C Peptit Testi

C-peptid testi nedir?

Bu test, kanındaki veya idrardaki C-peptid seviyesini ölçer. C-peptid, insülin ile birlikte pankreasta yapılan bir maddedir. İnsülin, vücudun glikoz (kan şekeri) seviyelerini kontrol eden bir hormondur. 

Glikoz, vücudun ana enerji kaynağıdır. Vücut doğru miktarda insülin üretmemesi diyabet belirtisi olabilir.

C-peptid ve insülin pankreastan aynı anda ve yaklaşık olarak eşit miktarlarda salınır. Yani bir C-peptid testi vücudun ne kadar insülin ürettiğini gösterebilir. Bu test, insülin seviyelerini ölçmenin iyi bir yoludur çünkü C-peptid vücutta insülinden daha uzun süre kalabilmektedir.

C-Peptid testi ne için kullanılır?

Tip 1 ve tip 2 diyabet arasındaki farkı anlamaya yardımcı olmak için genellikle bir C-peptid testi kullanılır. Tip 1 diyabette pankreas çok az insülin üretir veya hiç üretmez ve C-peptid çok azdır veya hiç üretmez. Tip 2 diyabette vücut insülin üretir ama kullanmaz. Bu, C-peptid seviyelerinin normalden daha yüksek olmasına neden olabilir.

C-peptid testine neden ihtiyaç duyulur?

Doktorunuz şeker hastası olduğunuzu düşünüyorsa ancak tip 1 mi yoksa tip 2 mi olduğundan emin değilse C-peptid testi uygulayabilir. Düşük kan şekeri (hipoglisemi) semptomlarınız varsa da C-peptid testine ihtiyaç duyulabilir. Belirtiler şunları içerir:

• Terlemek
• Hızlı veya düzensiz kalp atışı
• Anormal açlık
• Bulanık görme
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
• Bayılma

C-peptid testi nasıl uygulanır?

C-peptid testi genellikle kan testi olarak verilir. C-peptid testi idrar ile de ölçülebilir. Sağlık uzmanınız, 24 saatlik bir süre içinde geçirilen tüm idrarı toplamanızı isteyebilir. Buna 24 saatlik idrar örneği testi denir. Bu test için, sağlık uzmanı veya laboratuvar uzmanı, idrarınızı toplamak için bir kap ve numunelerinizi nasıl toplayıp saklayacağınıza dair talimatlar verir.

C-Peptid Testi Sonuçları

Düşük bir C-peptid seviyesi, vücudunuzun yeterince insülin üretmediği anlamına gelebilir. Aşağıdaki koşullardan birinin işareti olabilir:

• Tip 1 diyabet
• Adrenal bezlerin bir bozukluğu olan Addison hastalığı
• Karaciğer hastalığı 

Ayrıca diyabet tedavinizin iyi sonuç vermediğinin bir işareti olabilir.

Yüksek düzeyde C-peptid, vücudunuzun çok fazla insülin ürettiği anlamına gelebilir. Aşağıdaki koşullardan birinin işareti olabilir:

• Tip 2 diyabet
• İnsülin direnci, vücudun insüline doğru şekilde yanıt vermediği bir durumdur. (Vücudun çok fazla insülin üretmesine neden olarak kan şekerini çok yüksek seviyelere çıkarır.)
• Cushing sendromu (vücudun kortizol hormonunu çok fazla ürettiği bir hastalıktır)
• Pankreas tümörü

C-peptid testi, sahip olduğunuz diyabet türü ve diyabet tedavinizin işe yarayıp yaramadığı hakkında önemli bilgiler sağlayabilir. Kan şekeri ve idrar şekeri gibi diğer testler, diyabeti taramak ve teşhis etmek için kullanılır.

Kaynak: MedlinePlus, C-Peptide Test. 2020.

