Düşünme Becerileri Kpss

Lateral Düşünme ve Global Düşünme Becerileri

Düşünme Biçimleri Nelerdir? Düşünme becerileri, KPSS Eğitim Bilimleri alanında her sene mutlaka 3-4 sorunun geldiği önemli bir konudur. Düşünme Biçimlerinin daha net anlaşılması için, örneklerle anlatmaya çalıştık. Bu yazımızda: düşünme biçimleri, gelişim psikolojisi düşünme biçimleri, düşünme becerileri pdf, omnipotent düşünme, metabilişsel düşünme, animizm kavramlarını öğreneceksiniz.

Düşünme Becerileri Biçimleri Çeşitleri

Tümdengelimsel Düşünme: Genelden özele. evrenden bireye, dıştan içe, kuraldan örneğe göre gelişir.

Örnek: Tüm bayanlar takı takmayı sever. Ayşe de bayandır. Ayşe de sever.

Tümevarımsal Düşünme: İçten dışa, özelden genele, örnekten kurala doğru gelişir.

Örnek: Sivas, İç Anadolu'da bulunur: soğuktur: Tüm İç Anadolu'da bulunan şehirler soğuktur.

Analojik Düşünme: Bir benzerlikten yola çıkarak çıkarımda bulunmaktır.

Örnek: Rize deniz kıyısındadır yağışlıdır. Antalya da deniz kıyısındadır ve yağışlıdır. İstanbul büyük şehir olup trafik sıkışıktır: Ankara da büyük şehirdir o halde Ankara da trafik sıkışıktır.

Kombinasyonel Düşünme: Birleştirici, bütünleştirici düşünme demektir. Birden çok veriyi kullanarak sonuca ulaşmaktır.

Örnek: ALES'e hazırlanan Nazlı'nın duvar saatinin aynadaki yansımasının nasıl olduğunu ortaya koyması.

Hipotetik Düşünme: Varsayımsal olasılıklı düşünme demektir:

Örnek: Osmanlı savaşı kazansaydı ne olurdu?

Esnek Düşünme: Çözüme giden birden çok yol vardır: Biri olmayınca diğerini kullanarak sonuca ulaşmak demektir. Muadiliyle çözüm üretilir.

Algoritmik Düşünme: Kullanıldığında kesinlikle doğru sonuca ulaştıran kurallar dizisi, yani şifreleme mantığıdır.

Bilimsel Düşünme: Hipotez kurarak problem çözme aşamalarını kullanarak sonuca ulaşmaktır. Ulaşılan sonuç genelde bir yere kaydedilir; kullanılmak istendiğinde aynı işlem bir daha yapılmaz.

Metabilişsel Düşünme: İlk kez Flavell kullanmıştır: Düşünmeyi düşünme, öğrenmeyi öğrenme, öğrencinin öğrenme sorumluluğunu üzerine alması, öğrendiğinin farkına varması, kendi öğrenme stilini ve özelliklerini bilip buna uygun yol, yöntem ve teknik kullanarak öğrenmesidir.

Animistik Düşünme (Animizm): Canlandırmacılıktır: Bireyin canlı bir varlığı cansızlaştırması, cansızı canlıymış gibi düşünmesidir. Bireyin insani özellikleri insan dışı varlıklara yüklemesidir.

Örnek: Armağan, oyuncak bebeğini düşürmüş ve ondan özür dilemiştir

Dönüşümsel Düşünme: Bireyin içinde bulunduğu zaman ile geçmiş zaman arasında ilişki kurmasıdır.

Örnek: Yalçın geçen sene A oteline tatile gitti. Oradan çok memnun kaldı. Ertesi yıl Çavidan. tatile gidecekleri zaman 'Nereye gideceğiz?" diye sorunca. Yalçın'ın: Tabi ki A oteline gideceğiz! demesi.

Empatik Düşünme: Olaylara başkasının penceresinden bakabilmektir: Empatik düşüncenin başlangıcı olarak ses bulaşmasını gösteren uzmanlar da vardır: İlk olarak somut işlemler döneminde başlar.

Omnipotent Düşünme: Ergenlik dönemindeki düşünme biçimlerindendir: Ergenin, "En iyi düşünce benim düşüncemdir: bana bir şey olmaz!" diye düşünmesidir.

Sezgisel Düşünme: İşlem öncesi (3-6. 5-7) yaş arasında görülür: Çocuğun bu dönemde, mantıklı düşünmediği için, akla mantığa vurmadan deney yapmadan, "Saldım çayıra mevlam kayıra!" biçiminde düşünmesidir.

Göreli Düşünme: Bana göre, sana göre şeklindeki düşünme biçimidir: Kişiye, yere, zamana, mekana, yaşa göre düşünmektir.

