Dihibrit Çaprazlama Örnek Sorular

MONOHİBRİT ÇAPRAZLAMA

Bir karakter için heterozigot olan bireylere monohibrit, bu bireylerin kendi arasında çaprazlanmasına ise monohibrit çaprazlama denir. Homozigot sarı tohum rengine sahip bezelye (SS) ile homozigot yeşil tohum rengine sahip bezelyelerin (ss), çaprazlanması sonucunda heterozigot sarı tohumlu bezelyeler oluşur. Mendel farklı saf (homozigot) dölleri çaprazladığında F, dölünün hepsinin baskın fenotipli olduğunu görmüştür.

Bu heterozigot sarı bezelyelerin çaprazlanması, monohibrit çaprazlamaya örnek olur. Mendel, homozigot sarı ve yeşil tohumlu bezelyeleri çaprazlayarak, hepsi sarı tohumlu olan F, dölünü elde etmiştir. F1 dölündeki bireyleri kendi arasında çaprazladığında (kendiIeştirme); 3/4 ü sarı, 1/4 ü yeşil tohumlu F2 dölünü elde etmiştir. Monohibrit çaprazlamayla oluşan F2 dölünün ise fenotip oranı 3:1, genotip oranı ise 1:2:1 şeklinde olur.

Punnet Karesi
Punnet karesinde genellikle dişinin gametleri satırda, erkeğin gametleri ise sütunda gösterilir. Monohibrit çaprazlamayı Punnet karesinde de gösterebiliriz. Sonuçta iki heterozigot bireyin çaprazlanmasından l/4 homozigot baskın (SS), 2/4 heterozigot baskın (Ss) ve 1/4 homozigot çekinik (ss) bireyler oluşur.

Bilgi: Monohibrit çaprazlamalar sonucunda aşağıdaki kuramlar oluşturulmuştur. Gen kavramı: Bir karakterin belirlenmesinde birbirinin aynısı ya da birbirinden farklı bir çift alel gen vardır. Bu alel genlerden biri dominant diğeri ise resesif özellik gösterir.
Ayrılma ilkesi: Bir çift genden her biri mayoz bölünme sırasında eşit olasılıkla birbirinden ayrılarak farklı gametlere geçer.
Bağımsız dağılım ilkesi: Birden fazla karakterin kalıtımında alel gen çiftleri birbirinden bağımsız olarak gametlere gider. Bağımsız dağılımın olabilmesi için genlerin farklı kromozomlar üzerinde bulunması yani bağımsız genler olması gerekir.
Gizlilik ilkesi: Mendel, çalışmaları sırasında bazı karakterlerin gizli kaldığını, bazı karakterlerin ise baskın olduğunu gözlemlemiştir.
Örneğin heterozigot genotipli (Ss) sarı tohumlu bezelyede “S” geni (sarı tohum geni) etkisini gösterirken, “s” geni (yeşil tohum geni) gizli kalmıştır.
Benzerlik ilkesi: Mendel çalışmalarında, bazı çaprazlamalarda F1 dölündeki bütün bezelyelerin birbirinin aynısı olduğunu tespit etmiştir.
Örneğin homozigot sarı ve yeşil tohumlu bezelyelerin çaprazlanması sonucunda her zaman heterozigot genotipli sarı bezelyeler oluşur. Yani tek tip fenotip meydana gelebilir.

DİHİBRİT ÇAPRAZLAMA

İki karakter için heterozigot olan (Ss Dd gibi) bireylere dihibrit, bunların çaprazlanmasına dihibrit çaprazlama denir. Homozigot sarı düzgün (SSDD) bezelye ile homozigot yeşil buruşuk (ssdd) bezelyelerin çaprazlanmasıyla heterozigot sarı düzgün (SsDd) bezelyeler elde edilir. Bu şekilde oluşan heterozigot genotipli bezelyelerin çaprazlanması dihibrit çaprazlama örneğidir.

F1 dölünün hepsi sarı ve düzgün tohumludur. Genotip olarak da heterozigot (SsDd) tur. F, dölünün kendileştirilmesiyle oluşan F2 dölünde 9/16 oranında sarı-düzgün, 3/16 oranında sarı-buruşuk, 3/16 oranında yeşil-düzgün ve 1/16 oranında yeşil-buruşuk tohumlu bitkiler oluşur. Dihibrit çaprazlama sonucunda F2 dölünde oluşan bireylerin fenotip ayrışım oranı 9:3:3:1 şeklinde ortaya çıkar.

Örnek:

Bilgi:Gen – Kromozom Teorisi
Mendel yasalarının ortaya konulmasından sonra, Sutton ve Boveri isimli iki bilim insanı 1902 yılında, mayozda kromozom hareketlerinin, genlerin davranışlarıyla paralellik gösterdiğini ileri sürmüştür. Sutton, yaptığı çalışmaların sonucunda genlerin kromozomlar üzerinde bulunduğunu belirlemiştir. Bir karakterin kalıtımından, iki genin sorumlu olduğunu ve bu genlerin iki ayrı kromozom üzerinde yer aldığını açıklamıştır. Bu hipotez günümüzde Kromozom Teorisi olarak bilinir. Buna göre canlılardaki gen sayısı kromozom sayısından çok daha fazladır.

