Yıl: 5
*31 Mayıs 5. Antalya Cebir Günleri
28 Mayıs 1 Haziran tarihleri arasında gerçekleştirilen Beşinci Antalya Cebir Günleri, 9 Şubatta kaybettiğimiz Prof. Gündüz İkedaya adanmıştır. 31 Mayıs günü İkedanın matematiğe katkıları Cemal Koç ve Ersan Akyıldızın yaptığı konuşmalarla kısmen özetlenmiştir. Aynı gece yapılan, yer yer yoğun duygulu, ama genel olarak neşeli bir havada geçen toplantıda, önce bir dia gösterisi yapılmış, sonra Prof. Gündüz İkedanın eşi Emel İkeda buraya aldığımız konuşmayı yapmıştır. Emel Hanımın önceden hazırladığı metnin dışına çıkarak yaptığı sohbet italikle belirtilmiştir.
Herkese Merhaba! Antalya Cebir Günlerine Gündüz Beyin eşi olarak çağrılmam beni çok duygulandırdı. Teşekkür ediyorum. Bu toplantıda İkedayı özel olarak anmanıza, gösterdiğiniz vefaya da binlerce teşekkürler.
Gündüz Bey geçen yılki Cebir Günleri toplantısında bütün canlılığıyla buradaydı. Beraberdik, çeşitli konularda sizlerle konuşuyordu. Ama şimdi o aramızda değil. Buna hüzünlendiğinize eminim. Benim yüreğim de acı içinde.
Bana “Antalyaya gelin, sizi bekliyoruz dendiği zaman, çelişkili duygular yaşadım. Sevindim, aranızda beni istemenize mutlu oldum. Ancak Antalyaya gitmek bana üzüntü verecekti. Gidemeyeceğim diye düşündüm. Antalyaya hep Gündüz Beyle gitmiştim. O olmadan, nasıl giderim, imkânsiz, dedim.
Bu meseleyi düşündükçe kafamda başka bir fikir gelişti. den beri tanıdığım Gündüz Beyin bilmediğiniz özelliklerini ve benim de bazı anılarımı sizlerle paylaşmak istedim ve bir yazı hazırlayıp göndermeye karar verdim.
Bizim büyük oğlumuz Sinan Ankarada oturuyor. İşi, evi, barkı orada. Onunla her gün birkaç sefer telefonla konuşuyoruz. Bu konuyu kendisine söylediğim zaman, oğlum bana, Bu acıdan kaçamazsın, bu duygularını aşman lazım, hazırlayacağın yazıyla, babam için, onu yaşatmak için gitmelisin, onun hatıralarını matematikçilerle paylaşmalısın, dedi. Gitme telkininde bulundu. Küçük oğlumuz İlhan da aynı şeyleri söyledi. Sonunda gitmeye karar verdim. Ve nihayet ben, bizim kırk yıllık kardeşimiz sevgili Cemal Koç ve eşi sevgili Rukiye Hanıma takılıp geldim.
İkedayla olan ilk anılarımı ve intibalarımı sizlerle paylaşmak istiyorum. Fakat bunları anlatmadan önce bir şeyi söylemeden anılarıma başlayamayacağım. Ben, İkeda bu dünyayı terkettikten sonra hiçbir zaman rahmetli” sözcüğünü kullanmadım. Çünkü bana o ölmüş gibi gelmiyor. Daima içimden onunla konuşuyorum, ona anlatıyorum, ona danışıyorum. Ve cevabını kendi sesiyle beynimde duyuyorum. O benim içimde daima yaşıyor. Ölüp giden yakınlarıma da rahmetli” diyemiyorum.
Şimdi anılarımı anlatmaya başlayacağım. Bu anıları anlattıkça, onun bazı özellikleri de ortaya çıkacak.
