Dalak Darbe Alırsa

Başlıca işlevleri kanı filtrelemek, yeni kan hücreleri oluşturmak ve trombositleri depolamak, aynı zamanda da vücudun bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olan dalak ile ilgili bilinmesi gerekenler haberimizde... Dalak ağrısı neden olur? Dalak ağrısı tedavisi...

Sozcu.com.tr

Yayınlanma: 08:48 - 07 Mayıs 2019 Güncellenme:

Genel olarak nefes alırken ve aşırı miktarda, ağır yemekler yendikten sonra daha da kötüleşen dalak ağrısı neden olur? Dalak ağrısı tedavisi ile ilgili merak edilen tüm detaylar haberimizde…

DALAK NEDİR?

Dalak, karnın sol üst tarafında ve kaburgaların altında yumruk büyüklüğünde bir organdır. Dalak, enfeksiyonla savaşan ve vücut sıvılarını dengede tutan lenfatik sistemin bir parçasıdır. Mikroplarla savaşan beyaz kan hücrelerini içerir. Dalak ayrıca vücuttaki kan miktarını kontrol etmeye yardımcı olur ve yaşlı ve hasarlı hücreleri yok eder.

DALAK AĞRISININ NEDENLERİ

Dalak anormal koşullarda, sol göğüs kafesinin derinliklerinde hissedilen ağrıya neden olabilir. Dalaktan kaynaklanan şiddetli ağrı genellikle dalak enfarktüsünün varlığına işaret eder. Ağrı genelde nefes alırken ve fazla miktarda, ağır yemekler yendikten sonra daha da kötüleşir. Dalak ağrısının olası nedenlerinden bazıları şunlardır:

Dalak Hasarı veya Yırtılması

Dalağın zarar görmesi, göğüs kafesinin sol tarafının altındaki korunan pozisyonu nedeniyle nadirdir. Buna rağmen, bir kavga sırasında, bir motor kazasında, futbol veya basketbol gibi temas gerektiren sporlar veya bir kaburga kırığından dolayı karın bölgesine çok kuvvetli bir darbe ile oluşabilir. Bu dalağın anında yırtılmasına veya bir hematom oluşumuna neden olabilir. Dalak yırtıldığında kan abdominal boşluktan fışkırır ve yoğun bir iç kanama ortaya çıkar. Bu ayrıca şiddetli karın ağrılarına da neden olur. Dalak yırtılması bir travma ya da karın bölgesindeki bir darbe sonucu oluşur.

Splenomegali

Dalak büyümesi veya splenomegali, dalak ağrısının bir diğer nedenidir. Bu travmatik, kötü huylu, metabolik veya obstrüktif bir çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Splenomegali nedenleri arasında şunlar vardır:

– Kronik lenfositik lösemi, kronik miyeloid lösemi, büyük granüler hücreli lösemi, polisitemi vera gibi miyeloproliferatif hastalıklar
– Özellikle kıllı hücre çeşitlerinde lenfoma gibi lenfoproliferatif hastalıklar
– Gaucher’s veya Niemann-Pick hastalığı gibi lipit depo bozuklukları
– Sistemik lupus eritematozus gibi bağ dokusu bozuklukları
– Amiloidoz ve sarkoidoz gibi enflamatuar bozukluklar
– Sitomegalovirüs veya bulaşıcı mononükleoz gibi viral enfeksiyonlar
– Bakteriyel endokardit gibi akut bakteriyel enfeksiyonlar
– Sıtma, sifiliz, bruselloz ve milier tüberküloz gibi kronik bakteriyel enfeksiyonlar
– Siroz, portal veya splenik damarların trombozu gibi karaciğer hastalıkları, hepatik kan akışına engel olmakta ve dalağa destek vermektedir
– Talasemi gibi bir hemoglobinopatiye bağlı olanlar da dahil olmak üzere hemolitik anemi; veya kalıtsal sferotositoz gibi anormal kırmızı hücre kırılganlığı
– Birçok ilaç, olumsuz etkilerinden dolayı dalak ağrısına neden olur. Bunlar şunları içerir:

– Dalak hücrelerine doğrudan toksisite
– Bağışıklık sisteminin veya karaciğerin işlevine patolojik müdahale
– Şiddetli hemoliz
– İlaçların hepatik toksisitesinin neden olduğu portal ven hipertansiyonu

Uyuşturucuya bağlı advers reaksiyonlar genellikle geçicidir ve sorumlu ilaçların alımı sona erdikten sonra dalak ağrısı dalak boyutuyla birlikte azalır.

