Depremin Yerini Ve Şiddetini Ölçen Aletin Adı Nedir
Depremin Şiddetini Ne Ölçer? Depremin Şiddeti Ne İle Ölçülür?
Yer altında bulunan fay hatlarında biriken enerjinin açığa çıkması ile yeraltında meydana gelen hareketlerin yer yüzeyinde sebep olduğu sarsıntılara deprem denir. Depremlerin büyüklüğü ya da şiddeti, rasathaneler tarafından takip edilir ve herhangi bir deprem meydana geldiği zaman rasathanelerde sismograf adı verilen aletlerin kullanımı ile depremlerin büyüklüğü kayıt altına alınır. Sismograf ya da sismometreler yalnızca depremlerin neden olduğu sarsıntıların büyüklüğünü değil, aynı zamanda deprem haricindeki nedenlere, örneğin çeşitli patlamalara bağlı olarak meydana gelen sarsıntıların büyüklüğünü de ölçebilir.
Yer yüzeyindeki sarsıntıların büyüklüğünü ölçmeye yarayan sismograf aletlerinin en basit hali, bir uçta dayanak, diğer uçta ise bir kayıtçı kalem bulunan yay ile desteklenmiş ağırlıklı bir çubuktur. Yer yüzeyinde ortaya çıkan bir sarsıntı halinde, çubuk sabit kalmak koşuluyla diğer kısımlar hareket eder. Kayıt etmeye yarayan kalem, saat yönünde yavaş yavaş dönen bir silindir üzerinde sarsıntıları saptar. Günümüzde kullanılan sismograflar ise, aynı prensibe dayanarak çalışan ancak daha gelişkin modellerdir. Bu modeller genellikle tespit edilen salınımları elektronik araçlarla yükselterek otomatik şekilde saptayan ve kaydeden, gelişmiş cihazlardır.
Sismograf tarihi
- İlkel deprem ölçüm yöntemleri
Tarihte bilinen ilk sismografın, milattan sonra 132 yılında Çin hanedanından Zhang Heng adlı kişi tarafından tasarlandığı düşünülmektedir. Mevsim rüzgârlarını ve yer hareketlerini ölçebilmek için kullanılan araç anlamına gelen "houfeng didong yi" olarak adlandırılmıştır. Daha sonra, sismografın atası sayılabilecek bu aletin planları zamanla kaybolsa da temel çalışma prensibi ile ilgili bilgiler bilginler tarafından saklanmıştır. Daha sonra modern çağda Fransız fizikçi J. De la Haute Feuille, 1703 yılında ağzına kadar cıva ile doldurulmuş bir kabı, sismograf olarak kullanmıştır.
Yer sarsıldığında cıva kaptan dışarı dökülüyordu, dökülen cıvanın miktarı ise depremin büyüklüğüne dair fikir veriyordu. İtalyan rahip A. Bina, 1751 yılında, binanın tavanına astığı bir sarkacın ucunda yer alan çivinin, altta bulunan kum havuzunda bıraktığı izleri incelemek suretiyle deprem hakkında fikir sahibi olmaya çalışmıştır. Buna benzer ilkel yöntemler ile depremler hakkında fikir sahibi olmaya çalışmış çok sayıda bilgin vardır.
Günümüzde kullanılan gelişkin sismograf aletinin ilk halini bulan ve sismoloji biliminin atası olarak tanınan kişi ise, İngiliz J. Milne'dir. Milne, 1870'li yıllardan itibaren Japonya'da akademisyen olarak yer hareketleri üzerine çalışmıştır. 1880 yılında ise depremlerin büyüklüğünü hassas bir şekilde tespit edebilen modern sismograf aletini icat etmiştir. Yatay sarkaca sahip olan bu alet, farklı dalga boylarına sahip deprem dalgalarını algılayabilme özelliğine sahipti. Milne'nin tasarladığı daha gelişkin sismografların icat edilmesine öncülük etmiştir.
Günümüzde Milne'nin sismografından çok daha gelişkin, elektronik aletler kullanılsa da, Milne'nin sismografı modern sismografın temelidir. Günümüzde yüz binlerce adet sismografın birbirlerine ağlarla bağlı olması sayesinde, dünyanın her noktasındaki depremler derhal belirlenebilmektedir.