Referanslar

1. Diabetes Forecast [Internet]. Arlington (VA): American Diabetes Association; c2018. 6 Tests to Determine Diabetes Types; 2015 Sep [cited 2018 Mar 24]
2. Johns Hopkins Medicine [Internet]. Baltimore: The Johns Hopkins University; Health Library: Type 1 Diabetes [cited 2018 Mar 24]
3. Lab Tests Online [Internet]. Washington D.C.: American Association for Clinical Chemistry; c2001–2018. 24-Hour Urine Sample [updated 2017 Jul 10; cited 2018 Mar 24]
4. Lab Tests Online [Internet]. Washington D.C.: American Association for Clinical Chemistry; c2001–2018. C-peptide [updated 2018 Mar 24; cited 2018 Mar 24]
5. Leighton E, Sainsbury CAR, Jones GC. A Practical Review of C-Peptide Testing in Diabetes. Diabetes Ther [Internet]. 2017 Jun [cited 2018 Mar 24]; 8(3): 475–87.
6. National Heart, Lung, and Blood Institute [Internet]. Bethesda (MD): U.S. Department of Health and Human Services; Blood Tests [cited 2018 Mar 24]
7. University of Rochester Medical Center [Internet]. Rochester (NY): University of Rochester Medical Center; c2018. Health Encyclopedia: 24-Hour Urine Collection [cited 2018 Mar 24]
8. University of Rochester Medical Center [Internet]. Rochester (NY): University of Rochester Medical Center; c2018. Health Encyclopedia: C-Peptide (Blood) [cited 2018 Mar 24]
9. UW Health: American Family Children’s Hospital [Internet]. Madison (WI): University of Wisconsin Hospitals and Clinics Authority; c2018. Kids Health: Blood Test: C-Peptide [cited 2018 Mar 24]
10. UW Health [Internet]. Madison (WI): University of Wisconsin Hospitals and Clinics Authority; c2018. Insulin Resistance: Topic Overview [updated 2017 Mar 13; cited 2018 Mar 24]
11. UW Health [Internet]. Madison (WI): University of Wisconsin Hospitals and Clinics Authority; c2018. C-Peptide: Results [updated 2017 May 3; cited 2018 Mar 24]
12. UW Health [Internet]. Madison (WI): University of Wisconsin Hospitals and Clinics Authority; c2018. C-Peptide: Test Overview [updated 2017 May 3; cited 2018 Mar 24]
13. UW Health [Internet]. Madison (WI): University of Wisconsin Hospitals and Clinics Authority; c2018. C-Peptide: Why It is Done [updated 2017 May 3; cited 2018 Mar 14]

Gönderildi 2022-10-25 12:00 h0 Yorumlar

C-peptid neden önemli bir göstergedir?

C-peptid testi, bağışıklık sisteminin pankreastaki hücrelere saldırıp onları yok ettiği tip 1 diyabet veya vücudun insülini gerektiği gibi kullanmadığı tip 2 diyabet hastası olup olmadığınızı kontrol etmek için kullanılan bir araçtır. Bu gösterge, vücudun kandaki glikozu hücrelere taşıyan insülini ne kadar tam olarak ürettiğini belirler. Test, insülin almanız gerekip gerekmediğine karar vermenize yardımcı olabilir.

Diğer isimler: insülin C-peptid, insülin bağlayıcı peptid, proinsülin C-peptid

C-peptid üzerinde neden çalışılıyor?

Pankreastaki beta hücreleri insülin üretir. Bu işlem sırasında C-peptid de salınır. Glikozun vücut hücrelerine (enerji için kullanılmak üzere) taşınmasına yardımcı olmak için kan dolaşımına insülin salındığında, eşit miktarda C-peptid salınır. Proinsülinden bir molekül C-peptit ve bir molekül insülin yapılır. C-peptid kan şekeri seviyelerini etkilemez, ancak kanda insülinden daha uzun süre kalır, bu nedenle doğru bir şekilde ölçülmesi daha kolaydır. Bu da C-peptidi insülin üretiminin bir belirteci olarak kullanışlı hale getirir. C-peptid testi, diyabet için insülin alınsa bile doğru bir ölçüm sağlayabilir. C-peptid seviyeleri aldığınız insülinden etkilenmez.

