Duygu Kökü
kaynağı değiştir]
Primatlarda yapılan çalışmalar, amigdala hasarlarında hayvanlarda belirgin sosyal ve duygusal bozukluklar oluştuğunu göstermiştir. Ön lobu tutan büyük lezyonlarda, korkusuzluk, duygu azalması, cinsellikte artış ve her şeyi ağza götürme gibi değişmeler olmuştur. Anne maymunlarda yavrularını reddetme ve onlara kötü davranma görülmüştür. Amigdalalarında lezyon bulunan maymunların sağlıklı beyinlere sahip maymunlara kıyasla tehlike unsurlarına daha tepkisiz kaldıkları görülmüştür.[8] Amigdalada oksitosin-immünoaktif fiberler bulunmaktadır. Bu bulgu limbik sistemin oksitosin denetimli annelik davranışlarını yönettiğini göstermektedir. Annelik kaynaklı agresyonun araştırıldığı bir hayvan deneyinde oksitosin enjekte edilen anne hamsterların oksitosin karşıtı madde enjekte edilen hamsterlara kıyasla yavrularını korumak için yabancı hamsterlara karşı daha agresif tavırlar sergilediği gözlemlenmiştir. Bu bilgiler amigdalanın oksitosin etkisiyle annelik kaynaklı agresiflikte değişikliklere yol açabileceğini göstermektedir.[9]
İnsanlarda da amigdalanın pek çok ruhsal bozuklukla ilişkisi saptanmıştır. Borderline kişilik bozukluğu olanlarda normale göre yüksek sol amigdala aktivitesi olur. Bu kişiler nötral yüzleri ayırt etmede zorlanır ya da bunları tehdit edici olarak algılayabilirler. Sağ amigdala bozukluklarının sosyal faaliyet yeteneklerini etkilediği düşünülmektedir. Sosyal fobisi olan hastalarda amigdala aktivitesi artmıştır. Şizofreni hastalarında da sağ amigdalanın sola göre daha büyük olduğu saptanmıştır. Riskli şans oyunu girişimlerinde amigdalanın aktive olduğu gözlemlenmiştir. Amigdala hacminin insanların kişilik özelliklerinden agresiflikle bağlantılı olanlarını belirlediği düşünülmektedir. Yirmi sağlıklı kadınla yapılan bir deneyde amigdala hacmi ve saldırganlık arasındaki ilişki incelenmiştir. Deneyin sonunda amigdala hacminin küçülmesi ve saldırganlığın artışı arasında bir ilişki gözlemlenmiştir.[10] Yapılan araştırmalar sonucunda agresiflik kontrolünün amigdalanın bölgeleri arasında farklılık gösterdiği bulunmuştur. Kemirgenlerle yapılan bir deneyde farklı amigdala bölgelerinde yapılan değişikliklerin farklı sonuçlara yol açtığı görülmüştür. Basolateral ya da medial amigdalada yapılan değişikliklerin kemirgenlerin saldırganlık durumlarını etkilediği fark edilmiştir. Corticomedial amigdalada yapılan değişikliklerin kemirgenlerin cinsel fonksiyonlarını etkilediği gözlemlenmiştir. Rheseus maymunlarıyla yapılan bir araştırmada amigdalalarda yapılan değişikliklerin sadece saldırganlığı değil aynı zamanda sosyal davranışları da etkilediği görülmüştür. Rekabet kaynaklı saldırganlık medial amigdala, yırtıcı saldırganlık central amigdala tarafından kontrol edilmektedir. Agresif tavrın prefrontal korteksin amigdala üzerindeki inhibe edici durumu ortadan kaldırmasıyla oluştuğu düşünülmektedir. Sıçanlarla yapılan bir deneyde central amigdalada yapılan değişikliklerin sıçanların avlanma davranışlarını azalttığı gözlemlenmiştir. Central amigdalanın aktive olması ile duygu yoksunluğu, savunmasız hedeflere saldırmak gibi anormal durumların ilişkili olduğu düşünülmektedir.[11]
Dış bağlantılar[değiştir Türkçede Sözcük Kökü Kavramı: Türkçede kaç türlü sözcük kökü vardır?
Kök nedir?
Bir sözcüğün (bütün çekim ekleri ve yapım ekleri çıkarıldıktan sonra) anlamlı en küçük birimine kök denir. Bir sözcüğün kökünü bulmak demek o sözcüğü hecelerine ayırmak demek değildir.
Örnek:
» “kasaba” kelimesinin kökü — kasaba
» “görgüsüzlük” — gör-gü-süz-lük -> Kök: gör(mek)
“Telefon” sözcüğünün kökü “tel” değildir; çünkü “tel” ile “telefon” arasında anlamsal herhangi bir bağ bulunmamaktadır.
Türkçede 5 çeşit kök bulunmaktadır:
1) İsim kökü
Mastar eki olan “-mak/-mek” ekini alamayan köklerdir. Türkçedeki köklerin büyük bir çoğunluğu bu türdendir.
Örnek:
- ücretsiz — sözcüğün kökü “ücret” şeklindedir. ücret+mek olmadığı için “ücret” isim köküdür.
- sınıflar — sözcüğünün kökü “sınıf” şeklindedir. sınıf+mak olmadığı için “sınıf” isim köküdür.
2) Fiil Kökü
Mastar eki olan “-mak/mek” ekini alabilen köklerdir.
Örnek:
- yağmur — sözcüğün kökü “yağ-”
- yağ+mak— mastar ekini alabildiğine göre fiil köküdür.
3) Sesteş Kök
Örnek:
- I. Bence buradan hemen kaç.