Örnek: 6 yaşındaki Ali dışarıdaki insanların yumruklaşmalarını kavga olarak nitelendirmiş, ringdeki iki kişinin yumruklaşmasını da kavga olarak nitelendirmiştir. 12 yaşındaki Mehmet dışarıdakini kavga ringdekini spor olarak nitelendirecektir.

Yaratıcı Düşünme

Yaratıcılık, bilinenlerden yola çıkarak yeni, özgün bir senteze ulaşmaktır. Yeni çözüm yolları bulma, yeni yaşantı, deneyim, fikir ve ürün ortaya koymaktır.

Aşamaları:

1. Hazırlık

2. Kuluçka

3. Aydınlanma

4. Doğrulama / Gerekçelendirme

Etkileyen Faktörler:

- Duygusal Engeller

- Kültürel engeller

- Yüklü program engelleri

- Alışkanlıklar

- Geçmiş yaşantılar

- İşleve takılma (algısal engel)

Eleştirel Düşünme

Kuşku temelli sorgulayıcı bir yaklaşımla konulara bakma, yorum yapma ve karar verme becerisidir. Bulunan veya söylenen bilgiler yerine alternatif açıklamalar olabileceğini göz önünde bulundurmaktır. Eleştirel düşünmek için konuyla ilgili ön bilgilere sahip olmak gerekir.

Yansıtıcı Düşünme

Öz eleştiri yapmak ve deneyimlerden ders çıkarmak, geçmişten ders çıkar, geleceği planla olarak tanımlanabilir. Örnek: Öğretmen veya öğrencinin konu öncesi ve sonrası durum değerlendirmesi yapması, eksikliklerini belirlemesi.

Analitik Düşünme

Çözüm için ne yapacağını kendi gören kişilerdir. Bir sorunu ya da konuyu önce alt başlıklara ayırma, sonra her bir alt başlığı kendi içinde tümdengelim ile inceleme sonra başlıklar arası ilişkileri ortaya koyma ve tümevarımsal bir buluşla analiz etmektir.

Yakınsak Düşünme

Alışılmış kalıplar içinde düşünme, kalıpsal düşünme birden fazla çözüme odaklanmadan düşünmektir.

Iraksak Düşünme

Alışılmıştan farklı düşünme, ilgisiz bilgileri bir araya getirme, yeni bağlantılar kurma ve daima acaba sorusunu sormak ile ilişkilendirilebilir.

Metabiliş Düşünme

Bireyin, neyi bilir bilmediğini bilmesi, farkında olmasıdır. Eksikliklerini bilir, nasıl öğreneceğini bilir, ona göre çalışma yöntemi stratejisi uygular.

Hipotetik Düşünme

Bir sorunu çözmek için olası çözüm yolları geliştirip bunları belirli bir düzene göre yapmaktır.

Argümantasyon

Bilimsel bir konu hakkında gerçekleri ileri sürme, destekleme, eleştirme ve değerlendirmedir.

Argümantasyon detaylı bilgi için tıklayınız.

Analoji

Bilinmeyen bir olayı, bilinen bir olay koşullarında düşünerek iki olay arasında benzerlik kurarak anlatmaya çalışmaktır.

Düşünme Biçimleri Online Testi çözmek için tıklayınız.

1-) Yaratıcı Düşünme

• Farklı düşün, özgün ol.
• Başkası gibi olma, orjinal ol.
• Cesur ol, düşünülmeyini düşün.

Anahtar Kelimeler
“Farklı”, “Özgün”, “Orjinal”, “Cesur”

Yaratıcılığı Etkileyen Faktörler

1. Algısal Etkenler
   Duyu organlarının sınırlılığı
   Görme duyusu çalışmayan birinin görsel yaratıcılığı sınırlı olur.
2. Kültürel Etkenler
   Toplumsal değerle ters düşme, sosyal yapıya, kültüre uymayan düşüncelere, bilgilere “ön yargıyla yaklaşmayı içerir.”
   Süperego ya da mahalle baskısı
3. Duyuşsal Etkenler
   Duygularımız.Duygu ve hisler problemin çözümünü olumsuz etkiler.
   Karamsar, kötümser, depresyon ve panik olan durumlar yaratıcılığı sınırlandırır.
4. İşleve Takılma
   Nesneyi asıl bilinen işlevinin dışında kullanamamadır.
   Sobayı sadece ısınma göreviyle kullanmak yaratıcılığı sınırlandırır.
5. Zihinsel Kurulum
   Problemin çözümü için bilinen yol ve yöntemin dışına çıkamamadır.
   Benim adım hıdır elimden gelen budur.