C-peptid testi aşağıdakiler için kullanılabilir:

• Tanı kesin değilse tip 1 veya 2 diyabeti belirlemek için
• Tip 1 diyabet varlığında - pankreasın ne kadar insülin ürettiği
• Tip 2 diyabette insülin tedavisinin başlatılmasını belirlemek
• İnsülin direncinde
• Hipoglisemide
• İnsülinoma adı verilen, insülin salgılayan bir pankreas tümörünü teşhis etmek için
• Pankreas çıkarıldığında

Hazırlık ve muayene yöntemi

Muayeneden 8-10 saat önce yemek yememiş olmak gerekir. Venöz kan alınır. Bazen 24 saat önce toplanması gereken idrardan da bir C-peptid çalışması yapılması gerekir.

Sonuçların yorumlanması

Sonuçların önemi yaşa, sağlık durumuna, ilaç alımına ve kan şekeri testi gibi diğer testlerin sonuçlarına bağlıdır.
Yüksek C-peptid seviyeleri yüksek insülin seviyelerine işaret eder. Bu, vücut tarafından aşırı insülin üretiminden, glikoz alımının neden olduğu yüksek kan şekeri seviyelerine bir yanıttan veya vücut hücrelerinin insüline normal yanıt vermediği ve bu nedenle telafi etmek için daha fazla insülin üretildiği insülin direncinden kaynaklanıyor olabilir.

Yüksek insülin seviyelerinin nedenleri şunlardır:

• Tip 2 diyabet
• Cushing sendromu
• İnsülin
• Böbrek yetmezliği
• Kanda düşük potasyum seviyesi
• Düşük C-peptid seviyesi, vücudun yeterince insülin üretmediği anlamına gelebilir.

Düşük insülin seviyelerinin nedenleri şunlardır:

• Tip 1 diyabet ve bazı durumlarda tip 2 diyabet
• Diyabet tedavisi için çok fazla insülin almak (İhtiyaç duyulandan daha fazla insülin almak pankreasın kendi başına insülin üretmesini engelleyebilir)
• Şiddetli enfeksiyon
• Addison hastalığı
• Karaciğer hastalığı

Kandaki c-peptid düzeyinin ölçüldüğü teste C-Peptid Testi denir. Genelde insüline eş miktarda bulunur çünkü insülin ve c-peptid pankreasta ilk üretildiklerinde birbirlerine bağlıdır. İnsülin kandaki şekerin hücrelere girmesini sağlayarak enerji olarak kullanılmasına olanak verir ve böylelikle kandaki şeker seviyesini düzenler. c-peptid’in kan şekeri düzeyine bir etkisi yoktur ancak kandaki miktarı pankreasın ne kadar insülin ürettiğini gösterir.

C-peptid testi yeni diyabet tanısında tip belirlemede kullanılır. İnsülin üretemeyen Tip 1 hastalarda c-peptid düzeyi düşük, Tip 2 hastalarda ise normal ya da yüksek olacaktır. Uzun geçmişi olan Tip 2 hastalarda ise düşük çıkabilir.

Bu test aynı zamanda düşük kan şekerinin (hipoglisemi) nedenlerini araştırmada kullanılır. Antidiyabetik ilaç kullanımı ya da kötü huylu olmayan pankreas tümörleri (insulinoma) hipoglisemiye neden olabilir. Dışardan alınan sentetik insülin c-peptit içermeyeceğinden dolayı, yüksek insülin aldığı için hipglisemi yaşayan kişilerde c-peptit düşük çıkacaktır. İnsulinoma pankreasın aşırı insülin üretmesine neden olacağı için bu tip hastalarda, hipoglisemiyle birlikte yüksek c-peptid düzeyi görülür.