Yıl … Ben Humboldt bursiyeriyim. Hamburgdaki Tıp Fakültesinde biyokimya ihtisası ve doktorası yapıyorum. Bu Vakıf her yıl nisan ayında burs verdiği öğrencilere, ki bunlar çeşitli ülkelerden gelmişlerdir, Almanyayı tanıtma amacıyla günlük bir gezi düzenlerdi. Çeşitli şehirlerden gelen bursiyerler, Bonnda toplanırlar ve oradan kalkan otobüsle bu geziye başlanırdı. Böyle bir talebe gezisinde, hele herkes gurbetteyse daha başka bir kaynaşma oluyordu. Gündüzleri şehir turları yapılıyor. Orada ne meşhursa, örneğin müze, bir bestecinin evi, veya bir fabrika vs gibi yerler geziliyor, akşam bir konsere veya operaya, tiyatroya gidiliyordu. Boş akşamlarda ise bir araya gelinip toplanılıyordu. Böyle akşamlarda çeşitli gruplar oluşuyordu. Bir grup vardı ki, orada çok keyifli sohbetler yapılıyordu. Çok keyifli, neşeli bir gruptu. Reiseführerimiz, yani rehberimiz Herr Lorenz bir akşam o gruptaki tatlı tatlı anlatanı gösterip, “Bu, Dr. İkeda, Japonyadan… Çok iyi bir matematikçiymiş, çok zeki, çok şey biliyor, çok da esprili… Bu Dr. İkeda olmasa bu boş akşamlar nasıl geçer bilemem,” demişti. Rehberin bu izahından sonra o grubu ben de izledim. Orada, edebiyat, müzik, matematik, zekâ oyunları, bilmeceler, çeşitli eğlenceli şeyler yapılıyordu. Ve bunları yapan ve grubu sürükleyen Dr. İkedaydı. Oradaki keyifli sohbetin, neşenin lokomotifiydi. Dr. İkeda her konuda konuşuyor, herkese uyum sağlayabiliyordu. O neşeli grubun merkeziydi. Sohbetine doyum olmayan biriydi.
Bu anlattığıma birinci anım diyeyim. İkinci anım şöyle.
Yine bu gezide, rehberimiz grupları kaynaştırmak amacıyla bir tanışma gecesi yaptı. Hepimizin yakasında tanıtım kartı vardı. Ama bu yetmiyordu demek ki, rehber Herr Lorenz herkesin memleketini, branşını, çalıştığı şehri ve üniversiteyi söyleyerek sırayla takdim ediyordu. O gece benim Türkiyeden geldiğim ve Hamburgda bulunduğum ilan edildikten sonra Dr. İkeda benimle ilgilenmeye başladı. [Gülüşmeler]. Gülünecek bir şey değil, zannettiğiniz gibi değil… [Kahkahalar] Ayrıca söyleyeceğim: O sene Türkiyede birçok Alman hoca vardı. Türkiyede sene kalmışlar. Türkçeyi çok iyi konuşurlardı. Türkiyeden hocalardan Türkiye hakkında çok güzel şeyler duymuşlardı. O hocalar Türkiyeyi çok sevmişlerdi. Hatta bir profesörün eşi ölümcül bir hastalığa tutulmuştu, Türkiyeye Aşiyana gömülmek istedi, gömdüler. Bana Türkiye, Türkçe, Türkiyedeki örf ve ananeler hakkında soru soruyordu. Kısa bir zamanda bunun sebebini öğrendim. [Gülüşmeler] Dr. İkedanın Hamburgda beraber çalıştığı hocası Profesör Hasse Türkiyeye birkaç kez gelmişti. Türkiyeyi seviyordu. Türk dostları, talebeleri vardı, Türkçe öğrenmeye heveslenmişti. İkeda da bu nedenle hocasının merakına ilgi duymuştu. Ayrıca Prof. Orhan İçenle Hamburgta tanışmıştı. Cahit Arfı da ismen tanıyordu. İkeda yeni şeyler öğrenmeye meraklıydı. O da Türkiye ve Türkçe merakına kapılmıştı. Konuşmalarımızda ağabeyim ve eşinin de matematik tahsili yaptıklarını, Cahit Beyin ve Orhan İçenin öğrencileri olduklarını söyleyince, konuşmalarımız daha da çoğaldı. İkeda için matematik denince akan sular duruyordu.
Bu geziden sonra, Prof. Hasseyle Dr. İkeda beni birçok kez yemeğe götürmüşlerdi. Prof. Hasse Türkçe pratik yapmak istiyordu. Hocası Türkçe konuşsun diye yemeğe götürüyordu… [Gülüşmeler] Beni güzel güzel yemeklere götürdüler… Daha da çok ileriki zamanlarda ise, yani Türkiyedeyken, Prof. Hasseden Türkçe mektuplar aldık. Orhan İçen ise, benimle, Ben İkedayı senden daha önce tanıdım diye şakalaşırdı. Elbette Cahit Bey ve eşi Halide Hanım, bizim çok yakınımız oldu. Türkiyede Cahit Arf ve eşiyle çok yakın dostluk kurduk. Aile gibiydik. Çocuklarımıza baktılar. Cahit Beyin hanımı çocuklarımızı paylaşmışlardı. Cahit Bey ayrıca İkedanın matematik bilgisine çok saygı duydu, İkedanın büyük matematikçi olduğunu söylerdi. Benim için hâlâ yaşıyorlar. Onlar da benim için ölmediler. Ben onları çok sevdim, onları çok özlüyorum. Cahit Bey, İkedaya A benim sevgilim!” derdi. Eşi Halide de şakadan kıskançlık numaraları yapardı. Şimdi Prof. Hasse, Orhan Bey, Cahit Bey, Halide Hanım, hepsi olanca canlılıklarıyla gözümün önünde, sesleri kulaklarımda… Dünya tatlısı insanlardı. Daha çok sonra Prof. Hassenin kızı Jutta Knesser iyi arkadaşım oldu. Eşi Martin Knesser, Hassenin öğrencilerindendi. İkeda sayesinde çok hoş ve değerli kişilerle tanıştım, çok güzel anılarım oldu.