DALAK AĞRISI TEDAVİSİ

Dalak ağrısı, özellikle dalak infarktı ya da yırtılması sonucu ortaya çıkmışsa en önemli tedavi yöntemi splenektomidir. Splenektomi dalağın tümden alınması işlemidir. Dalağın belirli bir kısmı alındığında bu işleme kısmi splenektomi adı verilir. Ancak, dalak karaciğer gibi kendini yenileyen bir organ değildir.

Splenektomide Laparatomi (Açık ameliyat) ve laparoskopi adı verilen iki yöntem kullanılır.

Laparotomide dalak karın bölgesinde bir kesik açılarak alınır. Dalak alınmadan önce organın kan alımı ve pankreas bağlantısı kesilir. Dalak alındıktan sonra dikiş atılır.

Laparoskopi

Laparoskopi karında 3 ya da 4 küçük kesik atılarak uygulanan bir yöntemdir. Bu küçük kesiklere laparaskop ve diğer tıbbi aletler yerleştirilir. Yapılan işlemler laparoskopa bağlanan bir monitör yardımıyla izlenir. Şişmiş ve çok büyük boyuttaki dalaklar, ayrıca obez hastalar ve daha önceki ameliyatlarda dalak dokularında yara izi kalmış hastalarda laparoskopi uygulanmaz.

Dalak alındığında vücut enfeksiyonlara karşı daha hassas hale gelir. Bu nedenle aşılama gerekli hale gelir. Aşılar genellikle meningokoksit aşı, pnömokoksal aşı ve B tipi Haemophilus influenzaya karşı kullanılan aşıdır. Antibiyotikler ve vitaminler de ortaya çıkabilecek enfeksiyonları engellemek için doktor tarafından yazılabilir. Ayrıca hastaların sıtma yayıcı ortamlardan uzak durması tavsiye edilir. Bunların yanında yüksek sakatlık riski taşıyan sporlardan uzak durulmalıdır.

AğrıameliyatbasketbolbeyazdarbedoktorFutbolkavgaobez

Dalakta çok miktarda damar bulunur, bu da yüksek kan hacmine sahip olduğu anlamına gelir. Dalağın hasar görmesi karın bölgesine alınan güçlü bir darbeden kaynaklanabilir.

Spor ya da takım oyunları sırasında, bir motorlu taşıt kazasında, karın bölgesinde yapılan bir ameliyattan veya bu bölgede gerçekleşen bir enfeksiyondan sonra dalak zarar görebilmektedir. Dalak yırtılması hayatı tehdit edecek derecede kan kaybına sebep olabilir. Dolayısıyla dalak yırtılmasının belirtileri de medikal olarak acil durum kategorisindedir.

Dalak yırtılması kanın karın boşluğuna akmasına yol açar. Dalaktan hasar alan yaşayan kişiler karın bölgesinin sol üst çeyreğinde veya sol kaburganın arkasında ağrı hissedecekleridir. Karnın sol bölgesine el ile dokunulması aşırı acıya veya hassasiyete yol açabilir. Eğer dalak, karna alınan şiddetli darbeden yırtıldıysa ağrı hızla gelişir. İyileşmektense gitgide daha kötüye gider. Karında veya göbekte şişkinlik, karın bölgesine kan dolmasından dolayı ortaya çıkabileceğinden dalak yırtılmasının belirtilerindendir.

Vücuttaki 12 ünite kanın 1 ünitesi dalakta bulunur. Dolayısıyla dalağın yırtılması sonucunda, hasarın derecesine ve yerine bağlı olarak hızla kan kaybedilebilir. Karın bölgesine hızla kan akışı kontrol altına alınamazsa hasta hipovolemik şoka veya düşük kan hacminden dolayı şoka girebilir. Hipovolemik şoka giren bir kişide nabzın hızlandığı ve tansiyonun düştüğü görülecektir. Cildi solgun ve terli olabilir, kafa karışıklığı yaşanabilir. Nefes alma ve verme derin ve hızlı olabilir. Hipovolemik şoka bağlı dalak yırtılması belirtileri de hızla gelişebilmektedir.

Çok ciddi dalak yırtılmalarında aniden ölüm de görülebilmektedir. Ancak bu son derece nadir bir durumdur. Çok ciddi dalak yırtılması görülen kişilerde kan hızla karın boşluğuna dolabilir ve kişi birkaç dakika sonra bilincini yitirebilir. Medikal müdahale henüz yardımcı olamadan ölüm gerçekleşebilir.

Dalak yırtılmasının belirtilerinden bir diğeri tuvalete gitme isteğidir. Buna dalak hasar aldıktan sonra karın bölgesinde oluşan basınç sebep olur, halbuki kişi tuvalete gitse de dışkı çıkmayabilir. Aynı zamanda kişinin karın bölgesinin solu hariç başka yerlerine de ağrı yayılabilir. Olası bölgeler arasında sol omuz, boyun ve sırt vardır.

