen, substrat tipi, sıcaklık, nem ve besinsel faktörlerdir. Üretim miktarı üzerinde katkı maddeleri, Krebs döngüsü, bitkisel ilaçlar, böcek faaliyetleri endikedir.
Pestisitler
Kontrolsüz artan dünya nüfusunun beslenme ihtiyacını karşılamak zorlaşmaktadır. Birim alanda kalite ve verimi yüksek, yeterli miktarda ürün eldesi için maliyeti düşük, çevre kirliliğine neden olmayacak önlemler alınmalıdır. Ürün artışını olumsuz etkileyen zararlılar ile mücadelede pestisit olarak adlandırılan tarım ilaçları kullanılmaktadır. Kullanılan bu kimyasal maddeler toprak ve su ortamlarına sızarak kirliliğe, bitki kök ve yapraklarından emilmektedir. Bu durum sonucunda çevre ve insan sağlığına ciddi zararlar vermektedir.
Pestisit Kullanımın Çevreye Verdiği Zararlar
Toprak içi ve yüzeyine, bitki yüzeyine veya tohuma uygulanan pestisitlerin toprağa sızan miktarları iklim, kalıcılık, çözünürlük, toprağın tipine bağlı nedenlerle hareket kabiliyeti kazanmakta ve geniş alanlara yayılmaktadır. Hayvansal besinler rezidü kaynağıdır ve organik klorlu pestisitler beslenme yolu ile bünyeye girerek cins ve konsantrasyona bağlı olarak birikmektedir.
Pestisit Kullanımın Yaşamsal Faaliyetlere Verdiği Zararlar
Uzun zaman kalıcılığa ve birikime neden olan organik klorlu bileşikler; Heptaklor, Aldrin, Endrin, Hekzaklorobenzen, DDT, PCB’dir. Sindirim, solunum ve deri yolu ile gerçekleşen zehirlenme düşük dozda dahi etki göstermektedir. Genotoksik, Mutajenik, Teratojenik, Biyokimyasal, dermal, immünotoksik, hemotolojik ve organ ağırlıklarına etkileri mevcuttur.
Radyoaktif Maddeler
Gelişen teknoloji ile artan radyasyon yayılması canlı dokular ile sürekli etkileşim halindedir. Dalga, foton veya partikül halinde yayılabilen radyoaktif maddeler DNA parçalanmasına neden olarak hücrelerin yok olmasına neden olmaktadır. Dokuların zarar görmesi, kanser vb. sonuçlara neden olmaktadır. Ekolojik dengeyi bozmakta ve genetik mutasyona neden olmaktadır. Etkileri organ, yaş ve radyoaktif madde türüne göre değişmektedir. Sezyum, stronsiyum gibi elementler kemir, kas ve organlar birikmektedir.
Nükleer santral, nükleer silah denemeleri vb. nedenler ile bulutlar, atmosferin yüksek tabakalarına, stratosfere yüklenmekte ve yağışlar ile yüzeye inmektedir. Toprak ve su ortamlarının kirlenmesine ve tüm canlıların negatif etkilenmesine neden olmaktadır. Çernobil Kazası bu duruma en iyi örnektir.
Ağır Metal
Element yoğunluğunun 5g/cm3 veya üzerinde olması sonucu ağır metal adını almaktadır. Periyodik cetvelde 16’sı sentezlenerek elde edilmiş 69 ağır metal mevcuttur. Özellikle çinko, vanadyum, kalay, talyum, gümüş, nikel, cıva, demir, bakır, kobalt, krom, kadmiyum, antimon kirliliğe, arsenik ve kurşun ise zehirlenmeye sebep olmaktadır.
Gelişme gösteren teknoloji, artan nüfus, enerji ve besin yetersizliği, düzensiz kentleşme ve aşırı tüketim sonucu çevre kirliliği giderek artmaktadır. Mevcut konvansiyonel atık arıtım sistemleri üretimde oluşan atıkların üzerinde yeterli fayda sağlayamamaktadır. Özellikle ağır metal içeren faaliyetler sonucu sucul ortamlara (göl, nehir, deniz, okyanus vb.) deşarj edilen atıksuları yaşamsal faaliyetlerini suda sürdüren ve su kaynaklarından yararlanan tüm türleri olumsuz etkilemektedir.
Biyolojik süreçlere etkileri sonucu yaşamsal olmayan (non-esansiyel) ve yaşamsal (esansiyel) olarak incelenmektedir. Enzimatik reaksiyonlarda kofaktör işlevi göreni gerekli hormon ve vitaminlerin yapısında bulunanlar yaşamsal olan (Se, Ni, Zn, Cu, Fe vb.) ağır metallerdir. 1-10 ppm derişim seviyesinden sonra toksik etki göstermektedir ancak nonesansiyel ağır metaller (Pb, Ar, Cd, Hg vb.) başlangıç derişimlerinden itibaren ciddi sağlık problemlerine yol açmaktadır. Dejeneratif ve kronik hastalıklara neden olmakta, enzim aktivitelerini bloke etmekte, sinir ve kemiklere zarar vermektedir. Nörotransmitter üretimini sağlamakta ve ruhsal, nörolojik etkilere neden olmaktadır. Merkezi sinir sistemini ve bağışıklığı derinden etkileyerek ölüme sebebiyet vermektedir.
Biyolojik birikim nereye doğru artar?
İçindekiler:
- Biyolojik birikim nereye doğru artar?
- Biyolojik Birikim nedir besin zinciri?
- Biyolojik Birikim nedir özellikleri?
- Biyolojik birikim yüksekliği nedir?
- Biyolojik Birikim en fazla hangi hayvanda olur?
- Biyolojik Birikim besin zincirinde aşağıdan yukarı doğru çıkarken artar mı?
- Besin piramidinde yukarı çıkıldıkça biyolojik birikim artar mı?
- Besin piramidinde biyolojik birikim nasıl değişir?
- Biyolojik Birikim nedir örnek?
- En fazla biyolojik birikim kaçıncı trofik düzeyde olur?
- Piramitte yukarı çıktıkça biyolojik birikim artar mı?
- Hangi canlıda biyolojik birikim daha fazladır?
- Besin piramidinde aşağıdan yukarı çıkıldıkça verilenlerden hangisi gerçekleşir?
- Besin zincirinde enerji neden azalır?
- Biyolojik Birikim en fazla olan canlı nedir?
- Besin piramidinde biyolojik birikim artar mı?
- Biyolojik Birikim en çok hangi basamakta olur?
- Besin piramidinin her basamağında ne bulunur?
- Besin piramidinde Üretici canlılardan 3 dereceden tüketiciye doğru çıkıldıkça ne gerçekleşir?