Bu ikinci anımda size İkedanın yeni şeyler öğrenme hevesini ve hocalarının onu çok sevdiğini, matematik yeteneğini ne kadar çok takdir ettiklerini anlatmak istedim. Daha sonraki yıllarda birçok Alman, Amerikalı matematikçiden İkedanın matematikteki değerini duydum.
Üçüncü anım da bu geziden.
Rehberimiz bir akşam, her milletten öğrencilerin kendi ülkelerine has bir şeyler yapmasını, örneğin şarkı, folklor veya şahsi becerilerini sergilemelerini ve hoş bir akşam geçirilmesini istedi. Gün de kondu. Biz Türkler beş kişiydik. Ben biyokimyacıydım. Öbürleri kimyacı, fizyolog, tarihçi ve fizikçi. Ne yapacağız diye şaşırdık. Bizim hobimiz, yan eğlencemiz, becerimiz yoktu ki!.. Sadece derslerimizi çalışıyoruz… Başka milletlerde bu [bir yan uğraş] vardı. Orada bunu ilk defa gördüm. Örneğin Hasse çok iyi piyano çalardı, Türkçeye meraklıydı, matematikçi olmasam piyanist olurdum derdi. Bizim beş kişilik Türk grubumuz ne yapalım diye kara kara düşünürken, Dr. İkeda yanımıza geldi. Ne yapacaksınız? diye sordu. Ne yapacağımızı bilmiyoruz deyince, Neden Üsküdar şarkısını söylemiyorsunuz? demişti. O senelerde zenci kadın şarkıcı Ertha Kitt bu şarkıyı kendi yorumuyla meşhur etmişti. Bütün dünya bu şarkıyı biliyordu. Ertha Kitt, hareketli, hoş bir biçimde söylemişti Üsküdarı. O akşam biz beşli Türk grubumuz güç bela Üsküdar şarkısını söyledik. Ama Üsküdar gayet aheste, ağır bir tarzda söylenmişti, Ertha Kittin Üsküdarına benzemiyordu. Ayrıca şarkının sözlerini de tam bilmiyorduk. Onun için bilmediğimiz yerleri laylaylayla geçiriyorduk… [Gülüşmeler]
Japon grubu epey kalabalıktı. Ve çok çalışkan, ümit vadeden gençlerdi. Onlar bir Japon halk şarkısı söylediler. Güzel bir melodisi vardı. Bu şarkının adı Sakuraydı. Manası, kiraz çiçekleri” demekmiş. Sonra bu Japonlar İkedayı ite kaka zorla ortaya çıkardılar. Meğer İkeda ıslıkla çok güzel müzik yaparmış. Vivaldinin Dört Mevsiminden, Yaz bölümündeki solo keman kısmını harikülade güzel çaldı. Mübalağa etmiyorum… Çok beğenildi. Israrla başka şeyler de istediler. O da kıramadı, zaten havaya ısınmıştı herhalde. Birkaç Napoliten şarkıyı da ıslıkla çaldı. Hakikaten ıslıkla çok güzel müzik yapıyordu. Mandolin, piyano gibi müzik aletleri çalabilirdi. İkeda müziğe çok yatkındı… Özel müzik eğitimi alamamıştı. Harp çocuğuydu. İmkân olmamıştı. O zamanların deyimiyle tam bir total kulaktı. Ama maalesef son senelerde duyma yeteneğini çok kaybetmişti. En çok da müzik dinleyememesine üzülüyordu. İkeda Türkiyeye geldiği zaman Türk müziğini de dinledi. En çok Karadeniz halk türkülerini sevdi, oynak ve canlı olduklarından…
İkedayla ilgili ilk üç anımı anlattım. Özetle, o çok zeki, iyi bir matematikçi, çeşitli konularda bilgili, müziksever, hoşsohbet biriydi. Zekâyla sohbet yeteneği birleşince, konuşmaları çok sürükleyici oluyordu, aranan kişi oluyordu.
