Dönem Sonu Emtia Mevcudu

DEFTER BEYAN SİSTEMİ DUYURUSU

2021 vergilendirme döneminden itibaren “Stok Defteri” kullanıma kapatılmıştır. Söz konusu defterin 2021 yılında açılması mümkün değildir.

2020 yılı sonundaki “Dönem Sonu Mal Mevcudu” tutarınızı, 2021 yılı defterine “Dönem Başı Mal Mevcudu” olarak aşağıda belirtilen kayıt doğrultusunda kaydedilmesi gerekmektedir.

“Muhasebe bilgileri" başlığı altında yer alan “gider ekle” menüsü tıklanarak “belge bilgisi” bölümünde belge türü "tevsiki zaruri olmayan gider" seçildikten sonra “gider kalemleri” bölümünde sırasıyla alış türü “normal alım”, gider kayıt türü “ticari mal alışı” ve gider kayıt alt türü “dönem başı emtia” seçilerek kayıt yapılması gerekmektedir.07.01.2021

GİB

(08.01.2021)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemizekayıt olun.

>> Vergi Affı Rehberi (300 Soru - Cevap) Ücretsiz E-Kitap:hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

GÜNDEM

Dönem sonu mal mevcudu, bir sonraki yılın dönem başı mal mevcudunu gösterir. İsteyenler ayrı bir envanter defteri tutarak mal envanterlerini bu deftere kaydedebilirler.

2. Envanter Listesinin Hazırlanması: İşletmenin mal mevcudu işletme defterinde gösterileceği gibi ayrıca envanter defteri tutarak mal envanterini bu deftere kaydedebilirler. İsteyen ikinci sınıf tacirler boş bir kâğıt üzerine envanter listesini yapıp imzalar ve kaşeler ise bu da kayıt yerine geçer.

3. Amortisman Ayırma: Muhasebede gayrimenkuller ve tesisat gibi amortismana tabi olan kıymetler, işletme hesabı defterine kaydedilemez. Ancak VUK'nun 189. maddesine göre bunların amortisman kayıtları tutulmak şartıyla bu kıymetler üzerinden her yıl ayrılan amortismanlar, işletme hesabı defterine gider olarak işlenir. İşletme hesabı defterinde sadece basit (normal) usülde amortisman ayrılır. Vergi Usul Kanunu’nun 315. maddesinde 4008 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeyle mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymetleri için ayırabilecekleri normal amortisman nispeti % 25'den % 20'ye indirilmiştir. Böylece 4 yıllık amortisman süresi 5 yıla çıkarılmıştır.

3.1. Amortisman Ayırma Şartları:
- İşletmede bir yıldan fazla kullanılabilir olması
- Yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması
- Değerleme gününde envantere dahil ve kullanıma hazır olması
- İktisadi kıymetin değerinin 1.200TL’yi ( 2019 yılı için ) aşması

Güncel amortisman sınırları

VUK’un 315. maddesine göre mükellefler, amortismana tabi iktisadi kıymetler için Maliye Bakanlığınca iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınarak tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden amortisman hesaplayacaklardır.

4. İşletme Hesabı Özetinin Çıkarılması: Vergi Usül Kanunu’nun 196. maddesine göre işletme hesabı esasına göre defter tutanlar, her hesap döneminin sonunda işletme hesap özeti (işletme hesabı hülasası) çıkarırlar. İşletme defterinin son sayfasına yazılır. İşletme hesap özeti gider ve gelir olmak üzere iki kısımdan oluşur.

4.1. Gider Tarafı:
İşletme hesabı özetinin sol tarafına ( gider tablosuna )
- Dönem başı mal mevcudu tutarı
- Dönem içinde yapılan mal alışları tutarı
- Dönem içinde yapılan işletme giderleri tutarı
- Ayrılan amortisman tutarı
- Mal satış iadeleri tutarı
- Demirbaş satış zararı tutarı
- Dönem kârı ( varsa )
- Genel toplam yazılır.

4.2. Gelir Tarafı:
İşletme hesabı özetinin sağ tarafı ( gider tablosuna )
- Dönem içinde yapılan mal satışları tutarı
- Dönem içinde alınan ücretler ve diğer gelirler tutarı
- Dönem sonu mal mevcudu tutarı
- Mal alış iadeleri tutarı
- Demirbaş satış kârı
- Zarar toplamı ( varsa )
- Genel toplam yazılır.

5. Kâr-Zarar Tutarı: İşletme defterinde yıl sonu envanteri yapıldıktan sonra işletme hesap özeti çıkartılır. İşletme hesap özetinin gider sayfası ve gelir sayfası toplamları alınır. Gider ve gelir arasındaki fark, hangi taraf az ise o tarafa yazılarak denkleştirilir. Eğer gelir tarafı fazla ise aradaki fark gider kısmına kâr olarak kaydedilir. Gider tarafının fazla çıkması durumunda fark, gelir kısmına zarar olarak kaydedilir.