2-) Eleştirel Düşünme

• Ön yargıdan uzak dur.
• Her türlü düşünceyi dinle, oku.
• Fakat kabul etmeden önce şüpheyle yaklaş.
• Argüman iste ya da topla.
• Kanıta dayalı karar alma.

Anahtar Kelimeler
“Ön Yargıdan Uzak”, “Düşünceyi Dinle”, “Düşünceyi Oku”, “Şüphe”, “Argüman”, “Kanıt”, “Karar Alma”

3-) Yansıtıcı Düşünme

• Düşün ve plan yap.
• Planı uygula.(Hayata geçir, aktar)
• Yaptıklarını değerlendir.
• Değerlendirmeden ders çıkar.
• Sorumluluğu üstlen.
• Öz eleştiri yap.

Anahtar Kelimeler
“Uygula”, “Yansıt”, “Ders Çıkar”, “Sorumluluk”

Micro öğretimin temel amaçlarından birisi yansıtıcı öğretmen yetiştirmektir.

4-) Lateral(Yanal) Düşünme – Iraksak Düşünme

• Tek yönlü(yakınsak) düşünmekten uzaklaş.
• Konuyu objektif, olumlu, olumsuz, duygusal, yaratıcı, değerlendirici açılardan düşün.

Altı Şapka Düşünme!!!

5-) Analitik(Analiz Edici) Düşünme

Bütün – Parça (Tümdengelim)

6-) Metabilişsel Düşünme(Üst Bilişsel Düşünme)

• Eksik ve güçlü yönlerini bil.
• Kendini iyi tanı, tanıt.
• Öz Saygın,
• Öz Kapasiten,
• Öz Denetimin,
• Öz Güvenin,
• Öz Bilincin,
• Öz Yeterliliğin,
• Öz Düzenleme Kapasiten,
• Öz Değerlendirmen yüksek olsun.

Uyarı 1

Metabiliş yansıtıcı düşünmenin üst versiyonudur.Soruda metabiliş yoksa yansıtıcı düşünmeyi yapıştıracaksın.

Uyarı 2

Çoklu zekada içsel zekaya, öğrenme stratejilerinde yürütücü biliş stratejisine uygundur.

7-) Özenli Düşünme(Empatik, Güzel Düşünme)

• İnce fikirli ol, zarif düşün.
• Karşındakinin duygularını anla ve önemse.

😎 Yakınsak Düşünme

Tek yönlü düşünmek.Tek doğrudan yola çıkıyor.

Yaratıcı bir hayal gücüne gerek yoktur.

9-) Bilimsel Düşünme

• Akılcı hipotezler üret ve bunları ıspatla.

10-) Soyutlama

• Ana fikri düşünme.
• Kıssanın içindeki hisseyi bul.

11-) Güdümlü Düşünce

Bu kötü bir düşüncedir

• Otoritenin düşündüğü gibi düşünüp onun ardından yol almak.
• Çağdaş düşünme biçimlerinde terstir.

Öğretmen güdümlü düşünmeye yol açmamak için sınıfta konuyla ilgili fikir beyan eden son kişi olmalıdır.

KPSS Eğitim Bilimleri sınavında yer alan konulardan biri de Düşünme Becerileri‘dir. Bu yazıda sıklıkla karşımıza çıkan 17 düşünme becerisine yer vereceğiz.

1. Yaratıcı Düşünme
2. Eleştirel Düşünme
3. Yansıtıcı Düşünme
4. Metabilişsel Düşünme (Üstbiliş – Bilişötesi – Yürütücübiliş – Bilişsel Farkındalık – Metakognizyon)
5. Özenli Düşünme
6. Koverjant Düşünme
7. Diverjant Düşünme
8. Iraksak Düşünme
9. Yakınsak Düşünme
10. Lateral (Yanal) Düşünme
11. Global Düşünme
12. Analitik Düşünme
13. Kombinasyonel (Bütünleştirici) Düşünme
14. Hipotetik Düşünme
15. Lineer (Doğrusal) Düşünme
16. Analojik Düşünme
17. Omnipotent Düşünme

1) YARATICI DÜŞÜNME

# Soruda, yenilik, orijinallik, farklılık, özgünlük aranmalıdır.

Yaratıcı Düşünmenin Özellikleri

• Öznel bakış açısına sahiptir.
• Yeniliklere açıktır.
• Çevreden esinlenebilir.
• Risk alır, kolay kolay pes etmez.
• “Aklın yolu birdir” mantığına terstir. (Özgünlük, orijinallik)
• Cesurdur.