Çok güzel karakalem, yağlıboya resim yapıyordu. Türkiyedeki ilk yıllarında, boş zamanlarında İzmirde işsizken, karakalem, yağlıboya resimler yaptı. Sanata çok yatkındı. İyi bir müzisyen ya da ressam, belki tarihçi veya arkeolog olabilirdi. Ama o en çok matematiği sevdi. Zamanla onun mükemmel, eşi az bulunur karakterde biri olduğunu yaşayarak gördüm. Sevecen, verici, başkalarının başarmasına yardım eden, başkalarının başarılarını takdir eden, çok alçakgönüllü, nazik biriydi. Çok da şakacıydı. İnsanları seviyor ve onlara değer veriyordu. İnsanları sevdiği kadar hayvanları da çok severdi. Kedimiz Siyami İkeda ona Karamel derdi İkedayı çok severdi. Her akşam kucağındaydı. Ve bu kedi İkeda tarafından sevildiğini çok iyi bilirdi. İkeda hastalandığı zaman, kedi de hastalandı. İkeda bu dünyadan gittikten tam iki ay sonra aynı tarihte kedimiz de gitti. İkeda 9 Şubatta bu dünyadan gitti, kedimiz 9 Nisanda.
İkedayı çok methederek abartmadım. Bu söylediklerim tamamen doğrudur. O, gençleri branşlarında heveslendirmekten, onlara moral vermekten zevk alırdı. Başkalarının başarısı onu mutlu ederdi. Takdir etmesini bilirdi. Bazen başkalarının yaptığı çalışmalara ipucu verir ve kendine hiç maletmezdi. Hiçbir zaman kendini övmedi. Alçak gönüllü oldu. Bence İkeda demek, zekâ, çalışkanlık, vericilik, alçakgönüllülük, nezaket ve espri demekti. Çok zekiydi, yeni şeyler öğrenmeye meraklıydı, çok hoşsohbetti, öğrendiğini unutmazdı, çok iyi matematikçiydi. O, bütün matematikle uğraşanları çok sevdi. Hatırlandığını hissedebiliyorsa, çok mutlu olacaktır. Kendisi de çok vefakâr idi. Saygıya, hatırlanmaya önem verirdi. Eğer sesini duyurması mümkün olsaydı, olanca sesiyle, Beni unutmadığınız için teşekkür ediyorum, sizlerin arkanızdayım, çok çalışın, çalışın ki başarın. Hem matematik, hem Türkiye, hem de kendi adınıza başarın. Başarı hedefiniz olsun. Sizlerle gurur duydum, sizleri çok sevdim, derdi. Eminim böyle derdi.
Ayrıca sizlerin önünde, matematiğe adadığı hayatında bana yer verip mutlu ettiği için teşekkür ediyorum.
Emel İkeda
Bu içten konuşmanın ardından sıcak bir sohbet başladı. O sohbetten notlar:
Ersan Akyıldız. Gerçekten gençleri yönlendirirdi. Beni matematikte o yönlendirdi. Ne yapacağını bilmeyen bir gençtim…
Yıllar sonra ikimizin de bilmediği bir konuda birlikte çalıştık. O yaşında bizden daha çok çalıştı. O yaşında… Öğrendiklerini bize öğretti. Hiçbir şey hissettirmeden… Sizin zamanınız yok, benim başka işim yok… Elbette ben çalışacağım derdi. Büyük olgunluktu, olgunluktan da öte ermişlikti.
Emel İkeda. Ne ermişlik ne de olgunluktu… Matematiğin devam etmesini, gençlerin yetişmesini isterdi…
EA. Kütüphaneye çok sık giderdi, yeni çıkan her kitabı okurdu. Gene de kütüphaneye gidememekten, yeterince okuyamamaktan yakınırdı. Bu bilgilerini sınıfa da taşırdı. O zamanlar yeni çıkan scheme konusundan derste bahsetmiş de olabilir… Hakikaten tam anlamıyla bir öğrenciydi. Çalışırken, bir şeyi anlayamadığı, yapamadığı zaman kendi kendine söylenir, bağırırdı, Allah Allah… Ne oluyor burada… Ben bunu anlamıyorum… diye bağırırdı.