Depremin büyüklüğü nasıl ölçülür?
Depremlerden kaynaklanan yer hareketlerinin büyüklüğü, tıpkı diğer nedenlerle, örneğin volkanik patlamalar ya da yapay patlamaların oluşan yer sarsıntılarının büyüklüğü gibi, sismograf adı verilen aletler ile ölçülür. Yeryüzünde oluşan sarsıntıların büyüklüklerini ölçmek için geliştirilmiş birden fazla ölçek vardır.
Örneğin, Rihter Ölçeği, Geliştirilmiş Mercalli Ölçeği ve Moment Büyüklük Ölçeği gibi ölçekler, sarsıntıların derecesini ölçmek için kullanılabilmektedir. Depremlerin büyüklük derecesi, sismograf aletleri ile yer hareketlerinin kayıt altına alınması sonrasında, bu ölçeklerden birinin kullanımı yoluyla hesaplanır ve bir değer halinde ifade edilir. Günümüzde deprem ölçümlerinde en yaygın olarak kullanılan ölçek ise Rihter ölçeğidir.
Sismograf çeşitleri nelerdir?
- Pandüllü (sarkaçlı) sismograf: Bu tür sismograflarda, büyük bir ağırlığa sahip bir sarkaç bulunur. Tüm yönlere doğru hareket edebilen sarkacın demirden imal edilmiş uç kısmı, elektromıknatıs bobinler içinde bulunur. Sarsıntı gerçekleştiği zaman, bobinin içinde bulunan sarkaç uzantısı manyetik alanı değiştirdiğinde, bobin üzerindeki akım değişir. Bu akım değişikliği, yazma görevi üstlenen kalemi harekete geçirir. Böylece yer hareketinin şiddeti tespit edilir.
- Kristal gerilmeli sismograf: Bu tür sismografların çalışma prensibi, piezoelektrik olayına dayanır. Deprem sarsıntısı geçerken yere bağlı durumda bulunan iki adet mesnet arasında yatay ve dikey hareketler oluşturur. Bu hareketler sonucunda, bu iki mesnet arasındaki kristal sıkışır ya da gevşer. Bu kristalden ortaya çıkan elektrik akımı büyütülerek sismik dalga şeklinde kaydedilir.
Depremin büyüklüğü nedir, nasıl ölçülür, neden farklı veriler ortaya çıkar?
Kaynak, Getty Images
İzmir'in Sivrihisar ilçesinin açıklarında Ege Denizi'nde meydana gelen depremin büyüklüğünü Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) 6,6, Kandilli Rasathanesi ise 6,8 olarak açıkladı.
Aradaki bu fark ise her iki kurumun da depremin büyüklüğünün ölçümüyle ilgili farklı bir değeri baz alıyor olmasından kaynaklanıyor.
Kandilli Rasathanesi farklı yöntemlerin kullanılma nedenini ise, "Belirli bir yöntem belirli bir büyüklük aralığında ve belirli bir uzaklıktaki depremler için geçerliyken, daha büyük veya daha uzak depremler için daha farklı yöntemler kullanmak gerekir. Hatta bu farklı yöntemleri ayni depreme uyguladığı takdirde, farklı değerler elde etme olasılığı da vardır. Ancak en güvenli olanı, o büyüklük ve uzaklık için en uygun olan yöntemin verdiği sonuçtur" olarak açıklıyor.
Kandilli'nin 6,6 olarak gösterdiği Richter ölçeği olarak da bilinen yerel büyüklüğü (ML) gösteren veri. AFAD ise büyüklük göstergesi olarak moment büyüklüğünü (Mw) veriyor. Merkez üssü Elazığ'ın Sivrice ilçesi olan ve Malatya'da da yıkıma neden olan depremin moment büyüklüğü (Mw) ise 6,8 olarak görülüyor.
Depremin büyüklüğü ne demek?
Deprem, fay hatlarındaki enerji birikiminin açığa çıkmasıyla yerkabuğunda yaşanan kırılmayla olur.