Neden Yapılır?
– Tip 1/2 diyabet ayrımı yapmak için
– Hipogliseminin nedenlerini araştırmak için
– Pankreastaki tümörün (insulinoma) tümüyle alınıp alınmadığını kontrol için

Hazırlık
– Test öncesinde 8 saat kadar aç kalmanız istenebilir
– İnsülin ya da oral anti diyabetikler Tip 2 hastaların test sonuçlarını etkileyebileceğinden, bunlara bir süre ara vermeniz istenebilir.

Test
– Bir çok kan testinde olduğu gibi koldan alınan kan kullanılır

Sonuçlar
Normal
-0.51-2.72 nanogram/mililitre (ng/mL) ya da 0.17-0.90 nanomol/litre (nmol/l)
Bu referans aralığı test merkezine ya da hastanın durumuna göre değişebilir. Kendi testinizde referans aralık test sonuçlarında muhtemelen belirtiliyor olacaktır. Ayrıca sizin için en doğru yorumu hekiminiz yapacaktır. c-peptit test sonuçları yorumlanırken mutlaka aynı anda ölçülen kan şekeri düzeyi de dikkate alınmalıdır.

Yüksek
– Yüksek c-peptid, yüksek kan şekeri: Tip 2’ye ya da insülin direncine (örneğin Cushing sendromu’ndan kaynaklı) işaret eder.
– Yüksek c-peptid, düşük kan şekeri: Pankreas tümörü (insulinoma) ya da bazı tip ilaçların (sülfonilüre) yüksek kullanımını gösterir.
– Tümörün çıkarılması ardından hala yüksekse yeniden nüksettiğini ya da diğer organlara yayıldığını (metastaz) gösterebilir.

Düşük
– Düşük c-peptid, düşük kan şekeri: Karaciğer hastalığı, ciddi enfeksiyon, Addison hastalığı (böbreküstü bezi yetmezliği) ya da insülin tedavisi yapıldığına işaret eder.
– Düşük c-peptid, yüksek kan şekeri: Tip 1 hastalarda görülür.
– Pankreası tümden alınmış hastalarda c-peptit ölçülemeyecek düzeydedir. Kan şekeri yüksektir ve hasta insülinsiz yaşayamaz.

Sonuçları Etkileyenler
– İlaç alımı. Örneğin Tip 2’ler için insülin ya da sülfonilüre
– Böbrek rahatsızlıkları. Hem insülin hem c-peptit vücuttan böbrekler tarafından uzaklaştırılmaktadır. Bu tip hastalarda c-peptit düzeyleri yüksek çıkabilir.
– Obezite. Obezlerde insülin üretimi arttığı için c-peptit düzeyleri de yüksek çıkabilir.

Ayrıca
– c-peptit testi ve kan şekeri ölçümü aynı anda yapılmalıdır.
– Yeni tanı Tip 2’de c-peptit genelde yüksektir ancak zamanla düşebilir.
– Tip 1/2 ayrımında çoğu doktor test sonuçlarıyla birlikte hastanın yaş, kilo ve semptomların ne zamandır devam ettiğine de bakar. Ayrıca, nadiren c-peptit uyarma testi de yapılablir. Değer ölçülür ve ardından hastaya damardan glukagon verilir ve c-peptid düzeyi tekrar ölçülür. Tip 1’de düzeyler düşüktür çünkü pankreas insülin (ve beraberinde c-peptid) üretemiyordur, Tip 2’de ise c-peptid yükselir çünkü verilen glükagona tepki olarak pankreasın insülin üretimi artmıştır. (Kaynak: http://diabetes.webmd.com/c-peptide, kidshealth.org)

Esra Hanım’a not: Belki “Diyabet Tanısı” adında yeni bir kategori ekleyebilirsiniz. Antikor testleri yazısıyla birlikte bu yazı yeni kategoriye taşınabilir. Yeni tanı konulan ya da diyabet şüphesi olanlar daha kolay ulaşırlar. Ayrıca genel belirtilerle ilgili yazı da eklenebilir bu kategoriye. Kolay gelsin 🙂 .

Yavuz Sevenli