- II. Kaçlira daha ödeyeceksin?
“kaç” sözcüğü I numaralı cümlede eylem anlamıyla kullanılmıştır. (Birinden ya da bir yerden uzaklaşmak anlamında)
“kaç” sözcüğü. II numaralı cümlede miktar belirlemek için kullanılan soru sözcüğü olarak kullanılmıştır. O hâlde I numaralı cümlede kaç sözcüğü fiil kökü; II numaralı cümlede ise isim köküdür.
Sesteş kökte verilen sözcükler arasında sesteşlik gereği herhangi bir anlam ilişkisinin bulunmaması temel şarttır.
4) Ortak Kök
Aralarında anlam ilişkisi bulunan ve hem isim kökü hem de fiil kökü olarak kullanılması mümkün olan sözcükler ortak kök olarak kabul edilir.
Örnek:
- I. Aramızdaki en sağlam duygu güvendi.
- II. Bu işte de bize güvendi.
I numaralı cümlede “güven” sözcüğü duygunun adı olarak kullanıldı. O hâlde isim köküdür.
II numaralı cümlede “güven” sözcüğü eylemin adı olarak kullanıldı. O hâlde fiil köküdür.
Görüldüğü üzere isim kökü ve fiil kökü olarak kullanılması mümkün ve aralarında da belirgin bir anlam ilişkisi mevcuttur.
5. Yansıma Kök
Yansıma sözcüklerden (pat, çat, küt, şır, hor, hız, zır, pır, fıs, tıs vs…) oluşan köklerdir.
Örnek:
- par-lı-yor
- zır-la-mış
- hor-la-dı
Ayrıca bakınız ⇒
Yapı (Şekil) Bilgisi:
kaynağı değiştir]
Türkçede Sözcük Kökü Kavramı: Türkçede kaç türlü sözcük kökü vardır?
Kök nedir?
Bir sözcüğün (bütün çekim ekleri ve yapım ekleri çıkarıldıktan sonra) anlamlı en küçük birimine kök denir. Bir sözcüğün kökünü bulmak demek o sözcüğü hecelerine ayırmak demek değildir.
Örnek:
» “kasaba” kelimesinin kökü — kasaba
» “görgüsüzlük” — gör-gü-süz-lük -> Kök: gör(mek)
“Telefon” sözcüğünün kökü “tel” değildir; çünkü “tel” ile “telefon” arasında anlamsal herhangi bir bağ bulunmamaktadır.
Türkçede 5 çeşit kök bulunmaktadır:
1) İsim kökü
Mastar eki olan “-mak/-mek” ekini alamayan köklerdir. Türkçedeki köklerin büyük bir çoğunluğu bu türdendir.
Örnek:
- ücretsiz — sözcüğün kökü “ücret” şeklindedir. ücret+mek olmadığı için “ücret” isim köküdür.
- sınıflar — sözcüğünün kökü “sınıf” şeklindedir. sınıf+mak olmadığı için “sınıf” isim köküdür.
2) Fiil Kökü
Mastar eki olan “-mak/mek” ekini alabilen köklerdir.
Örnek:
- yağmur — sözcüğün kökü “yağ-”
- yağ+mak— mastar ekini alabildiğine göre fiil köküdür.
3) Sesteş Kök
Örnek:
- I. Bence buradan hemen kaç.
- II. Kaçlira daha ödeyeceksin?
“kaç” sözcüğü I numaralı cümlede eylem anlamıyla kullanılmıştır. (Birinden ya da bir yerden uzaklaşmak anlamında)
“kaç” sözcüğü. II numaralı cümlede miktar belirlemek için kullanılan soru sözcüğü olarak kullanılmıştır. O hâlde I numaralı cümlede kaç sözcüğü fiil kökü; II numaralı cümlede ise isim köküdür.
Sesteş kökte verilen sözcükler arasında sesteşlik gereği herhangi bir anlam ilişkisinin bulunmaması temel şarttır.
4) Ortak Kök
Aralarında anlam ilişkisi bulunan ve hem isim kökü hem de fiil kökü olarak kullanılması mümkün olan sözcükler ortak kök olarak kabul edilir.
Örnek:
- I. Aramızdaki en sağlam duygu güvendi.
- II. Bu işte de bize güvendi.
I numaralı cümlede “güven” sözcüğü duygunun adı olarak kullanıldı. O hâlde isim köküdür.
II numaralı cümlede “güven” sözcüğü eylemin adı olarak kullanıldı. O hâlde fiil köküdür.
Görüldüğü üzere isim kökü ve fiil kökü olarak kullanılması mümkün ve aralarında da belirgin bir anlam ilişkisi mevcuttur.
5. Yansıma Kök
Yansıma sözcüklerden (pat, çat, küt, şır, hor, hız, zır, pır, fıs, tıs vs…) oluşan köklerdir.
Örnek:
- par-lı-yor
- zır-la-mış
- hor-la-dı
Ayrıca bakınız ⇒
Yapı (Şekil) Bilgisi:
Amigdala, hafıza birikiminin düzenlenmesinde de rol alır. Herhangi bir öğrenme olayında uzun süreli hafıza hemen oluşmaz. Bu olayla ilgili bilgiler zaman içinde tekrarlanmayla birlikte yavaş yavaş uzun süreli depoya gönderilir. Buna pekiştirme denir. Olay sırasında oluşan duygusal tepki ne denli fazlaysa öğrenme de o kadar kuvvetli olur. Bu etkiyi amigdala düzenler. Amigdalayı uyaran ilaçlar enjekte edilen hayvanlarda pekiştirme daha kolay olmaktadır.