Doğum Kontrol Hapı Yan Etkileri

Doğum kontrol hapları bütün dünyada çok yaygın olarak kullanılan ve doğru kullanıldığında istenmeyen gebelikleri engellemede çok yüksek etkiye sahip ilaçlardır.

Kullanım önerilerine uygun şekilde kullanıldığında istenmeyen gebeliklerin oranı 1000 de 1’den daha azdır. Ancak unutulduğunda gebelik oranlarında 30 ila 80 kat artış izlenmektedir.

Tüm ilaçlarda olduğu gibi doğum kontrol haplarında da bazı istenmeyen yan etkiler söz konusu olabilmektedir. Bunlar:

Adet arası lekelenmeler
Doğum kontrol hapı kullanan kadınların yaklaşık yarısında iki adet arasında lekelenme tarzında kanama görülür. Bu tarz kanamalar genellikle ilaca başlanılan ilk üç ay içinde olur. Hastaların yaklaşık yüzde doksanında üçüncü ya da dördüncü kutuya geçildiğinde adet arası kanamalar da kendiliğinden kesilir.

Lekelenme olduğu sürece ilacın etkisi düzgün alınması koşuluyla aynen devam eder. Ancak lekelenme beş günden uzun sürerse de ya da üç gün boyunca adet kanamasından daha fazla miktarda kanama olursa doktorunuzla görüşmenizde yarar vardır.

Bulantı
Özellikle ilk defa ilaç kullanmaya başlayanlarda zaman zaman mide bulantısı görülebilir. Bu bulantı çoğu zaman birkaç gün içerisinde kendiliğinden kaybolur. Doğum kontrol hapını biraz yemek ile birlikte almak ya da yatmadan önce almak bulantı şikayetini bir miktar giderir.

Sürekli geçmeyen bir bulantı, ya da çok şiddetli bulantı olması durumunda doktorunuzla görüşmenizde yarar vardır.

Memelerde hassasiyet
Doğum kontrol hapları memelerde bir miktar büyüme ve hassasiyete neden olabilirler. Bu yetki ilaca başladıktan birkaç hafta sonra genelde ortadan kaybolur. Eğer ele gelen kitle varsa, hassasiyet sürekli ise, ya da şiddetli ağrı varsa doktorunuzla görüşmenizde yarar vardır.

Kafein ve tuz alımını azaltmak memelerdeki hassasiyeti gidermede yardımcı olur. Benzer şekilde böyle durumlarda destekli sütyen giymek yararlıdır.

Baş ağrısı
Doğum kontrol hapının içindeki hormonlar bazı kadınlarda baş ağrısı hatta migrene yol açabilir. Değişik marka ilaçlar farklı türde baş ağrısı ile kendini gösterebilir.

Genelde çok düşük doz hormon içeren ilaçların baş ağrısına neden olma oranı daha yüksektir.

Çok şiddetli ve geçmeyen baş ağrısı durumunda mutlaka doktorunuzla görüşmelisiniz.

Kilo artışı
Yapılan klinik çalışmalarda doğum kontrol hapı kullanımı ile kilo artışı arasında herhangi bir ilişki saptanamamıştır. Ancak bazı kadınlar özellikle meme ve kalça bölgesinde ödemin arttığını söylemektedirler.

Duygudurum değişikliği
Doğum kontrol hapı kullanımı bazı kadınlarda duygu durum değişikliklerine yol açabilir.

Özellikle geçmişinde depresyon öyküsü olanların doğum kontrol hapına başlamadan önce doktorları ile bu konuyu tartışmalarında yarar vardır.

Adet görmeme
Doğum kontrol hapı kullananlarda zaman zaman iki kutu arasındaki adetin sekmesi söz konusu olabilir. Böyle bir durumda gebelik olmadığından emin olmak gerekir. Onun dışında hiçbir klinik önemi yoktur.

Cinsel istekte azalma
Doğum kontrol hapının içersindeki hormonlar bazı kadınlarda libido adı verilen cinsel isteğin azalmasına yol açabilir. Eğer libidodaki bu azalma sürekli ise ve kadının yaşantısını olumsuz yönde etkiliyor ise başka bir yöntemin kullanılması daha yararlı olabilir.