Hemen Sağlık

Karın ağrısı şikayetiyle başvurduğu hastanede dalağında kist tespit edilen 17 yaşındaki Derya Bozkurt, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde ilk kez uygulanan robotik dalak kisti ameliyatıyla sağlığına kavuştu.

Manisa'da yaşayan Bozkurt'a, karın ağrısı şikayeti üzerine gittiği hastanede dalak kisti teşhisi konuldu. Ameliyat olması için Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk Cerrahi Ana Bilim Dalına sevk edilen Bozkurt'un dalak kısmındaki 4 santimetre büyüklüğündeki kist, Doç. Dr. Emre Divarcı tarafından robotik cerrahi yöntemiyle çıkartıldı.

Bozkurt'un karnından girilerek yapılan ameliyat, 8 milimetrelik 2 delik ve kameranın yerleştirildiği 12 milimetrelik bir delik açılarak yapıldı.

Bozkurt, hastaneden taburcu edildikten sonra ailesiyle Doç. Dr. Divarcı ve Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak'ı ziyaret etti.

Doç. Dr. Emre Divarcı, AA muhabirine, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk Cerrahi Ana Bilim Dalının robotik cerrahi konusunda Türkiye'nin önde gelen merkezlerinden biri olduğunu söyledi.

Dalak kisti ameliyatlarının riskli olduğunu belirten Divarcı, şöyle konuştu:

"Dalak, ameliyatta kanama riski yüksek olan bir organ. Dalak kisti salgı yapan hücrelerin olduğu bir kist türüdür. Laparoskopik ve açık cerrahide kistin tamamı çıkarılamıyor, onun için dalağın bir kısmı ya da tamamının alınması gerekiyor. Tabii bir de dalağın ameliyat sırasında kanama ihtimali yüksek oluyor. Robotik yöntemle ameliyatı yapma kararı aldık. Bu sayede kistin tamamını çıkarmayı başardık. Eğer kistin bir kısmı dalakta kalsa bu ileride kansere neden olabilir. Takip ettiğimiz bilimsel çalışmalara göre biz ülkemizde ve dünyada çocuklarda ilk robotik dalak kisti ameliyatını gerçekleştirdik. Bunun için çok gururluyuz."

Bu yöntemde vücutta herhangi bir kesi olmadığı için hastalarının normale göre çok kısa sürede iyileştiğine dikkati çeken Divarcı, ameliyattan sonra da iz kalmadığını aktardı.

Bu süreçte hastanın ve ailesinin kendilerine tam destek verdiğini anlatan Divarcı, "Hastamızda robotik cerrahinin avantajlarını kullanmak istedik. Bize 3 boyutlu görüş imkanı sağlıyor bu sayede dokulara daha çok hakim olabiliyoruz. Çok daha zor bölgelere ulaşıyoruz. Görüntüyü 16 kat büyütüyor. Bu sayede kistleri çok daha detaylı görüyoruz. Normal bir ameliyatta bir insan eli 360 derece dönebilirken robotik cerrahi de ise 540 derece dönüyor." dedi.

"Sağlığıma kavuştuğum için çok mutluyum"

Derya Bozkurt ise karın ağrıları nedeniyle çok zor günler yaşadığını, dalağında kistin olduğunu öğrendiğinde üzüldüğünü dile getirdi.

Ameliyat olmaktan korktuğunu anlatan Bozkurt, "Doktorum bana ameliyatın tüm ayrıntılarını anlattı. Ben hep bu ameliyatı robotun mu yoksa doktorların mı yaptığını merak ediyordum. Türkiye'de ve dünyada uygulanan ameliyat sayesinde sağlığıma kavuştum. Vücudumda da hiçbir iz kalmadı. Artık karnımda ağrımıyor. Okuluma yeniden başladım. Hemşire olmak istiyorum." ifadelerini kullandı.

Anne Emine Bozkurt da doktorların uyguladığı teknikle kızının dalağına bir zarar gelmeden kistin çıkarıldığını vurguladı.

Prof. Dr. Necdet Budak da Ege Üniversite Tıp Fakültesindeki hekimlerin birçok alanda başarılı operasyon ve ameliyatlara imza atmaya devam ettiğini belirterek, "Türkiye'de ve dünya çapında çocuklarda ilk robotik dalak kisti ameliyatının yine hastanemizde yapılmasının gururunu yaşıyoruz. Bu anlamda üniversite olarak devletimizin desteğiyle en iyi ekipmanları alıyoruz. Amacımız insanımıza en kaliteli sağlık hizmetini verebilmek." ifadelerini kullandı.