Çözümlü Sorular

İki karakterin kalıtımını incelemek amacıyla yapılan çaprazlama çalışmalarına dihibrit çaprazlama denir.

a) İki karakter bakımından farklı iki arı dölün çaprazlanması:

Mendel iki karakter bakımından farklı bezelye bitkileriyle çaprazlamalar yaptı. Örneğin arı döl düzgün – sarı tohumlu bitkilerle arı döl buruşuk – yeşil
tohumlu bitkileri çaprazladığında, F1 dölünde hep düzgün – sarı tohumlular elde etti. Böylece düzgünlük ve sarılık karakterlerinin dominant olduğunu
bir kez daha doğruladı.

b) F1 dölü bireylerin kendi kendine tozlaşmaya bırakılması (kendileştirme):

Mendel F1 deki bireyleri kendi kendilerine tozlaşmaya bırakarak F2 dölünü elde etti. F2 dölündeki bezelyeler şekil ve renklerine göre dörde ayrılıyordu:

Tablo incelendiğinde görüleceği gibi dihibrit çaprazlamada,
F2 dölünde fenotip oranı,

• 9/16 oranında sarı – düzgün
• 3/16 oranında sarı – buruşuk
• 3/16 oranında yeşil – düzgün
• 1/16 oranında yeşil – buruşuk olur.

Mendel, bu bulgulara dayanarak ana – babada bir arada bulunan farklı karakterlerin birbirinden bağımsız olarak döle geçebildiklerini düşünmeye
başlamıştır.

Mendel bu bulguları aşağıdaki gibi açıkladı:Farklı karakterle ilgili birimler (genler) gamet oluşumu sırasında birbirlerinden bağımsız olarak ayrılır. Bu kurala Bağımsız Dağılım Kuralı denir. Bu kural Mendel’in II. Yasası olarak bilinir.

Dihibrit Çağrazlama Örnekleri

• İki melez karakter üzerine yapılan çaprazlamaya denir.
• Genel fenotip oranı 9 : 3 : 3 : 1 (genler bağımsız ise)

Örnek:Kahverengi göz rengi, mavi göz rengine ve esmer ten rengi, beyaz ten rengine dominanttır. Kahverengi gözlü – beyaz tenli anne ile mavi gözlü – esmer tenli babadan meydana gelecek F1 ve F2 döllerinin ayrışım oranları nasıl olmalıdır?

Çözüm:

Kahverengi göz: A
Mavi göz: a
Esmer ten: B
Beyaz ten: b

Açıklama : Sorularda F1 ve F2 soruldu¤unda, F2 dölünü kolaybulabilmek için F1 dölünün bir çeşit çıkması gerekir. Bunun için başlangıçta verilen dominant karakterler homozigot alınır.

F2 dölünü bulabilmek için F1 dölü kendi genotipinde bireyle çaprazlanır.

Açıklama: Toplam genotip say›s› bulunurken dişi bireyin gamet çeşiti ile erkek bireyin gamet çeşiti çarpılır.

AçIklama :Pratik kural; her karakter kendi arasında çaprazlanır.
a) Farklı genotip sayısı ne olmalıdır?

Açıklama:Pratik yol olarak 3n formülü kullanılabilir. Fakat karşılıklı olarak heterozigot karakterler aynı olmalıdır.
b) Farklı fenotip sayısı ne olmalıdır?

Açıklama : Farklı fenotip çeşitini bulmak için 2n formülü kullanılır.

Örnek :Aa Bb Cc Dd x Aa bb Cc DD genotipli iki bireyin çaprazlanması sonucunda;

a) AbCD fenotipli birey meydana gelme ihtimali nedir?
b) Heterozigot genotopli birey meydana gelme ihtimali nedir?
c) Farklı fenotip sayısı nedir?
d) Farklı genotip sayısı nedir?

Çözüm:Her karakter kendi arasında çaprazlanır.

a) AbCD fenotipli birey meydana gelme ihtimali;

b) Heterozigot genotopli birey meydana gelme ihtimali;

c) Farklı fenotip sayısı;

Farklı fenotip çeşiti = 2 . 2 . 2 . 1 = 8

d) Farklı genotip sayısı;

Farklı genotip çeşiti = 3 . 2 . 3 . 2 = 36

Örnek:Aa Bb genotipli iki birey çaprazlanıyor. Çaprazlama sonucunda fenotip oranı 3 : 1 olduğuna göre bu durum nasıl açıklanabilir?

Çözüm: Bağlı genler ve genler arası krossing – over olmaması ile açıklanabilir.

Örnek: Aa Bb genotipli birey, aa bb genotipli bireyle çaprazlanıyor. Çaprazlama sonucunda fenotip oranı 1 : 1 olduğuna göre, bu durum nasıl açıklanabilir?

Çözüm: Bağlı genler ve genler arasında krossing – over olmaması ile açıklanabilir.

Örnek:Aa Bb genotipli birey ile aa bb genotipli birey çaprazlanıyor, fenotip oranı 1 : 1 : 1 : 1 şeklinde ortaya çıkması nasıl açıklanabilir? (A ile B ve a ile b bağlı genlerdir.)

Çözüm: Bağlı genler arasında krossing – over eşit ihtimalle olursa