Bazı kadınlarda ise doğum kontrol hapının neden olduğu adet sancılarının azalması, gebelik kaygısının ortadan kalkması gibi faktörlere bağlı olarak cinsel istek ve aktivitede artış söz konusu olabilir.

Vajinal akıntıda değişiklik
Doğum kontrol hapına bağlı olarak vajinal akıntı miktarında artma ya da azalma söz konusu olabilir. Azalma varlığında cinsel ilişki sırasında yaşanacak olan huzursuzlugu gidermek için kayganlaştırıcı jel kullanılmasında hiçbir sakınca yoktur.

Akıntı miktarı çok fazla ise ve enfeksiyon kuşkusu varsa bu durumda doktorunuzla görüşmenizde yarar vardır.

Kontakt lens kullananlar da görme bozukluklari
Doğum kontrol haplarının neden olduğu sıvı tutulumuna bağlı olarak korneada şişlik ve şekil değişikliği olabilir ve buna bağlı olarak lensler tam oturmadığı için görmede bozulma söz konusu olabilir.

Doğum kontrol hapı kullanan kadınların aşağıdaki durumların ortaya çıkması durumunda zaman kaybetmeden doktorları ile görüşmeleri çok önemlidir.

• Şiddetli karın ağrısı
• Göğüs ağrısı ve nefes darlığı
• Şiddetli baş ağrısı
• Görme kaybı ve bulanık görme
• Bacak ve uykularda şişlik ve ağrı
• Bacaklarda kızarıklık, sıcaklık artışı ve ağrı

35 yaş üzeri sigara içen kadınların doğum kontrol hapı kullanmaları önerilmemektedir.

Amerikalı fizyolojist Gregory Pincus tarafından, 1955 yılında progestin ile yumurtlamanın baskılanabildiği açıklanmış ve kontrol haplarının öncülüğü yapılmıştır. Böylece, östrojen ve progesteron içeren doğum kontrol hapları ile, kadındaki yumurtlama baskılanarak yumurtlama kontrol altına alınmaktadır.

Doğum kontrol hapları temel olarak, yumurtlamayı engellemekte ve böylece, sperm ile yumurtanın birleşmesini engelleyerek gebelik oluşumunun önüne geçmektedir.

Doğum kontrol hapları; monofazik ve multifazik olmak üzere 2 çeşide sahiptir. Monofazik doğum kontrol haplarında, kutudaki her bir hapın hormon oranı eşit nitelikte olmaktadır. Multifazik doğum kontrol haplarında ise, kullanılan ilk 7 hapın içeriği ve sonraki 7 hapın hormon miktarı farklılık göstermektedir.

Doğum kontrol haplarının eski nesil haplarında, 50 ila 80 mikrogram östrojen bulunmaktaydı. Ardından bu oran azaltılarak, 30-30 mikrograma kadar indirilmiş, günümüzde ise bu oran 20 mikrogram olarak belirlenmiştir. 30 ve daha az mikrogram östrojen içeren doğum kontrol hapları, düşük doz doğum kontrol hapları olarak adlandırılmaktadır.

Doğum Kontrol Hapları Nasıl Korumaktadır?

Gebelik, kadının yumurtalıkları tarafından üretilen yumurtanın erkek sperm hücresiyle birleşmesi sonucu, döllenmenin gerçekleşmesidir. Doğum kontrol hapları ise, normal gebeliğin önlenmesi yöntemlerinin başarısız olmasının hemen ardından kullanılmaktadır.

Doğum kontrol hapları, normalde kadın yumurtalıkları tarafından üretilen hormonlar gibi çalışmaktadır. Normal koşullarda gebe kalınmasıyla vücut tarafından hamilelik hormonları üretilerek yumurtalıkların yumurta üretmesi engellenmektedir. Doğum kontrol hapları, gebelik döneminde vücut tarafından gerçekleştirilen bu etkinin benzeri bir etki oluşturarak yumurtlamayı önlemektedir. Doğum kontrol hapları yoluyla, vücuda dışarıdan hormon verilmekte ve vücudun hormon kontrolü ele geçirilerek yumurtlama engellenmektedir. Yumurtlamanın gerçekleşmemesinin bir sonucu olarak, sperm ile yumurta birleşmemekte, böylece gebelik gerçekleşmemekte ve önlenebilmektedir.