Eİ. Çocuklarının matematikçi olmasını isterdi. Büyük oğlumuz Sinana üniversite seçimlerini yapmadan önce matematik seçip seçmeyeceğini sordu. Sinan biraz düşündükten sonra, Ben para kazanmak istiyorum, deyip matematik okumayacağını söyledi. Ama, dedi, matematiğe yakın bir branş seçeceğim, elektrik… Onun hali vakti yerinde şimdi. Küçük oğlumuz İlhan da sadece matematik yazdı, sadece matematik istedi…
Doğan Bilge (İlhan İkedanın öğrencisi). İlhanın da şimdi kütüphaneye borcu var… [kahkahalar]
Eİ (heyecanla). Kim söyledi bunu? Söyleyin İlhana derhal ödesin… Ne kadar borcu var?.. [kahkahalar]
EA. Sadece matematik değil fizik de okurdu, matematikle fizik arasındaki etkileşimi öğrenmek isterdi. Çok iyi bilirdi, çok bilirdi. Ama ona sorarsanız o hiçbir şey bilmezmiş gibi davranırdı. Tarihi çok iyi bilirdi örneğin…
Eİ. Ersanla İsmaili karşısına oturtur, durmadan tarih anlatırdı… Hititler, arkeoloji… Öğrenmeye doymayan biriydi… Ama hayat sınırlı…
Cemal Koç. İlk tanışmamızın kırkıncı yılındayız, Ağustostu galiba. Kırk yıl oldu. Konuşmak çok zor. Ama Emel Hanım konuştuktan sonra, bize müsade çıktı demektir…
Eİ. Estağfurullah…
CK. ODTÜde seminerler düzenlerdi, hemen her hafta… Durmadan çalışmak, yeni şeyler öğrenmek zorundaydık. Ege Üniversitesindeyken önemsiz, adı sanı duyulmamış dergilerde önemli yayınlar yaptı. Alman profesörlerin ortaya attığı problemleri çözdü. Orada başlattığı seminerleri ODTÜde de devam ettirdi. Orta Doğuda seminer odasına adının verilmesi çok önemli, çok anlamlıdır. ODTÜnün yaptığı en güzel işlerden biridir. Bütün üniversiteye bu ad verilseydi bu kadar anlamlı olmazdı…
Dersleri ele alışına gelince… Ersan Bey bahsetti. 63 yılında onunla tanıştıktan sonra onun tatbikatlarını yaptım. Beni çok zorladı. Fransızcadan tercüme edilmiş bütün kitapları okumak zorunda kaldım. Fonksiyonlar teorisi örneğin… Türkiyede kolaylığa kaçmak için “az öğren öz öğren” denir. O ise çok öğren yarım yamalak öğren derdi. Cebir dersinde cebirsel geometriden topolojiye kadar her şeyden bahsederdi, son zamanlarda bulunan her şeyden derslerinde de bahsederdi. Çok geniş bir matematik kültürü vardı. Gençler: Eğer karşınıza biri çıkar da “az öğren öz öğren” derse, duraksayın, bu klişeye inanmayın. Cahit Beyle seminerler düzenlerlerdi. Her hafta seminer olurdu. Her hafta bir şeyler yaptığımızı göstermek zorunda kalırdık. O zamanki çalışma sistemini unutmam mümkün değil. Bir kurum böyle başlamalı çalışmaya. O havadan birçok insan yetişmiştir. Bir aile olarak ODTÜ matematik ortaya çıkmışsa, bu, Cahit Bey ve Gündüz Bey sayesinde olmuştur.
Asıl sizinle paylaşmak istediğim… Çok kısa zamanda, beş altı yıl içinde, çok sevdiğim birçok kişiyi kaybettim. Cahit Bey, babam, şimdi de Gündüz Bey… Hangi vesileyle biri aklıma gelse üçü birden aklıma geliyor…
EA. Cahit Beyle Gündüz Beyin katkısı olmadan bizim [ODTÜ Matematikin] ayakta durmamız kolay olmazdı gerçekten.
