dunyanin en kalin katmani / :: Güneşin Temel Özellikleri – :: Güneş Fiziği ::

Dunyanin En Kalin Katmani

dunyanin en kalin katmani

kaynağı değiştir]

PDF İndir
  • • Toprak, yüzeyden derinliklerine doğru inen ve horizon adı verilen katmanlardan oluşur. Toprak katmanları toprağın özelliğine göre 1-3 m arasındaki derinlikte ana materyale değin açılan çukur aracılığıyla gözlemlenir. Bu derinliğin altında eğer toprak yerinde oluşmuşsa çoğunlukla ayrışmamış ana kaya bulunur. Katmanlar, iklim, organizma, topografya, ana materyal ve zaman faktörlerinin bir arada işleyişinin ve fiziksel, kimyasal ve biyolojik ayrışmanın en iyi gözlenip ve toprak sınıfının tanımlandığı yapılardır.[1]
  • • Nehir çökelleri, kumullar, volkanik kül depoları gibi kısmen genç topraklarda katmanlar neredeyse belirsizken, toprağın yaşı arttıkça ve toprak olgunlaştıkça başka bir tanımla bitki örtüsü, iklim ve arazi kullanımına bağlı olarak toprak katmanları daha da belirgin hale gelir ve aralarındaki farklılık artar. Çoğu toprak üç ya da dört ana horizondan oluşur. Sağlıklı ve iyi gelişmiş bir toprak ise genel olarak altı ana katmandan oluşur. Bu katmanlar yüzeyden derine doğru O, A, E, B, C ve R harfleriyle gösterilir.[2] Ancak erozyona uğrayan topraklarda bu olgunlaşma görülemez.
  • • O harfiyle gösterilen ve organik horizon (katman) adı verilen toprağın en üstteki ince bölümünde genelde ayrışmamış veya az miktarda ayrışmış olan bitki kalıntıları ve canlı artıkları bulunur. Organik katman da kendi içinde üç ayrı katmandan oluşur: Bitki örtülerinin şekillerinin rahatlıkla tanımlanabileceği yaprak, dal parçalarından oluşan O1, ayrışmanın daha fazla olduğu fakat hâlâ bitki kalıntılarının görüldüğü O2ve mineral toprağın üzerinde tamamen ayrışmış organik tabakanın yer aldığı O3katmanlarından oluşur.[3]
  • • Organik katmanın hemen altında A horizonu yer alır. Bu katman organik maddenin toprakla karıştığı katmandır. Organik maddece zengin olduğu için rengi oldukça koyudur. A katmanı toprak için biyolojik ve kimyasal faaliyetlerin büyük bölümünün meydana geldiği makine odasıdır (örneğin bitki artıklarının ve köklerinin çürüdüğü, toprak besin maddelerinin ortaya çıktığı, organik asitlerin ve mineral reaksiyonların oluştuğu vb.).[4]
  •  • O ve A katmanları birlikte toprağın en verimli kısmı olan üst toprağı oluşturur. Bu üst toprak tabakası erozyon veya yanlış insan aktiviteleri sonucu yok olduğunda toprağın ekolojik potansiyelinin büyük bölümü de yok olur ve aralarında atmosferde sera gazı etkisi yapan karbonun depolanması gibi çok sayıda ekosistem hizmetlerini sağlıklı olarak yerine getiremez. Üst toprak zamanla yeniden üretilse de eğer tam olarak bozulmamışsa, asıl durumunu kazanması yüzlerce yıl sürer.[5]
  • • O ve A katmanlarının hemen altında yıkanma nedeniyle rengi ağarmış, kaba bünyeli eluvial veya E horizonu (katmanı) yer alır. Eluvial terimi, Latince “yıkamak” anlamına gelir. Bu anlamına uygun olarak, E katmanı, minerallerin topraktan suyla süzülerek ayrıldığı tabaka olarak tanımlanır. Yerçekimi aracılığıyla E katmanından aşağı doğru inen su, demir, alüminyum oksit ve bazı killer içeren dayanıksız besin ve minerallerin bazılarını çözer. Filtreleme, mineral konsantrasyonlarının azalmasına neden olur. Bu da E tabakasına daha hafif, yıkanmış bir görünüm kazandırır. Bazı mineraller, örneğin kuvars gibi çözünmediğinden bu dirençli minerallerin konsantrasyonları, E katmanında artar. Özellikle yağışlı bölgelerde ve ormanlık arazilerde belirgin olarak bulunan E katmanı kurak bölge topraklarında bulunmaz.[6] Bu horizon iklim nedeniyle Türkiye topraklarında çok nadirdir.
  • • E horizonunda çözülen minerallerin suyla birlikte oluşturduğu B horizonu, bir sonraki katmana doğru hareket eder. Bu katman ayrıca alt toprak olarak da bilinir. B katmanı, kil, demir ve alüminyum gibi E horizonundan yıkanarak gelen mineralleri biriktirir. Mineral birikimi arttıkça B katmanı, daha fazla olan mineralin özelliğine göre çarpıcı bir renk alır.[7]
  • • B katmanından sonra toprağı oluşturan süreçlerin etkisinin en az olduğu C katmanına ulaşılır. Bu katman sert veya düşük düzeyde ayrışmış ana kayanın hemen üzerinde yer alır ve dolayısıyla ana kayanın özelliklerini yansıtır. Ayrışma yüksektir, altta yatan kayacın yıpranmış bloklarını içerebilir.[8]
  • • Son olarak, ayrışmaya uğramamış sert ana kayadan oluşan R katmanına ulaşılır. Ana kaya genellikle süreklidir.[9]