Vücudumuzda pekçok organ vardır. Bu organlar bizim bilgimiz ve irademiz olmadan çok hassas görevleri yaparlar. Hem de en güzel şekilde… Biz de bu sayede hayat fonksiyonlarımızı rahatça yerine getiririz. İşte insana karşı rahmetini, düşünenlere karşı ilmini ve kudretini bu şekilde gösteren Allah’ın (cc.) bize hizmet ettirdiği bu organlardan biri de ‘dalak’tır.

Dalak insan vücudundaki hârika organlardan biridir. Dalağımız genellikle sessiz ve derinden çalışır, öyle ki çoğu insanın hayatı boyunca onun varlığından haberi bile olmaz. Fakat bazen çok koşup yorulan çocuklar ve gençler sol böğürlerinde bir ağrı hissi ile durup, dinlenme ihtiyacı duyar ve “dalağım şişti” derler. Duydukları ağrı gerçekten de dalağa aittir. Antrenmansız bir insan, birdenbire zorlu bir fiziksel aktiviteye başlarsa dalakta göllenen kan, dalağın şişmesine ve dalak zarının gerilmesine sebep olur, işte ağrının sebebi bu zarın (kapsülün) gerilmesidir. Bu ağrı, kişiyi durup dinlenmeye sevk eden ve biraz sonra da kaybolan tamamen zararsız bir belirtidir.

Dalak vücudumuzun neresinde?

Dalak, karın boşluğunun sol üst tarafında, göğüs kafesinin altında, mide ve sol böbreğimize komşu, yumruk kadar bir organ olarak yaratılır. Yaklaşık olarak boyu 12, eni 8 cm olup, ağırlığı 150-200 gr kadardır.

Yumuşak ve gevrek bir yapısı olduğundan travmalarda, özellikle trafik kazalarında yırtılmasına ve iç kanama yapmasına sık rastlanır. Yani dıştan görünen bir yara veya yırtık olmasa da gelen darbe dalak veya karaciğerde bir kanamaya sebep olabilir. Bu yüzden bütün trafik kazalarında hastaneye sevk yapılır.

Dalağın başlıca görevleri

Burası işin en hayrette bırakan yönüdür. Görünüşte et bile denemeyecek, yumuşak ve ıslak sünger gibi basit bir maddeyi Rabbimiz ne işlerde çalıştırır ve bize nasıl hizmet ettirir? Nimetlerini bir et parçasıyla nasıl tattırır? Şimdi bunları görelim:

1) Dalak, anne karnında iken alyuvarların yapıldığı yerdir. Doğumdan sonra bu görevini kemik iliğine devreder. Kemik iliğinin yetersiz kaldığı bazı durumlarda kısmen yeniden kan yapımını üstlenir. Herşeyi tesadüf olarak görenlere, bu organların bu görev teslimini nasıl yaptığı, nasıl karar verip anlaştıkları sorulabilir elbette…

2) Dalak, bademcikler ve lenf bezleri gibi vücudun bağışıklık sisteminin bir parçasıdır. Akyuvarların bir çeşidi olan lenfositler ve bazı antikorlar burada yapılır. Pıhtılaşmada rol oynayan trombositler burada saklanır. Yani tam bir ordugâh gibi hizmet verir.

3) Dalak, bir çeşit kan süzgecidir, kan buradan geçerken bir filtrasyona uğrar ve temizlenir. Yaşlanan veya zedelenen alyuvarlar burada yakalanır ve parçalanır. Hemoglobinden açığa çıkan demir ise yeniden kullanılmak üzere kemik iliğine gönderilir. Çeşitli yollardan dolaşıma karışan bakteriler, bazı antikorlar tarafından sarılır ve işaretlenir. İşte dalak bunları da yakalayıp imha eder.

Bağışıklık sisteminin önemli bir organı

Bazı hastalıklar dalağın büyümesine sebep olur. Böyle durumlarda dalak 750- 1000 gr bir ağırlığa ulaşabilir. Normal halinde göğüs kafesinin altında iken, bu durumda karın boşluğuna doğru uzanır ve ele gelmeye başlar. Dalağın büyümesine sebep olan başlıca hastalıklar arasında sıtma gibi bazı mikrobik hastalıklar, tümörler, siroz ve bazı kan hastalıklarını sayabiliriz.

Dalak, çok kan alan bir organdır, böyle durumlarda biyopsi gibi teknikler iç kanama riski taşır. Fakat dalağın komple çıkarılması daha güvenli olup, genellikle bu yol tercih edilir. Dalaksız insan normal ömrünü tamamlayabilir. Fakat bağışıklık sisteminin önemli bir organı artık eksik olduğundan hasta bunun şuurunda olarak yaşamalı, yani mikrobik hastalıklara karşı daha titiz, daha dikkatli olmalı ve bu maksatlar için hazırlanan bazı aşılardan da yararlanmalıdır.