Eİ. İnsan hayatı çok kısa, onu iyi değerlendirmek lazım…
EA. Deney yaptık birlikte. Rastgele saylar bulmamız gerekti… Fiziksel bir yöntem öğrenmiş… Deney yapmamız lazım… Ben nereden bileyim… Gitmiş, araştırmış, öğrenmiş… Bilgisayar programı, fizik deneyi yapmalıyız… Öğrendi. Bir teknisyen buldu. Becerikli bir çocuktu. Fizik deneyi yaptık…
CK. Merdiven altında matematik yapılmaz denir Türkiyede. İkeda, Biz savaş gördük, ekmek yoktu, sadece bir dilim ekmek yerdik. Ama seminerleri bırakmazdık. Pontryaginin Topolojik Gruplar kitabını satır satır okuyorduk… İngilizce bilmezdik, kitaplar çevrilirdi. İnsanlar çalıştı, çok çalıştık… derdi. Bunu bilhassa vurgulamak istiyorum. Tehlikeli bir görüştür merdiven altında matematik yapılmaz görüşü…
Eİ. İkedaya çalışması için rahat bir ortam hazırladım. Sinemaya gidelim, konken oynayalım, denize gidelim diye tutturmadım… O da mutlu oldu, biz de… Zaten evde hepimiz çalışıyoruz. Çocuklar okulda, ben de asistanım… Akşam evde herkes köşesine çekilir, çalışırdı. Aşağı yukarı 45 yıldır İkedayı tanıyorum. Çok zor… Hayatımızı paylaşmışız. İyi kötü günlerimiz olmuş… Tabii daha çok iyi günlerimiz oldu. Onu çok arıyorum… Sadece hastanedeki son günlerini hatırlamak istemiyorum…
Ali Nesin. Ben de Cemal Bey gibi yakın zamanda birçok yakınımı kaybettim. Birçok da büyük insan tanıdım: Cahit Bey, Gündüz Bey, Feza Bey, babam… Matematikte, sanatta, edebiyatta, başka dallarda olsun… Bu büyük insanların birkaç ortak yanı var. Örneğin hayatlarının son anına kadar çalışmaları… Ve hayatları boyunca çok çalışmaları… Sonra, bu büyük insanların sadece kendi dallarına değil ilgileri, sanattan felsefeye, felsefeden bilime, matematiğe kadar çok geniş bir ilgi alanları oluyor. Böyle evrensel bir merak olmadan insan kendi dalında da yaratıcı olamıyor. Ama Gündüz Beyi öbür büyük insanlardan ayıran bir özelliği vardı: Çok çok iyi bir insandı… Onu sevmemek mümkün değildi.
Eİ. Hepsi öyleydi, hepsini herkes sevdi…
AN. Hayır, hayır, hepsi o kadar sevilecek insan değildiler… Gündüz Bey gerçekten çok çok iyi bir insandı. Gündüz Beyi seviyorum demek bir marifet değildir yani. Sevilmeyecek gibi bir adam değildi.
Eİ. Evet, çok iyi bir insandı. Hiç kimseyi kıskanmamıştır. Herkese yardım ederdi. Soru soranlara yardım eder, onları yönlendirir, problemlerini nerdeyse çözer, sonra da Aferin, yaptın, bravo diye onları kutlardı… Hiç övünmezdi. Çok alçakgönüllüydü.
Bir Soru. Niye Gündüz adını almış?..
Eİ. Benim ailem yaşlı muhafazakar bir Türk ailesi. Bir yabancıyla evlenmemi yadırgadılar. Asilik yaptım, başkaldırdım. Onlar da, biz utanırız, gavurla evleniyor kızları derler, hiç olmazsa ismini değiştirsin de konu komşuya karşı rezil olmayalım… dediler. Şimdiki kafam olsa… Ben onu Masatoshi olarak kabul etmişim. Annem babam diretiyor… Biz utanırız deyince babam… O zaman İkedaya, Bu cemiyet böyle bir cemiyet, hiç olmazsa Türk ismi olsun dediler, dedim. O da, madem utanıyorlar, utanmasınlar, adımı değiştireyim, dedi. Babam, Aydın ya da Gündüz olsun dedi. Severdi böyle aydınlık adları… Ad konusunda ailemizde bayağı sorunlar yaşamışızdır.
Sinan üç ay isimsiz kaldı. “Çocuk” dendi… Babam, Aydın ya da Işık olacak diyor… Aydınlık, ferah şeyler istiyor. İkeda da Türkiyeyi gezmiş, Mimar Sinanı sevmiş, ona hayran kalmış. Aydın-Sinan derken, çocuk isimsiz kaldı… Kimyacı Prof. Emin Dikmenin eşi bizdeyken, babama, Amca, dedi, Sinan ne kadar kulağa hoş geliyor: Si-nan… Ay-dın-dındın-dındın… Çok kaba… Babam kandı, Sinan oldu ilk çocuğumuz. Dındın olmadı…
Ben doğduğum zaman, hastane filan yokmuş, göbek adımı ebe Şehriban diye kesmiş, annem karşı ç̧kmış, Nilüfer olsun demiş. Benden beş yaş büyük kızkardeşim ölmüş, çok sevdiği bebeğinin adı Emelmiş. Annem Nilüfer, ebe Şehriban derdi. Babam, Nimetin bebeğinin adı olacak demiş, Emel olacak. Karşı koyamamışlar.. Emel olmuş adım.