Yaratıcı Düşünmeyi Geliştirme Yöntemleri

• Açık uçlu problem soruları sorma
• Deneme-yanılma fırsatı verme
• Soru sormaya özendirme
• Hayallere izin verme (Gerçekçi olmaya zorlamama)
• İşleve takılmama

Yaratıcı Düşünce Geliştirme Aşamaları

• Hazırlık Evresi: Ön çalışma ve gerekli malzemelerin tedariki
• Kuluçka Evresi: Fikrin olgunlaşmasını (oluşmasını) bekleme
• Aydınlanma Evresi: Hah! Buldum denilen evre. (Fikrin akla geldiği evre)
• Doğrulama Evresi: Fikri uygulama ve aksaklıkları giderme evresi.

2) ELEŞTİREL DÜŞÜNME

# Soruda, kuşku, argümantasyon, dayanaklandırma, belgeleme, nesnellik, mantık, sorgulama aranmalıdır.

Eleştirel Düşünmenin Özellikleri

• Suçlayıcı değil açıklayıcıdır.
• Temelinde kuşku vardır.
• Hiçbir bilgiye körü körüne inanmaz, sorgular.
• Nesnellik hakimdir.
• Fikirleri süzgeçten geçirir.
• İspata ihtiyaç duyar.
• Kendi içinde çelişkiyi kabul etmez, tutarlılık arar.
• İletişim kurması kolaydır.
• Ölçüt geliştirir.
• Gerçek ile tahmin arasındaki farkı görür.

3) YANSITICI DÜŞÜNME

# Soruda, deneyim, sorumluluk, ders çıkarma, hayata aktarma, içsellik aranmalıdır.

Yansıtıcı Düşünmenin Özellikleri

• Seçimler yapar ve sorumluluğu üstlenir.
• Deneyimleri üzerine düşünür, ders çıkarır.
• Bir hatası varsa düzeltir ve hayatına uygular.

4) METABİLİŞSEL DÜŞÜNME (ÜSTBİLİŞ – BİLİŞÖTESİ – YÜRÜTÜCÜBİLİŞ – BİLİŞSEL FARKINDALIK – METAKOGNİZYON)

# Soruda, öğrenmeyi öğrenme, öz kavramı aranmalıdır.

Metabilişsel Düşünmenin Özellikleri

• Hedeflerini kendi koyar.
• Ne bildiğini, ne kadar bildiğini, neler öğrendiğini, ne kadar ilerlediğini bilir ve düzenler.
• Öz disiplin, öz düzen, öz güven vb.

5) ÖZENLİ DÜŞÜNME

• Mantık ile duyguları ayırt edebilir.

6) KOVERJANT DÜŞÜNME

• Tek çözümlü düşünmedir.
• Sorunları tek bir yoldan çözer.

7) DİVERJANT DÜŞÜNME

• Çok çözümlü düşünmedir.
• Sorunlara farklı çözüm yolları ile yaklaşır.

8) IRAKSAK DÜŞÜNME

• Olaylara geniş bir açı ile bakar. 
• Birden fazla çözüm yolu ile yaklaşır.

9) YAKINSAK DÜŞÜNME

• Olaylara dar bir açı ile bakar.
• Tek bir çözüm yolu ile yaklaşır.

10) LATERAL DÜŞÜNME

• 6 şapkalı düşünmenin genel adıdır.
• Olaylara 6 şapka tekniğindeki gibi farklı açılardan bakar.

11) GLOBAL DÜŞÜNME

• Tepeden, genel bakar.

12) ANALİTİK DÜŞÜNME

# Soruda, parçalara bölme, didikleme, analiz etme, derinlemesine bakma aranmalıdır.

• Olayları parça parça ele alır. Analiz eder ve derinlemesine inceler.

13) KOMBİNASYONEL (BÜTÜNLEŞTİRİCİ) DÜŞÜNME

• Birden fazla çözümü bir arada kullanır.

14) HİPOTETİK DÜŞÜNME

# Soruda, hipotez kurma aranmalıdır.

• Olaylara geçici çözüm yollarıyla yaklaşır. (……. ise ……. olur)

15) LİNEER (DOĞRUSAL) DÜŞÜNME

• Bir problemin çözümünün en mantıklı yolunu bulup o doğrultuda düşünür.

16) ANALOJİK DÜŞÜNME

# Soruda, benzetme, bilinen üzerinden bilinmeyeni anlama aranmalıdır.

• Bilinmeyen bir kavramı bilinen bir kavrama benzeterek düşünür.

17) OMNİPOTENT DÜŞÜNME

• Ergen benmerkezciliğinin hakim olduğu düşünmedir.

FacebookTwitterWhatsAppTelegramE-Posta ile paylaşYazdır