Deprem Takozu

24 Ocak ’de Elazığ Sivrice merkezli 6,87 büyüklüğündeki depremin ardından binaların dayanıklılığı yine tartışmaların odak noktası olurken, Elazığ Fethi Sekin Şehir Hastanesi, zemininde bulunan deprem izolatörü sayesinde depremi üst katlarda artçı gibi çok hafif hissetti. Türkiye’nin diğer bölgelerinde gerçekleşen sarsıntılar da dikkatleri yapılara çevirdi.

Özdekan Kauçuk, birçok ulusal ve uluslararası projede yer alan OSTİM firması. Son olarak İstanbul Havalimanı’na yapı titreşim takozları ve elastomer mesnetleri üreten şirket, sektöründe uzun soluklu Ar-Ge projelerine de imza atıyor; bu kapsamda uzmanlaştığı alanlardan biri de sismik izolatörler. Yönetim Kurulu Başkanı Yusuf Ziya Korkmaz, yaklaşık 15 yıldır bir süreçte geliştirdikleri sismik izolatörler ve yapı güvenliğine ilişkin sorularımızı yanıtladı. 

“9 ülkedeki projede referansımız var”

Sismik izolatörün fonksiyonu nedir? Firma olarak konuyla ilgili çalışmalarınızı anlatır mısınız?

Sismik izolatör; yaklaşık 15 yıldır çalıştığımız Ar-Ge konumuz. Sismik izolatör, binaların altına konan; deprem etkisini, deprem, sönümleyen, azaltan, Japonya’nın, Avrupa’nın kullandığı bir teknoloji. Otomobillerde olduğu gibi motor kulak takozu, onun daha büyüğü ve geliştirilmiş mantığında kauçuk izolatör kullanıyoruz. Ürünümüzü 8 yıl önce gerçekleştirdik. Yurt dışında akredite laboratuvarlarda ölçtürdük ve performans değerini de yakaladığımızı gördük. Artık Türkiye’de yapabiliyoruz.

Bunu yaparken kauçuğun sönüm oranlarını, çapraz bağlarını, kullanılan materyallerin özelliklerini, kısaca hepsini Ar-Ge projesi ile gerçekleştirdik, akrediteli bir kuruluştan CE belgemizi aldık. Şu anda sismik izolatör test laboratuvarı kuruyoruz, yeni bir cihaz yaptırıyoruz. Ticaret Bakanlığı’mız da bizi destekliyor. Avrupa’da, Japonya’da yapılan neyse biz de binaların altına bunun aynısını üretiyoruz. Yurt dışında 9 ülkedeki projede referansımız var. Türkiye’de de Ankara’da AFAT binasının altına uyguladık. Yaklaşık 5 yıl oldu. Her yıl kontrollere gidiyoruz, hiçbir sıkıntımız yok. Bütün testlerden geçiyoruz. Avrupa’nın yaptığı ürünü bir OSTİM firması olarak şu anda Türkiye’de yapabiliyoruz. Bunu başardık.

“Yıllık 40 milyon doların üzerinde sismik izolatör, dışarıdan alınıyor”

Sismik izolatörler ülkemizde yaygın olarak kullanılıyor mu?

Daha çok AVM’lerde, hastanelerde kullanılıyor. Kocaeli, Düzce depremlerinden sonra Bakanlar Kurulu bir kararı aldı. Acil eylem binaları; okullar, hastaneler, bazı kamu kurumlarında mecbur hale geldi. Bunun üzerine ilk olarak Sağlık Bakanlığı İnşaat Emlak Dairesi gündemine aldı, şehir hastaneleri projelerini deprem yönetmeliğine uygun hale getirdi. Türkiye genelinde yapılan tüm şehir hastanelerinde deprem izolatörü mevcut. Ancak o dönemde belgelendirmemizi tamamlayamadığımızdan bizden alım yapmadılar. Ağırlıklı olarak İtalya, Almanya, ABD, Japonya ve Uzak Doğu ülkelerinden temin ediliyor. Yaptığımız fizibilitede; Türkiye’ye yaklaşık 6 yıldır yıllık 40 milyon doların üzerinde sismik izolatörün dışarıdan alındığını gördük.

Türkiye’de sizden başka izolatör üreten var mı?

Biz bu çalışmalara çok erken başladığımız için Türkiye’de öncü bir firmayız; ancak belgelendirmeyi tamamlayabildik. Laboratuvarımızı da kuruyoruz. Bu konuda henüz Türkiye’de belgeli olarak bu işi yapan üretici yok. Uygulamacılar var; yurt dışından gelenlere uyguluyorlar ama üreten yok.

Türkiye’nin deprem haritası çıkarıldı. Bunun için 8 yıllık bir çalışma yapıldı. Türkiye’deki fay hatlarının ve deprem değerlerinin tekrar derlemesi yapıldı ve yeniden deprem dereceleri çıktı. Bu derecelerin de üzerine son 2 yıldır Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve bazı üniversitelerle birlikte, yapıların yeniden depreme mukavim yapılmasına ilişkin yönetmelik çıktı. Biz yönetmelik sürecinde, sismik izolatörün sağlayacaklarını anlattık.

Talep çoğaldı

Tüm inşaatlarda zorunlu mu?

Ülkemizde tüm inşaatlarda henüz izolatör zorunluluğu gelmedi ama kamu binalarında artık zorunluluk başladı. Bazı ülkelerde zorunluluk var. Japonya bir deprem bölgesi; inşaat yapılacağı zaman projelendirilirken deprem güvenliği dikkate alınıyor. Böyle bir zorunluluk var. Binaların deprem yönetmeliği ve sismik izolatörün yönetmeliği şartnameleri daha yeni oluşturulabildi Türkiye’de. Dolayısıyla biz de bu şartnameye uyan ürünler yapıyoruz. Bugünlerde bize çok talep geliyor.

İzolatörün maliyeti yüksek midir?

Çok yüksek değil. Biz uzun süredir müteahhitleri bilgilendiriyoruz. Ortalama bir daire başına deprem güvenliği 15 bin ile 35 bin TL arası değişiyor. Bölgenin deprem riskine, binanın mimari yapısına göre ortalama böyle bir maliyet tutuyor.  Ama burada mevcut yapıyı yüzde 50 depreme karşı güvenli hale getirmiş oluyoruz. 7 şiddetinde bir depremin ,5 arasında hissedilebileceği hesabı çıkıyor ortaya.

Son depremlerde binalarda izolatör olduğunu farz edelim; hasar daha az olacaktı. Örneğin Elazığ depreminde, Elazığ Fethi Sekin Şehir Hastanesi’nde deprem izolatörü uygulandı. İzolatör, 6,87 şiddetindeki depremi yaklaşık 3,1’e düşürmüş. Hastane hissetmedi depremi. İzolatör, depremin etkisini yarı yarıya azaltır.