AN. Yeni bir teorem kanıtladığında çok sevinir miydi? Örneğin, geceyse sizi uyandırır mıydı? Ya da dans eder miydi sevinçten?
Eİ. Sevinirdi tabii. Ama başkalarının başarılarına daha çok sevinirdi. En son Fermatnın teoreminin kanıtlanışını kutladık… Kıbrıstaydık. Sabah saat 4,30da telefon çaldı. İlhan… Amerikadan arıyor. Merak ettim… Anne, dedi, babamı uyandır, Fermat teoremi kanıtlandı… İkeda uyandı. Baba oğul telefonda matematik konuştular. Uykumuz açılmıştı. Mutfağa gittik. Kahve içtik…
AN. Emel Hanım, konuşmaları bilgisayarıma kaydediyorum. Bunları Matematik Dünyasında yayımlayacağız. Derginin çok satmasını istiyorum… Başka bir şey içmediniz mi?
Eİ. Sadece kahve içtik…
AN. Sonra ne yaptınız?..
Eİ [gülerek]. Cointreau içtik… Fermatnın şerefine diye kadehlerimizi tokuşturduk, doğan güneşe karşı birbirimizin gözünün içine bakarak kadehlerimizi yavaş yavaş yudumladık… Nasıl oldu Ali Bey, sattırır mı? [kahkahalar]
AN. Gündüz Bey büyük matematikçi, çok önemli eserleri var. Ama bunlar ne de olsa matematik, nesnel doğrular… Gündüz Bey olmasa bir başkası bulacaktı bunları. Ama bir eseri var ki o eseri başkası yaratamazdı. Sizin ortak eserlerinizden biri: İlhan…
Eİ. Evet, İlhan da matematiği çok seviyor, başarılı da…
Bir Soru. Japonyayla bağlarını sürdürdü mü? Özler miydi?
Eİ. Japonyayla bağlantılarını sürdüremedi, çok zordu gitmek. Özlediğini de sanmıyorum. Bana bu konuda bir şey söylemedi. Japonyada annesi ve iki ablası vardı. Sadece üç defa gidebildi Japonyaya. Çok pahalıydı uçak biletleri. Ben hiç gidemedim örneğin.
Ben de öğrenip arada sırada Japon yemekleri yapardım, sürpriz olurdu, sevinirdi.
İkedanın çok geniş ilgi alanları vardı. Resimden söz etmiştim. Bir de roman yazdı… Japonca… Zaman tüneliyle ilgili. Komik bir romandı. sayfa kadar… Hatıralarını yazamadı, kısmet olmadı. Beste de yapardı…
AN. Dünya kupasında Türkiye Japonyayla oynadı galiba… Hangisini tuttu? [gülüşmeler]
DB. Hocam siz de dergiyi sattıracağım diye… [kahkahalar]
Eİ. Hiçbir takımı tutmadı. Önemsemiyordu öyle şeyleri. Takım tutmazdı. Kim kazanırsa ona bravo derdi.
CK. Ama ben halter kaldıramayan Japonlarla alay ettiğini hatırlıyorum. Bizim Süleymanoğlu çıkıp kaldırırmış en ağır halterleri. Japon ıkınıp sıkınırmış, ama halteri yerinden bile kıpırdatamayıp kös kös köşesine dönermiş. Gülerek anlatırdı…
Not: Bu yazı Matematik Dünyası Dergisi arşivinden siteye eklenmiştir. Yazı ilk olarak derginin yılı 2. sayısında yer almıştır. Matematik Dünyası arşivi titiz bir çalışma ile çevrim içi platformlarda yeni okuyucularıyla buluşuyor. Bu yazıyı burada okunabilir hale getiren arşiv ekibi üyesi Zeynep K‘ye ve tüm gönüllü arşiv ekibimize teşekkür ediyoruz. Yazıyı PDF olarak okumak için PDF arşivine buradan ulaşabilirsiniz.
Birlikte bir çocukları olan Cahit Arf’ın eşinin ismi Halide Arf’tır.
Cahit Arf’ın Eserleri Nelerdir? >
Cahit Arf’ın Doğum Tarihi ve Ölüm Tarihi Nedir?Cahit Arf’ın Matematiğe Katkıları Nelerdir?Cahit Arf’ın Aldığı Ödüller Nelerdir?Cahit Arf’ın Annesi Kimdir?Cahit Arf’ın Matematik Alanında Yaptığı Çalışmalar Nelerdir?Cahit Arf Hangi Alanda Çalışmalar Yapmıştır?Cahit Arf’ın Buluşları Nelerdir?Cahit Arf Cumhurbaşkanlığı Yapmış Mıdır?Cahit Arf’ın Çocuğu Var Mı?Cahit Arf Eşi Kimdir?Cahit Arf’ın Eserleri Nelerdir?Cahit Arf’ın Eğitim Hayatı Nasıldır?