Kaynaklar:

[1] Barış Mater. Toprak Coğrafyası, (İstanbul: Çantay Kitapevi. 1998), 100.

[2] Alberto Orgiazzi ve ark., Global Soil Biodiversity Atlas. (Luxembourg : Publications Office of the European Union, 2016), 10.

[3] İbrahim Atalay, Toprak Coğrafyası, (İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1989), 225.

[4] Robert Kaufmann ve Cutler Cleveland, Enviromental Science, (New York: McGraw-Hill Companies, 2016), 326.

[5] Global Soil Biodiversity Atlas, 11.

[6] Kaufmann ve Cleveland, Enviromental Science, 326.

[7] A.g.e.

[8] Atalay, Toprak Coğrafyası, 226.

[9] A.g.e.

Daha fazlasını göster...

Sonraki Konu

Toprak Nedir?

kaynağı değiştir]

Bu bir gezegenin "orijinal" kabuğudur. Magma okyanusunun katılaşmasıyla oluşur. Gezegensel birikimin sonuna doğru, karasal gezegenlerin muhtemelen magma okyanusları olan yüzeyleri vardı. Bunlar soğudukça kabuğa dönüştüler.[11] Bu kabuk muhtemelen büyük etkilerle tahrip edilmiş ve Ağır Bombardıman Dönemi sona erdiğinde defalarca kez yeniden şekillenmiştir.[12]

Birincil kabuğun doğası tartışılmaktadır: kimyasal, mineralojik ve fiziksel özellikleri ve bunları oluşturan magmatik mekanizmalar hala bilinmemektedir. Dünya'nın birincil kabuğunun hiçbiri günümüze ulaşamadığı için bunun üzerine çalışmak zordur.[13] Dünyanın plaka tektoniklerinden yüksek oranda erozyon ve kabuk geri dönüşümü nedeniyle Dünya'nın sahip olduğu birincil kabuk da dahil olmak üzere yaklaşık 4 milyar yıldan eski kayalar yok olmuştur.

Bununla birlikte, jeologlar birincil kabuk hakkında diğer karasal gezegenlerde çalışarak bilgi toplayabilirler. Merkür'ün yüksek alanları tartışılsa da birincil kabuğu temsil edebilir.[14] Ay'ın anortozit yaylalarında birincil kabuk vardır. Ayın birincil kabuğu olan plajiyoklazlar ilk magma okyanusunu kristalleştirip üzerinde yüzmüşlerdir.[15] Bununla birlikte, Ay'ın susuz bir sistem olması ve Dünya'da su olması nedeniyle, Dünya'nın benzer bir şekil izlemesi pek olası değildir.[16] Mars göktaşı ALH84001, Mars'ın birincil kabuğunu temsil edebilir ancak bu konu tartışılmaktadır.[14] Dünya gibi, Venüs de birincil kabuktan yoksundur, çünkü tüm gezegen tekrar tekrar yeniden ortaya çıkmış ve değişmiştir.[17]

İkincil kabuk[değiştir

nest...

105111 105112 105113 105114 105115

oksabron ne için kullanılır patates yardımı başvurusu adana yüzme ihtisas spor kulübü izmit doğantepe satılık arsa bir örümceğin kaç bacağı vardır