Dolaylama Cümleleri

Dolaylama: Tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramın birden fazla sözcükle, genellikle isim tamlaması veya sıfat tamlaması şeklinde anlatılmasıdır.

Dolaylama; Ad aktarması, deyim aktarması, istiare yoluyla yapılır.

Dolaylama Örnekleri

• file bekçisi (kaleci)
• yavru vatan (Kıbrıs)
• bacasız sanayi (turizm)
• beyaz cam (televizyon)
• tahta at (tabut)
• ölüm meleği (Azrail)
• derya kuzusu (balık)
• meşin yuvarlak (top)
• beyaz altın (pamuk)
• ormanlar kralı (arslan)
• ulu önder, büyük kurtarıcı (Atatürk)
• evin direği (baba)
• sanat güneşi (Zeki Müren)
• beyaz perde (sinema) …

Örnek Soru-1 (1983-ÖYS)

“Bir tek kelimeyle belirtilebilecek bir kavramı, birden çok kelimeyle anlatmaya ‘dolaylama‘ denir.”

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, dolaylama ?

A) Anadolu’da bağ kütüğüne, “omca” denir.
B) Yavru vatandan yapılan ihracatta önemli artışlar oldu.
C) Ormanların kralı, şimdi bir kafeste tutsaktır.
D) Balıkçı, “Derya kuzuları!” diye bağırıyordu.
E) Büyük kurtarıcı, Anadolu’da yeni bir devlet yarattı.

Cevap: A

Örnek Soru-2

I. Dedesini ince hastalıktan kaybetmişler.
II. Haziran sıcağına rağmen biz üşüyorduk.
III. Genç file bekçisi dünkü maçta sakatlandı.
IV. Evin duvarlarında sıcak renkler kullanılmış.
V. Doğru söyleyenin tepesi delik olur, derler.

Numaralı cümlelerde aşağıdakilerden hangisi ?
A) Dolaylama
B) Güzel adlandırma
C) Tezat
D) Duyu aktarması
E) Tariz

Cevap: E

Açıklama:

I. Dedesini ince hastalıktan kaybetmişler. (Güzel adlandırma)
II. Haziran sıcağına rağmen biz üşüyorduk. (Tezat)
III. Genç file bekçisi dünkü maçta sakatlandı. (Dolaylama)
IV. Evin duvarlarında sıcak renkler kullanılmış. (Duyu aktarması)
V. Doğru söyleyenin tepesi delik olur, derler.

Örnek Soru-3

I. Caddeden acı bir fren sesi duyuldu.
II. Görme engelliler için yürüyüş yolları yapıldı.
III. Bir sempozyuma katılmak için Amerika’ya gitti.
IV. Böyle güzel sözler duyunca yüzü kızardı.
V. Usta kalemle dergimiz için söyleşi yaptık.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi ?

A) I. cümlede duyular arası aktarım yapılmıştır.
B) II. cümlede güzel adlandırmaya başvurulmuştur.
C) III. cümlede ad aktarmasına yer verilmiştir.
D) IV. cümlede kinayeye örnek vardır.
E) V. cümlede dolaylamaya yer verilmiştir

Cevap: E

Çeşitli Dolaylama Örnekleri

A.tür adları için kullanılanlar
File bekçisi (kaleci), Yedinci sanat (sinema), İnce hastalık (verem), Meşin yuvarlak (top), Bacasız sanayi (turizm),
Delikli demir (tüfek), Evin direşi (baba), Beyaz perde(sinema), Beyaz altın (pamuk), Beyaz cam (televizyon),
Sihirli kutu (televizyon), Saray yavrusu (konak), Ekmek kapısı (iş), Aş damı (mutfak), Baba ocaşı (Yurt, ev),
Deniz kurdu (denizci), Beyaz iksir (süt), Ahmak ıslatan (yaşmur) …

B.Yer adları için kullanılanlar
Altın boynuz (Haliç), Kara kıta (Afrika), Yavru vatan (Kıbrıs), Güller diyarı (Isparta), Kızıl gezegen (Mars), Dünyanın tepesi (Everest), Yedi tepeli şehir (İstanbul), Medeniyetler beşişi (Mezopotamya), ege'nin incisi (İzmir)…

C.Kişi adları için kullanılanlar
Ulu önder (atatürk), Sanat güneşi (Zeki Müren), Minik serçe (Sezen Aksu), Cep Herkülü (Naim Süleymanoşlu)…

Örnek: Ege'nin incisi Yunan işgaline karşı tek vücut olup direndi.(Ege'nin incisi, İzmir'dir; ancak burada İzmir, İzmir halkının yerine kullanılmıştır.)