Dünyaca ünlü Türk matematikçi olarak tanınan Cahit Arf, bilim dünyasına oldukça önemli katkılarda bulunmuştur. Herkes tarafından tanınan matematikçiler arasında yer alan Cahit Arf kimdir? Matematiğe katkıları nelerdir, hangi buluşları vardır ve ne gibi çalışmalar yapmıştır? Cahit Arf’ın doğum tarihi ne zamandır, eşi kimdir, çocuğu var mıdır?
Cahit Arf, senesinde Selanik’te doğmuş ve yaşamını matematiğe adamıştır. Yüksek öğrenimini Fransa’da tamamlayan Arf, Galatasaray Lisesi’nde matematik öğretmenliği de yapmıştır. Ayrıca İstanbul Üniversitesi’nde de görev alan ünlü matematikçi doktora öğrenimini Almanya’da tamamlamıştır. Matematiğe olan katkısını Türkiye’de ve Amerika’da daha pek çok farklı üniversitede yer alarak devam ettiren Arf, ordinaryüs profesörlük unvanına erişmiştir.
Dünyaca ünlü Türk matematikçi Cahit Arf, senesinde Selanik’te dünyaya gelmiştir. 26 Aralık günü, İstanbul Bebek’te yaşamını yitirmiştir.
Akademik başarıları ve matematiğe olan katkısı yadsınamayacak olan Cahit Arf, matematik dünyasına cebir, elastisite teorisi, analiz, sayılar teorisi, geometri ve mühendislik matematiği gibi pek çok farklı konularda katkıda bulunmuştur. Bu katkıların sonucunda yapısal ve kalıcı sonuçlar da elde etmiştir.
Cahit Arf, senesinde İnönü Ödülü’nü kazanmış daha sonra senesinde ise TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü kazanmıştır.
senesinde dünyaya gelen Cahit Arf’ın annesinin ismi Lütfiye’dir.
Cahit Arf, cebir konusunda yaptığı çalışmalar ile dünyaca ünlü tanınan bir matematikçi olmuştur. Sentetik geometri problemlerini, pergel ve cetvel yardımı ile çözülebileceğine dair çalışmaları olan Arf’ın, cisimlerin kuadratik formlarının sınıflandırılması sırasında ortaya çıkan değişmezlere ilişkin kendi adı ile anılan çalışmaları da bulunmaktadır.
Matematiğe pek çok katkısı bulunan Cahit Arf, esneklik teorisi, sayılar teorisi, analiz, mühendislik matematiği ve geometri gibi çok çeşitli alanlarda çalışmalar yapmıştır.
Cahit Arf’ın kendi adı ile anılan pek çok önemli buluşu ve katkısı bulunmaktadır. Bunlar “Arf Sabiti”, “Ark Halkaları” ve “Arf Kapanışları” buluşlarıdır.
Hayır, dünyaca ünlü Türk matematikçi Cahit Arf, cumhurbaşkanlığı yapmamıştır.
Cahit Arf’ın Fatma Arf Oliver isimli bir çocuğu bulunmaktadır.
Birlikte bir çocukları olan Cahit Arf’ın eşinin ismi Halide Arf’tır.
Cahit Arf’ın yaptığı çalışmalar ve araştırmalar sonucu eserleri şu şekilde sıralanabilir:
· Sentetik geometri problemlerinin pergel ve cetvel yardımı ile çözülmesine dair yaptığı araştırmalar sonucunda yayınlanan makaleleri,
· Doktora tezi de matematik dünyasına oldukça büyük katkı sağlamıştır. Doktora tezi ile Hasse-Arf adlı teoremi de çıkış yapmıştır. Doktora tezi: Çözülebilen Cebirsel Denklemlerin Listesi,
· Kuadrik formlar üzerine yaptığı araştırmalar,
· Tek boyutlu tekil cebirsel kolların sınıflandırılması üzerine yapmış olduğu çalışma,
· Riemann-Roch isimli eser.
Cahit Arf lise öğrenimini İstanbul Erkek Lisesi’nde tamamladı. Ardından yüksek öğrenimi için Fransa’da yer alan Ecole Normale Superieure’de bulunan Cahit Arf, en yüksek akademik mevki olan ordinaryüs profesörlüğe erişmiştir.