Böylece biriken enerji açığa çıkar.
Kandilli Rasathanesi, depremin büyüklüğünü "kırılan yüzeyin büyüklüğünü ve dolayısıyla ortaya çıkan enerjinin düzeyini belirten bir ölçü" olarak tanımlıyor.
AFAD ise "depremin ortaya çıkardığı toplam enerjiyi karakterize eden, aletsel ölçüm ve hesaplama sonucunda bulunan değere" depremin büyüklüğü adının verildiğini söylüyor.
Depremin büyüklüğüyle ilgili ilk ölçümleme sistemi ABD'li sismologlar Charles Richter ve Beno Gutenberg tarafından 1935 yılında geliştirildi ve 1936'da kullanılmaya başlandı.
Richter ölçeği, depremlerin yaydığı sismik enerjiyi kullanarak, geliştirilen logaritmik formüle büyüklük değerinin hesaplanmasını sağlıyor.
Depremin büyüklüğü nasıl ölçülür?
Kandilli Rasathanesi, depremin büyüklüğünün ölçülmesini su dolu bir havuza atıldığında oluşan çevresel dalgalara bakarak, atılan taşın boyutlarının hesaplanmasına benzetiyor.
Yerkabuğunda oluşan dalgalanmalar da sismometre adı verilen aletlerle ölçülüyor.
Depremin merkez üssünün tespit edilmesiyle birlikte sismometreden alınan ölçümler matematiksel formüller kullanılarak hesaplanıyor ve depremin büyüklüğü ortaya çıkıyor.
Büyüklüğün ölçümünde kullanılan kaç yöntem var?
Depremlerin büyüklüğünün ölçülmesinde esas olarak beş farklı yöntem kullanılıyor:
- Yerel Büyüklük (ML): Richter tarafından önerilen ve Richter ölçeği olarak bilinen yöntem. Ses dalgaları ölçülerek, depremin büyüküğü tespit ediliyor. Ancak bu yöntemle şiddetli depremlerin ölçülmesi yapılamıyor.
- Moment Büyüklüğü (Mw): Kandilli Rasathanesi'ne göre, bu, diğerlerine göre en güvenilir ölçüm yöntemi. Kandilli, " Bilim dünyasında, eğer bir deprem için moment büyüklüğü hesaplanabilmişse, diğer büyüklük türlerine gerek kalmadığı düşünülür" diyor. Bu, hesaplaması en karmaşık yöntem ve 4'ün üzerindeki depremler için kullanılıyor.
- Süreye Bağlı Büyüklük (Md): Sarsıntının sismometre üzerinde yarattığı titreşimle ölçülür. 5'ten küçük depremler için kullanılıyor.
- Yüzey Dalgası Büyüklüğü (Ms): Yerel Büyüklük ve Süreye Bağlı Büyüklük yöntemlerinin yetersiz kaldığı, 6'nın üzerindeki depremlerde kullanılıyor. Yüzeyden yayılan dalgalar ölçülerek, büyüklük tespit ediliyor. Ölçüm yapılan mesafe arttıkça bu yöntemin güvenirliği de artıyor.
- Cisim Dalgası Büyüklüğü (Mb): Yüzey dalgaları yerine, derinliklere inen dalgaların ölçüldüğü yöntem.
Deprem şiddetini ölçen aletin adı nedir deprem ölçülerinin şiddeti nasıl ölçülür
Depremin şiddetini ölçen alete SİSMORAF adı verilir.
Sismograf cihazı Amerikalı bilim adamı Charles Richter tarafından icat edilmiştir.
Deprem şiddetinin ölçüm birimi Sismograf cihazını icat eden Charles Richter soyadı olan RİCTER dir.
Deprem yer kabuğunda bulunan fay yüksek basınç gerilir sıkışma veya bükülme gibi etkenler ile kırılması ile meydan gelir.
Depremler meydan geldiği derinliğe göre sınıflandırılır.
Yer kabuğunun ilk 60 kilometresine olan depremler sığ depremler.
Yer kabuğunun 60 km ile 300 km arasında olan depremler orta depremler.
Yer kabuğunun 300 km ile 700 km arasında olan depremler derin depremler.
En yıkıcı depremler yüzeye yakın olan sığ depremlerdir.
Depremle doğal afetler arasında en yıkıcı olanıdır.
Sismograf cihazı bir ucu dayanaklı, diğer tarafında bir kayıt kalemi bulunur, yay ile desteklenen bir ağırlıklı çubuktan oluşmuştur. Yer kabuğunda oluşan her harekette yay sallanır, kalem hareket eder ve çizgi çizer. Daha sonra bu çizgiler ölçülerek depremin şiddeti ortaya çıkar.
Depremler konusunda daha önceden cevapladığımız ödevlere bakarak bu konuda daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.
depremin şiddetini ölçen aletin adı nedir?
Depremin şiddetini ölçen aletin adı nedir? Richter ölçeği, deprem magnitütü, seismograf gibi terimlerin yanısıra kullanılan birçok farklı alet bulunmaktadır. Bu yazıda, deprem şiddetini ölçen en yaygın kullanılan aletlerin adlarından bahsedeceğiz.
Depremin Şiddetini Ölçen Alet Nedir?
Depremin şiddeti ölçülebilir bir özelliktir ve sismologlar bu özelliği ölçmek için birçok farklı araç kullanırlar. Ancak, en yaygın kullanılan alet Richter Ölçeği olarak da bilinen Seismograf olarak adlandırılır.
Richter Ölçeği Nedir?
Richter ölçeği, 1930’larda Charles Richter tarafından geliştirilen bir ölçek sistemidir. Bu ölçek, depremin yer kabuğundaki hareketi nedeniyle ortaya çıkan dalgalanmaları ölçen bir seismograf kullanır ve ölçülen değeri magnitüt olarak ifade eder.
Magnitüt Nedir?
Magnitüt, depremin şiddetini ifade eden bir ölçüttür ve Richter ölçeği ile ölçülür. Magnitüt ölçeği 1 ila 10 arasında bir sayı kullanarak depremin şiddetini ifade eder. Her bir artış bir öncekinden 10 kat daha şiddetli bir depremi ifade eder.
Seismograf Nasıl Çalışır?
Seismograf, manyetik bir işlemle depremin şiddetini ölçer. Ölçüm, yer kabuğundaki dalgaların bir algılayıcı daha önce konumlandırılmış bir dizi sensöre yayılması yoluyla yapılır. Bu sensörler, dalganın biri diğerinden geçerek değişen manyetik alan farklılıklarını algılar ve sonunda depremin şiddetinin ölçümünü yapar.
Seismograf Hangi Verileri Ölçer?
Seismograflar genellikle 3 farklı türde veri ölçer:
- Yaklaşık büyüklük (size of the earthquake in magnitude)
- Zaman (the time the seismic waves were recorded)
- Episenter (the location of the earthquake’s origin point)
Sonuç
Richter ölçeği veya Seismograf, bir depremin şiddetini ölçmek için kullanılan en yaygın araçlardan biridir. Bu araçlar, depremin büyüklüğünü ve çeşitli verilerini ölçerek, sismologlar tarafından depremleri incelemeye yardımcı olurlar.
SSS
Seismograf, depremlerin şiddetini nasıl ölçer?
Seismograf, depremin yer kabuğundaki hareketi nedeniyle ortaya çıkan dalgalanmaları ölçerek depremin şiddetini ölçer.
Depremin büyüklüğü hangi ölçü birimi ile ifade edilir?
Depremin büyüklüğü, magnitüt olarak ifade edilir.
Richter Ölçeği nedir?
Richter ölçeği, depremin büyüklüğünü ve şiddetini ölçmek için kullanılan bir ölçek sistemidir.
Seismograf hangi verileri ölçer?
Seismograflar, depremin büyüklüğünü, zamanını ve episenterini ölçer.
Magnitüt ölçeği nasıl çalışır?
Magnitüt ölçeği, depremin şiddetini ölçmek için kullanılan ölçek sistemidir. Bu ölçeğin kullanımı, depremin şiddetinin bir önceki magnitüte göre 10 kat daha fazla artması durumunda bir artış gösterir.