Doğum kontrol haplarının düzenli bir şekilde, hatta mümkünse her gün aynı saatte ve periyodik olarak kullanılması, koruyuculuğunun daha etkili olmasını sağlamaktadır.

Doğum Kontrol Haplarının Etkileri Nelerdir?

Doğum kontrol hapları, gebelikten 7 gün 24 saat koruyucu etkiyi, %92-99 oranında göstermektedir. Bu doğrultuda doğum kontrol haplarının vücuttaki etkilerini şu şekilde sıralayabilmekteyiz;

• Adet düzenini sağlamaktadır.
• Endometrium ve over kanseri açısından koruyucu etkiler oluşturmaktadır.
• Ağrılı adet, aşırı adet kanaması ve anemi gibi durumlarda faydalı etkiler oluşturmaktadır.
• Dış gebelikten koruyucu etkileri söz konusudur.

Doğum kontrol haplarının tamamen geri dönüşümlü etkileri söz konusudur. Bu bakımdan, doğum kontrol hapının kullanımının bırakılmasıyla birlikte, adet düzeni eski haline dönmekte ve gebelik planlanabilmektedir.

Doğum kontrol hapları, polikistik over sendromu, endometriozis, ağrılı adet görme ya da adet görememe, premenstrüel sendrom ve akne tedavisinde etkili sonuçlar veren uygulamalar olarak kullanılmaktadır.

Doğum Kontrol Haplarının Yan Etkileri Nelerdir?

Doğum kontrol hapları kullanılmaya başlanmadan önce, gerekli muayenelerin yapılması, tansiyon ölçümü, idrar tahlili, pelvik muayene ve smear testinin uygulanması gerekmektedir. Bununla beraber, karaciğer fonksiyon testlerinin ve meme muayenesinin yapılması gerekmekte, bu doğrultuda ortaya çıkabilecek yan etkilere karşı yöntem değişikliği gerçekleştirilebilmelidir.

Her ilaç gibi doğum kontrol haplarının da yan etkileri görülebilmektedir. Bu bakımdan doğum kontrol hapı kullanımıyla ortaya çıkabilecek olumsuz etkileri ya da durumları şu şekilde sıralayabilmekteyiz;

• Doğum kontrol hapı kullanımının ilk aylarında, çok hafif şiddette ara kanamalar meydana gelebilmektedir. Bu ara kanamalar, iki ya da üç kutu kullanımı sonrası ortadan kalkmaktadır.
• İlk 2-3 ay boyunca, her zaman olmasa da bazı kişilerde, göğüslerde sancı, şiddetli baş ağrısı, bulantı, şişkinlik, deri hastalıkları gibi durumlara sebep olabilmektedir.
• Bazı kişilerde cinsel isteksizliğe sebep olabilmektedir.
• Kilo artışı ve göğüslerde şişme gözlemlenebilmektedir.
• Bulanık görme ve karın ağrısı meydana gelebilmektedir.
• Doğum kontrol hapları, kalp ve damar sistemini olumsuz şekilde etkileyebilmektedir. Bu durum yaş ve hapın kullanım süresi doğrultusunda artış gösterebilmekte, hapların içerdiği sentetik progesteronlar damarlarda daralmaya sebep olabilmektedir.
• Yüksek tansiyon sorununa sebep olabilmektedir.
• Doğum kontrol hapları, özellikle kullanıldıkları ilk sene, atardamar ve toplardamarlarda tıkanıklık riskini önemli oranda arttırmaktadır. Atardamarlarda tıkanıklıklar genellikle 35 yaş üstünde görülmekte, bu doğrultuda sigara içen 35 yaş üstü kadınların doğum kontrol hapı kullanmaması önerilmektedir.

Doğum kontrol haplarının doğumdan sonraki ilk 6 hafta kullanılmaması önerilmektedir. Bunun yanı sıra, hipertansiyon, iskemik kalp hastalığı, meme kanseri, nörolojik semptomlarla birlikte migren, komplikasyonlarla birlikte diyabet rahatsızlığı bulunan ya da karaciğer tümörü tespit edilen kişilerin doğum kontrol hapı kullanmaması gerekmektedir.