Güzel adlandırma
Günlük yaşamda söylenmesi kaba sayılan bazı sözlerin daha ince ve güzel bir şekilde söylenmesine denir.
Örnek: “ölmek” yerine “hayata gözlerini yummak”

Türkçe YGS- LYS Konu Anlatımı ve Konu Testine Geri Dön

 Dolaylama Nedir?

 Dolaylama; dil bilgisi kuralları içerisinde en fazla bilinen konular içerisinde bulunmaktadır. Dolaylama konusunun doğru bir biçimde uygulaması adına cümle yapısının kurallarına uymak önemlidir. Bir durum ya da olay anlatılırken, değişik kelimelerle beraber anlatım yapılabilmektedir. Bu ise; dolaylı yapının hazırlanması adına cümle kurma kurallarının doğru uygulanmasından geçmektedir. Bu şekilde hem yazılar için hem de konuşmalarda dolaylama çok uygun biçimde yapılabilmektedir.

 Bu konu; sınavlarda en fazla çıkan konuların içerisinde yer almaktadır. Bunun yanı sıra günlük hayatta da dolaylama manası ile kullanılan pek çok cümle kurulmaktadır. Dolaylama; bir kelimeyle anlatılacak kavramın birçok kelime kullanarak, dolaylı şekilde ifade edilmesine denmektedir. Bununla beraber genel olarak isim ve sıfat tamlaması üzerinden konu ele alınıp, dolaylama yapılmaktadır. Dolaylamaya daha çok edebi eserlerde rastlamak da mümkündür.

 Dolaylama Özellikleri Nelerdir?

 Bir sözcükle anlatılacak herhangi bir kavramın, birçok kelime ile anlatılmasına ''dolaylama'' denmektedir. Türkçe dilinde dolaylamaya en fazla edebi eserlerde rastlamak mümkündür. Dolaylama konusunda; düşüncelerin ve duyguların pekiştirilip anlatılması gereklidir. Dolaylama; bir kavramı ya da kişileri yüceltmek veya kötülemek adına kullanılmaktadır. Bilhassa roman yazarları, bu durumu, vurgulamak adına çok fazla kullanmaktadırlar.

 Dolaylama Örnekleri Nelerdir?

 Dil bilgisi konuları içerisinde bulunmakta olan dolaylamayı iyice anlamak adına örneklere bakmak önemli olacaktır. Cümle örneklerinin incelenmesi durumunda dolaylama konusunu daha iyi bir şekilde anlamak mümkündür. Öğrencilerin dolaylama konusunu daha iyi pekiştirebilmesi adına bol bol örnek incelemeleri gereklidir. Kaleciler için genellikle file bekçileri dolaylaması yapılır. Azrail için ölüm meleği dolaylamasını cümleler içerisinde görmek mümkündür. Derya kuzuları dolaylaması, balıklar için kullanılır. Sık sık kullanılan bir diğer dolaylama ise yavru vatandır. Burada bahsedilmek istenen Kıbrıs'tır.

 Günlük yaşamda kullanılan dolaylama örnekleri ise aşağıdaki gibi sıralanabilir;

 - Bu mevsimde yavru vatana gitmek, stresimizi düşürebilir.

 - Ülkemizin her yanı, genç yeteneklerle dolu.

 - Beyaz altın; her yıl ekim aylarında toplanmaya başlanır.

 - Belgeselde genel olarak ormanların kralını izlemeyi severim.

 - Süper star, yıllar geçse de yaşlanmıyor.