İşletme hesabı özetinin gelir ve gider tarafına yazılan değerler toplanır.Gider tarafının fazla çıkması hâlinde, işletme zarar etmiştir. Zarar tutarı, gelir tarafına yazılarak tablo denkleştirilir. Gelir tarafının fazla çıkması durumunda işletme kâr etmiştir. Kâr tutarı, gider tarafına yazılarak tablo denk hâle getilir.

sayfa 1

sonraki sayfa >>>>>

İşletme defteri

İşletmeler geçekleştirmiş oldukları faaliyetlerinin sonuçlarını ilgili dönem sonu itibariyle tespit etmektedirler. İşletme faaliyetlerinde dönem sonu mevcutlarının tespiti, envanter çıkarmak ile mümkündür.

Türk Ticaret Kanunu’nun 66’ıncı maddesinde envanter: “Her tacir, ticari işletmesinin açılışında, taşınmazlarını, alacaklarını, borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru bir şekilde gösteren ve varlıkları ile borçlarının değerlerini teker teker belirten bir envanter çıkarır.” şeklinde tanımlamıştır. Yine aynı maddede işletmelerin açılıştan sonra her faaliyet döneminin sonunda da bu şekilde envanter çıkarılacağı ve faaliyet dönemi veya başka bir kanuni terimle hesap yılının on iki ayı geçemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Vergi Usul Kanunu’nun 186’ncı maddesine göre ise envanter; “Envanter çıkarmak suretiyle bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir. Vergi Usul Kanunu’nun 185’ncı maddesinde bilanço günü her hesap dönemin sonu olarak belirlenmiştir.

İşletmeler, bilanço günlerinde envanter çıkararak tespit ettikleri mevcutlarını, alacakları ve borçlarını Vergi Usul Kanunu’nun değerlemeye ilişkin hükümlerinde yer alan değerleme ölçülerini söz konusu değerlerin bilanço günü itibariyle değerini belirlerler

Vergi Usul Kanunu’nun 258’inci maddesinde değerleme, vergi matrahının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir şeklinde tanımlanmıştır. Değerleme işleminin amacı, işletmenin sahip olduğu iktisadi kıymetlerin değerleme günü itibariyle olması gereken değerlerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi ve bunun sonucunda da ödenecek olan verginin de tam ve doğru bir şekilde hesaplanmasıdır.

İşletmelerin değerlemeye tabi iktisadi kıymetlerinin başında ticari malları veya kanuni deyimiyle emtiaları gelmektedir. İşletmeler faaliyet dönemi içerisinde şirket bünyesindeki ticari mallarının bir kısmını satarlarken bir kısmı ise dönem sonu itibariyle halen şirkette bünyesinde kalabilmektedir. Bilanço günü itibariyle işletme stoklarında bulunan bu malların miktarının tespit edilmesi ve Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen değerleme ölçülerinden bu mallar için uygun olanı seçerek dönem sonu stoklarının değerinin tam ve doğru bir şekilde belirlenmesi vergiye tabi gelirin doğru tespitini ve buna bağlı olarak da işletme tarafından ödenmesi gereken verginin doğru bir şekilde hesaplanmasını sağlamaktadır.

Bu çalışmamızda, emtianın tanımı, emtia değerleme ölçütleri ile emtia değerlemesinde özellikli hususlara yer verilerek, 2020 yılı dönem sonu itibariyle işletmelerinde emtia değerlemesi yapacak olan mükelleflere rehber olması amacıyla açıklamalara yer verilecektir.

EMTİANIN TANIMI

Genel olarak emtia, alım satıma yani ticarete konu olan mallar olarak tanımlanmaktadır.

1 Sıra No’ Lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan açıklamalara göre stoklar, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur.

Vergi Usul Kanunu’nda yer alan açıklamalara göre emtia, herhangi bir işleme tabi tutulmadan alınıp satılan mallar, üretim sürecinde kullanılan hammaddeler ile iptidai mallar, üretim süreci faaliyeti sonucu ortaya çıkan yarı mamul ve mamuller ile hizmet üretimi sırasında kullanılacak olan malları ifade etmektedir.

EMTİA DEĞERLEMESİ

İşletmelerin satmak amacıyla ürettikleri veya satın aldıkları emtiayı yani stokları hangi değerleme ölçütünü kullanarak değerleyeceklerine ilişkin açıklamalara Vergi Usul Kanunu’nun 274’üncü maddesinde yer verilmiştir. Mezkur maddede “Emtia, maliyet bedeliyle değerlenir.” hükmüne yer verilerek emtianın maliyet bedeli ile değerleneceği hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle Vergi Usul Kanunu’nda yer verilen istisnai haller dışında emtialar maliyet bedeli esasına göre değerlemeye tabi tutulurlar.

Vergi Usul Kanunu’nun 262’nci maddesinde maliyet bedeli şu şekilde tanımlanmıştır: “Maliyet bedeli iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını ifade eder.”

Emtiaların değerlemesinde esas ölçü maliyet bedeli olmakla birlikte maliyet bedelinin tespitinde dikkate alınacak maliyet unsurları satın alma yoluyla işletmeye dahil olan emtiada ve imal edilerek işletmeye dahil olan emtia da farklılık göstermektedir. Bu iki duruma ilişkin maliyet bedeline dahil olan unsurlar şunlardır:

3.1. Satın Alınan Emtiada Maliyet Bedeline Dahil Olan Unsurlar: