Boru Büküm Hesaplama

11. BÖLÜM : Sac Modelleme (Sheet Metal)

1.BÜKME TERİMLERİ
Bükülmüş sac parçalarının iç yüzeyinde kısalma dış yüzeyinde uzama meydana gelir.  Uzama veya kısalmanın olmadığı bir eksen vardır. Bu eksene Tarafsız (Neutral)eksen denir. Bu eksen büküm yerlerinde bir miktar iç tarafa yaklaşır. Bu yaklaşma miktarına göre boyu biraz kısalır. Tarafsız eksenin boyu doğru hesaplanırsa bükülen saç parçası tam boyda olur. Açınımlar bu eksene göre yapılır. Bu işle uğraşan bilim adamları formüller geliştirmişlerdir. Şekil 1’ de bükme terimleri görülmektedir.
                                              Şekil 1:Bükme terimleri Sanayide yapılan uygulamalarda elde edilen tecrübelere göre t değeri pratik olarak aşağıdaki formüllere göre hesaplanır.
R < 2T ise t = 0.33 T alınır.
R = 2T ile 4T  ise t = 0.4 T alınır.
R > 4T ise t = 0.5 T alınır.2.K-FAKTÖRÜ (K – Factor)
Büküm yerlerindeki tarafsız eksenin boyu SolidWorks programı tarafından otomatik olarak hesaplanır ve açınım uzunluğu doğru olarak elde edilir. Zaten amaç açınımın doğru boyda olmasını sağlamaktır. Hesaplamanın program tarafından doğru yapılması için özellik yöneticilerindeki Özel Büküm İzni (Custom Bend Allowance)bölümündeki K-Faktörü değeri kullanıcı tarafından hesaplanarak yazılır (Şekil 2).  
         Şekil 2:K-Faktörü                     Şekil 3:Büküm İzniK katsayısı, bükülmüş sac parçalarında tarafsız eksenin iç yüzeye olan uzaklığı ile saç kalınlığı arasındaki orandır ve K=t / T  formülüyle hesaplanır. Programda default olarak tarafsız eksen tam ortadan geçtiği kabul edilmekte ve K katsayısı 0.5 alınmaktadır. Bu değer çok ince sac parçaları için problem çıkarmaz.3.BÜKÜM İZNİ (Bend Allowance)
Büküm yerlerindeki tarafsız eksenin boyu kullanıcı tarafından hesaplanır. Özellik yöneticilerindeki Özel Büküm İzni bölümündeki Büküm İzni kısmına kullanıcı tarafından yazılır (Şekil 3).Büküm yerlerindeki bükme boyu BA= pi x (R+t) A / 180 formülüne göre hesaplanır.4. TOPLAM AÇINIM BOYU (Total Flat Lenght) 
Saç parçaları şekillendirilmeden önce düz levha saçlar üzerine açınımlarının çizilmeleri gerekir. Bunun için toplam açınım boyunun bulunması gerekir. Daha sonra bu levha saçlar ilgili kalıp veya makinelerde bükülerek şekillendirilirler.
Toplam açınım boyu Lt=A+BA+B formülüyle hesaplanır (Şekil 4). 
                         Şekil 4:Açınım boyu elemanları ve hesaplama formülü1. Önce BA uzunluğunu hesaplayalım. Bu bükülmüş kısmın çavresel uzunluğudur.
  R = 2T ile 4T  arasında olduğundan t = 0.4 xT alınır.
  T=0.4x10=4 mm’ dir.
  BA=Pix(R+t)xAçı/180=3.1416x(30+4)x60/180=35.60 mm bulunur.
  BA=35.60 mm
2.Toplam boyun hesaplanması:
  Lt=A+BA+B=50 + 35.60 + 30 = 115.60 mm
  Lt=115.60 mm’ dir.

5.SAC MODELİN ÇİZİMİ 
Şekil 4’ de kesiti çizilmiş sacın katı modelini çizelim ve açınımını yaparak elde edilen tam boyunu hesapla karşılaştıralım. Sac modelin çizimi için aşağıdaki işlem sırası kullanılır:
1. Kesitin üst çizgileri kalacak şekilde diğer çizgileri silelim (Şekil 5).   
       Şekil 5:Kesitin üst çizgileri                      Şekil 6:Taban Flanşı” özellik yöneticisi2. Sac Levha (Sheet Metal) araç çubuğu üzerindeki Taban Flanş/Sekme (Base Flange / Tab) düğmesine tıklanır. Taban Flanşı (Base Flange)ismindeki özellik yöneticisi görüntülenir Şekil 6).
3. Özellik Yöneticisi’ nde aşağıdaki düzenlemeler yapılır:
   ♦ Yön 1 (Direction 1)bölümündeki Derinlik (Depth) kısmına 30 mm yazalım.  
   ♦ Sac Levha Parametreleri bölümündeki Kalınlık (Thickness)kısmına 10 mm yazılır. Bir ön izleme görüntüsü oluşur. Çizim üst tarafta göründüğünden Yönü Ters Çevir (Reverse Direction) onay kutusu işaretlenmedi.
   ♦ Büküm İzni bölümünden K-Faktörü seçeneği seçilir. K kısmına 0.4 katsayısı yazılır. K=t/T formülüyle hesaplanır. K=4/10=0.4 bulunur.
4. Tamam (OK) düğmesine tıklanarak işlem tamamlanır (Şekil 7). 
      Şekil 7: Sac levha modeli                          Şekil 8:Açınım ve ölçüsü5.Düzleştir (Flatten)  komutuyla parçanın açınımını alalım ve uzun kenarı ölçülendirelim (Şekil 8).Dikkat edilirse hesap yoluyla bulunan ölçü uygulama yoluyla bulunan ölçü ile aynıdır.
Not: İşlem bittikten sonra görünen çizgilerin üzerine sağ tıklanır ve Gizle (Hide)  komutu seçilir.
Not: Bu konuda verdiğimiz bilgiler daha önce anlattığımız tüm bükme komutlarında uygulanması gerekir. K katsayısı çok ince saclarda önemli olmayabilir. Fakat kalın saclarda çok önemlidir.